۳۹۲
ویرایش
حزب و تشکل: تفاوت میان نسخه‌ها
←نگاه مشروط امام‌خمینی
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
امام‌خمینی با تقسیم‌بندی حزب به دو نوع الهی و غیر الهی، تشکل و تحزب را در عرصه جامعه سیاسی می‌پذیرفت؛ اما در عین حال، ملاک خوب یا بدبودن حزب را ایده و هدف آن حزب قرار می‌داد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۱ و ۱۹۳.</ref>. به علت اینکه در اندیشه سیاسی ایشان محور [[اسلام]] است، تنها در این فضاست که موضوع تشکل و تحزب نیز قابل بررسی است <ref>قیصری و فاطمی، تشکل‌های سیاسی در گفتمان سیاسی امام‌خمینی، ۱۴۳.</ref>؛ چنان‌که ایشان در آغاز نهضت، به تشکل‌هایی که بر مبنای غیر دینی حرکت می‌کردند هشدار می‌داد یا باید حرکت خود را تغییر دهند و در حرکت عمومی دینی شرکت کنند یا نباید در رهبری سیاسی جامعه نقشی داشته باشند <ref>بادامچیان، تحزب و تشکل از دیدگاه علمی و تاریخی، ۳۱ ـ ۳۵.</ref>. | امام‌خمینی با تقسیم‌بندی حزب به دو نوع الهی و غیر الهی، تشکل و تحزب را در عرصه جامعه سیاسی می‌پذیرفت؛ اما در عین حال، ملاک خوب یا بدبودن حزب را ایده و هدف آن حزب قرار می‌داد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۱ و ۱۹۳.</ref>. به علت اینکه در اندیشه سیاسی ایشان محور [[اسلام]] است، تنها در این فضاست که موضوع تشکل و تحزب نیز قابل بررسی است <ref>قیصری و فاطمی، تشکل‌های سیاسی در گفتمان سیاسی امام‌خمینی، ۱۴۳.</ref>؛ چنان‌که ایشان در آغاز نهضت، به تشکل‌هایی که بر مبنای غیر دینی حرکت می‌کردند هشدار می‌داد یا باید حرکت خود را تغییر دهند و در حرکت عمومی دینی شرکت کنند یا نباید در رهبری سیاسی جامعه نقشی داشته باشند <ref>بادامچیان، تحزب و تشکل از دیدگاه علمی و تاریخی، ۳۱ ـ ۳۵.</ref>. | ||
تشکل سیاسی از نظر امام‌خمینی از اجتماع و گردهمایی مردمی است که علاوه بر برخورداری از یک رهبری مورد اعتماد و امین، دارای شعارها، آرمان‌ها و اهدافی هستند و در راستای نیازها و خواست‌های عموم مردم حرکت می‌کنند و دوام و ثبات نیز دارند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۳۵.</ref>. ایشان خود با ابراز امیدواری برای تشکیل یک حزب عمومی شامل مسلمان و غیر مسلمان در سراسر دنیا به نام حزب مستضعفان، این حزب را همان حزب‌الله که تحقق اراده الهی (وارث‌شدن مستضعفان بر زمین) را بر عهده دارد، می‌دانست و معتقد بود عضویت همه مستضعفان جهان در این حزب، می‌تواند به حل مشکلات ملت‌های مستضعف کمک کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰ ـ ۲۸۱ و ۳۳۱.</ref>. ایشان در عین حال تأکید می‌کرد طرح حزب جهانی مستضعفان، به هیچ‌وجه محدودکننده فعالیت احزاب دیگر نیست و در صورت تشکیل چنین حزبی، دیگر احزاب نیز در فعالیت خود آزاد خواهند بود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۹.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| | تشکل سیاسی از نظر امام‌خمینی از اجتماع و گردهمایی مردمی است که علاوه بر برخورداری از یک رهبری مورد اعتماد و امین، دارای شعارها، آرمان‌ها و اهدافی هستند و در راستای نیازها و خواست‌های عموم مردم حرکت می‌کنند و دوام و ثبات نیز دارند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۳۵.</ref>. ایشان خود با ابراز امیدواری برای تشکیل یک حزب عمومی شامل مسلمان و غیر مسلمان در سراسر دنیا به نام حزب مستضعفان، این حزب را همان حزب‌الله که تحقق اراده الهی (وارث‌شدن مستضعفان بر زمین) را بر عهده دارد، می‌دانست و معتقد بود عضویت همه مستضعفان جهان در این حزب، می‌تواند به حل مشکلات ملت‌های مستضعف کمک کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰ ـ ۲۸۱ و ۳۳۱.</ref>. ایشان در عین حال تأکید می‌کرد طرح حزب جهانی مستضعفان، به هیچ‌وجه محدودکننده فعالیت احزاب دیگر نیست و در صورت تشکیل چنین حزبی، دیگر احزاب نیز در فعالیت خود آزاد خواهند بود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۹.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|مستضعفان | حزب الله}}. | ||
برخی رویکرد امام‌خمینی به پدیده تحزب را به طور کلی با توجه به شرایط زمانی این پدیده، در پنج مرحله بررسی کرده‌اند <ref>← محبی، دیدگاه امام‌خمینی درباره حزب و تحزب، ۱۶۳ و ۱۷۳.</ref>. | برخی رویکرد امام‌خمینی به پدیده تحزب را به طور کلی با توجه به شرایط زمانی این پدیده، در پنج مرحله بررسی کرده‌اند <ref>← محبی، دیدگاه امام‌خمینی درباره حزب و تحزب، ۱۶۳ و ۱۷۳.</ref>. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
# مرحله چهارم، در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷، فعالیت گسترده احزاب و نیز اقدام مسلحانه سازمان مجاهدین خلق و دیگران، که جامعه را دچار التهاب، اختلاف و چنددستگی کرد، امام‌خمینی را بر آن داشت که با فعالیت احزاب معاند نظام مخالفت کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۴۲.</ref>؛ گرچه این برخورد به معنای ممنوعیت فعالیت همه احزاب به طور مطلق نبود، اما به مرور فعالیت احزاب در این دوره در ایران محدود شد <ref>محبی، دیدگاه امام‌خمینی درباره حزب و تحزب، ۱۶۴ و ۱۷۱ ـ ۱۷۲.</ref>. | # مرحله چهارم، در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷، فعالیت گسترده احزاب و نیز اقدام مسلحانه سازمان مجاهدین خلق و دیگران، که جامعه را دچار التهاب، اختلاف و چنددستگی کرد، امام‌خمینی را بر آن داشت که با فعالیت احزاب معاند نظام مخالفت کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۴۲.</ref>؛ گرچه این برخورد به معنای ممنوعیت فعالیت همه احزاب به طور مطلق نبود، اما به مرور فعالیت احزاب در این دوره در ایران محدود شد <ref>محبی، دیدگاه امام‌خمینی درباره حزب و تحزب، ۱۶۴ و ۱۷۱ ـ ۱۷۲.</ref>. | ||
# مرحله پنجم با پایان‌یافتن [[جنگ تحمیلی]] و تثبیت نظام آغاز شد. در این دوره که فضا برای فعالیت احزاب مهیا شد، امام‌خمینی نیز با فعالیت گروه‌های مختلف مخالفتی نداشت؛ چنان‌که ایشان با انشعاب در جامعه روحانیت مبارز تهران و تشکیل مجمع روحانیون مبارز تهران موافقت کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۶ ـ ۲۸.</ref>. با این انشعاب، فضای سیاسی کشور بازتر شد و دیدگاه‌های متفاوت، مجال بروز در عرصه سیاسی کشور یافتند <ref>محبی، دیدگاه امام‌خمینی درباره حزب و تحزب، ۱۷۲.</ref>. | # مرحله پنجم با پایان‌یافتن [[جنگ تحمیلی]] و تثبیت نظام آغاز شد. در این دوره که فضا برای فعالیت احزاب مهیا شد، امام‌خمینی نیز با فعالیت گروه‌های مختلف مخالفتی نداشت؛ چنان‌که ایشان با انشعاب در جامعه روحانیت مبارز تهران و تشکیل مجمع روحانیون مبارز تهران موافقت کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۶ ـ ۲۸.</ref>. با این انشعاب، فضای سیاسی کشور بازتر شد و دیدگاه‌های متفاوت، مجال بروز در عرصه سیاسی کشور یافتند <ref>محبی، دیدگاه امام‌خمینی درباره حزب و تحزب، ۱۷۲.</ref>. | ||
==احزاب سیاسی مطلوب و منحرف== | ==احزاب سیاسی مطلوب و منحرف== | ||
احزاب و تشکل‌های سیاسی در نظام‌های کارآمد، نقش قابل توجهی ایفا می‌کنند؛ اما در عین حال، تعیین جایگاه صحیح احزاب و تشکل‌های سیاسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یک حزب و تشکل سیاسی با کارکرد درست، می‌تواند تعالی یک جامعه و نظام سیاسی را فراهم آورد و به همان نسبت در صورتی که از جایگاه درست و حوزه کارکرد صحیح خود خارج شود، صدمات و خسارات گسترده‌ای را ایجاد کند و منافع جامعه را به خطر اندازد <ref>ظهیری، رفتارشناسی سیاسی مطلوب در جامعه دینی، ۱۳۲ ـ ۱۳۳.</ref>. | احزاب و تشکل‌های سیاسی در نظام‌های کارآمد، نقش قابل توجهی ایفا می‌کنند؛ اما در عین حال، تعیین جایگاه صحیح احزاب و تشکل‌های سیاسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یک حزب و تشکل سیاسی با کارکرد درست، می‌تواند تعالی یک جامعه و نظام سیاسی را فراهم آورد و به همان نسبت در صورتی که از جایگاه درست و حوزه کارکرد صحیح خود خارج شود، صدمات و خسارات گسترده‌ای را ایجاد کند و منافع جامعه را به خطر اندازد <ref>ظهیری، رفتارشناسی سیاسی مطلوب در جامعه دینی، ۱۳۲ ـ ۱۳۳.</ref>. | ||