confirmed، emailconfirmed، templateeditor
۱٬۱۸۸
ویرایش
کاربر:Salar/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
←پایان کار و علل استعفا
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
۴. '''اختلاف با نهادهای انقلابی''': مهم‌ترین نهادهای انقلابی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته‌های انقلاب اسلامی، دادگاه‌های انقلاب و جهاد سازندگی بودند. بازرگان و دولت او وجود کمیته‌ها و دادگاه‌های انقلاب را نشانه هرج و مرج و بی‌قانونی و زمینه‌ساز سوء استفاده‌های شخصی و گروهی می‌دانست<ref> (اسماعیلی، دولت موقت، ۹۲).</ref> و با محاکمه و اعدام مقامات منسوب به حکومت پهلوی مخالف بود.<ref>یوسفی اشکوری، در تکاپوی آزادی، ۲۲۴/۲ ـ ۲۲۵).</ref> بازرگان تلاش می‌کرد این نهادها را منحل کند و وقتی که موفق به انحلال آنها نشد، در پیام تلویزیونی خود در ۲۸/۴/۱۳۵۸ اعلام کرد کمیته‌ها و دادگاه‌های انقلاب سبب سردرگمی کشورند و کار دولت را به بن‌بست کشانده‌اند و چاره‌ای جز استعفا برای او باقی نگذاشته‌اند.<ref> (صدیقی، انقلاب اسلامی از نگاه دیگران، ۱۴۳ ـ ۱۴۵؛ اسماعیلی، دولت موقت، ۹۲ ـ ۹۳).</ref> | ۴. '''اختلاف با نهادهای انقلابی''': مهم‌ترین نهادهای انقلابی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته‌های انقلاب اسلامی، دادگاه‌های انقلاب و جهاد سازندگی بودند. بازرگان و دولت او وجود کمیته‌ها و دادگاه‌های انقلاب را نشانه هرج و مرج و بی‌قانونی و زمینه‌ساز سوء استفاده‌های شخصی و گروهی می‌دانست<ref> (اسماعیلی، دولت موقت، ۹۲).</ref> و با محاکمه و اعدام مقامات منسوب به حکومت پهلوی مخالف بود.<ref>یوسفی اشکوری، در تکاپوی آزادی، ۲۲۴/۲ ـ ۲۲۵).</ref> بازرگان تلاش می‌کرد این نهادها را منحل کند و وقتی که موفق به انحلال آنها نشد، در پیام تلویزیونی خود در ۲۸/۴/۱۳۵۸ اعلام کرد کمیته‌ها و دادگاه‌های انقلاب سبب سردرگمی کشورند و کار دولت را به بن‌بست کشانده‌اند و چاره‌ای جز استعفا برای او باقی نگذاشته‌اند.<ref> (صدیقی، انقلاب اسلامی از نگاه دیگران، ۱۴۳ ـ ۱۴۵؛ اسماعیلی، دولت موقت، ۹۲ ـ ۹۳).</ref> | ||
انتقادهای دولت به عملکرد دادگاه انقلاب موجب شد امام‌خمینی در ۱۳۵۷/۱۲/۲۵ در حکمی خطاب به دادگاه‌های انقلاب، توقف همه محاکمه‌ها را تا تصویب آئین‌نامه جدید از سوی شورای انقلاب اعلام کند و نظارت شورای انقلاب و دولت موقت بر این محاکمات را خواستار شود | انتقادهای دولت به عملکرد دادگاه انقلاب موجب شد امام‌خمینی در ۱۳۵۷/۱۲/۲۵ در حکمی خطاب به دادگاه‌های انقلاب، توقف همه محاکمه‌ها را تا تصویب آئین‌نامه جدید از سوی شورای انقلاب اعلام کند و نظارت شورای انقلاب و دولت موقت بر این محاکمات را خواستار شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۷۹/۶؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۲۰۲.</ref> بازرگان نهادهای انقلاب را ابزاری در دست روحانیان انقلابی می‌دانست و سعی در تضعیف آنها داشت؛ در حالی‌که امام‌خمینی از آنها حمایت می‌کرد و گاهی به برخی از آنها ازجمله کمیته‌ها که تندروی‌هایی داشتند، تذکر می‌داد. حمایت ایشان از نهادهای انقلابی موجب پیشرفت روزافزون آنها و تزلزل و تضعیف هرچه بیشتر دولت موقت شد. {{ببینید|کمیته‌های انقلاب اسلامی | دادگاه‌های انقلاب اسلامی | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی}} | ||
۵. ناهماهنگی با شورای انقلاب: شورای انقلاب و دولت موقت نیز با یکدیگر اختلاف داشتند و هر کدام دیگری را مانع اجرای برنامه‌های خود می‌دانست (اسماعیلی، ۸۷). اختلاف‌های شورای انقلاب و دولت باعث شد تا در بهار ۱۳۵۸ داوری به نزد امام‌خمینی ببرند (رضوی، ۲۲۴). در جلسه‌ای شش‌ساعته که در قم برگزار شد، علاوه بر چگونگی برگزاری انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی و مسائل مهم مملکت | ۵. '''ناهماهنگی با شورای انقلاب''': شورای انقلاب و دولت موقت نیز با یکدیگر اختلاف داشتند و هر کدام دیگری را مانع اجرای برنامه‌های خود می‌دانست.<ref> (اسماعیلی، دولت موقت، ۸۷).</ref> اختلاف‌های شورای انقلاب و دولت باعث شد تا در بهار ۱۳۵۸ داوری به نزد امام‌خمینی ببرند.<ref> (رضوی، هاشمی و انقلاب، ۲۲۴).</ref> در جلسه‌ای شش‌ساعته که در قم برگزار شد، علاوه بر چگونگی برگزاری انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی و مسائل مهم مملکت<ref>کیهان، روزنامه، ۸، ۱۳۵۸/۳/۲</ref> اعضای دولت و بازرگان انتقادهای خود بر عملکرد شورای انقلاب را بیان کردند که متقابلاً شورا نیز بدان پاسخ گفت.<ref> (اسماعیلی، دولت موقت، ۸۷ ـ ۸۸).</ref> دولت موقت بر راهبرد گام‌به‌گام و درازمدت تکیه می‌کرد؛ در حالی‌که شورای انقلاب و مردم اقدام‌های فوری و انقلابی را ترجیح می‌دادند.<ref> (هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۲۲۹ و ۳۷۶).</ref> بالاگرفتن نارضایتی‌ها و تداوم برخی ناهماهنگی‌ها میان نهادهای انقلابی و اعضای دولت موقت (چنان‌که چندین بار به بحث استعفای دولت منجر شد)، موجب شد جلسه مشترک میان شورای انقلاب و دولت در حضور امام‌خمینی، در ۱۳۵۸/۴/۹، تکرار شود. در این جلسه، بازرگان طرح ادغام نسبی دولت و شورای انقلاب را که پیش از آن در شورا بحث شده بود، به منظور آسان‌شدن همکاری و مشارکت در مسئولیت‌ها و سرعت‌بخشیدن به مصوبه‌ها پیشنهاد کرد. بر این اساس پنج تن از روحانیان شورای انقلاب وارد دولت شدند و پنج تن از اعضای دولت نیز به شورای انقلاب راه یافتند.<ref> (هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۳۳۳ ـ ۳۳۴؛ اسماعیلی، دولت موقت، ۸۸ ـ ۹۰).</ref> از آنجا که روحانیان تمایلی به پذیرش وزارت نداشتند، مسئولیت سرپرستی یا معاونت وزیر را البته با حق رأی و حق شرکت در جلسات دولت پذیرفتند.<ref> (بازرگان، مهدی، شورای انقلاب، ۳۷).</ref> {{ببینید|شورای انقلاب اسلامی}} | ||
۶. اختلاف در سیاست خارجی: دولت موقت در سیاست خارجی به حفظ روابط سیاسی و اقتصادی با امریکا، بر اساس رعایت اصول احترام متقابل و مداخله‌نکردن در امور داخلی یکدیگر معتقد | ۶. '''اختلاف در سیاست خارجی''': دولت موقت در سیاست خارجی به حفظ روابط سیاسی و اقتصادی با امریکا، بر اساس رعایت اصول احترام متقابل و مداخله‌نکردن در امور داخلی یکدیگر معتقد بود؛<ref> (بازرگان، مهدی، شورای انقلاب، ۴۲ ـ ۴۳).</ref> در حالی‌که انقلابیان عملکرد دولت در برابر امریکا را محافظه‌کارانه و به آن انتقادهای بسیاری داشتند.<ref> (هاشمی رفسنجانی، حقیقت‌ها، ۵۳).</ref> درست در زمانی که رهبر انقلاب اسلامی امریکا را دشمن شماره یک<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۵۵/۵ ـ ۳۵۶ و ۴۳۹.</ref> و شیطان بزرگ<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶۲/۸ ـ ۱۶۳.</ref> خوانده بود، {{ببینید|امریکا}} بازرگان رابطه با امریکا را بد و طردشده نمی‌دانست و مشتاق بود روابط را با امریکا تقویت کند.<ref> (حبیبی، آثار تسخیرلانه جاسوسی از دیدگاه حضرت امام و مقام معظم رهبری، ۶۳ ـ ۶۴).</ref> وی در سیاست خارجی به تنش‌زدایی و سیاست موازنه منفی اعتقاد داشت و نزدیکی به غرب را می‌پسندید و با کمونیسم و نفوذ روس و شرقی‌ها سخت مخالف بود.<ref> (مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۲۰۸؛ اسماعیلی، دولت موقت، ۱۸۴ ـ ۱۸۶).</ref> | ||
۷. تسخیر سفارت امریکا: اقامت محمدرضا پهلوی در امریکا و دیدار بازرگان و یزدی با برژینسکی در الجزایر سبب تصرف سفارت امریکا به دست گروهی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران شد (اسماعیلی، ۲۳۲). امام‌خمینی از تصرف سفارت امریکا حمایت کرد و آنجا را لانه جاسوسی خواند | ۷. '''تسخیر سفارت امریکا''': اقامت محمدرضا پهلوی در امریکا و دیدار بازرگان و یزدی با برژینسکی در الجزایر سبب تصرف سفارت امریکا به دست گروهی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران شد (اسماعیلی، ۲۳۲). امام‌خمینی از تصرف سفارت امریکا حمایت کرد و آنجا را لانه جاسوسی خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۹۱/۱۰ ـ ۴۹۳.</ref> {{ببینید|تسخیر لانه جاسوسی امریکا}} این جدی‌ترین مسئله‌ای بود که در تاریخ دولت موقت اتفاق افتاد و بازرگان و انقلابیان را به‌صراحت در برابر یکدیگر قرار داد. تصرف سفارت امریکا در تهران باعث شد اعتبار دولت موقت و حامیانش نزد افکار عمومی به‌شدت و بیش از پیش آسیب ببیند (اسماعیلی، ۲۳۲). دولت موقت تنها یک روز پس از این رویداد بدون مشورت با امام‌خمینی استعفا کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۰/۱۰؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۳۷۳.</ref> برخی آن را مرتبط با تسخیر سفارت دانستند؛ ولی اعضای دولت آن را نادرست خواندند.<ref> (هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۳۷۳ ـ ۳۷۴؛ کیهان، روزنامه، ۲، ۱۳۵۸/۱۱/۱۵.</ref> | ||
علل و عوامل دیگری همچون ترکیب ناهمگون، نبود هماهنگی، نبود انسجام و وجود اختلاف نظر در میان اعضای دولت موقت و اختلاف در مسئله صدور انقلاب در سقوط دولت بازرگان تأثیر داشت ( | علل و عوامل دیگری همچون ترکیب ناهمگون، نبود هماهنگی، نبود انسجام و وجود اختلاف نظر در میان اعضای دولت موقت و اختلاف در مسئله صدور انقلاب در سقوط دولت بازرگان تأثیر داشت.<ref> (هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۳۷۳ ـ ۳۷۴؛ کیهان، روزنامه، ۲، ۱۳۵۸/۱۱/۱۵؛ رحمانی، مصاحبه، ۱۳۹؛ اسماعیلی، دولت موقت، ۲۳۷ ـ ۲۳۸).</ref> استعفای دولت موقت با استقبال افکار عمومی روبه‌رو شد و این به معنای ازدست‌دادن پایگاه مردمی و از پیامدهای عدم همگامی با فضای در حال گسترش انقلابی بود و می‌توان گفت که دولت بازرگان، دولت دوران انقلاب نبود و سرانجام در یک فرایند، مغلوب جریان انقلابی‌گری شد و از صحنه خارج گردید.<ref> (راعی گلوجه، شاهکار دولت موقت، ۳۹ ـ ۴۳).</ref> | ||
استعفای دولت موقت با استقبال افکار عمومی روبه‌رو شد و این به معنای ازدست‌دادن پایگاه مردمی و از پیامدهای عدم همگامی با فضای در حال گسترش انقلابی بود و می‌توان گفت که دولت بازرگان، دولت دوران انقلاب نبود و سرانجام در یک فرایند، مغلوب جریان انقلابی‌گری شد و از صحنه خارج گردید (راعی گلوجه، ۳۹ ـ ۴۳). | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||