۱۴٬۶۴۲
ویرایش
←پیوند به بیرون
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات واقعه | |||
|عنوان = آزادسازی خرمشهر | |||
|تصویر = آزادی خرمشهر.jpg | |||
|اندازه تصویر= | |||
|توضیح تصویر = | |||
|نام‌های دیگر = | |||
|شرح ماجرا = اشغال [[خرمشهر]] به دست ارتش [[عراق]] و آزادسازی آن از اشغال | |||
|طرفین = ایران و عراق | |||
|زمان = ساعت ۱۱ بامداد روز سوم خرداد 1361 | |||
|دوره = اوایل [[انقلاب اسلامی ایران]] | |||
|مکان = شهرستان خرمشهر از توابع استان خوزستان | |||
|علت = اهمیت راهبردی، ضرورت ملی و مذهبی | |||
|اهداف = فتح خرمشهر | |||
|عاملان = [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و [[ارتش جمهوری اسلامی ایران]] | |||
|نتایج = زمینه سقوط [[صدام حسین]] و بازشدن دست [[ایران]] در خاورمیانه و خلیج فارس | |||
|پیامدها = | |||
|تلفات = ۱۶۵۰۰ نفر از افراد اشغالگر کشته و زخمی شدند | |||
|واکنش‌ها = خوشحالی [[امام‌خمینی]]، خوشحالی طرفدارن ایران در سراسر دنیا | |||
|مرتبط = | |||
}} | |||
'''آزادسازی خرمشهر،''' اشغال [[خرمشهر]] به دست ارتش عراق و آزادسازی آن از اشغال، [[سوم خرداد ۱۳۶۱]]. | '''آزادسازی خرمشهر،''' اشغال [[خرمشهر]] به دست ارتش عراق و آزادسازی آن از اشغال، [[سوم خرداد ۱۳۶۱]]. | ||
خرمشهر که از غرب و جنوب غربی به اروندرود منتهی می‌شود، از اولویت‌های [[حزب بعث عراق|رژیم عراق]] در تهاجم نظامی به ایران بود که سرانجام پس از مقاومت ۳۵ روزه، در ۴ آبان ۱۳۵۹ به تصرف بعثی‌ها درآمد. اهمیت راهبردی خرمشهر برای دو کشور و گستردگی منطقه عملیاتی موجب طولانی‌شدن اشغال آن شد. | |||
دهم اردیبهشت ۱۳۶۱، عملیات بزرگ بیت‌المقدس با هدف آزادی خرمشهر آغاز شد و در سه‌مرحله، به پیروزی رسید. فتح خرمشهر در سوم خرداد ۱۳۶۱ افزون بر روحیه [[شهادت|شهادت‌طلبی]] ایرانیان، نتیجه جنگ نامنظم و راهکارهای منحصربه‌فرد نیروهای ایرانی بود. بزرگ‌ترین پیروزی ایران در جنگ بیست‌ماهه با عراق، افکار عمومی دنیا را به واکنش واداشت و صحنه سیاسی را به نفع [[جمهوری اسلامی]] رقم زد. | |||
آزادسازی خرمشهر [[امام‌خمینی]] را بسیار خوشحال کرد. ایشان این پیروزی را «نصر عظیم» و افتخاری ابدی برای اسلام خواند. در نگاه ایشان، امدادهای غیبی، وحدت فرماندهی، هماهنگی نیروها و ابتکار [[رزمندگان اسلام|رزمندگان]] از عوامل پیروزی بود. | |||
== معرفی و موقعیت== | == معرفی و موقعیت== | ||
شهرستان خرمشهر از توابع استان خوزستان است و در جنوب غربی آن واقع شده و حدود دو هزار کیلومتر مربع مساحت دارد. از شمال به [[اهواز]]، از شرق و شمال شرق به شادگان، از جنوب شرقی به شهرستان آبادان و از غرب (منطقه مرزی [[شلمچه]]) و جنوب غرب (اروندرود) به [[عراق|کشور عراق]] محدود می‌شود<ref>سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیای آبادی‌های استان خوزستان، ص۱۴۹.</ref> این شهر را در گذشته «مُحمَّره» می‌نامیدند<ref>قیصری، ۱۹.</ref> خرمشهر در دشت واقع است و سه رود کارون، خَیِّن و اروند در آن جریان دارد که ۹ کیلومتر آن مرز مشترک ایران و عراق است<ref>جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران، ۲/۳۴۳ و ۴۶۸ ـ ۴۶۹.</ref> شهر از دو بخش قدیم و جدید تشکیل شده است: بخش قدیم در ساحل راست کارون محل پیوست کارون به اروند است و بخش دیگر بر ساحل اروند گسترده شده است<ref>سلطانی، بنادر ایران در خلیج فارس، ص۱۰۹ ـ ۱۱۱.</ref> ساکنان خرمشهر افزون بر کارهای خدماتی، به پرورش نخل و صید ماهی و دامداری و ساخت لنج مشغول‌اند<ref>سیادت، تاریخ جغرافیای عرب خوزستان، ص۳۲۸.</ref> آنان [[شیعه دوازده‌امامی|شیعه دوازده‌امامی‌اند]] و به زبان عربی و فارسی سخن می‌گویند<ref>سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیای آبادی‌های استان خوزستان، ص۱۷۵.</ref> بر اساس آمار سال ۱۳۵۵، خرمشهر ۱۴۰۴۹۰ نفر جمعیت داشته است و در آستانه [[جنگ ایران و عراق|جنگ تحمیلی]] جمعیت آن را ۱۶۹ هزار نفر تخمین زده‌اند<ref>سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیای آبادی‌های استان خوزستان، ص۱۷۴.</ref> ارتباط با دریای آزاد و راه‌آهن سرتاسری<ref>ودیعی، ۲.</ref>، برخورداری از دو رودخانه آب شیرین و قرارگرفتن در دهانه اروندرود، این شهر را از دیرباز مورد طمع قدرت‌های جهانی<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۷.</ref> و تجزیه‌طلبان داخلی<ref>منصوری، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، ۸۲.</ref> قرار داده است. [[رژیم بعث عراق]] برای درهم‌شکستن [[انقلاب اسلامی ایران]]<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۷؛ درودیان، انقلاب اسلامی، ۱۱۷ ـ ۱۱۸.</ref>، در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با همه توان نظامی به ایران هجوم آورد<ref>منصوری، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۶.</ref> و تسلط بر اروندرود دستاویز این تجاوز بود.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲/۳/۱۳۷۴.</ref> | شهرستان خرمشهر از توابع استان خوزستان است و در جنوب غربی آن واقع شده و حدود دو هزار کیلومتر مربع مساحت دارد. از شمال به [[اهواز]]، از شرق و شمال شرق به شادگان، از جنوب شرقی به شهرستان آبادان و از غرب (منطقه مرزی [[شلمچه]]) و جنوب غرب (اروندرود) به [[عراق|کشور عراق]] محدود می‌شود<ref>سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیای آبادی‌های استان خوزستان، ص۱۴۹.</ref> این شهر را در گذشته «مُحمَّره» می‌نامیدند<ref>قیصری، خرم ولی خونین، ۱۹.</ref> خرمشهر در دشت واقع است و سه رود کارون، خَیِّن و اروند در آن جریان دارد که ۹ کیلومتر آن مرز مشترک ایران و عراق است<ref>جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران، ۲/۳۴۳ و ۴۶۸ ـ ۴۶۹.</ref> شهر از دو بخش قدیم و جدید تشکیل شده است: بخش قدیم در ساحل راست کارون محل پیوست کارون به اروند است و بخش دیگر بر ساحل اروند گسترده شده است<ref>سلطانی، بنادر ایران در خلیج فارس، ص۱۰۹ ـ ۱۱۱.</ref> ساکنان خرمشهر افزون بر کارهای خدماتی، به پرورش نخل و صید ماهی و دامداری و ساخت لنج مشغول‌اند<ref>سیادت، تاریخ جغرافیای عرب خوزستان، ص۳۲۸.</ref> آنان [[شیعه دوازده‌امامی|شیعه دوازده‌امامی‌اند]] و به زبان عربی و فارسی سخن می‌گویند<ref>سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیای آبادی‌های استان خوزستان، ص۱۷۵.</ref> بر اساس آمار سال ۱۳۵۵، خرمشهر ۱۴۰۴۹۰ نفر جمعیت داشته است و در آستانه [[جنگ ایران و عراق|جنگ تحمیلی]] جمعیت آن را ۱۶۹ هزار نفر تخمین زده‌اند<ref>سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیای آبادی‌های استان خوزستان، ص۱۷۴.</ref> ارتباط با دریای آزاد و راه‌آهن سرتاسری<ref>ودیعی، بازشناسی خرمشهر، ۲.</ref>، برخورداری از دو رودخانه آب شیرین و قرارگرفتن در دهانه اروندرود، این شهر را از دیرباز مورد طمع قدرت‌های جهانی<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۷.</ref> و تجزیه‌طلبان داخلی<ref>منصوری، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، ۸۲.</ref> قرار داده است. [[رژیم بعث عراق]] برای درهم‌شکستن [[انقلاب اسلامی ایران]]<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۷؛ درودیان، انقلاب اسلامی، ۱۱۷ ـ ۱۱۸.</ref>، در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با همه توان نظامی به ایران هجوم آورد<ref>منصوری، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۶.</ref> و تسلط بر اروندرود دستاویز این تجاوز بود.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲/۳/۱۳۷۴.</ref> | ||
==اشغال خرمشهر== | ==اشغال خرمشهر== | ||
اهمیت خرمشهر و نزدیک‌بودن آن به خط مرزی شلمچه، تصرف آن را در اولویت‌های جنگی رژیم متجاوز عراق قرار داد. دولت‌مردان عراق که با توزیع سلاح در این شهر زمینه را برای نیروهای موسوم به خلق عرب آماده کرده بودند، در آرزوی اشغال سریع خرمشهر بودند<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، ۲/۲۴.</ref> و برای شتاب‌دادن به دستیابی به این هدف از سیاست تفرقه‌افکنی میان مردم بهره گرفتند. در بهار ۱۳۵۸ با پشتیبانی حزب بعث عراق، [[خلق عرب|سازمان سیاسی خلق عرب]] در خرمشهر فتنه‌ای آغاز کرد و جنگ‌افزارهای بسیاری با هدف جنگ داخلی از حزب بعث عراق به مخالفان انقلاب رسید<ref>یکتا، ۲/۵۴۶، ۵۵۴، ۵۷۲ و ۶۷۰؛ نورایی، ۳۴ ـ ۳۵.</ref> و خسارت‌های بسیاری ازجمله انفجار لوله‌های نفت به دست این افراد متوجه نظام نوپای اسلامی شد<ref>منصوری، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، ۸۰.</ref> اما با درایت و [[رهنمود‌های امام‌خمینی]] این فتنه از میان رفت<ref>۷/۳۲۶.</ref> {{ببینید|خلق عرب}} | اهمیت خرمشهر و نزدیک‌بودن آن به خط مرزی شلمچه، تصرف آن را در اولویت‌های جنگی رژیم متجاوز عراق قرار داد. دولت‌مردان عراق که با توزیع سلاح در این شهر زمینه را برای نیروهای موسوم به خلق عرب آماده کرده بودند، در آرزوی اشغال سریع خرمشهر بودند<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، ۲/۲۴.</ref> و برای شتاب‌دادن به دستیابی به این هدف از سیاست تفرقه‌افکنی میان مردم بهره گرفتند. در بهار ۱۳۵۸ با پشتیبانی حزب بعث عراق، [[خلق عرب|سازمان سیاسی خلق عرب]] در خرمشهر فتنه‌ای آغاز کرد و جنگ‌افزارهای بسیاری با هدف جنگ داخلی از حزب بعث عراق به مخالفان انقلاب رسید<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۵۴۶، ۵۵۴، ۵۷۲ و ۶۷۰؛ نورایی، ۱۱۰ روز گمشده در مقاومت خرمشهر، ۳۴ ـ ۳۵.</ref> و خسارت‌های بسیاری ازجمله انفجار لوله‌های نفت به دست این افراد متوجه نظام نوپای اسلامی شد<ref>منصوری، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، ۸۰.</ref> اما با درایت و [[رهنمود‌های امام‌خمینی]] این فتنه از میان رفت<ref>۷/۳۲۶.</ref> {{ببینید|خلق عرب}} | ||
ارتش عراق، در هفته نخست جنگ، بخش بزرگی از مناطق راهبردی ایران را تصرف و خود را به اهواز نزدیک کرد و قصد داشت همه خوزستان را تصرف کند<ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۲۳۳.</ref> غافلگیری، کمبود نیرو، نبود جنگ‌افزار و مهمات<ref>فلاحی، امیر خستگی‌ناپذیر، ص۹۴.</ref> و کارشکنی [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]]، رئیس‌جمهور وقت، در اعزام نیرو<ref>نوری، لیبرالها عامل اصلی سقوط خرمشهر، ۲۰.</ref> موجب پیشروی عراقی‌ها شد. با همه کمبودها، جوانان و نیروهای مسلح خرمشهر با مقاومت تاریخی خود راهبردی پیروزی برق‌آسای دشمن را به شکست کشاندند و ارتش عراق را در تکمیل اهداف خود ازجمله اشغال آبادان ناکام کردند<ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۲۵۷.</ref> فرماندهان عراقی برای اشغال خرمشهر، افزون بر لشکری مجهز و یک گردان نیروی مخصوص در نظر گرفته بودند<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۲، ۱۵.</ref> آنان در روزهای نخست ورود به خوزستان شایع کردند خرمشهر را گرفته‌اند که [[امام‌خمینی]] این شایعه را رد کرد و به ارتش عراق اندرز داد که چرا مردم بی‌دفاع ایران را به خاک و خون می‌کشند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۲۳۶.</ref> | ارتش عراق، در هفته نخست جنگ، بخش بزرگی از مناطق راهبردی ایران را تصرف و خود را به اهواز نزدیک کرد و قصد داشت همه خوزستان را تصرف کند<ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۲۳۳.</ref> غافلگیری، کمبود نیرو، نبود جنگ‌افزار و مهمات<ref>فلاحی، امیر خستگی‌ناپذیر، ص۹۴.</ref> و کارشکنی [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]]، رئیس‌جمهور وقت، در اعزام نیرو<ref>نوری، لیبرالها عامل اصلی سقوط خرمشهر، ۲۰.</ref> موجب پیشروی عراقی‌ها شد. با همه کمبودها، جوانان و نیروهای مسلح خرمشهر با مقاومت تاریخی خود راهبردی پیروزی برق‌آسای دشمن را به شکست کشاندند و ارتش عراق را در تکمیل اهداف خود ازجمله اشغال آبادان ناکام کردند<ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۲۵۷.</ref> فرماندهان عراقی برای اشغال خرمشهر، افزون بر لشکری مجهز و یک گردان نیروی مخصوص در نظر گرفته بودند<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۲، ۱۵.</ref> آنان در روزهای نخست ورود به خوزستان شایع کردند خرمشهر را گرفته‌اند که [[امام‌خمینی]] این شایعه را رد کرد و به ارتش عراق اندرز داد که چرا مردم بی‌دفاع ایران را به خاک و خون می‌کشند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۲۳۶.</ref> | ||
| خط ۱۳: | خط ۴۰: | ||
در حالی‌که ممکن بود سقوط خرمشهر روحیه [[مردم]] و رزمندگان را سست کند، امام‌خمینی بحران خرمشهر را پیامد طبیعی جنگ خواند و در برابر خبر سقوط خرمشهر به [[سیدمحمد غرضی]]، استاندار خوزستان، گفت: «جنگ است؛ آقا، جنگ است»<ref>رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲/۲۹۶ ـ ۲۹۷.</ref> ایشان مقاومت مردم ایران در مقابله با دشمن را ستود و تأکید کرد [[جمهوری اسلامی ایران]] به تکلیف عمل می‌کند و در همه حال پیروز است<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۲۸۹.</ref> ایشان از خرمشهر به خونین‌شهر یاد کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۱۰۷.</ref> و ستاد تبلیغات شورای عالی دفاع نیز به سبب مقاومت‌های رزمندگان و شهدای مظلوم، آن را خونین‌شهر نامید<ref>مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۴/۴۴۲.</ref> | در حالی‌که ممکن بود سقوط خرمشهر روحیه [[مردم]] و رزمندگان را سست کند، امام‌خمینی بحران خرمشهر را پیامد طبیعی جنگ خواند و در برابر خبر سقوط خرمشهر به [[سیدمحمد غرضی]]، استاندار خوزستان، گفت: «جنگ است؛ آقا، جنگ است»<ref>رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲/۲۹۶ ـ ۲۹۷.</ref> ایشان مقاومت مردم ایران در مقابله با دشمن را ستود و تأکید کرد [[جمهوری اسلامی ایران]] به تکلیف عمل می‌کند و در همه حال پیروز است<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۲۸۹.</ref> ایشان از خرمشهر به خونین‌شهر یاد کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۱۰۷.</ref> و ستاد تبلیغات شورای عالی دفاع نیز به سبب مقاومت‌های رزمندگان و شهدای مظلوم، آن را خونین‌شهر نامید<ref>مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۴/۴۴۲.</ref> | ||
==فتح خرمشهر== | ==فتح خرمشهر== | ||
[[پرونده:آزادسازی خرمشهر.jpg|بندانگشتی|شادی مردم به مناسبت آزادسازی خرمشهر]] | |||
با مقاومت تاریخی و حماسه‌آفرینی جوانان و سپاهیان خرمشهر، دشمن در اراضی اشغالی زمینگیر شد. پس از آن، آزادسازی این مناطق به عنوان ضرورتی ملی و مذهبی در اولویت قرار گرفت<ref>درودیان، انقلاب اسلامی، ۱۲۴.</ref> عراقی‌ها با توجه به اصول و معیار جنگ کلاسیک، [[جمهوری اسلامی ایران]] را فاقد توانایی لازم برای آزادی سرزمین خود می‌دیدند<ref>معاونت سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از خرمشهر تا فاو، ۱۷.</ref> اهمیت راهبردی خرمشهر برای دو کشور و گستردگی منطقه عملیاتی موجب طولانی‌شدن اشغال آن شد<ref>اردستانی، تنبیه متجاوز، ۲۵.</ref> حضور عراقی‌ها در خاک [[ایران]] بر هماهنگی نیروهای رزمنده افزود<ref>خدری، خرمشهر از اسارت تا آزادی، ص ۸۹ و ۹۱ ـ ۹۳.</ref> رزمندگان اسلام طی [[عملیات فتح‌المبین]] از اول تا دهم فروردین ۱۳۶۱ که در غرب دزفول و شوش و غرب رودخانه کرخه روی داد<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۳۴.</ref>، بخش بزرگی از اراضی اشغالی خوزستان را آزاد کردند و طراحی و هدایت عملیات بزرگی را نشان دادند<ref>درودیان، انقلاب اسلامی، ۱۲۹ ـ ۱۳۰.</ref> پس از این عملیات، [[خودباوری|اعتماد به نفس]] در رزمندگان اسلام قوت گرفت و با اینکه به امکانات جنگی افزوده نشده بود، آنان با این پیروزی احساس قدرت و قوت می‌کردند و به پیروزی خود در عملیات‌های بعدی اطمینان داشتند و از سوی دیگر، ارتش عراق در موضع ضعف و انفعال قرار گرفت و زمینه آزادی خرمشهر فراهم شد<ref>صیاد شیرازی، ناگفته‌های جنگ، ص۲۸۷.</ref> | با مقاومت تاریخی و حماسه‌آفرینی جوانان و سپاهیان خرمشهر، دشمن در اراضی اشغالی زمینگیر شد. پس از آن، آزادسازی این مناطق به عنوان ضرورتی ملی و مذهبی در اولویت قرار گرفت<ref>درودیان، انقلاب اسلامی، ۱۲۴.</ref> عراقی‌ها با توجه به اصول و معیار جنگ کلاسیک، [[جمهوری اسلامی ایران]] را فاقد توانایی لازم برای آزادی سرزمین خود می‌دیدند<ref>معاونت سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از خرمشهر تا فاو، ۱۷.</ref> اهمیت راهبردی خرمشهر برای دو کشور و گستردگی منطقه عملیاتی موجب طولانی‌شدن اشغال آن شد<ref>اردستانی، تنبیه متجاوز، ۲۵.</ref> حضور عراقی‌ها در خاک [[ایران]] بر هماهنگی نیروهای رزمنده افزود<ref>خدری، خرمشهر از اسارت تا آزادی، ص ۸۹ و ۹۱ ـ ۹۳.</ref> رزمندگان اسلام طی [[عملیات فتح‌المبین]] از اول تا دهم فروردین ۱۳۶۱ که در غرب دزفول و شوش و غرب رودخانه کرخه روی داد<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۳۴.</ref>، بخش بزرگی از اراضی اشغالی خوزستان را آزاد کردند و طراحی و هدایت عملیات بزرگی را نشان دادند<ref>درودیان، انقلاب اسلامی، ۱۲۹ ـ ۱۳۰.</ref> پس از این عملیات، [[خودباوری|اعتماد به نفس]] در رزمندگان اسلام قوت گرفت و با اینکه به امکانات جنگی افزوده نشده بود، آنان با این پیروزی احساس قدرت و قوت می‌کردند و به پیروزی خود در عملیات‌های بعدی اطمینان داشتند و از سوی دیگر، ارتش عراق در موضع ضعف و انفعال قرار گرفت و زمینه آزادی خرمشهر فراهم شد<ref>صیاد شیرازی، ناگفته‌های جنگ، ص۲۸۷.</ref> | ||
در بامداد ۱۰/۲/۱۳۶۱ [[عملیات بیت‌المقدس|عملیات بزرگ بیت‌المقدس]] با هدف آزادی خرمشهر با رمز «یا علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)»<ref>دفتر سیاسی، ۱۵۰؛ هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۸۴.</ref> در چهار مرحله و در منطقه‌ای با وسعت ۵۴۰۰ کیلومتر آغاز شد<ref>سمیعی، کارنامه توصیفی عملیات هشت سال دفاع مقدس، ص۹۷ ـ ۹۹؛ سپاه پاسداران، ۴۹.</ref> هدف عملیات درهم‌شکستن قوای سازماندهی‌شده دشمن در منطقه وسیع جنوب غربی اهواز و آزادی آخرین منطقه اشغالی جنوب بود<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۴۵.</ref> در این عملیات ۱۱۲ گردان از [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و ۴۵ گردان از ارتش که در چهار قرارگاه سازماندهی شده بودند، به مصاف دویست گردان دشمن رفتند<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۴۶.</ref> فرماندهی ارتش در دست سرهنگ علی صیاد شیرازی و فرماندهی سپاه بر عهده محسن رضایی بود. رزمندگان ایرانی حمله را از غرب کارون آغاز کردند و پس از شکست لشکر ۳ زرهی عراق، عملیات پل‌گذاری بر کارون را شروع و راه رسیدن به جاده اهواز خرمشهر را هموار کردند<ref>جبوری، نقد جنگ بررسی و تحلیل چند عملیات بزرگ، ص ۲۸ ـ ۲۹.</ref> و موفق شدند جاده اهواز ـ خرمشهر را از کیلومتر ۶۸ تا ۱۰۳ تصرف و تثبیت کنند<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۴۶.</ref> | در بامداد ۱۰/۲/۱۳۶۱ [[عملیات بیت‌المقدس|عملیات بزرگ بیت‌المقدس]] با هدف آزادی خرمشهر با رمز «یا علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)»<ref>دفتر سیاسی، ۱۵۰؛ هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۸۴.</ref> در چهار مرحله و در منطقه‌ای با وسعت ۵۴۰۰ کیلومتر آغاز شد<ref>سمیعی، کارنامه توصیفی عملیات هشت سال دفاع مقدس، ص۹۷ ـ ۹۹؛ سپاه پاسداران، ۴۹.</ref> هدف عملیات درهم‌شکستن قوای سازماندهی‌شده دشمن در منطقه وسیع جنوب غربی اهواز و آزادی آخرین منطقه اشغالی جنوب بود<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۴۵.</ref> در این عملیات ۱۱۲ گردان از [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و ۴۵ گردان از ارتش که در چهار قرارگاه سازماندهی شده بودند، به مصاف دویست گردان دشمن رفتند<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۴۶.</ref> فرماندهی ارتش در دست سرهنگ علی صیاد شیرازی و فرماندهی سپاه بر عهده محسن رضایی بود. رزمندگان ایرانی حمله را از غرب کارون آغاز کردند و پس از شکست لشکر ۳ زرهی عراق، عملیات پل‌گذاری بر کارون را شروع و راه رسیدن به جاده اهواز خرمشهر را هموار کردند<ref>جبوری، نقد جنگ بررسی و تحلیل چند عملیات بزرگ، ص ۲۸ ـ ۲۹.</ref> و موفق شدند جاده اهواز ـ خرمشهر را از کیلومتر ۶۸ تا ۱۰۳ تصرف و تثبیت کنند<ref>حبیببی، خوزستان در جنگ، ص۴۶.</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۵۳: | ||
امام‌خمینی در پاسخ تبریک [[سیدعبدالله شیرازی]]؛ از مراجع تقلید مشهد، برای رزمندگان آرزوی پیروزی بیشتر کرد و از وی خواست در جوار امام‌رضا(ع) برای رزمندگان دعا کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۶۲.</ref> ایشان از رزمندگان درخواست کرد زخمی‌های عراقی را مداوا و از اسیران آنان پذیرایی کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۶۸.</ref> ایشان درباره آفت جبران‌ناپذیر اختلاف و غرور به رزمندگان اسلام هشدار داد و از نیروهای ارتش و سپاه و شهربانی و کمیته و عشایر و دیگر نیروهای داوطلب که با هماهنگی خرمشهر را آزاد کردند، تشکر کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۵۸.</ref> همچنین ایشان پس از فتح خرمشهر به حامیان منطقه‌ای [[صدام حسین]] هشدار داد دست از حمایت او بردارند که وی جنون خودبزرگ‌بینی دارد و در صورت پیروزی به آنان نیز رحم نخواهد کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۵۲.</ref>؛ همچنین به کشورهای منطقه دلگرمی داد که در صورت دست‌برداشتن از پیروی بی‌چون‌وچرا از [[امریکا]]، از ایران جز خیر و پشتیبانی نخواهند دید<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۵۸.</ref> جمعیت‌های بسیاری از سراسر کشور برای بازسازی شهر آزادشده اعلان آمادگی کردند. امام‌خمینی ضمن تشکر از فداکاری‌های مردم، از آنان خواست با شورای عالی بازسازی مناطق جنگی هماهنگی کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۸۴.</ref> رژیم عراق شکست در خرمشهر را انکار می‌کرد و آن را عقب‌نشینی تاکتیکی می‌شمرد<ref>ولایتی و دیگران، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، ۱۰۴.</ref> و برای گمراه‌کردن افکار عمومی به فرماندهان خود مدال شجاعت می‌داد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۱۹۴.</ref> رادیوهای خارجی نیز با این مسئله با تردید برخورد می‌کردند<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۱، ۲۷.</ref> امام‌خمینی در واکنش به ادعای رژیم عراق یادآور شد؛ غربی‌ها و صدام حسین شکست‌های خود را با تبلیغات و هیاهو می‌پوشانند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۸۲ و ۱۸/۳۸۲.</ref> | امام‌خمینی در پاسخ تبریک [[سیدعبدالله شیرازی]]؛ از مراجع تقلید مشهد، برای رزمندگان آرزوی پیروزی بیشتر کرد و از وی خواست در جوار امام‌رضا(ع) برای رزمندگان دعا کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۶۲.</ref> ایشان از رزمندگان درخواست کرد زخمی‌های عراقی را مداوا و از اسیران آنان پذیرایی کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۶۸.</ref> ایشان درباره آفت جبران‌ناپذیر اختلاف و غرور به رزمندگان اسلام هشدار داد و از نیروهای ارتش و سپاه و شهربانی و کمیته و عشایر و دیگر نیروهای داوطلب که با هماهنگی خرمشهر را آزاد کردند، تشکر کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۵۸.</ref> همچنین ایشان پس از فتح خرمشهر به حامیان منطقه‌ای [[صدام حسین]] هشدار داد دست از حمایت او بردارند که وی جنون خودبزرگ‌بینی دارد و در صورت پیروزی به آنان نیز رحم نخواهد کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۵۲.</ref>؛ همچنین به کشورهای منطقه دلگرمی داد که در صورت دست‌برداشتن از پیروی بی‌چون‌وچرا از [[امریکا]]، از ایران جز خیر و پشتیبانی نخواهند دید<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۵۸.</ref> جمعیت‌های بسیاری از سراسر کشور برای بازسازی شهر آزادشده اعلان آمادگی کردند. امام‌خمینی ضمن تشکر از فداکاری‌های مردم، از آنان خواست با شورای عالی بازسازی مناطق جنگی هماهنگی کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۸۴.</ref> رژیم عراق شکست در خرمشهر را انکار می‌کرد و آن را عقب‌نشینی تاکتیکی می‌شمرد<ref>ولایتی و دیگران، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، ۱۰۴.</ref> و برای گمراه‌کردن افکار عمومی به فرماندهان خود مدال شجاعت می‌داد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۱۹۴.</ref> رادیوهای خارجی نیز با این مسئله با تردید برخورد می‌کردند<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۱، ۲۷.</ref> امام‌خمینی در واکنش به ادعای رژیم عراق یادآور شد؛ غربی‌ها و صدام حسین شکست‌های خود را با تبلیغات و هیاهو می‌پوشانند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۸۲ و ۱۸/۳۸۲.</ref> | ||
==پیامد فتح خرمشهر== | ==پیامد فتح خرمشهر== | ||
[[پرونده:فتح خرمشهر.jpg|بندانگشتی|فتح خرمشهر]] | |||
فتح خرمشهر بزرگ‌ترین پیروزی ایران در جنگ بیست‌ماهه با عراق بود<ref>معاونت سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از خرمشهر تا فاو، ۱۸.</ref> این پیروزی هر گونه تردید را به آینده انقلاب از میان برد و مسئولان جمهوری اسلامی ایران را قادر ساخت با چشم‌انداز بهتری به ترسیم راهبردهای درازمدت انقلاب بپردازند<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۴۳۷.</ref> و از جهت سیاسی و اجتماعی نیز در آرامش روحی و روانی مردم بسیار مؤثر بود<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۸، ۱۳۹.</ref> طرفداران ایران در سراسر دنیا خوشحال شدند، موجی از شادی [[لبنان]] را فرا گرفت، ایرانیان مقیم قطر در گردهمایی‌ای، برای سلامت امام‌خمینی و رزمندگان ایرانی دعای توسل خواندند<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۴/۳/۱۳۶۱.</ref> و [[جبهه پایداری عرب]] از مواضع ایران حمایت کرد<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵/۳/۱۳۶۱، ۳.</ref> این پیروزی همچنین افکار عمومی جهان، به‌ویژه دنیای غرب را که به فرماندهی امام‌خمینی و توان دفاعی رزمندگان ایران بی‌توجه بودند، با حقیقتی غیر قابل تصور روبه‌رو کرد<ref>منصوری، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹.</ref> از آن پس دنیا به ایران به چشم فاتح نگاه می‌کرد<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۴، ۱۵۲.</ref> رؤسای جمهور بسیاری از کشورها از تغییرکردن نگاه جهانیان به ایران سخن گفتند<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۸، ۱۳۹.</ref> روزنامه انگلیسی گاردین، فتح خرمشهر را شکست مفتضحانه‌ای برای بغداد ارزیابی کرد<ref>پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، جنگ ایران و عراق از نگاه مطبوعات جهان، ۸/۲۵۹.</ref> و شگفتی تحلیلگران نظامی، به‌ویژه جهان غرب را بر انگیخت<ref>درودیان، انقلاب اسلامی، ۱۳۰.</ref> و صحنه سیاسی را به نفع جمهوری اسلامی رقم زد<ref>صیاد شیرازی، ناگفته‌های جنگ، ص ۳۱۴.</ref> همچنین [[شورای عالی انقلاب فرهنگی]]، سوم خرداد را در تقویم رسمی ایران، روز مقاومت، ایثار و پیروزی نام‌گذاری کرد. | فتح خرمشهر بزرگ‌ترین پیروزی ایران در جنگ بیست‌ماهه با عراق بود<ref>معاونت سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از خرمشهر تا فاو، ۱۸.</ref> این پیروزی هر گونه تردید را به آینده انقلاب از میان برد و مسئولان جمهوری اسلامی ایران را قادر ساخت با چشم‌انداز بهتری به ترسیم راهبردهای درازمدت انقلاب بپردازند<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۴۳۷.</ref> و از جهت سیاسی و اجتماعی نیز در آرامش روحی و روانی مردم بسیار مؤثر بود<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۸، ۱۳۹.</ref> طرفداران ایران در سراسر دنیا خوشحال شدند، موجی از شادی [[لبنان]] را فرا گرفت، ایرانیان مقیم قطر در گردهمایی‌ای، برای سلامت امام‌خمینی و رزمندگان ایرانی دعای توسل خواندند<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۴/۳/۱۳۶۱.</ref> و [[جبهه پایداری عرب]] از مواضع ایران حمایت کرد<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵/۳/۱۳۶۱، ۳.</ref> این پیروزی همچنین افکار عمومی جهان، به‌ویژه دنیای غرب را که به فرماندهی امام‌خمینی و توان دفاعی رزمندگان ایران بی‌توجه بودند، با حقیقتی غیر قابل تصور روبه‌رو کرد<ref>منصوری، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹.</ref> از آن پس دنیا به ایران به چشم فاتح نگاه می‌کرد<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۴، ۱۵۲.</ref> رؤسای جمهور بسیاری از کشورها از تغییرکردن نگاه جهانیان به ایران سخن گفتند<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۸۸، ۱۳۹.</ref> روزنامه انگلیسی گاردین، فتح خرمشهر را شکست مفتضحانه‌ای برای بغداد ارزیابی کرد<ref>پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، جنگ ایران و عراق از نگاه مطبوعات جهان، ۸/۲۵۹.</ref> و شگفتی تحلیلگران نظامی، به‌ویژه جهان غرب را بر انگیخت<ref>درودیان، انقلاب اسلامی، ۱۳۰.</ref> و صحنه سیاسی را به نفع جمهوری اسلامی رقم زد<ref>صیاد شیرازی، ناگفته‌های جنگ، ص ۳۱۴.</ref> همچنین [[شورای عالی انقلاب فرهنگی]]، سوم خرداد را در تقویم رسمی ایران، روز مقاومت، ایثار و پیروزی نام‌گذاری کرد. | ||
| خط ۹۰: | خط ۱۱۹: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*مهدی مروت، [https://books.khomeini.ir/books/10005/136/ خرمشهر، آزادسازی]، دانشنامه | *مهدی مروت، [https://books.khomeini.ir/books/10005/136/ خرمشهر، آزادسازی]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۱۳۶-۱۴۶. | ||
[[رده:مقاله‌های جلد پنجم دانشنامه]] | {{جنگ عراق علیه ایران}} | ||
[[رده:مقاله‌های | {{حوادث تاریخی}} | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های جلد پنجم دانشنامه امام‌خمینی]] | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:مقاله‌های دارای جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | [[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | ||
[[رده:رویدادهای بعد از انقلاب]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||