نهضت مشروطه: تفاوت میان نسخه‌ها

۹۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۶ دی ۱۴۰۱
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵۹: خط ۵۹:
مهم‌ترین موضوعات روشنفکرانه در میان گروه‌های مختلف روشنفکری این دوره، عبارت بود از: آزاداندیشی، سکولاریسم و تفکیک دین از سیاست، تکیه بر حکومت عرفی و غیر دینی، دفاع از دموکراسی سیاسی معتدل، دفاع از سوسیال دموکراسی و تفسیر سوسیالیستی از تعالیم دینی و ناسیونالیسم ایرانی<ref> فراستخواه، سرآغاز نواندیشی، 359، 361 و 366.</ref>.
مهم‌ترین موضوعات روشنفکرانه در میان گروه‌های مختلف روشنفکری این دوره، عبارت بود از: آزاداندیشی، سکولاریسم و تفکیک دین از سیاست، تکیه بر حکومت عرفی و غیر دینی، دفاع از دموکراسی سیاسی معتدل، دفاع از سوسیال دموکراسی و تفسیر سوسیالیستی از تعالیم دینی و ناسیونالیسم ایرانی<ref> فراستخواه، سرآغاز نواندیشی، 359، 361 و 366.</ref>.


امام‌خمینی که در برابر جریان روشنفکری در ایران، به‌ دلیل وجود گروه‌های مختلف و تفاوت عملکردشان، واکنش‌های متفاوت و تعابیر مثبت و منفی داشته است{{ببینید|روشنفکری}}، بیشترِ روشنفکران عصر مشروطه را گروهی از غرب و شرق‌زدگان خائن یا نادان می‌داند که با توطئه‌های موذیانه و تبلیغات مسموم الهام‌گرفته از غرب، به فریب و انزوای روحانیت از صحنه کوشیدند و در نتیجه موجب انحراف نهضت مشروطه از مسیر درست و مشروع آن شدند<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 4/288 ـ 289 و 18/335.</ref>. ایشان همچنین با نام‌بردن از روشنفکران متعهد در این دوره معتقد است تلاش‌نکردن برای تسلط بر مجلس و خالی‌کردن میدان توسط این گروه از روشنفکران، موجب ویرانی و ازدست‌رفتن عزت کشور شد<ref> همان، 12/183.</ref>.
امام‌خمینی که در برابر جریان روشنفکری در ایران، به‌ دلیل وجود گروه‌های مختلف و تفاوت عملکردشان، واکنش‌های متفاوت و تعابیر مثبت و منفی داشته است{{ببینید|روشنفکری}}، بیشترِ روشنفکران عصر مشروطه را گروهی از غرب و شرق‌زدگان خائن یا نادان می‌داند که با توطئه‌های موذیانه و تبلیغات مسموم الهام‌گرفته از غرب، به فریب و انزوای روحانیت از صحنه کوشیدند و در نتیجه موجب انحراف نهضت مشروطه از مسیر درست و مشروع آن شدند<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 4/288 ـ 289 و 18/335.</ref>. ایشان همچنین با نام‌بردن از روشنفکران متعهد در این دوره معتقد است تلاش‌نکردن برای تسلط بر مجلس و خالی‌کردن میدان توسط این گروه از روشنفکران، موجب ویرانی و ازدست‌رفتن عزت کشور شد<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 12/183.</ref>.


===توده مردم و اصناف===
===توده مردم و اصناف===


نهضت مشروطه اصولاً جنبشی مردمی در مخالفت با ظلم و استبداد بود؛ بر همین اساس نقش توده مردم در این نهضت، از اهمیت بسیار برخوردار است<ref> مزینانی، شیوه‌های تبلیغاتی، 623.</ref>. رشد آگاهی مردم بر اثر گسترش مطبوعات<ref> کسروی، تاریخ مشروطه ایران، 128.</ref> و اعتماد توده مردم را به علما که رهبری جنبش را بر عهده گرفته بودند<ref> همان، 729 ـ 730؛ جعفریان، بست‌نشینی، 24 ـ 25.</ref>، می‌توان از مهم‌ترین دلایل همراهی توده مردم با نهضت مشروطه به ‌شمار آورد. علاوه بر توده مردم، طبقه سرمایه‌دار و تاجر نیز به ‌دلیل پیوستگی فکری و عملی‌ای که میان آنان و روشنفکران این دوره برقرار بود، سهم عمده‌ای در مشروطه‌خواهی داشتند<ref> آدمیت، ایدئولوژی نهضت، 1/149 ـ 150.</ref>.
نهضت مشروطه اصولاً جنبشی مردمی در مخالفت با ظلم و استبداد بود؛ بر همین اساس نقش توده مردم در این نهضت، از اهمیت بسیار برخوردار است<ref> مزینانی، شیوه‌های تبلیغاتی، 623.</ref>. رشد آگاهی مردم بر اثر گسترش مطبوعات<ref> کسروی، تاریخ مشروطه ایران، 128.</ref> و اعتماد توده مردم را به علما که رهبری جنبش را بر عهده گرفته بودند<ref> کسروی، تاریخ مشروطه ایران، 729 ـ 730؛ جعفریان، بست‌نشینی، 24 ـ 25.</ref>، می‌توان از مهم‌ترین دلایل همراهی توده مردم با نهضت مشروطه به ‌شمار آورد. علاوه بر توده مردم، طبقه سرمایه‌دار و تاجر نیز به ‌دلیل پیوستگی فکری و عملی‌ای که میان آنان و روشنفکران این دوره برقرار بود، سهم عمده‌ای در مشروطه‌خواهی داشتند<ref> آدمیت، ایدئولوژی نهضت، 1/149 ـ 150.</ref>.


امام‌خمینی حضور مردم در نهضت مشروطه و دیگر جنبش‌های صد سال اخیر را از مهم‌ترین عوامل پیروزی نهضت‌ها شمرده و معتقد است این حضور به ‌دلیل اعتماد مردم به علما و تبعیت از آنان بوده است<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 6/238؛ 9/172 و 10/186.</ref>؛ چنان‌که بی‌طرفی مردم در جریانات بعدی نهضت، و سکوت و کناره‌گیری علما، افول نهضت را در پی داشت<ref> همان، 15/328.</ref>.  
امام‌خمینی حضور مردم در نهضت مشروطه و دیگر جنبش‌های صد سال اخیر را از مهم‌ترین عوامل پیروزی نهضت‌ها شمرده و معتقد است این حضور به ‌دلیل اعتماد مردم به علما و تبعیت از آنان بوده است<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 6/238؛ 9/172 و 10/186.</ref>؛ چنان‌که بی‌طرفی مردم در جریانات بعدی نهضت، و سکوت و کناره‌گیری علما، افول نهضت را در پی داشت<ref> همان، 15/328.</ref>.  
خط ۹۹: خط ۹۹:
مهم‌ترین اهداف نهضت مشروطه، تحقق آرمان‌های اسلامی مانند عدالت<ref> تأسیس عدالتخانه.</ref>، مردمداری حکومت<ref> محدودشدن استبداد و ستم دربار.</ref>، مشورت‌پذیری حاکمان<ref> تأسیس دارالشورا.</ref> و مبارزه با استبداد بود؛ اما تسلط روشنفکران غرب‌زده بر مجلس شورای ملی و تهی‌شدن ماهیت نظام سیاسی از مبانی مورد نظر نیروهای مذهبی، موجب شد مردم به‌تدریج از ادامه همراهی با نهضت کناره‌گیری کنند<ref> شیرمحمدی، 188.</ref>.
مهم‌ترین اهداف نهضت مشروطه، تحقق آرمان‌های اسلامی مانند عدالت<ref> تأسیس عدالتخانه.</ref>، مردمداری حکومت<ref> محدودشدن استبداد و ستم دربار.</ref>، مشورت‌پذیری حاکمان<ref> تأسیس دارالشورا.</ref> و مبارزه با استبداد بود؛ اما تسلط روشنفکران غرب‌زده بر مجلس شورای ملی و تهی‌شدن ماهیت نظام سیاسی از مبانی مورد نظر نیروهای مذهبی، موجب شد مردم به‌تدریج از ادامه همراهی با نهضت کناره‌گیری کنند<ref> شیرمحمدی، 188.</ref>.


امام‌خمینی ضمن تأیید این سکوت و کناره‌گیری، حضور روشنفکران غرب‌زده را که با انواع روش‌ها، از ترور گرفته تا تبلیغات علیه دخالت روحانیان در سیاست، تلاش کردند جای روحانیت را در رهبری نهضت بگیرند، یکی از عوامل مهم انحراف مسیر ملت در صدر مشروطه می‌دانست<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 7/459؛ 15/328 و 18/335.</ref>. از نظر ایشان اگر در ادامه صدر مشروطه علما و روشنفکران متعهد، به میدان می‌آمدند و مجلس را قبضه می‌کردند، از ویرانی کشور پیشگیری می‌شد و عزت ملت از دست نمی‌رفت<ref> همان، 12/183.</ref>.
امام‌خمینی ضمن تأیید این سکوت و کناره‌گیری، حضور روشنفکران غرب‌زده را که با انواع روش‌ها، از ترور گرفته تا تبلیغات علیه دخالت روحانیان در سیاست، تلاش کردند جای روحانیت را در رهبری نهضت بگیرند، یکی از عوامل مهم انحراف مسیر ملت در صدر مشروطه می‌دانست<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 7/459؛ 15/328 و 18/335.</ref>. از نظر ایشان اگر در ادامه صدر مشروطه علما و روشنفکران متعهد، به میدان می‌آمدند و مجلس را قبضه می‌کردند، از ویرانی کشور پیشگیری می‌شد و عزت ملت از دست نمی‌رفت<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 12/183.</ref>.


===نفوذ افکار استبدادی===
===نفوذ افکار استبدادی===
۵۷۲

ویرایش