Image-reviewer، emailconfirmed، مدیران
۴٬۵۲۶
ویرایش
(←منابع) برچسب: برگرداندهشده |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: برگرداندهشده |
||
خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==واکنش دولت و مردم ایران== | ==واکنش دولت و مردم ایران== | ||
دولت جمهوری اسلامی ایران در واکنش به کشتار حاجیان ایرانی روز ۱۱ مرداد را عزای عمومی اعلام و تعطیل کرد (جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۴) | دولت جمهوری اسلامی ایران در واکنش به کشتار حاجیان ایرانی روز ۱۱ مرداد را عزای عمومی اعلام و تعطیل کرد.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۴)</ref> مجالس ختم و بزرگداشت برای شهدای مکه در شهرهای مختلف ایران برگزار شد<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۴/۵/۱۳۶۶، ۴)</ref> و سیدمحمدرضا گلپایگانی از مراجع تقلید که در آن زمان در مشهد به سر میبرد، مجلس یادبودی در همان شهر برگزار کرد.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۳/۵/۱۳۶۶، ۷)</ref> سران سه قوه برای بررسی موضوع، جلسه تشکیل دادند و نمایندگان امامخمینی و نخستوزیر و رئیسجمهور و وزیر امور خارجه برای پیگیری مسئله به مکه رفتند.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۱/۵/۱۳۶۶، ۱۲)</ref> حسینعلی منتظری قائممقام رهبری وقت در اجتماع طلاب خارجی خواستار قیام مسلمانان علیه آل سعود گردید.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۱۲)</ref> | ||
مردم سراسر ایران در روز ۱۱ مرداد، طی راهپیمایی سراسری این حادثه را با شعار «مرگ بر امریکا» و «مرگ بر آل سعود» و «تَبَّتْ یدا أَبی لَهَبٍ بریده باد دست فهد» آن را محکوم کردند و اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در پایان اجتماع و راهپیمایی مردم تهران در برابر مجلس شورای اسلامی، امریکا را از مقصران این جریان شمرد و وعده داد انتقام خون شهدای مکه از مجریان آن گرفته خواهد شد ( | مردم سراسر ایران در روز ۱۱ مرداد، طی راهپیمایی سراسری این حادثه را با شعار «مرگ بر امریکا» و «مرگ بر آل سعود» و «تَبَّتْ یدا أَبی لَهَبٍ بریده باد دست فهد» آن را محکوم کردند و اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در پایان اجتماع و راهپیمایی مردم تهران در برابر مجلس شورای اسلامی، امریکا را از مقصران این جریان شمرد و وعده داد انتقام خون شهدای مکه از مجریان آن گرفته خواهد شد.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۴؛ هاشمی رفسنجانی، دفاع و سیاست، ۲۱۰ ـ ۲۱۱)</ref> ائمه جمعه سراسر کشور نیز در خطبههای نماز جمعه به بیان موضوع برائت از مشرکان و جنایت سعودیها پرداختند.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۴/۵/۱۳۶۶، ۸)</ref> سیدعلی خامنهای امامجمعه تهران این حادثه را زمینه نابودی جنایتکاران خواند و با اشاره به کمک و همراهی دیگر مسلمانان به مجروحان ایرانی این حادثه را مایه وحدت بیشتر مسلمانان دانست و آن را تبلور جنگ میان بینش اسلام انقلابی و اسلام امریکایی خواند. مردم نمازگزار نیز شعار میدادند «تبت یدا ابیلهب، بریده باد دست فهد».<ref>(یزدانفام، روزشمار جنگ ایران و عراق (اسکورت نفت کش ها)، ۵۰/۲۳۰ ـ ۲۳۱)</ref> مردم تهران نیز در روز جمعه در برابر سفارت عربستان در تهران تجمع کردند و با صدور قطعنامهای انزجار خود را از رفتار ناجوانمردانه دولت سعودی بیان کردند. با توجه به حمایت دولت کویت از سیاستهای دولت عربستان در جنگ ایران و عراق، سفارت کویت در تهران نیز در همان روز برای ساعتهایی به اشغال مردم درآمد.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۱/۵/۱۳۶۶، ۱۱)</ref> تقریباً همه گروههای سیاسی و مذهبی ایران و بسیاری از علمای شیعه و اهل سنت شهرستانها با صدور بیانیه به امامخمینی و ملت ایران تسلیت گفتند. اصناف بازار نیز با صدور اعلامیههای جداگانه اعلام کردند هر موضعی که دولت ایران بگیرد، در کنار دولت و مردم خواهند بود (میردامادی، جنایت وهابیت، ۵۰۰ ـ ۵۱۵؛ دلشاد، جمعه خونین مکه، ۲۵). شاعران و مداحان در نوحههای خود نیز از جنایت آل سعود و شهدای فاجعه مکه یاد کردند (آهنگران، مجله حیات طیبه، ۳؛ سبزواری، اشعار مربوط به حج خونین، ۱۵/۲۷۳ ـ ۲۷۴). | ||
سیدعلی خامنهای رئیسجمهور ایران، در جمع رؤسای نمایندگیهای کشورهای اسلامی خواستار موضعگیری کشورهای اسلامی و کنفرانس کشورهای اسلامی در قبال این حادثه شد (جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۱۲) و در جمعه ۲۳ مرداد در خطبههای نماز جمعه تهران با شرح جنایت آل سعود در حق زخمیها و بدنهای شهدای حادثه و تبلیغات دروغین سعودی درباره حادثه، وارونه جلوهدادن ماجرا و مقصرشمردن حاجیان مظلوم را به واقعه کربلا و تبلیغات بنیامیه علیه خاندان پیامبر اکرم(ص) تشبیه کرد و علت اصلی ماجرا را جلوگیری از حرکت اسلامی در منطقه شمرد ( | سیدعلی خامنهای رئیسجمهور ایران، در جمع رؤسای نمایندگیهای کشورهای اسلامی خواستار موضعگیری کشورهای اسلامی و کنفرانس کشورهای اسلامی در قبال این حادثه شد<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۱۲)</ref> و در جمعه ۲۳ مرداد در خطبههای نماز جمعه تهران با شرح جنایت آل سعود در حق زخمیها و بدنهای شهدای حادثه و تبلیغات دروغین سعودی درباره حادثه، وارونه جلوهدادن ماجرا و مقصرشمردن حاجیان مظلوم را به واقعه کربلا و تبلیغات بنیامیه علیه خاندان پیامبر اکرم(ص) تشبیه کرد و علت اصلی ماجرا را جلوگیری از حرکت اسلامی در منطقه شمرد.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۴/۵/۱۳۶۶، ۹)</ref> وی در چهل و دومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۳۱ شهریور ۱۳۶۶ نیز به نقش امریکا در حادثه مکه اشاره کرد.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱/۷/۱۳۶۶، ۱۱)</ref> علیاکبر ولایتی وزیر امور خارجه با فرستادن نامهای به دبیرکل سازمان ملل، دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی و رئیس کمیته بینالمللی صلیب سرخ و محکومکردن عربستان در حمله به زائران خانه خدا، فرستادن یک گروه از کارشناسان کشورهای اسلامی برای ارائه گزارش واقعه روز جمعه مکه و وضعیت نگهداری اجساد و رسیدگی به مجروحان حادثه را درخواست کرد؛<ref>(دلشاد، جمعه خونین مکه، ۲۳)</ref> همچنین دولت ایران با فرستادن نامه و نمایندگانی به کشورهای اسلامی مانند سوریه، لیبی و پاکستان از آنان خواست با توجه به حادثه پیشآمده پیشنهادهایی درباره تغییر چگونگی اداره حرمین شریفین ارائه کنند<ref>(نوازنی، گاهشمار سیاست خارجی ایران از دیماه ۱۳۵۶ تا مرداد ۱۳۶۷، ۴۴۰؛ دلشاد، جمعه خونین مکه، ۲۷ و ۴۱)</ref> | ||
سیدعلیاکبر محتشمیپور وزیر کشور با فرستادن پیامی به نایفبنعبدالعزیز وزیر کشور عربستان در خصوص حادثه مکه، دولت عربستان و شخص وزیر کشور را مسئول تأمین امنیت حاجیان شمرد (اطلاعات، روزنامه، ۱۱/۵/۱۳۶۶) | سیدعلیاکبر محتشمیپور وزیر کشور با فرستادن پیامی به نایفبنعبدالعزیز وزیر کشور عربستان در خصوص حادثه مکه، دولت عربستان و شخص وزیر کشور را مسئول تأمین امنیت حاجیان شمرد.<ref>(اطلاعات، روزنامه، ۱۱/۵/۱۳۶۶)</ref> این واقعه موجب توقف اعزام زائران ایرانی به مدت سه سال به مکه شد؛ با این حال، امامخمینی گرچه در برابر رژیم سعودی موضع قاطع داشت، تأکید میکرد برای عمل مردم مسلمان به تکلیف دینی خود و رسیدن به این فیض، مشکل مسئله حج که فریضه بزرگ الهی است باید به گونهای حل شود.<ref>(محمدی ریشهری، خاطرهها، ۵/۶۳)</ref> | ||
==واکنش کشورهای دیگر== | ==واکنش کشورهای دیگر== | ||
سران کشورهای عراق، تونس، اردن، مصر، کویت و رژیم صهیونیستی اسرائیل (جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۸) و رژیم نژادپرست افریقای جنوبی ( | سران کشورهای عراق، تونس، اردن، مصر، کویت و رژیم صهیونیستی اسرائیل<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۸)</ref> و رژیم نژادپرست افریقای جنوبی<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۷/۵/۱۳۶۶، ۳)</ref> از اقدامات عربستان حمایت کردند و دولتهای سوریه، آلمان فدرال و ژاپن نیز پس از واقعه با دولت ایران احساس همدردی کردند.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۷/۵/۱۳۶۶، ۳)</ref> ضیاءالحق نیز از ریختهشدن خون زائران خانه خدا ابراز تأسف کرد.<ref>(دلشاد، جمعه خونین مکه، ۲۷)</ref> سفیر یمن شمالی نیز جنایت حاکمان سعودی را عملی وحشیانه و بیسابقه در تاریخ اسلام خواند.<ref>(یزدانفام، روزشمار جنگ ایران و عراق (اسکورت نفت کش ها)، ۵۰/۴۵۲)</ref> به گزارش بی بی سی از نشست مطبوعاتی وزیر کشور عربستان، مقامات سعودی با بیعلاقگی اذعان کردند که به ایران از قبل اجازه تظاهراتی آرام داده بودند.<ref>(یزدانفام، روزشمار جنگ ایران و عراق (اسکورت نفت کش ها)، ۵۰/۴۵۲)</ref> | ||
==بازتاب حادثه در میان دیگر مسلمانان== | ==بازتاب حادثه در میان دیگر مسلمانان== | ||
حج خونین مکه در میان مسلمانان بازتاب گستردهای داشت. گروههای سیاسی و مذهبی و مسلمانان در لبنان، انگلستان، سوئد، یونان، هند، سیرالئون و افریقای جنوبی قتل عام زائران خانه خدا را محکوم کردند (میردامادی، جنایت وهابیت، ۶۰۲ ـ ۶۰۶) | حج خونین مکه در میان مسلمانان بازتاب گستردهای داشت. گروههای سیاسی و مذهبی و مسلمانان در لبنان، انگلستان، سوئد، یونان، هند، سیرالئون و افریقای جنوبی قتل عام زائران خانه خدا را محکوم کردند.<ref>(میردامادی، جنایت وهابیت، ۶۰۲ ـ ۶۰۶)</ref> پس از این واقعه گروهی از فلسطینیان برای ابراز همدردی به بعثه رهبری آمدند و از مشاهدات خود از جنایتهای سعودیها در حق زائران ایرانی سخن گفتند. فلسطینیها با مظلومخواندن ملت ایران ابراز کردند با وجود سلطه صدام حسین و آل سعود بر منطقه، فلسطین آزاد نخواهد شد و مقاومت ایران در برابر رژیم عراق مقاومت در برابر اسرائیل و تمام استکبار جهانی است.<ref>(رحیمیان، در سایه آفتاب، ۲۱۹ ـ ۲۲۰)</ref> | ||
گروهی از علمای برجسته لبنان در بازگشت از حج با ذکر مشروعیت مراسم برائت در حج، تیراندازی نیروهای مسلح به تظاهرات آرام حاجیان و شکستن حرمتِ حرم را محکوم کردند ( | گروهی از علمای برجسته لبنان در بازگشت از حج با ذکر مشروعیت مراسم برائت در حج، تیراندازی نیروهای مسلح به تظاهرات آرام حاجیان و شکستن حرمتِ حرم را محکوم کردند.<ref>(اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پایگاه اطلاعرسانی؛ جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۱/۵/۱۳۶۶، ۱۱)</ref> مردم لبنان نیز در اعتراض به کشتار حاجیان تظاهرات کردند و به برخی تأسیسات نفتی و تجاری عربستان در دیگر کشورها نیز حمله شد<ref>(دلشاد، جمعه خونین مکه، ۲۰ و ۲۴ ـ ۲۵)</ref> و نیز حاجیان دیگر کشورها طی سخنرانی و مصاحبه و راهپیمایی و بزرگداشت مظلومیت حاجیان ایرانی و مقصربودن عوامل سعودی را در این ماجرا برای مردم بیان و با قربانیان این حادثه ابراز همدردی کردند.<ref>(اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پایگاه اطلاعرسانی؛ جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۱/۵/۱۳۶۶، ۱۱)</ref> سیدمحمدباقر حکیم رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق با انتشار اطلاعیهای این جنایت را محکوم کرد.<ref>(دلشاد، جمعه خونین مکه، ۲۱ ـ ۲۲)</ref> مسلمانان و علمای اسلامی در کشورهای گوناگون پاکستان و هند و بنگلادش و مسلمانان مقیم کشورهای اروپایی با برپایی راهیپمایی و صدور بیانیه با مسلمانان ایرانی ابراز همدردی کردند.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۱۱)</ref> مسلمانان شهر جامو و کشمیر هند یک روز عزای عمومی اعلام کردند<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۰/۵/۱۳۶۶، ۱۰)</ref> و رسانههای گوناگون جهان نیز این واقعه را بازتاب دادند.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۳/۵/۱۳۶۶، ۳؛ یزدانفام، روزشمار جنگ ایران و عراق (اسکورت نفت کش ها)، ۵۰/۱۸۰ ـ ۱۸۱)</ref> | ||
در دوم تا ششم آذر سال ۱۳۶۶/ ۲۳ تا ۲۷ نوامبر ۱۹۸۷م کنفرانس بینالمللی با عنوان «قداست و امنیت حرم» در تهران تشکیل شد که اندیشمندان شیعی و سنیِ شرکتکننده از چهل کشور جهان به بررسی حادثه ششم ذیالحجه ۱۴۰۷ق و وضعیت اداره حرمین شریفین پرداختند (جمهوری اسلامی، روزنامه، ۷/۱۰/۱۳۶۶، ۱۱) و قطعنامهای در دوازده ماده تصویب و طی آن اعلام شد با بررسی اسناد منتشر شده، حاجیان شرکتکننده در مراسم برائت از مشرکین، اعم از ایرانی و غیر ایرانی نخست محاصره و سپس با گلوله و گاز سمّی به شهادت رسیدهاند. این کنفرانس، روز ششم ذیالحجه هر سال را روز برائت از مشرکین اعلام و تأکید کرد باید علمای صالح جهان، حرمین شریفین را اداره کنند (اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پایگاه اطلاعرسانی) | در دوم تا ششم آذر سال ۱۳۶۶/ ۲۳ تا ۲۷ نوامبر ۱۹۸۷م کنفرانس بینالمللی با عنوان «قداست و امنیت حرم» در تهران تشکیل شد که اندیشمندان شیعی و سنیِ شرکتکننده از چهل کشور جهان به بررسی حادثه ششم ذیالحجه ۱۴۰۷ق و وضعیت اداره حرمین شریفین پرداختند<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۷/۱۰/۱۳۶۶، ۱۱)</ref> و قطعنامهای در دوازده ماده تصویب و طی آن اعلام شد با بررسی اسناد منتشر شده، حاجیان شرکتکننده در مراسم برائت از مشرکین، اعم از ایرانی و غیر ایرانی نخست محاصره و سپس با گلوله و گاز سمّی به شهادت رسیدهاند. این کنفرانس، روز ششم ذیالحجه هر سال را روز برائت از مشرکین اعلام و تأکید کرد باید علمای صالح جهان، حرمین شریفین را اداره کنند.<ref>(اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پایگاه اطلاعرسانی)</ref> پنجاه نفر از علمای شیعه و سنی لبنان نیز در نشستی در لبنان خواستار بینالمللیشدن اداره حرمین شریفین شدند.<ref>(جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۳)</ref>. اداره حرمین زیر نظر یک شورای عالی علمای اسلامی از پیشنهادهای کنفرانس دیگری با همین عنوان در فروردین ۱۳۶۷ در لندن بود.<ref>(اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پایگاه اطلاعرسانی)</ref> در چهلم شهدای مکه نیز حرکتی اعتراضی به استکبار جهانی در مسجد شیخعبدالعزیز عوده در مکه علیه آل سعود انجام شد.<ref>(اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پایگاه اطلاعرسانی)</ref> فعالیت مسلمانان جهان به سود زائران مظلوم ایرانی، تشکر امامخمینی را در پی داشت.<ref>(امامخمینی، صحیفه امام، ۲۱/۸۳)</ref> | ||
==تأثیر حادثه بر روابط ایران و عربستان== | ==تأثیر حادثه بر روابط ایران و عربستان== | ||
پس از این واقعه دولت عربستان ستاد حج ایران در مکه معظمه را محاصره و در پی تعیین یک ضربالاجل سرپرست و کارکنان امور حج ایران را اخراج کرد و ایران نیز با احضار کاردار عربستان در تهران، علاوه بر درخواست توضیح برای اخراج کارکنان ستاد حج، خواستار تحویل هرچه سریعتر شهدا و بازداشتشدگان و مجروحان حادثه شد (دلشاد، جمعه خونین مکه، ۴۱ ـ ۴۲) | پس از این واقعه دولت عربستان ستاد حج ایران در مکه معظمه را محاصره و در پی تعیین یک ضربالاجل سرپرست و کارکنان امور حج ایران را اخراج کرد و ایران نیز با احضار کاردار عربستان در تهران، علاوه بر درخواست توضیح برای اخراج کارکنان ستاد حج، خواستار تحویل هرچه سریعتر شهدا و بازداشتشدگان و مجروحان حادثه شد.<ref>(دلشاد، جمعه خونین مکه، ۴۱ ـ ۴۲)</ref> گروهی از مردم تهران در ۲۶ مرداد به سبب خشم عمومی ناشی از این جنایت و تعلل دولت عربستان در تحویل اجساد کشتهشدگان(عظیمی، ۱۲۶) در آستانه سفارت سعودی تجمع کردند که یکی از دیپلماتهای سعودی بر اثر سقوط از طبقه بالای سفارت زخمی و به بیمارستان منتقل شد و بر اثر شدت جراحت درگذشت.<ref>(یزدانفام، روزشمار جنگ ایران و عراق (اسکورت نفت کش ها)، ۵۰/۳۶۳)</ref> این حادثه تیرگی روابط دو کشور را به اوج خود رساند. در ششم اردیبهشت ۱۳۶۷ عربستان به قطع یکجانبه مناسبات سیاسی با جمهوری اسلامی ایران اقدام کرد و این قطع رابطه حدود سه سال به طول انجامید.(عظیمی، ۱۲۶) | ||
پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و موضع ایران در قبال تجاوز رژیم عراق به کویت، جبههگیری مطبوعاتی عربستان علیه ایران متوقف شد و موجب شد که عربستان برای برقراری رابطه با ایران گام بردارد و مصالح متعددی نیز مقامات جمهوری اسلامی ایران را به پاسخ مثبت به اقدامات دولت سعودی واداشت. در ۲۷ اسفند ۱۳۶۹ علیاکبر ولایتی و سعود الفیصل وزرای خارجه دو کشور در مسقط عمان با یکدیگر دیدار کردند و در توافقنامهای بر همه مسائل حج ازجمله چگونگی انجام مراسم برائت از مشرکین توافق و در فروردین ۱۳۷۰ سفارتخانههای دو کشور بازگشایی شد (جام جم | پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و موضع ایران در قبال تجاوز رژیم عراق به کویت، جبههگیری مطبوعاتی عربستان علیه ایران متوقف شد و موجب شد که عربستان برای برقراری رابطه با ایران گام بردارد و مصالح متعددی نیز مقامات جمهوری اسلامی ایران را به پاسخ مثبت به اقدامات دولت سعودی واداشت. در ۲۷ اسفند ۱۳۶۹ علیاکبر ولایتی و سعود الفیصل وزرای خارجه دو کشور در مسقط عمان با یکدیگر دیدار کردند و در توافقنامهای بر همه مسائل حج ازجمله چگونگی انجام مراسم برائت از مشرکین توافق و در فروردین ۱۳۷۰ سفارتخانههای دو کشور بازگشایی شد<ref>(جام جم آنلاین، پایگاه اطلاعرسانی؛ هاشمی رفسنجانی، اعتدال و پیروزی، ۵۸۱؛ هاشمی رفسنجانی، سازندگی و شکوفایی، ۹۸)</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} |