confirmed، emailconfirmed، templateeditor
۱٬۱۸۸
ویرایش
کاربر:Salar/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''دهه فجر انقلاب اسلامی'''، فاصله زمانی ورود امام‌خمینی به ایران تا سقوط رژیم شاهنشاهی؛ ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷. | '''دهه فجر انقلاب اسلامی'''، فاصله زمانی ورود امام‌خمینی به ایران تا سقوط رژیم شاهنشاهی؛ ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷. | ||
پس از فرار محمدرضا پهلوی از ایران و راهپیمایی میلیونی مردم در اربعین حسینی (۲۹/۱۰/۱۳۵۷)، امام‌خمینی در پیامی اعلام کرد که به‌زودی به ایران باز خواهد گشت تا در خدمت مردم باشد | پس از فرار محمدرضا پهلوی از ایران و راهپیمایی میلیونی مردم در اربعین حسینی (۲۹/۱۰/۱۳۵۷)، امام‌خمینی در پیامی اعلام کرد که به‌زودی به ایران باز خواهد گشت تا در خدمت مردم باشد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۵۰۱ ـ ۵۰۲).</ref> دولت شاپور بختیار در حالی‌که برای تحکیم موقعیت خود به رایزنی با اعضای شورای انقلاب مشغول بود، {{ببینید|شورای انقلاب اسلامی}} از طریق سفارت فرانسه در ایران، به امام‌خمینی پیغام داد از سفر زودهنگام به ایران و موضع‌گیری علیه دولت خودداری کند؛ زیرا این عمل موجب مشکل‌ها و خطرهای زیادی خواهد شد.<ref> (یزدی، آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها، ۳۲۶ ـ ۳۲۷).</ref> بختیار در این پیام، امام‌خمینی را تهدید کرد در غیر این صورت حمام خون به راه می‌افتد.<ref> (یزدی، آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها، ۳۲۹).</ref> برخی از مقامات رژیم پهلوی مانند رئیس ستاد ارتش، عباس قره‌باغی نیز تنها راه عملی پیشگیری از شورش و خونریزی در کشور را جلوگیری از بازگشت امام‌خمینی به کشور می‌دانستند؛ بر همین اساس جلسه شورای امنیت ملی که به دعوت بختیار برای ارزیابی موضوع تشکیل شده بود، به بستن فرودگاه و جلوگیری از بازگشت ایشان رأی داد.<ref> (قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۲۰۸ و ۲۲۵ ـ ۲۲۶؛ اطلاعات، ۵/۱۱/۱۳۵۷، ۱).</ref> تشدید تظاهرات و تهدید مردم به اشغال فرودگاه، تحصن روحانیان در دانشگاه تهران و موفق‌نشدن بختیار برای سفر به پاریس و دیدار با امام‌خمینی، بختیار را مصمم کرد بدون مشورت با شورای سلطنت، ارتش و شورای امنیت ملی، در مصاحبه مطبوعاتی ۹ بهمن ۱۳۵۷، دستور بازگشایی فرودگاه را صادر کند.<ref> (قره‌باغی، ۲۴۹ ـ ۲۵۰ و ۲۷۷؛ کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷، ۱).</ref> | ||
== بازگشت امام‌خمینی و شتاب انقلاب == | == بازگشت امام‌خمینی و شتاب انقلاب == | ||
امام‌خمینی در ساعت ۹:۳۰ دقیقه صبح ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ وارد ایران شد و مردم استقبال گسترده‌ای از ایشان کردند (کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲) | امام‌خمینی در ساعت ۹:۳۰ دقیقه صبح ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ وارد ایران شد و مردم استقبال گسترده‌ای از ایشان کردند.<ref> (کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲).</ref> {{ببینید|بازگشت امام‌خمینی}} ایشان در آغاز ورود به ایران و در سخنرانی بهشت زهرا(س)، با تشکر از فداکاری ملت و انتقاد از عملکرد رژیم پهلوی که به نام اصلاح و تجدد، کشور را به گرداب فساد کشانده‌است، اساس رژیم سلطنتی تحمیلی را برخلاف عقل و قانون دانست و بر همین اساس دولت‌ها و مجلس‌های دست‌نشانده و فرمایشی این رژیم مانند مجلس شورای ملی، مجلس سنا و مؤسسان را غیر قانونی خواند. {{ببینید|مجلس شورای ملی | مجلس سنا}} ایشان در این سخنرانی، ضمن هشدار به ملت درباره بازگشت سلطه محمدرضا پهلوی و تأکید بر لزوم حفظ وحدت و ادامه نهضت تا سقوط کامل رژیم پهلوی و کوتاهی دست بیگانگان از کشور، اعلام کرد به پشتوانه رأی و اعتماد مردم، دولت تعیین می‌کند. ایشان همچنین با اندرز و اتمام حجت به ارتش درباره بازگشت به سوی مردم، از نظامیانِ پیوسته به مردم به‌خصوص افسران نیروی هوایی قدردانی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۸ ـ ۱۹).</ref> | ||
. | |||
منابع امریکایی، امام‌خمینی را سرسخت و سخنان ایشان را به‌شدت بیگانه‌ستیز، ضد امریکایی و غیر دوستانه شمردند (مؤسسه | منابع امریکایی، امام‌خمینی را سرسخت و سخنان ایشان را به‌شدت بیگانه‌ستیز، ضد امریکایی و غیر دوستانه شمردند.<ref> (مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، اسناد لانه جاسوسی امریکا، ۱۰/۲۵؛ هایزر، مأموریت مخفی هایزر در تهران، ۴۰۷).</ref> به اعتقاد آنان موضع قاطع امام‌خمینی در سخنرانی، دعوت از ارتش برای پیوستن به انقلاب، اعلام لزوم خروج مستشاران نظامی خارجی از کشور و معرفی دولت جدید ظرف دو روز آینده، خبر از روزهای سختی برای طرفداران رژیم می‌داد.<ref> (هایزر، مأموریت مخفی هایزر در تهران، ۴۰۹).</ref> | ||
از سوی دیگر، به صورت کلی، توجه ویژه امام‌خمینی به ارتش و نقش آن در پیروزی یا شکست انقلاب، موجب شد با وجود حکومت‌نظامی و کشتارها، ایشان میان ارتشیِ وطن‌دوست یا وطن‌خواه و دلسوز ملت، با معدود افسران و درجه‌داران خونریز و سرسپرده فرق بگذارد و بدنه ارتش را خادم و خیرخواه | از سوی دیگر، به صورت کلی، توجه ویژه امام‌خمینی به ارتش و نقش آن در پیروزی یا شکست انقلاب، موجب شد با وجود حکومت‌نظامی و کشتارها، ایشان میان ارتشیِ وطن‌دوست یا وطن‌خواه و دلسوز ملت، با معدود افسران و درجه‌داران خونریز و سرسپرده فرق بگذارد و بدنه ارتش را خادم و خیرخواه بداند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۹۲، ۴۶۰ ـ ۴۶۱ و ۴۶۴ ـ ۴۶۵).</ref> به همین دلیل درخواست امام‌خمینی از سربازان، برای سرپیچی از فرمان افسران و فرار از پادگان‌ها در آذر ۱۳۵۷،<ref> امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۱۵۳).</ref> با اقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد و ارتش را با نافرمانی فزاینده سربازان روبه‌رو کرد. {{ببینید|تاسوعا و عاشورا | شورای انقلاب اسلامی}} امام‌خمینی در روز ورود به ایران نیز که امنیت برخی شهرها در دست انقلابیان بود،<ref> (کرباسچی، هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۲/۹۸۳؛ هایزر، مأموریت مخفی هایزر در تهران، ۲۶۸، ۳۱۲ و ۴۰۲)</ref> در پیامی خطاب به ارتش، ضمن درخواست کناره‌گیری از دولت غیر قانونی و اعلام آن، به ارتشیان وعده داد خیلی زود با تکیه بر حکم شرع و آرای اکثریت ملت ایران، دولت قانونی را معرفی خواهد کرد تا ارتش به وظیفه قانونی و ملی خود رفتار کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۰).</ref> | ||
مقامات امریکایی انتظار داشتند ابعاد بیشتری از برنامه امام‌خمینی مانند اعلام جمهوری اسلامی یا فهرست اعضای شورای انقلاب در سخنرانی روز ورود ایشان آشکار شود.<ref> (هایزر، مأموریت مخفی هایزر در تهران، ۴۱۷).</ref> امریکا با وجود تظاهر به همراهی رژیم پهلوی و امید به موفقیت آن، در همان روزها قراردادهای نظامی خود را لغو و همه شهروندان امریکایی ـ به‌جز مأموران سیاسی ـ را از کشور خارج کرد<ref>هایزر، مأموریت مخفی هایزر در تهران، ۳۹، ۵۴، ۳۳۶ ـ ۳۳۷، ۳۴۶، ۳۶۵، ۳۶۸، ۴۰۹، ۴۱۵ ـ ۴۱۸ و ۴۲۵).</ref> همچنین تعدادی از دستگاه‌های الکترونیکی محرمانه امریکا، از ایران به دیگر کشورهای منطقه منتقل و قراردادهای خرید اسلحه از انگلستان نیز لغو شد.<ref> (کرباسچی، هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۲/۱۱۲۰ ـ ۱۱۲۱).</ref> امام‌خمینی پس از بازگشت در مدرسه رفاه مستقر شد {{ببینید|مدرسه رفاه ـ مدرسه علوی}} و از صبح ۱۳ بهمن، دیدارهای پیاپی ایشان با گروه‌های مختلف مردم آغاز شد. ایشان با تأکید بر حفظ انضباط گروه‌های تظاهرکننده، ثبات و امنیت ایران و منطقه را در گرو کناره‌گیری محمدرضا پهلوی و حامیان امریکایی‌اش دانست و ملّیت و اصالتی را که بختیار ادعا کرده بود، به دلیل اعزام ژنرال رابرت هایزر از سوی دولت‌های حامی پهلوی برای هماهنگی ارتش با وی مردود خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۳۰ ـ ۳۱).</ref> در این دیدارها که تا ۲۰ بهمن ادامه داشت، بیست سخنرانی از امام‌خمینی ثبت شده‌است. با توجه به هجوم جمعیت و ازحال‌رفتن بیش از دو هزار زن و مرد، قرار شد دیدار مردان، صبح‌ها در مدرسه علوی۲ و دیدار زنان عصرها در مدرسه علوی۱ انجام شود.<ref> (کیهان، ۱۴/۱۱/۱۳۵۷، ۴).</ref> | |||
بازگشت امام‌خمینی به ایران، همچنین واکنش‌های مختلفی در کشورهای اسلامی داشت. رهبر سازمان آزادی‌بخش فلسطین، یاسر عرفات با تبریک پیشاپیش پیروزی انقلاب تأکید کرد آثار پیروزی ملت ایران در مرزهای این کشور متوقف نخواهد ماند؛<ref> (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، کوثر، ۳/۵۷؛ کیهان، ۱۴/۱۱/۱۳۵۷)</ref> در عین حال یک هیئت مذهبی مصری از سوی انور سادات، برای تشویق امام‌خمینی به قبول اصل رژیم سلطنتی، به ایران سفر کرد که ایشان از پذیرش آنان خودداری کرد.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، کوثر، ۳/۵۸).</ref> رژیم عراق نیز با اظهار مخالفت با تغییر رادیکال رژیم ایران، بازگشت پهلوی به ایران را به روشی که سلطنت کند نه حکومت، خواستار شد<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، کوثر، ۳/۵۸).</ref> و خبرگزاری رسمی شوروی (تاس)، با اعلام خبر بازگشت امام‌خمینی به ایران، تلویحاً به نفع انقلاب اسلامی موضع گرفت.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، کوثر، ۳/۶۰).</ref> | |||
مذاکرات میان مقامات رژیم پهلوی و انقلابیان، که پیش از ورود امام‌خمینی و از طریق شورای انقلاب آغاز شده بود، از آن به بعد شتاب بیشتری گرفت. این مذاکرات که با موافقت امام‌خمینی همراه بود، میان بعضی از اعضای شورای انقلاب مانند مهدی بازرگان، یدالله سحابی و اکبر هاشمی رفسنجانی، و شاپور بختیار، عباس قره‌باغی (رئیس ستاد ارتش) و ناصر مقدم (رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]])) انجام می‌شد. هدف از این مذاکرات، جلوگیری از خشونت و رفع خطر از مردم، همراهی ارتش با ملت و تلاش برای استعفای بختیار بود.<ref> (هاشمی رفسنجانی، ۱۶۷ ـ ۱۶۸؛ قره‌باغی، ۲۶۵ ـ ۲۶۷؛ بازرگان، خاطرات بازرگان، ۲/۳۰۲ ـ ۳۰۴).</ref> از سوی دیگر، بختیار که خواهان دیدار و مذاکره با امام‌خمینی بود، حاضر به کناره‌گیری و فرمان‌بردن از دولتِ منتخبِ ایشان نشد. امیران ارتش نیز انقلابیان را تهدید به کودتا می‌کردند.<ref> (کرباسچی، هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۲/۱۱۲۲؛ بازرگان، خاطرات بازرگان، ۲/۳۰۰).</ref> | |||
در حالی‌که مقامات امنیتی، توان حفاظت از جان خویش را نداشتند،<ref> (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۲۵/۱۱۹، ۱۷۰ و ۲۰۶)</ref> طرح‌هایی برای کودتای از طرف امریکایی‌ها مطرح می‌شد.<ref> (برژینسکی، قدرت و اصول خاطرات برژینسکی مشاور امنیت ملی (۱۹۸۱ ـ ۱۹۷۷)، ۵۰۶ ـ ۵۰۷).</ref> سربازان از پادگان و سران ارتش از کشور می‌گریختند. تمام اداره‌ها و کارخانه‌ها و حتی برج مراقبت فرودگاه، در اعتصابی هماهنگ با انقلابیان بود. ده‌ها نماینده مجلس شورای ملی، در پی هشدارهای امام‌خمینی، استعفا دادند و همراه صدها هزار مردم مشتاق، به دیدار ایشان می‌شتافتند. حتی شهردار پایتخت (جواد شهرستانی)، استعفای خود را به امام‌خمینی تسلیم کرد.<ref> (کیهان، ۱۴/۱۱/۱۳۵۷، ۱، ۲ و ۱۵/۱۱/۱۳۵۷، ۱، ۲؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۲۹۶ ـ ۲۹۷).</ref> در چنین شرایطی، بختیار هر اقدامی برای تغییر قانون اساسی را مشروط به تصویب مجلس مؤسسان کرد و تأکید کرد اجازه فعالیت به دولت موقت نمی‌دهد و تمام خواسته‌های امام‌خمینی را از راه قانونی تحقق می‌بخشد.<ref> (کیهان، ۱۵/۱۱/۱۳۵۷، ۴؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۲۹۶).</ref> ۱۴ بهمن ۱۳۵۷ مصاحبه مطبوعاتی امام‌خمینی با حدود سیصد خبرنگار داخلی و خارجی در مدرسه علوی۲ برگزار شد. ایشان در این نشست، بر تأسیس نظام جمهوری اسلامی، معرفی دولت و مشخص‌بودن اعضای شورای انقلاب تأکید کرد و بار دیگر از ارتش خواست به ملت بپیوندند.<ref> (مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، اسناد لانه جاسوسی امریکا، ۱۰/۲۷؛ کیهان، ۱۴/۱۱/۱۳۵۷، ۱).</ref> همچنین با غیر قانونی خواندن دولت بختیار، دیدار وی را تنها در صورت استعفا پذیرفت و نیز با بی‌اعتنایی به تهدیدها درباره اجرای کودتا، تأکید کرد اگر دولتِ غیر قانونی از راه مسالمت‌آمیز کنار نرود، اعلام جهاد خواهد کرد.<ref> (کیهان، ۱۶/۱۱/۱۳۵۷، ۸؛ اطلاعات، ۱۴/۱۱/۱۳۵۷، ۲).</ref> بازداشت تعدادی از وزیران دولت‌های پیشین، ازجمله هوشنگ نهاوندی، عبدالمجید مجیدی، غلامرضا کیانپور، و ممنوع‌الخروج کردن سه هزار مقام دولتی از مدیرکل به بالا در ۲۵ سال اخیر<ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۰۴.</ref> (همان، ۱۵/۱۱/۱۳۵۷، ۱ ـ ۲) از دیگر اتفاقات ۱۴ بهمن ۱۳۵۷ بود. رابرت هایزر که برای تشویق ارتش به کودتا و پایان دادن قراردادها وارد ایران شده بود، در همان روز به امریکا بازگشت.<ref> (هایزر، مأموریت مخفی هایزر در تهران، ۴۲۶ ـ ۴۳۶).</ref> سیدمحمدباقر صدر مرجع تقلید و عضو مؤسس حزب‌الدعوه در عراق، بازگشت پیروزمند امام‌خمینی و تحولات مثبت ایران را تبریک گفت.<ref> (کیهان، ۱۸/۱۱/۱۳۵۷، ۵).</ref> | |||
در حالی‌که مقامات امنیتی، توان حفاظت از جان خویش را | |||
== تعیین دولت موقت == | == تعیین دولت موقت == | ||