صحیفه نور، نخستین مجموعه جامع سخنرانی‌ها، نامه‌ها، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام و اجازات امام‌خمینی؛ فارسی.

صحیفه نور
اطلاعات کتاب
عنوانصحیفه نور
نام‌کتاب‌به‌فارسیصحیفه نور
نویسندهامام‌خمینی
ترجمه‌به‌دیگرزبان‌هاعربی و انگلیسی
تاریخ نگارشدر بهمن ۱۳۶۱
موضوعنخستین مجموعه جامع سخنرانی‌ها، نامه‌ها و ... امام‌خمینی
تعداد جلد22
تعداد صفحات۶۰۰۰
اطلاعات نشر
قطعوزیری
ناشرمؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی
محل نشرتهران
تاریخ نشربهمن ۱۳۶۱
نوبت چاپ2

توضیح

مجموعه ۲۲ جلدی صحیفه نور به همراه یک جلد نمایه، در بردارنده بیانات، پیام‌ها، فرمان‌های حکومتی، مصاحبه‌ها، پاسخ نامه‌ها، اجازات حسبیه و نامه‌های امام‌خمینی است. این مجموعه پیش از انتشار مجموعه دیگر ۲۲ جلدی صحیفه امام (ببینید: صحیفه امام)، کامل‌ترین اثر در نوع خود بوده است. نخستین سند این مجموعه مربوط به سال ۱۳۶۳ق/ ۱۳۲۳ش یعنی تاریخی‌ترین سند مبارزاتی امام‌خمینی و واپسین مطلب آن، متن وصیت‌نامه سیاسی‌الهی ایشان است [۱]. این اثر را سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی به هدف حفظ و ابلاغ پیام‌های امام‌خمینی به عنوان بزرگ‌ترین سند فرهنگی انقلاب اسلامی و ابلاغ آنها به نسل‌های آینده، گردآوری و تدوین کرده‌اند [۲].

صحیفه نور در سی فصل ساماندهی شده است که به تناسب ایامِ صدور پیام‌ها و نامه‏ها و سخنرانی‌ها نام‏گذاری شده‌اند. در آغاز هر فصل نیز ناشر توضیحاتی به‌اختصار به مناسبت نام فصل و رخداد مهم آن آورده است. فصل‌هایی که ناظر به حوادث پیش از انقلاب‌اند، به ترتیب عبارت‌اند از: اتمام حجت، رهبری نهضت تا تبعید، باروری انقلاب در تبعید، شروع مبارزه نوین. فصل‌های مربوط به حوادث دهه فجر و پس از انقلاب نیز چنین است: والفجر، بهار آزادی، دیدارها و رهنمودها، آبشار نور، انقلاب دوم، إِنَّ رَبَّک لَبِالْمِرْصادِ، جنگ نابکار صدامی، بنیان مرصوص، چراغ ایزدافروز، تموز عشق سرخ و مرگ خون رنگ، گام‌های استقرار، استرجاع امام، انقلاب چهارم، طیف بلند نور، خورشید و گل‌های آفتاب‌گردان، از یوم‌الله تا یوم‌الله، بیست و دوم بهمن، پانزدهم خرداد، یوم‌الله بیست و دوم بهمن، در مسلخ عشق، حرامیان و حرم کعبه، یاد روز آزادی، آغاز دیگر در فصل ایثار، تولدی دوباره و در سوگ آفتاب.

کلیه مطالب صحیفه نور، اعم از سخنرانی‌ها و پیام‌ها، دارای عنوان است و همه بخش‌های آن نیز عنوان‏بندی شده است. در بخش اسناد مکتوب این مجموعه، آن دسته از اسناد و مدارکی آورده شده که به دست‌خط امام‌خمینی بوده و در پاره‏ای موارد عین دست‌خط ایشان نیز ضمیمه شده است [۳]. در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های ایشان، تلاش بر این بوده است عین گفتارها حفظ شود؛ ولی در مواردی که کیفیت نوارها مناسب نبوده و یا صدای آن قابل فهم نبوده، به جای آنها نقطه‌چین آمده و در پاورقی درباره آن توضیح داده شده است [۴]. کلمات گفتاری سخنرانی، به نوشتاری تبدیل شده و سعی بر آن بوده است که در تبدیل کلمات، امانتداری رعایت شود. کلماتی که احیاناً در آنها سهوی صورت گرفته، به صورت مجزا در میان علامت «/.../» تصحیح شده‌اند [۵]. جملات و کلمات معترضه و همچنین توضیحات، در میان دو خط فاصله قرار گرفته‌اند [۶]. همه مطالب به صورت مجزا دارای تاریخ صدورند، به‌جز مواردی اندک که در آنها به تاریخ احتمالی کلی، و نه مشخص، بسنده شده است. تاریخ بیانات، جز در مواردی نادر، ثبت شده است [۷] و در مواردی نیز که دست‌خط یا نوار سخنرانی در اختیار نبوده، سعی شده است که از منابع معتبر جمع‌آوری شود [۸].

در مقدمه چاپ اول این مجموعه، علاوه بر شرح حال خودنوشت و کوتاه از امام‌خمینی، مقدمه‌ای به قلم رئیس‌جمهور وقت سیدعلی خامنه‌‏ای، درباره انقلاب اسلامی، ملت ایران و امام‌خمینی و ویژگی‌های پیام‌های ایشان در ترسیم خط حرکت انقلابی و ثبت دقیق تاریخ قیام و مبارزه مردم ایران به‌عنوان صحیفه انقلاب سخن آمده است [۹]. چاپ دوم این مجموعه در سال ۱۳۷۰ علاوه بر مقدمه چاپ نخست، دارای دو مقدمه دیگر نیز است. مقدمه سیدمحمد خاتمی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، که اندیشه‌های اساسی انقلاب اسلامی را متبلور در گفتار و رفتار و کلام امام‌خمینی شمرده و مقدمه محمدحسین علی‌محمدی، مسئول وقت سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی که درباره انقلاب اسلامی و تأثیر آن بر جهان و شکست هیمنه قدرت‌های بزرگ و نیز چگونگی گردآوری اسناد کتاب و تدوین آن، توضیحاتی به دست داده است [۱۰].

در تدوین و چاپ اول کتاب، همه اسناد و اطلاعات در دسترس تهیه‌کنندگان نبوده است و به‌ناچار برای تکمله آن، جلد ۲۲ به ترتیب تاریخ، مستدرک قرار داده شده است. اکبر هاشمی رفسنجانی؛ رئیس‌جمهور وقت، در مقدمه‌ای که بر این جلد نوشته، از اهمیت این کتاب، شخصیت امام‌خمینی و اهمیت سخنان و پیام‌های ایشان، تأثیر آنها بر مردم، اهمیت تبیین انقلاب اسلامی و نقش صحیفه نور به عنوان مرجعی برای پژوهشگران تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی سخن گفته است [۱۱] و رئیس وقت سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی نیز، یادداشتی بر این جلد دارد و درباره این کتاب و تدوین آن و نهادهای کمک‌کننده برای تدوین و مدارک مورد استفاده، سخن گفته است. وی بر این نکته تأکید کرده که صحیفه نور به‌ گونه‌ای تدوین شده که روح سخنان امام‌خمینی با همان سادگی بیان، به خوانندگان منتقل گردد و نهایت امانتداری نیز رعایت شود [۱۲].

هر جلد صحیفه نور به صورت جداگانه، دارای فهرست عناوین و نمایه موضوعات است؛ با این حال، برای سهولت در دستیابی به مطالب آن، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی یک جلد نیز با عنوان «مفتاح صحیفه نور» (راهنمای صحیفه نور) تدوین و در سال ۱۳۷۲ منتشر کرده است. تدوین این جلد به انگیزه تهیه انواع فهرست‌ها و اهمیت اطلاع‏رسانی درباره آرا، نوشته‏ها و سخنان امام‌خمینی انجام شده است. مفتاح صحیفه نور، سه بخش دارد: فهرست مندرجات به ترتیب جلد و با ذکر تاریخ، بخش فهرست موضوعات و اعلام (اشخاص، کتاب‌ها، روزنامه‏ها، اماکن و...)، فهرست آیات و روایات و عبارت‌های عربی.

صحیفه نور در زمان خود و پیش از انتشار صحیفه امام، از جایگاه مهمی برخوردار بوده و مرجع اسناد و اطلاعات مربوط به امام‌خمینی بوده است، اما به سبب شرایط زمانِ انتشار، نقص‌ها و کاستی‌هایی داشته که سبب انتشار صحیفه امام شده است (ببینید: صحیفه امام).

جلد اول تا شانزده این مجموعه، در بهمن ۱۳۶۱ به مناسبت چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی منتشر گردید و جلدهای بعدی به ترتیب، جلد هفدهم در سال ۱۳۶۴، جلد هجدهم در سال ۱۳۶۵، جلد نوزدهم در سال ۱۳۶۸، جلدهای بیستم و بیست‌ویکم در سال ۱۳۶۹ و جلد بیست‌ودوم در سال ۱۳۷۱ چاپ و منتشر شد.

چاپ اول صحیفه نور با حجم حدود ۶۰۰۰ صفحه، در قطع وزیری صورت گرفته است. این اثر پس از یک دوره انتشار، با توجه به اشتباه‌ها و نقص‌هایی که در آن بوده، با تجدید نظر و اصلاحات و اضافات [۱۳]، در سال ۱۳۷۱ در یازده جلد و در قطع وزیری چاپ شده است.

مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی برای سهولت در پژوهش و جستجو و همچنین مطالعه اسناد صحیفه نور، در سال ۱۳۷۴ نرم‌افزاری برای آن طراحی کرد که افزون بر متن ۲۲ جلد صحیفه نور، بیش از ۴۶۰۰۰ مدخل دارد و به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی است.

پانویس

  1. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳ و ۲۱/۱۳۱.
  2. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۶.
  3. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۳۰ و ۱۳/۶۷.
  4. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۶.
  5. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۷.
  6. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۷.
  7. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۶.
  8. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۶.
  9. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۶ ـ ۹.
  10. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۳ ـ ۱۸.
  11. امام‌خمینی، صحیفه، ۲۲/ سیزده ـ شانزده.
  12. امام‌خمینی، صحیفه، ۲۲/هفده ـ بیست.
  13. امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۶.

منابع

  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام‌خمینی، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۰ش.

پیوند به بیرون

  • محمد مرادی، صحیفه نور، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۶۱۹-۶۲۱.