۱۴٬۷۴۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== خانواده در دوره باستان == | == خانواده در دوره باستان == | ||
در دوره باستان، زندگی زناشویی هسته آغازین خانواده محسوب می‌شد و اهمیت ویژه‌ای داشت.<ref>آزاد ارمکی، جامعه‌شناسی خانواده ایرانی، ۶۲.</ref> این معنا در منابع زردشتی نیز آمده‌است که مقام مردی که همسر داشته باشد، بالاتر از مقام مرد بدون زن است<ref>عنبرسوز، زن در ایران باستان، ۹۸؛ اوستا، یسنا، هات ۷</ref>). بزرگداشت آیین نیاکان و همچنین بزرگان خانواده دلیل دیگری برای تشکیل و اهمیت خانواده در دنیای باستان بود؛ زیرا با ازدواج، تولد فرزندی که وارث و مدافع آیین نیاکان باشد ممکن می‌شد.<ref>مظاهری، خانواده ایرانی در روزگار پیش از اسلام، ۱۲</ref> به‌طور کلی ازدواج در تمام ادیان از نوعی تقدس برخوردار است؛ زیرا بسیاری از ابعاد زیستی، اقتصادی، عاطفی روانی و اجتماعی زندگی را پوشش می‌دهد.<ref>ساروخانی، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، ۲۳–۲۴.</ref> بسیاری از ادیان و جوامع بشری مراسم ازدواج را در عبادتگاه‌ها برگزار می‌کنند. زرتشتیان در آتشکده، یهودیان در کنیسه و مسیحیان در کلیسا پیمان زناشویی می‌بندند. در عهد عتیق و آموزه‌های یهودیان، ازدواج، فرمان خدا خوانده شده و از رابطه جنسی در چارچوب ازدواج تجلیل شده‌است.<ref>اشتاین سالتز، سیری در تلمود، ۱۹۳–۱۹۸.</ref> در دین یهود تشکیل خانواده و ازدواج فریضه اصلی محسوب می‌شود و ازجمله وظایف انسانی است.<ref>آنترمن، باورها و آئین‌های یهودی، ۲۲۴.</ref> از آنجا که خانواده در یهودیت کانون فعالیت دینی به‌شمار می‌رود، نه تنها بخش اساسیِ حیات اجتماعی، بلکه محیطی مقدماتی برای ظهور مناسک دینی نیز قلمداد می‌گردد.<ref>بوجاری و پرچم، بررسی تطبیقی جایگاه و اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام و یهودیت، ۳۳.</ref> در این دین از خانواده زیر عنوان نخستین فرمان الهی به آدم ابوالبشر،<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ب۱، ۲۸.</ref> کامل‌کننده انسان<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ب۵، ۱–۲.</ref> و محل اتحاد و یکی‌شدن زن و مرد<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ب۲، ۲۴.</ref> نام برده شده‌است. مسیحیان نیز ازدواج و تشکیل خانواده را صرفاً امر دنیوی نمی‌دانند و آن را نشانه محبت خدا به بشریت می‌خوانند.<ref>سیف، تئوری رشد خانواده، ۸۶–۸۷.</ref> در برخی گرایش‌های مسیحیت بیشترین منع دربارهٔ طلاق وجود دارد.<ref>سیف، تئوری رشد خانواده، ۱۳۶.</ref> از نگاه کتاب مقدس در آغاز خلقت، خداوند مرد و زن را آفرید و به مرد دستور داد برای همیشه به زن خود بپیوندد؛ از این‌رو هیچ انسانی حق ندارد این پیوند خدایی را به جدایی بکشاند.<ref>کتاب مقدس، متی، ب۱۹، ۳–۷.</ref> اساسی‌ترین هدف تشکیل خانواده نزد مسیحیان تربیت فرزندان پاک و پارسا بوده و تنها راه پیدایش نسل پاک، بنیاد نهادن یک خانواده سالم است.<ref>سکری سرور، نظام الزواج فی الشرایع الیهودیة و المسیحیه، ۹۲.</ref> | در دوره باستان، زندگی زناشویی هسته آغازین خانواده محسوب می‌شد و اهمیت ویژه‌ای داشت.<ref>آزاد ارمکی، جامعه‌شناسی خانواده ایرانی، ۶۲.</ref> این معنا در منابع زردشتی نیز آمده‌است که مقام مردی که همسر داشته باشد، بالاتر از مقام مرد بدون زن است<ref>عنبرسوز، زن در ایران باستان، ۹۸؛ اوستا، یسنا، هات ۷.</ref>). بزرگداشت آیین نیاکان و همچنین بزرگان خانواده دلیل دیگری برای تشکیل و اهمیت خانواده در دنیای باستان بود؛ زیرا با ازدواج، تولد فرزندی که وارث و مدافع آیین نیاکان باشد ممکن می‌شد.<ref>مظاهری، خانواده ایرانی در روزگار پیش از اسلام، ۱۲.</ref> به‌طور کلی ازدواج در تمام ادیان از نوعی تقدس برخوردار است؛ زیرا بسیاری از ابعاد زیستی، اقتصادی، عاطفی روانی و اجتماعی زندگی را پوشش می‌دهد.<ref>ساروخانی، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، ۲۳–۲۴.</ref> بسیاری از ادیان و جوامع بشری مراسم ازدواج را در عبادتگاه‌ها برگزار می‌کنند. زرتشتیان در آتشکده، یهودیان در کنیسه و مسیحیان در کلیسا پیمان زناشویی می‌بندند. در عهد عتیق و آموزه‌های یهودیان، ازدواج، فرمان خدا خوانده شده و از رابطه جنسی در چارچوب ازدواج تجلیل شده‌است.<ref>اشتاین سالتز، سیری در تلمود، ۱۹۳–۱۹۸.</ref> در دین یهود تشکیل خانواده و ازدواج فریضه اصلی محسوب می‌شود و ازجمله وظایف انسانی است.<ref>آنترمن، باورها و آئین‌های یهودی، ۲۲۴.</ref> از آنجا که خانواده در یهودیت کانون فعالیت دینی به‌شمار می‌رود، نه تنها بخش اساسیِ حیات اجتماعی، بلکه محیطی مقدماتی برای ظهور مناسک دینی نیز قلمداد می‌گردد.<ref>بوجاری و پرچم، بررسی تطبیقی جایگاه و اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام و یهودیت، ۳۳.</ref> در این دین از خانواده زیر عنوان نخستین فرمان الهی به آدم ابوالبشر،<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ب۱، ۲۸.</ref> کامل‌کننده انسان<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ب۵، ۱–۲.</ref> و محل اتحاد و یکی‌شدن زن و مرد<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ب۲، ۲۴.</ref> نام برده شده‌است. مسیحیان نیز ازدواج و تشکیل خانواده را صرفاً امر دنیوی نمی‌دانند و آن را نشانه محبت خدا به بشریت می‌خوانند.<ref>سیف، تئوری رشد خانواده، ۸۶–۸۷.</ref> در برخی گرایش‌های مسیحیت بیشترین منع دربارهٔ طلاق وجود دارد.<ref>سیف، تئوری رشد خانواده، ۱۳۶.</ref> از نگاه کتاب مقدس در آغاز خلقت، خداوند مرد و زن را آفرید و به مرد دستور داد برای همیشه به زن خود بپیوندد؛ از این‌رو هیچ انسانی حق ندارد این پیوند خدایی را به جدایی بکشاند.<ref>کتاب مقدس، متی، ب۱۹، ۳–۷.</ref> اساسی‌ترین هدف تشکیل خانواده نزد مسیحیان تربیت فرزندان پاک و پارسا بوده و تنها راه پیدایش نسل پاک، بنیاد نهادن یک خانواده سالم است.<ref>سکری سرور، نظام الزواج فی الشرایع الیهودیة و المسیحیه، ۹۲.</ref> | ||
از سوی دیگر، تا میانه‌های قرن نوزدهم میلادی، تصور عمومی از خانواده و شکل مطلوب آن، خانواده گسترده (پدرسالار) بود. این خانواده، در واقع یک واحد تولیدی ـ مصرفی خودکفا بود و تمام افرادی که این واحد اقتصادی را می‌چرخاندند، از ارباب تا برده و مستخدم، جزیی از این خانواده به‌شمار می‌رفتند.<ref>اعزازی، جامعه‌شناسی خانواده، ۹–۱۱.</ref> از اوایل قرن بیستم خانواده هسته‌ای که شامل زن و شوهر و فرزندان است، عمومیت یافت و به عنوان واقعیتی اجتماعی خود را در برابر خانواده گسترده به اثبات رساند.<ref>اعزازی، جامعه‌شناسی خانواده، ۱۶.</ref> از آنجا که در طول تاریخ همراه با دگرگونی‌های اجتماعی، خانواده نیز تغییرشکل داده و مثلاً جدایی محل کار و زندگی، سبب پیدایش خانواده هسته‌ای شده‌است؛ پیشرفت‌های فناوری و تغییرات اجتماعی در آینده نیز، شکل‌های جدیدی از خانواده را ایجاد خواهد کرد؛ چنان‌که هم‌اکنون هم در غرب و بسیاری از مناطق دنیا، خانواده هسته‌ای کاهش یافته‌است؛ اگرچه در کشورهایی مانند ایران، هنوز با توجه به آمار، خانواده هسته‌ای اکثریت دارد.<ref>اعزازی، جامعه‌شناسی خانواده، ۹۴–۹۵.</ref> | از سوی دیگر، تا میانه‌های قرن نوزدهم میلادی، تصور عمومی از خانواده و شکل مطلوب آن، خانواده گسترده (پدرسالار) بود. این خانواده، در واقع یک واحد تولیدی ـ مصرفی خودکفا بود و تمام افرادی که این واحد اقتصادی را می‌چرخاندند، از ارباب تا برده و مستخدم، جزیی از این خانواده به‌شمار می‌رفتند.<ref>اعزازی، جامعه‌شناسی خانواده، ۹–۱۱.</ref> از اوایل قرن بیستم خانواده هسته‌ای که شامل زن و شوهر و فرزندان است، عمومیت یافت و به عنوان واقعیتی اجتماعی خود را در برابر خانواده گسترده به اثبات رساند.<ref>اعزازی، جامعه‌شناسی خانواده، ۱۶.</ref> از آنجا که در طول تاریخ همراه با دگرگونی‌های اجتماعی، خانواده نیز تغییرشکل داده و مثلاً جدایی محل کار و زندگی، سبب پیدایش خانواده هسته‌ای شده‌است؛ پیشرفت‌های فناوری و تغییرات اجتماعی در آینده نیز، شکل‌های جدیدی از خانواده را ایجاد خواهد کرد؛ چنان‌که هم‌اکنون هم در غرب و بسیاری از مناطق دنیا، خانواده هسته‌ای کاهش یافته‌است؛ اگرچه در کشورهایی مانند ایران، هنوز با توجه به آمار، خانواده هسته‌ای اکثریت دارد.<ref>اعزازی، جامعه‌شناسی خانواده، ۹۴–۹۵.</ref> | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
خانواده از نگاه اسلامی نهادی است که بر مبنای پیوند شرعی مرد و [[زن]] شکل می‌گیرد، ساماندهی آن بر پایه محبت است و باید با در نظر گرفتن حقوق والدین و خویشاوندان، در جهت بقا، تربیت نسل بشر و تأمین نیازهای معنوی و مادی، ایجاد شود.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۷/۲۵۹.</ref> ازدواج، که آیاتی از قرآن کریم، آن را امری تکوینی می‌داند،<ref>نبأ، ۸؛ روم، ۲۱؛ فاطر، ۱۱؛ شوری، ۱۱.</ref> پیمانی است محکم،<ref>نساء، ۲۱.</ref> بلکه محکم‌ترین قراردادی است که از دوستی شدید و محبت متقابل بین زن و شوهر ناشی می‌شود<ref>روم، ۲۱.</ref> و برای این قرارداد، شرایط ویژه‌ای نیز ذکر شده‌است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۲۹/ ۵–۸.</ref> تأکید قرآن بر تشکیل خانواده از طریق ازدواج، با هدف ادامه نسل<ref>شوری، ۱۱.</ref> و تأمین نیازهای عاطفی و غریزی<ref>روم، ۲۱.</ref> است. قرآن زن و شوهر را پوشاننده نواقص و عیوب و مَحرم اسرار هم می‌داند<ref>بقره، ۱۸۷.</ref> و مردم را به تشکیل خانواده بر اساس ایمان دعوت می‌کند.<ref>بقره، ۲۲۱؛ نور، ۳ و ۳۲.</ref> روایات اسلامی نیز تولید و تربیت نسل مؤمن را از ارزشمندترین کارها معرفی می‌کنند<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۲۰/۱۴.</ref>؛ همچنان‌که شوهرداری را هم‌ردیف جهاد مجاهدان<ref>کلینی، الکافی، ۵/۹.</ref> و تلاش مرد برای تأمین هزینه زندگی را همسان جهاد و قتال با دشمنان دین<ref>کلینی، الکافی، ۵/۸۸.</ref> بر می‌شمرند {{ببینید|ازدواج}} در روایات، کانون خانواده محبوب‌ترین کانون نزد خداوند است<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۲۰/۱۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۰۰/۲۲۲.</ref> و ازدواج، سنت رسول‌الله (ص)<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۲۰/۱۵.</ref> و مایه احراز نصف دین<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۰۳/۲۰۲.</ref> معرفی شده‌است؛ بنابراین روایات، خانواده سهم بسزایی در تربیت فرزندان در پیش، هنگام و پس از تولد دارد.<ref>کلینی، الکافی، ۶/۱۷–۵۱؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۳/۴۸۱؛ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۲۲۲.</ref> | خانواده از نگاه اسلامی نهادی است که بر مبنای پیوند شرعی مرد و [[زن]] شکل می‌گیرد، ساماندهی آن بر پایه محبت است و باید با در نظر گرفتن حقوق والدین و خویشاوندان، در جهت بقا، تربیت نسل بشر و تأمین نیازهای معنوی و مادی، ایجاد شود.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۷/۲۵۹.</ref> ازدواج، که آیاتی از قرآن کریم، آن را امری تکوینی می‌داند،<ref>نبأ، ۸؛ روم، ۲۱؛ فاطر، ۱۱؛ شوری، ۱۱.</ref> پیمانی است محکم،<ref>نساء، ۲۱.</ref> بلکه محکم‌ترین قراردادی است که از دوستی شدید و محبت متقابل بین زن و شوهر ناشی می‌شود<ref>روم، ۲۱.</ref> و برای این قرارداد، شرایط ویژه‌ای نیز ذکر شده‌است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۲۹/ ۵–۸.</ref> تأکید قرآن بر تشکیل خانواده از طریق ازدواج، با هدف ادامه نسل<ref>شوری، ۱۱.</ref> و تأمین نیازهای عاطفی و غریزی<ref>روم، ۲۱.</ref> است. قرآن زن و شوهر را پوشاننده نواقص و عیوب و مَحرم اسرار هم می‌داند<ref>بقره، ۱۸۷.</ref> و مردم را به تشکیل خانواده بر اساس ایمان دعوت می‌کند.<ref>بقره، ۲۲۱؛ نور، ۳ و ۳۲.</ref> روایات اسلامی نیز تولید و تربیت نسل مؤمن را از ارزشمندترین کارها معرفی می‌کنند<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۲۰/۱۴.</ref>؛ همچنان‌که شوهرداری را هم‌ردیف جهاد مجاهدان<ref>کلینی، الکافی، ۵/۹.</ref> و تلاش مرد برای تأمین هزینه زندگی را همسان جهاد و قتال با دشمنان دین<ref>کلینی، الکافی، ۵/۸۸.</ref> بر می‌شمرند {{ببینید|ازدواج}} در روایات، کانون خانواده محبوب‌ترین کانون نزد خداوند است<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۲۰/۱۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۰۰/۲۲۲.</ref> و ازدواج، سنت رسول‌الله (ص)<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۲۰/۱۵.</ref> و مایه احراز نصف دین<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۰۳/۲۰۲.</ref> معرفی شده‌است؛ بنابراین روایات، خانواده سهم بسزایی در تربیت فرزندان در پیش، هنگام و پس از تولد دارد.<ref>کلینی، الکافی، ۶/۱۷–۵۱؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۳/۴۸۱؛ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۲۲۲.</ref> | ||
از نگاه امام‌خمینی تربیت و پرورش انسان‌ها بزرگ‌ترین مسئله و هدف بعثت انبیا (ع) به‌شمار می‌رود<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۱۴/۷.</ref> و در این زمینه بیشترین نقش از آنِ خانواده است<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۷/۱۶۲ و ۸/۳۶۳.</ref>؛ زیرا خانواده مبدأ اصلی تربیت انسان‌ها<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۸/۳۶۳</ref> و زیربنای مسئولیت‌ها و ساختن فرزندان سالم است<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۱۵/۲۴۵</ref>؛ بنابراین این نهاد نقش مهمی در سلامت جامعه دارد و مبدأ اصلاحات یا فسادهای جوامع به‌شمار می‌رود<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۷/۵۰۴.</ref> و اگر خانواده‌ها (از نظر اخلاقی) متزلزل شوند، بنیان جامعه متزلزل خواهد شد.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۲۱/۴۸۵.</ref> امام‌خمینی معتقد بود قوانین بشری تنها بُعد مادی را در تدوین قوانین خانواده در نظر گرفته‌اند<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۶/۴۱–۴۲.</ref>؛ در صورتی که اسلام به انسان‌سازی و تشکیل خانواده توجه ویژه دارد و هدف، تبدیل افراد به انسانی الهی است<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۵/۳۲۷–۳۲۸ و ۶/۴۱–۴۲.</ref>؛ از همین‌رو دربارهٔ ابعاد مادی و معنوی آن برنامه ارائه کرده‌است.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۶/۲۰۰–۲۰۱.</ref> ایشان تأکید می‌کرد اصلاح جامعه بدون مهیاکردن زمینه تربیتیِ مناسب برای پرورش نسلی خودساخته و خداجو امکان‌پذیر نیست<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۸/۹۱–۹۲.</ref> و خانواده محلی برای تربیت انسان است و در نظر اسلام هم اهمیت ویژه‌ای دارد.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۹/۴۵۷.</ref> از نظر ایشان خانواده باید مانند مدرسه باشد و پدران و مادران، معلمان این مدرسه، تا با آموزش احکام اسلام و تهذیب اخلاق نونهالان، به تربیت صحیح جوانانی همت گمارند که مقدرات آینده کشور و ملت به دست آنهاست.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۷/۱۶۲.</ref> | از نگاه امام‌خمینی تربیت و پرورش انسان‌ها بزرگ‌ترین مسئله و هدف بعثت انبیا (ع) به‌شمار می‌رود<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۱۴/۷.</ref> و در این زمینه بیشترین نقش از آنِ خانواده است<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۷/۱۶۲ و ۸/۳۶۳.</ref>؛ زیرا خانواده مبدأ اصلی تربیت انسان‌ها<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۸/۳۶۳.</ref> و زیربنای مسئولیت‌ها و ساختن فرزندان سالم است<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۱۵/۲۴۵.</ref>؛ بنابراین این نهاد نقش مهمی در سلامت جامعه دارد و مبدأ اصلاحات یا فسادهای جوامع به‌شمار می‌رود<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۷/۵۰۴.</ref> و اگر خانواده‌ها (از نظر اخلاقی) متزلزل شوند، بنیان جامعه متزلزل خواهد شد.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۲۱/۴۸۵.</ref> امام‌خمینی معتقد بود قوانین بشری تنها بُعد مادی را در تدوین قوانین خانواده در نظر گرفته‌اند<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۶/۴۱–۴۲.</ref>؛ در صورتی که اسلام به انسان‌سازی و تشکیل خانواده توجه ویژه دارد و هدف، تبدیل افراد به انسانی الهی است<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۵/۳۲۷–۳۲۸ و ۶/۴۱–۴۲.</ref>؛ از همین‌رو دربارهٔ ابعاد مادی و معنوی آن برنامه ارائه کرده‌است.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۶/۲۰۰–۲۰۱.</ref> ایشان تأکید می‌کرد اصلاح جامعه بدون مهیاکردن زمینه تربیتیِ مناسب برای پرورش نسلی خودساخته و خداجو امکان‌پذیر نیست<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۸/۹۱–۹۲.</ref> و خانواده محلی برای تربیت انسان است و در نظر اسلام هم اهمیت ویژه‌ای دارد.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۹/۴۵۷.</ref> از نظر ایشان خانواده باید مانند مدرسه باشد و پدران و مادران، معلمان این مدرسه، تا با آموزش احکام اسلام و تهذیب اخلاق نونهالان، به تربیت صحیح جوانانی همت گمارند که مقدرات آینده کشور و ملت به دست آنهاست.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۷/۱۶۲.</ref> | ||
از سوی دیگر، در نگاه امام‌خمینی وظیفه حکومت اسلامی در قبال مردم جامعه که خانواده، اصلی‌ترین نهاد آن است، تأمین رفاه و آسایش،<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۴/۲۰۱؛ ۶/۴۶۴ و ۷/۴۰۱.</ref> از بین‌بردن فقر و نابسامانی آنان<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۳/۴۶۸ و ۵/۱۵۵، ۴۴۸.</ref> و تلاش برای حل مشکلات خانواده‌ها، ازجمله مشکل مسکن آنان است.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۶/۲۹۷؛ ۱۷/۳۰۲ و ۱۸/۵۲۶</ref> ایشان با تأکید بر این نکته که خانواده مبنای جامعه است و در صورت تزلزل خانواده، کل جامعه متزلزل خواهد شد، آسان‌بودن شرایط ازدواج و مشکل‌بودن شرایط طلاق را از عوامل تأثیرگذار در تحکیم خانواده می‌دانست و به دقت در رعایت آن سفارش می‌کرد.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۷/۱۰۷–۱۰۸ و ۲۱/۴۸۵–۴۸۶.</ref> طبق اصل ۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز، خانواده، واحد بنیادین و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است که همه قوانین و مقررات باید در جهت سهولت تشکیل آن، پاسداری از قداست آن و استواری روابط اعضا بر پایه اخلاق و حقوق اسلامی باشد. | از سوی دیگر، در نگاه امام‌خمینی وظیفه حکومت اسلامی در قبال مردم جامعه که خانواده، اصلی‌ترین نهاد آن است، تأمین رفاه و آسایش،<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۴/۲۰۱؛ ۶/۴۶۴ و ۷/۴۰۱.</ref> از بین‌بردن فقر و نابسامانی آنان<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۳/۴۶۸ و ۵/۱۵۵، ۴۴۸.</ref> و تلاش برای حل مشکلات خانواده‌ها، ازجمله مشکل مسکن آنان است.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۶/۲۹۷؛ ۱۷/۳۰۲ و ۱۸/۵۲۶.</ref> ایشان با تأکید بر این نکته که خانواده مبنای جامعه است و در صورت تزلزل خانواده، کل جامعه متزلزل خواهد شد، آسان‌بودن شرایط ازدواج و مشکل‌بودن شرایط طلاق را از عوامل تأثیرگذار در تحکیم خانواده می‌دانست و به دقت در رعایت آن سفارش می‌کرد.<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۷/۱۰۷–۱۰۸ و ۲۱/۴۸۵–۴۸۶.</ref> طبق اصل ۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز، خانواده، واحد بنیادین و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است که همه قوانین و مقررات باید در جهت سهولت تشکیل آن، پاسداری از قداست آن و استواری روابط اعضا بر پایه اخلاق و حقوق اسلامی باشد. | ||
== خانواده در زمان پهلوی == | == خانواده در زمان پهلوی == | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
جامعه‌شناسان غربی در بررسی عوامل تحکیم خانواده، عمدتاً به رابطه انسان با انسان توجه کرده‌اند؛ در حالی‌که در نظریات دینی، رابطه انسان با خدا نیز مورد توجه است و عامل اصلی و ستون حفظ کانون خانواده، تعالی است.<ref>بانکی پورفرد و دیگران، ۸۵.</ref> خانواده متعالی به خانواده‌ای گفته می‌شود که در اثر عقاید استوار و عمل صالح، زندگی خود را به حیات طیبه تبدیل کرده‌اند.<ref>بانکی پورفرد و دیگران، ۷۵.</ref> اعضای خانواده متعادل (متکامل) نه تنها خود مشکلی ندارند و از تعادل لازم برخوردارند، بلکه در رفع آسیب‌های روانی و اجتماعی مؤثر و راهگشا هستند. برای تشکیل خانواده متعالی، عوامل عقلی و احساسی، مادی و معنوی همه دخیل‌اند.<ref>بانکی پورفرد و دیگران، ۷۵–۷۶.</ref> | جامعه‌شناسان غربی در بررسی عوامل تحکیم خانواده، عمدتاً به رابطه انسان با انسان توجه کرده‌اند؛ در حالی‌که در نظریات دینی، رابطه انسان با خدا نیز مورد توجه است و عامل اصلی و ستون حفظ کانون خانواده، تعالی است.<ref>بانکی پورفرد و دیگران، ۸۵.</ref> خانواده متعالی به خانواده‌ای گفته می‌شود که در اثر عقاید استوار و عمل صالح، زندگی خود را به حیات طیبه تبدیل کرده‌اند.<ref>بانکی پورفرد و دیگران، ۷۵.</ref> اعضای خانواده متعادل (متکامل) نه تنها خود مشکلی ندارند و از تعادل لازم برخوردارند، بلکه در رفع آسیب‌های روانی و اجتماعی مؤثر و راهگشا هستند. برای تشکیل خانواده متعالی، عوامل عقلی و احساسی، مادی و معنوی همه دخیل‌اند.<ref>بانکی پورفرد و دیگران، ۷۵–۷۶.</ref> | ||
از سوی دیگر، خانواده نیز همچون سایر پدیده‌های مادی و طبیعی، دستخوش آسیب و در معرض خطراتی است که می‌تواند افزون بر نابودی خانواده، تباهی جامعه را نیز موجب شود.<ref>سلطانی کوهانستانی، ۷۲.</ref> صنعتی شدن جوامع و بروز تحولات اجتماعی، مشکلات متعددی در اکثر جوامع ازجمله ایران برای خانواده‌ها ایجاد کرده‌است.<ref>استادی و سالاری‌فر، نقش عوامل عاطفی روانی در تحکیم خانواده از منظر آیات و روایات، ۴۶.</ref> امروزه عبارت «بحران فروپاشی خانواده»، عبارتی آشنا است و بسیاری از اندیشمندان را به بررسی این پدیده و تلاش برای یافتن راهکارهایی برای مقابله با آن واداشته است. وقتی کارکردهای خانواده مانند کارکردهای زیستی، اجتماعی، شناختی و عاطفی آسیب می‌بیند، خانواده هم دچار مشکل می‌شود. این مشکلات نخست گسستگی روانی، سپس گسستگی اجتماعی و در نهایت طلاق را در پی دارد.<ref>بانکی پورفرد و دیگران، ۷۰–۷۱.</ref> برخی از مهم‌ترین عوامل گسست روابط خانوادگی که پاره‌ای از آنها مورد توجه امام‌خمینی نیز قرار داشته عبارت‌اند از: توقعات بی‌جا،<ref>امینی، همسرداری، ۶۳.</ref> خشم و عصبانیت،<ref>امینی، همسرداری، ۱۴۹.</ref> بدبینی،<ref>امینی، همسرداری، ۱۶۲ و ۱۶۴.</ref> قهر،<ref>امینی، همسرداری، ۱۵۸.</ref> کمبود محبت،<ref>اسلاملو، کلبه مهر، ۲/۵۶.</ref> بحث و جدل،<ref>اسلاملو، کلبه مهر، ۲/۲۸–۲۹؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۳۴.</ref> تزلزل اخلاقی در محیط خانواده،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۸۵.</ref> معصیت در میان اعضای خانواده<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۸/۳۶۳.</ref> و لجاجت.<ref>(اسلاملو، کلبه مهر، ۲/۲۹)</ref> | از سوی دیگر، خانواده نیز همچون سایر پدیده‌های مادی و طبیعی، دستخوش آسیب و در معرض خطراتی است که می‌تواند افزون بر نابودی خانواده، تباهی جامعه را نیز موجب شود.<ref>سلطانی کوهانستانی، ۷۲.</ref> صنعتی شدن جوامع و بروز تحولات اجتماعی، مشکلات متعددی در اکثر جوامع ازجمله ایران برای خانواده‌ها ایجاد کرده‌است.<ref>استادی و سالاری‌فر، نقش عوامل عاطفی روانی در تحکیم خانواده از منظر آیات و روایات، ۴۶.</ref> امروزه عبارت «بحران فروپاشی خانواده»، عبارتی آشنا است و بسیاری از اندیشمندان را به بررسی این پدیده و تلاش برای یافتن راهکارهایی برای مقابله با آن واداشته است. وقتی کارکردهای خانواده مانند کارکردهای زیستی، اجتماعی، شناختی و عاطفی آسیب می‌بیند، خانواده هم دچار مشکل می‌شود. این مشکلات نخست گسستگی روانی، سپس گسستگی اجتماعی و در نهایت طلاق را در پی دارد.<ref>بانکی پورفرد و دیگران، ۷۰–۷۱.</ref> برخی از مهم‌ترین عوامل گسست روابط خانوادگی که پاره‌ای از آنها مورد توجه امام‌خمینی نیز قرار داشته عبارت‌اند از: توقعات بی‌جا،<ref>امینی، همسرداری، ۶۳.</ref> خشم و عصبانیت،<ref>امینی، همسرداری، ۱۴۹.</ref> بدبینی،<ref>امینی، همسرداری، ۱۶۲ و ۱۶۴.</ref> قهر،<ref>امینی، همسرداری، ۱۵۸.</ref> کمبود محبت،<ref>اسلاملو، کلبه مهر، ۲/۵۶.</ref> بحث و جدل،<ref>اسلاملو، کلبه مهر، ۲/۲۸–۲۹؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۳۴.</ref> تزلزل اخلاقی در محیط خانواده،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۸۵.</ref> معصیت در میان اعضای خانواده<ref>امام‌خیمنی، صحیفه امام، ۸/۳۶۳.</ref> و لجاجت.<ref>(اسلاملو، کلبه مهر، ۲/۲۹).</ref> | ||
== سیره امام‌خمینی == | == سیره امام‌خمینی == | ||