محمد مؤمن: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «==منابع== {{منابع|۲}} *اطلاعات، روزنامه، ۴/۱۲/۱۳۹۷ش. *امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. *ایزدی، مصطفی، گذری بر زندگی فقیه عالیقدرآیت‌الله منتظری، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش. *پسند...» ایجاد کرد) |
جز (added Category:مقاله‌های جدید using HotCat) |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شخصیت سیاسی مذهبی | |||
| عنوان = محمد مؤمن | |||
| تصویر = آیت الله محمد مؤمن.jpg | |||
| اندازه تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
|سرشناسی = | |||
|نام کامل = محمد مؤمن | |||
|لقب = آیت‌الله | |||
|نسب = | |||
|زادروز = ۱۳۱۶ش | |||
|شهر تولد = قم | |||
|کشور تولد = ایران | |||
|تاریخ درگذشت = ۲ اسفند ۱۳۹۷ش. | |||
|شهر درگذشت = قم | |||
|کشور درگذشت = ایران | |||
|آرامگاه = [[حرم حضرت معصومه(س)]] | |||
|نام همسر = | |||
|فرزندان = | |||
|خویشاوند سرشناس= | |||
|دین = [[اسلام]] | |||
|مذهب = [[شیعه]] | |||
|پیشه = [[روحانیت|روحانی]] | |||
|مناصب = عضو [[مجلس خبرگان رهبری]] • عضو [[فقهای شورای نگهبان]] | |||
|پس از = | |||
|پیش از = | |||
|اساتید = [[امام‌خمینی]] • [[علی‌پناه اشتهاردی]] • [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] • [[علی‌اکبر مشکینی]] • [[سیدمحمد محقق داماد]] • [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] • [[محمدعلی اراکی]] | |||
|شاگردان = | |||
|تالیفات = ولایت فقیه • تسدید الاصول • کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة | |||
|وبگاه رسمی = | |||
|امضا = | |||
}} | |||
'''محمد مؤمن''' روحانی مبارز، [[شاگردان امام خمینی|شاگرد امام‌خمینی]]، نماینده [[مجلس خبرگان رهبری]] و عضو فقهای [[شورای نگهبان]]. | |||
محمد دانش‌زاده معروف به مؤمن در سال ۱۳۱۶ در [[قم]] به دنیا آمد و در سال ۱۳۳۲ به تحصیل علوم حوزوی روی آورد و در مقطع خارج در درس‌های خارج امام‌خمینی شرکت کرد. او از جمله فضلایی بود که پس از [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]] اعلامیه‌های مختلفی را امضا کرده است و در کارهای بیت امام‌خمینی در قم همکاری می‌کرد. | |||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی مؤمن با حکم امام‌خمینی به سرپرستی امور زندانیان قم منصوب شد و در ادامه مسئول دادگاه عالی انقلاب اسلامی شد. او در سال ۱۳۶۲ با حکم امام‌خمینی به عضویت فقهای شورای نگهبان در آمد و از دوره اول عضو مجلس خبرگان رهبری بوده است. او همچنین در سال ۱۳۶۸ از اعضای [[شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|شورای بازنگری قانون اساسی]] بوده است. | |||
محمد مؤمن، امام‌خمینی را از نظر دقت علمی بر دیگر استادان ترجیح می‌داد و ایشان را از نظر قوت روحی، شجاعت، هوش و درایت سیاسی فوق‌العاده می‌دانست. | |||
محمد مؤمن در سال ۱۳۹۷ و در ۸۱ سالگی درگذشت و در حرم [[حضرت فاطمه معصومه(س)|حضرت معصومه(س)]] به خاک سپرده شد. | |||
==زندگینامه و تحصیلات== | |||
محمد دانش‌زاده معروف به محمد مؤمن قمی فرزند عباس در سال ۱۳۱۶ در خانواده [[کشاورزی|کشاورز]] و در شهر [[قم]] متولد شد. وی در هفت‌سالگی [[قرآن]] را در مکتب‌خانه آموخت<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۷ و ۳۳.</ref> و سپس وارد دبستان شد و تا سوم دبیرستان ادامه تحصیل داد.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۴۹۹.</ref> مؤمن در سال ۱۳۳۲ به تحصیل علوم حوزوی روی آورد: ادبیات عرب را نزد محی‌الدین فاضل هرندی، سیدمحمود یثربی قمی و میرزاعلی‌اصغر کنی فرا گرفت و سطح متوسطه حوزه را نزد [[سیدمحمدباقر ابطحی اصفهانی]]، مهدی باقری کنی، [[علی‌پناه اشتهاردی]] و [[احمد آذری قمی]] تحصیل کرد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۳۶ و ۳۸ ـ ۴۲.</ref> وی سطح عالی حوزه را از [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]]، [[علی‌اکبر مشکینی]]، [[محمد شاه‌آبادی]] و [[سیدمحمد مجاهدی تبریزی]] آموخت.<ref>مؤمن، خاطرات، ۴۲ ـ ۴۳.</ref> و در سال ۱۳۳۷ سه‌ماه در درس [[سیدحسین بروجردی]] حاضر شد.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۰.</ref> و سپس در درس خارج [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] امام‌خمینی شرکت کرد و تا زمانی‌که امام‌خمینی در قم بود در درس ایشان حاضر می‌شد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۴۴ و ۱۱۹.</ref> | |||
پس از [[دستگیری امام‌خمینی]] در سال ۱۳۴۲، مؤمن در درس [[سیدمحمد محقق داماد]] و [[مرتضی حائری یزدی]] شرکت کرد و زمان کوتاهی در درس [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]]، [[محمدعلی اراکی]] و [[حسن فرید اراکی]] نیز حضور یافت. مؤمن شرح منظومه را نزد [[سیدمصطفی خمینی]] و [[فلسفه]] و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] را از [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] فرا گرفت <ref>مؤمن، خاطرات، ۴۶؛ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری،، ۱/۵۰۰ ـ ۵۰۱.</ref> وی در اواخر سال ۱۳۴۲ به [[نجف]] رفت و حدود شش ماه از درس [[سیدابوالقاسم خویی]] و [[سیدمحمود شاهرودی]] نیز بهره‌مند گردید.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۰.</ref> و در شهریور ۱۳۴۳ به [[ایران]] بازگشت. او با [[محمدمهدی ربانی املشی]]، [[ابوالحسن مصلحی]] و [[سیدحسن طاهری خرم‌آبادی]] هم‌بحث بود.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۱/۴۲ ـ ۴۳؛ مؤمن، خاطرات، ۶۶.</ref> مؤمن علاوه بر تحصیل به تدریس سطوح متوسطه و عالی نیز مشغول بود و از سال ۱۳۶۲ به تدریس خارج اصول و همچنین خارج فقه بر مبنای [[تحریر الوسیله|تحریر الوسیله امام‌خمینی]] اهتمام ورزید.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۱.</ref> | |||
==فعالیت‌های سیاسی== | |||
در مهر ۱۳۴۲ گروهی از فضلای [[حوزه علمیه قم]] که محمد مؤمن نیز در شمار آنان بود، طی نامه‌ای به هیئت دولت [[حسنعلی منصور]]، خواهان آزادی [[امام‌خمینی]] و جمعی از علما شدند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۱۰۴.</ref> در اسفند ۱۳۴۳ وی همراه جمعی از علما و محصلان حوزه علمیه قم، طی نامه‌ای به [[امیرعباس هویدا]] نخست‌وزیر وقت [[رژیم پهلوی]]، به ادامه [[تبعید امام‌خمینی]] اعتراض کردند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۱۴۹ ـ ۱۵۰.</ref> در مهر ۱۳۴۴ در پی انتقال امام‌خمینی از [[ترکیه]] به نجف، مؤمن به همراه فضلا و طلاب حوزه علمیه قم طی نامه‌ای از حضور ایشان در [[عتبات عالیات]] ابراز خرسندی کرد؛ اما ادامه تبعید ایشان را محکوم کرد.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی،۳/۱۷۴؛ فاضل لنکرانی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله العظمی محمد فاضل لنکرانی، ۲۹.</ref> وی در سال ۱۳۴۵ از امام‌خمینی اجازه [[امور حسبیه]] دریافت کرده<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۷۴.</ref> و در مواردی نیز معرف دیگران برای دریافت اجازه از ایشان بوده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۸۳ و ۴۹۵).</ref> | |||
پس از شهادت [[سیدمحمدرضا سعیدی]] در سال ۱۳۴۹ و لزوم اطلاع دقیق امام‌خمینی از آن واقعه مسئولیت سفر از ایران به عراق و اطلاع‌رسانی بر عهده محمد مؤمن گذاشته شد و مقدمات سفر را [[عبدالرحیم ربانی شیرازی]] فراهم کرد. [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) که از این سفر آگاه شده بود، مؤمن را پس از بازگشت بازجویی کرد.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۸۹ ـ ۹۰.</ref> مؤمن در سال ۱۳۵۲ همراه ۲۴ نفر از علمای قم به دلیل مبارزه علیه رژیم و پیگیری نظرهای امام‌خمینی به تبعید محکوم شد و مؤمن پنهان شد؛ اما ساواک در ۱۸/۱/۱۳۵۳ وی را بازداشت و به شهداد کرمان تبعید کرد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۰۵ ـ ۱۰۷؛ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۱۱۴ ـ ۱۱۶.</ref> ساواک پس از هفت ماه وی را بدون دلیل به تویسرکان منتقل کرد و در نوزدهم فروردین ۱۳۵۶ آزاد شد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۰۸.</ref> پس از تبعید برادر امام‌خمینی [[سیدمرتضی پسندیده]] به [[خمین]]<ref>پسندیده، خاطرات، ۲۴۵.</ref> طرفداران امام‌خمینی تصمیم گرفتند به هدف پنهان‌ماندن نماینده ایشان، محمد مؤمن همراه [[حسن صانعی]]، [[عباس محفوظی]] و برخی طلاب دیگر اموال شرعی را دریافت کنند و با اجازه پسندیده به نماینده امام‌خمینی تحویل دهند.<ref>مؤمن، یاران امام، ۴۳۹.</ref>{{ببینید|سیدمحمدرضا سعیدی|عبدالرحیم ربانی شیرازی|سیدمرتضی پسندیده}} | |||
محمد مؤمن که از اعضای تشکل مدرسین بود که در ادامه نام [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] به‌خود گرفت،<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۲.</ref> پس از تبعید، به جلساتی پیوست که برخی روحانیان به سرپرستی سیدمحمد حسینی بهشتی به صورت پنهانی در شهرهای قم، تهران و مشهد برگزار می‌کردند.{{ببینید|سیدمحمد بهشتی}} | |||
این جلسات تا ۱۳۵۷ ادامه داشت.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۱۳۸.</ref> در آبان ۱۳۵۶ فضلای حوزه علمیه قم که محمد مؤمن نیز در شمار آنان بود، طی تلگرامی درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]] را به [[امام‌خمینی]] تسلیت گفتند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۲۹؛ فاضل لنکرانی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله العظمی محمد فاضل لنکرانی، ۲۲۴.</ref> در پی [[اهانت روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی]] در هفدهم دی ۱۳۵۶ و برخورد خونین رژیم پهلوی با مردم قم در [[نوزده دی|نوزدهم دی]] به دلیل اعتراض به این اهانت، مؤمن به همراه استادان و فضلای حوزه علمیه قم طی اعلامیه‌ای در ۲۲/۱۰/۱۳۵۶، رفتار رژیم پهلوی را محکوم کردند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۳۹.</ref> | |||
==فعالیت‌های پس از پیروزی انقلاب== | |||
پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]]، امام‌خمینی محمد مؤمن را در ۱۸/۵/۱۳۵۸ به سرپرستی امور زندانیان قم و رسیدگی به کار دادگاه‌ها و اداره امور ستاد انقلاب اسلامی و تنظیم کارهای دفتر تبلیغات و همچنین تنظیم و اداره امور طلاب و روابط شهرستان‌ها منصوب کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۲۷۰.</ref> پس از آن وی مسئول دادگاه عالی انقلاب اسلامی شد <ref>مؤمن، خاطرات ۱۵خرداد، ۲/۳۶۵؛ مؤمن، خاطرات، ۱۸۶.</ref> و سپس امام‌خمینی او را به عضویت شورای عالی قضایی منصوب کرد.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۳.</ref> | |||
مؤمن در نخستین دوره [[مجلس خبرگان رهبری]]، نماینده مردم [[سمنان]] شد<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۴۹۷.</ref> و در تیر ۱۳۶۲ با حکم امام‌خمینی به عضویت فقهای [[شورای نگهبان]] درآمد<ref>امام خمین، صحیفه، ۱۷/۵۱۳.</ref> و عضویت وی تا زمانی که امام‌خمینی زنده بود ادامه داشت. | |||
در پی نظر [[حسینعلی منتظری]] مبنی بر رسیدگی به اوضاع نابسامان [[حوزه علمیه قم]] و تنظیم برنامه‌های مفید، برای آن شورایی متشکل از نمایندگان مراجع و چند نفر از استادان حوزه ازجمله محمد مؤمن، تشکیل گردید که پس از انتصاب وی مورد تأیید امام‌خمینی واقع شد.<ref>ایزدی، گذری بر زندگی فقیه عالیقدرآیت‌الله منتظری، ۱/۲۸۴.</ref> امام‌خمینی در ۴/۲/۱۳۶۸ مؤمن را در شمار [[شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|هیئت بازنگری قانون اساسی]] معرفی کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۶۳ ـ ۳۶۴.</ref> | |||
محمد مؤمن که از فضلای حوزه علمیه محسوب می‌شد، امام‌خمینی را از نظر دقت علمی بر دیگر استادان ترجیح داد<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۲۰.</ref> و شخصیتی استثنایی دانست.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۱۹.</ref> فکر و اندیشه علمی امام‌خمینی و [[استقامت]] ایشان در مسائل [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]]، سرعت انتقال بالا، دقت و خوش‌فهمی و قوت بیان ایشان، محمد مؤمن را بیشتر به خود جذب کرد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۳۳ ـ ۱۳۴.</ref> وی امام‌خمینی را از نظر قوت روحی، شجاعت، هوش و درایت سیاسی فوق‌العاده یافت که می‌توانست پس از [[سیدحسین بروجردی|بروجردی]] اساس حوزه علمیه قم را متحول کند.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۳۰.</ref> او خاطرنشان کرده که امام‌خمینی مردم را به خدا و [[توحید (فلسفه و کلام)|توحید]] راهنمایی و تأکید می‌کرد همه چیز به دست خداوند است و باید به وظیفه خود عمل کرد.<ref>مؤمن، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۷۴ ـ ۳۷۵.</ref> به نظر وی همین وظیفه‌شناسی امام‌خمینی باعث شد که ایشان انقلاب را [[رهبری]] کند و به پیروزی برساند.<ref>مؤمن، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۷۵ و ۳۷۹ ـ ۳۸۰.</ref> | |||
==رحلت== | |||
محمد مؤمن پس از یک دوره بیماری در ۲ اسفند ۱۳۹۷ در سن ۸۱سالگی در قم درگذشت و پیکر وی پس از تشییع در [[حرم فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد.<ref>اطلاعات، روزنامه.</ref> وی کتاب‌ها و رساله‌های چندی در [[فقه]] و [[اصول فقه]] تألیف و تدوین کرده‌است که ازجمله آنها تقریرات درس امام‌خمینی در اصول، مکاسب محرمه و بیع می‌باشد. شرح کتاب قضا، شهادت و حدود [[تحریر الوسیله]] امام‌خمینی، ولایت فقیه، تسدید الاصول و کلمات سدیده که در [[مسائل مستحدثه]] است از دیگر آثار وی است.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۲.</ref> فرزندان مؤمن در [[حوزه علمیه قم|حوزه قم]] اشتغال به علوم حوزوی دارد. | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس|۲}} | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع|۲}} | {{منابع|۲}} | ||
| خط ۱۳: | خط ۷۸: | ||
*مؤمن، محمد، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات ۱۵ خرداد قم، به کوشش علی باقری، تهران، سوره مهر، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش. | *مؤمن، محمد، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات ۱۵ خرداد قم، به کوشش علی باقری، تهران، سوره مهر، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
*هاجر رضایی، [https://books.khomeini.ir/books/10009/630/ مؤمن، محمد]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۹، ص۶۳۰-۶۳۳. | *هاجر رضایی، [https://books.khomeini.ir/books/10009/630/ مؤمن، محمد]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۹، ص۶۳۰-۶۳۳. | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:مقاله‌های جلد نهم دانشنامه]] | [[رده:مقاله‌های جلد نهم دانشنامه امام‌خمینی]] | ||
[[رده:مقاله‌های دارای جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | |||
[[رده:شاگردان امام‌خمینی]] | |||
[[رده:اعضای مجلس خبرگان رهبری]] | |||
[[رده:مبارزان علیه رژیم پهلوی]] | |||
[[رده:شخصیت‌های حوزوی]] | |||
[[رده:فقهای شورای نگهبان]] | |||
[[رده:اعضای شورای بازنگری قانون اساسی]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||
[[رده:مقاله‌های جدید]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ دی ۱۴۰۲، ساعت ۱۴:۱۴
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | محمد مؤمن |
| لقب | آیت‌الله |
| زادروز | ۱۳۱۶ش |
| شهر تولد | قم |
| کشور تولد | ایران |
| تاریخ درگذشت | ۲ اسفند ۱۳۹۷ش. |
| شهر درگذشت | قم |
| کشور درگذشت | ایران |
| آرامگاه | حرم حضرت معصومه(س) |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | روحانی |
| اطلاعات سیاسی | |
| پست‌ها | عضو مجلس خبرگان رهبری • عضو فقهای شورای نگهبان |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | امام‌خمینی • علی‌پناه اشتهاردی • سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی • علی‌اکبر مشکینی • سیدمحمد محقق داماد • سیدمحمدرضا گلپایگانی • محمدعلی اراکی |
| تالیفات | ولایت فقیه • تسدید الاصول • کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة |
محمد مؤمن روحانی مبارز، شاگرد امام‌خمینی، نماینده مجلس خبرگان رهبری و عضو فقهای شورای نگهبان.
محمد دانش‌زاده معروف به مؤمن در سال ۱۳۱۶ در قم به دنیا آمد و در سال ۱۳۳۲ به تحصیل علوم حوزوی روی آورد و در مقطع خارج در درس‌های خارج امام‌خمینی شرکت کرد. او از جمله فضلایی بود که پس از نهضت امام‌خمینی اعلامیه‌های مختلفی را امضا کرده است و در کارهای بیت امام‌خمینی در قم همکاری می‌کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی مؤمن با حکم امام‌خمینی به سرپرستی امور زندانیان قم منصوب شد و در ادامه مسئول دادگاه عالی انقلاب اسلامی شد. او در سال ۱۳۶۲ با حکم امام‌خمینی به عضویت فقهای شورای نگهبان در آمد و از دوره اول عضو مجلس خبرگان رهبری بوده است. او همچنین در سال ۱۳۶۸ از اعضای شورای بازنگری قانون اساسی بوده است.
محمد مؤمن، امام‌خمینی را از نظر دقت علمی بر دیگر استادان ترجیح می‌داد و ایشان را از نظر قوت روحی، شجاعت، هوش و درایت سیاسی فوق‌العاده می‌دانست.
محمد مؤمن در سال ۱۳۹۷ و در ۸۱ سالگی درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
زندگینامه و تحصیلات
محمد دانش‌زاده معروف به محمد مؤمن قمی فرزند عباس در سال ۱۳۱۶ در خانواده کشاورز و در شهر قم متولد شد. وی در هفت‌سالگی قرآن را در مکتب‌خانه آموخت[۱] و سپس وارد دبستان شد و تا سوم دبیرستان ادامه تحصیل داد.[۲] مؤمن در سال ۱۳۳۲ به تحصیل علوم حوزوی روی آورد: ادبیات عرب را نزد محی‌الدین فاضل هرندی، سیدمحمود یثربی قمی و میرزاعلی‌اصغر کنی فرا گرفت و سطح متوسطه حوزه را نزد سیدمحمدباقر ابطحی اصفهانی، مهدی باقری کنی، علی‌پناه اشتهاردی و احمد آذری قمی تحصیل کرد.[۳] وی سطح عالی حوزه را از سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، علی‌اکبر مشکینی، محمد شاه‌آبادی و سیدمحمد مجاهدی تبریزی آموخت.[۴] و در سال ۱۳۳۷ سه‌ماه در درس سیدحسین بروجردی حاضر شد.[۵] و سپس در درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی شرکت کرد و تا زمانی‌که امام‌خمینی در قم بود در درس ایشان حاضر می‌شد.[۶]
پس از دستگیری امام‌خمینی در سال ۱۳۴۲، مؤمن در درس سیدمحمد محقق داماد و مرتضی حائری یزدی شرکت کرد و زمان کوتاهی در درس سیدمحمدرضا گلپایگانی، محمدعلی اراکی و حسن فرید اراکی نیز حضور یافت. مؤمن شرح منظومه را نزد سیدمصطفی خمینی و فلسفه و تفسیر را از سیدمحمدحسین طباطبایی فرا گرفت [۷] وی در اواخر سال ۱۳۴۲ به نجف رفت و حدود شش ماه از درس سیدابوالقاسم خویی و سیدمحمود شاهرودی نیز بهره‌مند گردید.[۸] و در شهریور ۱۳۴۳ به ایران بازگشت. او با محمدمهدی ربانی املشی، ابوالحسن مصلحی و سیدحسن طاهری خرم‌آبادی هم‌بحث بود.[۹] مؤمن علاوه بر تحصیل به تدریس سطوح متوسطه و عالی نیز مشغول بود و از سال ۱۳۶۲ به تدریس خارج اصول و همچنین خارج فقه بر مبنای تحریر الوسیله امام‌خمینی اهتمام ورزید.[۱۰]
فعالیت‌های سیاسی
در مهر ۱۳۴۲ گروهی از فضلای حوزه علمیه قم که محمد مؤمن نیز در شمار آنان بود، طی نامه‌ای به هیئت دولت حسنعلی منصور، خواهان آزادی امام‌خمینی و جمعی از علما شدند.[۱۱] در اسفند ۱۳۴۳ وی همراه جمعی از علما و محصلان حوزه علمیه قم، طی نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت رژیم پهلوی، به ادامه تبعید امام‌خمینی اعتراض کردند.[۱۲] در مهر ۱۳۴۴ در پی انتقال امام‌خمینی از ترکیه به نجف، مؤمن به همراه فضلا و طلاب حوزه علمیه قم طی نامه‌ای از حضور ایشان در عتبات عالیات ابراز خرسندی کرد؛ اما ادامه تبعید ایشان را محکوم کرد.[۱۳] وی در سال ۱۳۴۵ از امام‌خمینی اجازه امور حسبیه دریافت کرده[۱۴] و در مواردی نیز معرف دیگران برای دریافت اجازه از ایشان بوده‌است.[۱۵]
پس از شهادت سیدمحمدرضا سعیدی در سال ۱۳۴۹ و لزوم اطلاع دقیق امام‌خمینی از آن واقعه مسئولیت سفر از ایران به عراق و اطلاع‌رسانی بر عهده محمد مؤمن گذاشته شد و مقدمات سفر را عبدالرحیم ربانی شیرازی فراهم کرد. سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) که از این سفر آگاه شده بود، مؤمن را پس از بازگشت بازجویی کرد.[۱۶] مؤمن در سال ۱۳۵۲ همراه ۲۴ نفر از علمای قم به دلیل مبارزه علیه رژیم و پیگیری نظرهای امام‌خمینی به تبعید محکوم شد و مؤمن پنهان شد؛ اما ساواک در ۱۸/۱/۱۳۵۳ وی را بازداشت و به شهداد کرمان تبعید کرد.[۱۷] ساواک پس از هفت ماه وی را بدون دلیل به تویسرکان منتقل کرد و در نوزدهم فروردین ۱۳۵۶ آزاد شد.[۱۸] پس از تبعید برادر امام‌خمینی سیدمرتضی پسندیده به خمین[۱۹] طرفداران امام‌خمینی تصمیم گرفتند به هدف پنهان‌ماندن نماینده ایشان، محمد مؤمن همراه حسن صانعی، عباس محفوظی و برخی طلاب دیگر اموال شرعی را دریافت کنند و با اجازه پسندیده به نماینده امام‌خمینی تحویل دهند.[۲۰] (ببینید: سیدمحمدرضا سعیدی، عبدالرحیم ربانی شیرازی، و سیدمرتضی پسندیده)
محمد مؤمن که از اعضای تشکل مدرسین بود که در ادامه نام جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به‌خود گرفت،[۲۱] پس از تبعید، به جلساتی پیوست که برخی روحانیان به سرپرستی سیدمحمد حسینی بهشتی به صورت پنهانی در شهرهای قم، تهران و مشهد برگزار می‌کردند. (ببینید: سیدمحمد بهشتی)
این جلسات تا ۱۳۵۷ ادامه داشت.[۲۲] در آبان ۱۳۵۶ فضلای حوزه علمیه قم که محمد مؤمن نیز در شمار آنان بود، طی تلگرامی درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی را به امام‌خمینی تسلیت گفتند.[۲۳] در پی اهانت روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی در هفدهم دی ۱۳۵۶ و برخورد خونین رژیم پهلوی با مردم قم در نوزدهم دی به دلیل اعتراض به این اهانت، مؤمن به همراه استادان و فضلای حوزه علمیه قم طی اعلامیه‌ای در ۲۲/۱۰/۱۳۵۶، رفتار رژیم پهلوی را محکوم کردند.[۲۴]
فعالیت‌های پس از پیروزی انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام‌خمینی محمد مؤمن را در ۱۸/۵/۱۳۵۸ به سرپرستی امور زندانیان قم و رسیدگی به کار دادگاه‌ها و اداره امور ستاد انقلاب اسلامی و تنظیم کارهای دفتر تبلیغات و همچنین تنظیم و اداره امور طلاب و روابط شهرستان‌ها منصوب کرد.[۲۵] پس از آن وی مسئول دادگاه عالی انقلاب اسلامی شد [۲۶] و سپس امام‌خمینی او را به عضویت شورای عالی قضایی منصوب کرد.[۲۷]
مؤمن در نخستین دوره مجلس خبرگان رهبری، نماینده مردم سمنان شد[۲۸] و در تیر ۱۳۶۲ با حکم امام‌خمینی به عضویت فقهای شورای نگهبان درآمد[۲۹] و عضویت وی تا زمانی که امام‌خمینی زنده بود ادامه داشت.
در پی نظر حسینعلی منتظری مبنی بر رسیدگی به اوضاع نابسامان حوزه علمیه قم و تنظیم برنامه‌های مفید، برای آن شورایی متشکل از نمایندگان مراجع و چند نفر از استادان حوزه ازجمله محمد مؤمن، تشکیل گردید که پس از انتصاب وی مورد تأیید امام‌خمینی واقع شد.[۳۰] امام‌خمینی در ۴/۲/۱۳۶۸ مؤمن را در شمار هیئت بازنگری قانون اساسی معرفی کرد.[۳۱]
محمد مؤمن که از فضلای حوزه علمیه محسوب می‌شد، امام‌خمینی را از نظر دقت علمی بر دیگر استادان ترجیح داد[۳۲] و شخصیتی استثنایی دانست.[۳۳] فکر و اندیشه علمی امام‌خمینی و استقامت ایشان در مسائل فقه و اصول، سرعت انتقال بالا، دقت و خوش‌فهمی و قوت بیان ایشان، محمد مؤمن را بیشتر به خود جذب کرد.[۳۴] وی امام‌خمینی را از نظر قوت روحی، شجاعت، هوش و درایت سیاسی فوق‌العاده یافت که می‌توانست پس از بروجردی اساس حوزه علمیه قم را متحول کند.[۳۵] او خاطرنشان کرده که امام‌خمینی مردم را به خدا و توحید راهنمایی و تأکید می‌کرد همه چیز به دست خداوند است و باید به وظیفه خود عمل کرد.[۳۶] به نظر وی همین وظیفه‌شناسی امام‌خمینی باعث شد که ایشان انقلاب را رهبری کند و به پیروزی برساند.[۳۷]
رحلت
محمد مؤمن پس از یک دوره بیماری در ۲ اسفند ۱۳۹۷ در سن ۸۱سالگی در قم درگذشت و پیکر وی پس از تشییع در حرم فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۳۸] وی کتاب‌ها و رساله‌های چندی در فقه و اصول فقه تألیف و تدوین کرده‌است که ازجمله آنها تقریرات درس امام‌خمینی در اصول، مکاسب محرمه و بیع می‌باشد. شرح کتاب قضا، شهادت و حدود تحریر الوسیله امام‌خمینی، ولایت فقیه، تسدید الاصول و کلمات سدیده که در مسائل مستحدثه است از دیگر آثار وی است.[۳۹] فرزندان مؤمن در حوزه قم اشتغال به علوم حوزوی دارد.
پانویس
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۱۷ و ۳۳.
- ↑ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۴۹۹.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۳۶ و ۳۸ ـ ۴۲.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۴۲ ـ ۴۳.
- ↑ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۰.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۴۴ و ۱۱۹.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۴۶؛ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری،، ۱/۵۰۰ ـ ۵۰۱.
- ↑ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۰.
- ↑ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۱/۴۲ ـ ۴۳؛ مؤمن، خاطرات، ۶۶.
- ↑ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۱.
- ↑ مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۱۰۴.
- ↑ مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۱۴۹ ـ ۱۵۰.
- ↑ مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی،۳/۱۷۴؛ فاضل لنکرانی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله العظمی محمد فاضل لنکرانی، ۲۹.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۲/۷۴.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۸۳ و ۴۹۵).
- ↑ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۸۹ ـ ۹۰.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۱۰۵ ـ ۱۰۷؛ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۱۱۴ ـ ۱۱۶.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۱۰۸.
- ↑ پسندیده، خاطرات، ۲۴۵.
- ↑ مؤمن، یاران امام، ۴۳۹.
- ↑ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۲.
- ↑ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۱۳۸.
- ↑ مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۲۹؛ فاضل لنکرانی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله العظمی محمد فاضل لنکرانی، ۲۲۴.
- ↑ مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۳۹.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۹/۲۷۰.
- ↑ مؤمن، خاطرات ۱۵خرداد، ۲/۳۶۵؛ مؤمن، خاطرات، ۱۸۶.
- ↑ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۳.
- ↑ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۴۹۷.
- ↑ امام خمین، صحیفه، ۱۷/۵۱۳.
- ↑ ایزدی، گذری بر زندگی فقیه عالیقدرآیت‌الله منتظری، ۱/۲۸۴.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۶۳ ـ ۳۶۴.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۱۲۰.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۱۱۹.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۱۳۳ ـ ۱۳۴.
- ↑ مؤمن، خاطرات، ۱۳۰.
- ↑ مؤمن، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۷۴ ـ ۳۷۵.
- ↑ مؤمن، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۷۵ و ۳۷۹ ـ ۳۸۰.
- ↑ اطلاعات، روزنامه.
- ↑ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۲.
منابع
- اطلاعات، روزنامه، ۴/۱۲/۱۳۹۷ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- ایزدی، مصطفی، گذری بر زندگی فقیه عالیقدرآیت‌الله منتظری، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش.
- پسندیده، سیدمرتضی، خاطرات آیت‌الله پسندیده، گفته‌ها و نوشته‌ها، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- پسندیده، سیدمرتضی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، قم، ۱۳۷۹ش.
- طاهری خرم‌آبادی، سیدحسن، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، به کوشش محمدرضا احمدی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- فاضل لنکرانی، محمد، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله العظمی محمد فاضل لنکرانی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- مؤمن، محمد، خاطرات آیت‌الله محمد مؤمن قمی، تدوین رضا شیخ‌محمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- مؤمن، محمد، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات ۱۵ خرداد قم، به کوشش علی باقری، تهران، سوره مهر، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
پیوند به بیرون
- هاجر رضایی، مؤمن، محمد، دانشنامه امام‌خمینی، ج۹، ص۶۳۰-۶۳۳.