جهاد و دفاع: تفاوت میان نسخه‌ها

==پیشینه==

[[امام‌خمینی]] از معدود فقیهانی است که در دوران معاصر؛ ذیل بحث امر به معروف و نهی از منکر [[کتاب تحریر الوسیله]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۶۱.</ref> و نیز در انتهای [[رساله عملیه]] فارسی، احکام دفاع را مطرح کرده است<ref>امام‌خمینی، توضیح المسائل، ۴۵۶.</ref>. افزون بر این مجموعه، پاسخ‌های ایشان به استفتائات مردمی، در جریان [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] نیز بسیاری از احکام و مباحث مرتبط با جهاد و دفاع را دربر داشت<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۱/۴۹۲ ـ ۵۱۹ و ۳/۴۲ ـ ۵۷.</ref>. جهاد دفاعی در دیدگاه امام‌خمینی با توجه به وقوع جنگ تحمیلی، تبلور ویژه‌ای یافت؛ ایشان امر دفاع را مقدم بر بسیاری از امور مهم دیگر، مانند تحصیل می‌دانست<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۱/۵۰۰.</ref> و بر اساس دیدگاه تکلیف‌محوری، حتی شکست در این مسیر را پیروزی واقعی می‌شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۰۶ ـ ۱۰۷.</ref>. از آنجا که این جنگ تجاوز یک کشور [[مسلمان]] به ایران اسلامی بود، سبب طرح مسائلی جدید در این زمینه شد که مورد نیاز [[رزمنده|رزمندگان]] بود<ref>گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱/۵۳۸؛ ۳/۲۰۶؛ منتظری، رساله استفتائات، ۱/۹۴ ـ ۹۵ و ۲/۳۲۲؛ منتظری، دراسات، ۱/۱۲۱ ـ ۱۲۵.</ref>.

==فلسفه جهاد و دفاع==

در قرآن، اصل در روابط با [[مشرک|مشرکان]] و [[اهل کتاب]]، عدم مخاصمه است<ref>ممتحنه، ۸؛ نساء، ۹۰.</ref> و جنگ با آنان در موارد تجاوز یا ممانعت از قبول دعوت به اسلام و از میان‌بردن حاکمیت نظام [[کفر و شرک]] مجاز شده است<ref>بقره، ۱۹۰ ـ ۱۹۳؛ حج، ۳۹؛ نساء، ۷۵ ـ ۷۶.</ref>. جهاد در اسلام به‌منظور دستیابی به اهداف الهی و انسانی است و کشورگشایی و سیطره‌جویی بر انسان‌ها مطرح نیست و بازگشت آن به [[دفاع مشروع]] مورد تأکید ‌اندیشمندان است<ref>شهابی، ادوار فقه، ۱/۱۹۰ ـ ۱۹۷.</ref>. شاهد این سخن، [[آیه ۳۹ سوره حج]] است که تشریع جهاد را واکنشی به اقدامات ظالمانه دشمن شمرده است<ref>حسنی، تاریخ الفقه الجعفری، ۶۵.</ref>. عنصر مؤثر دیگر در جهاد، اصل دفاع از [[توحید]] است که بر جهاد با مشرکان تأکید کرده، شرک را نکته‌ای غیر قابل اغماض دانسته و از آن به «[[فتنه]]» تعبیر کرده و آن را خطرناک‌تر از [[قتل]] شمرده است<ref>بقره، ۱۹۳.</ref>؛ زیرا موجب به‌خطرافتادن تمامی آموزه‌های [[ادیان الهی]]، ازجمله اسلام می‌شد. با توجه به این فلسفه، برخی ماهیت جهاد در اسلام را دفاع از توحید شمرده‌اند<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۰/۲۵۹.</ref>. همچنین در برخی آیات بر مقابله به مثل و پرهیز از زیاده‌روی در برابر دشمن تأکید شده است<ref>بقره، ۱۹۰؛ توبه، ۳۶.</ref>. در [[شأن نزول]] [[آیه]] [[سوره بقره]] آمده است که با وجود [[پیمان حدیبیه]] میان مسلمانان و مشرکان، به سبب بیم از پیمان‌شکنی آنان دستور داده شد که در صورت تجاوز مشرکان، مسلمانان با آنان مقابله کنند.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۲/۵۰۹ ـ ۵۱۰.</ref> و از آن «اصل مقابله به مثل» اثبات می‌شود.<ref>طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان، ۲/۶۰.</ref>