بنیاد شهید انقلاب اسلامی
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نامهای دیگر | بنیاد شهید و امور ایثارگران |
| تأسیس | ۲۵ اسفند ۱۳۵۸ |
| بنیانگذار | امام‌خمینی |
| وابسته به | دولتی |
| گستره فعالیت | داخلی و خارجی |
| اهداف | رسیدگی به خانواده‌های شهدا و ایثارگران |
| وظایف | تبیین فلسفه شهادت و ایثار، ترویج فرهنگ شهادت و ایثار، شناسایی زمینه‌های تقویت‌کننده فرهنگ شهادت در جامعه، تکریم شهیدان و زنده نگه‌داشتن یاد آنان با معرفی آثار، وصیت‌ها و سیره معنوی آنان و ایجاد موزه‌های شاهد و برگزاری مراسم سالگرد و بازسازی مزار شهیدان و آراستن فضای کشور به نام و تصویر و آثار شهیدان |
| سایر | |
| وضعیت | فعال |
| منابع مالی | وجوه شرعی، کمک‌های مردمی و مساعدت دولت |
بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نهاد رسیدگی به خانواده‌های شهدا و ایثارگران.
بنیاد شهید انقلاب اسلامی در اسفند ۱۳۵۸ به فرمان امام‌خمینی تشکیل شد و وظایف آن در فرمانی ده‌ماده‌ای به مهدی کروبی ابلاغ شد. بنیاد که ابتدا متعلق به سازمان بهزیستی بود، پس از آغاز جنگ تحمیلی، با تصویب مجلس، به صورت نهادی مستقل و زیرمجموعه نخست‌وزیری قرار گرفت.
طبق فرمان امام‌خمینی، وظایف بنیاد، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده‌های شهیدان و ایثارگران از مسکن، معیشت، اشتغال و اولویت در استخدام دولتی، بیمه درمانی، حقوق رسمی برای معلولان و نیز برای خانواده شهیدان، درمان معلولان و ساختن برنامه‌هایی در رادیو برای معلولان و خانواده شهیدان بود. همچنین بنیاد شهید با اجازه ولیّ فقیه می‌تواند به خانواده‌های شهیدان اسلام در بیرون مرزهای ایران نیز کمک کند.
بودجۀ بنیاد، نخست از وجوه شرعی و کمک‌های مردمی تأمین می‌شد. از سال ۱۳۶۴ با موافقت امام‌خمینی بخشی از اموال مصادره‌شده یا مجهول‌المالک در اختیار بنیاد قرار گرفت؛ ولی طبق اساسنامه بنیاد، اصلی‌ترین منبع مالی آن، کمک‌ها و اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کشور است.
پیشینه
پیشینه رسیدگی به آسیب‌دیدگان حوادث انقلاب اسلامی به سال ۱۳۴۲ بازمی‌گردد.[۱] امام‌خمینی در فروردین ۱۳۴۲ پس از حمله عوامل رژیم پهلوی به فیضیه دستور داد خانواده طلبه‌هایی که دستگیر و به سربازی اعزام شده‌اند، حمایت شوند.[۲] همچنین در ۲۲ فروردین ۱۳۴۳ پس از آزادی از زندان و بازگشت به قم یادآور شد نیازهای بازماندگان شهیدان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ را در حد توان برطرف کنند.[۳] سازمان اطلاعات و امنیت کشور رژیم پهلوی (ساواک) میزان کمک ایشان را به این خانواده‌ها گزارش کرده است.[۴] امام‌خمینی در مواردی دیگر نیز از نمایندگان خود خواست به خانواده زندانیان و شهیدان انقلاب اسلامی رسیدگی کنند. ایشان در سال ۱۳۵۰ اجازه داد از یک‌سوم سهم امام در این راه استفاده شود[۵] و در جریان جنگ‌های خونین داخلی لبنان در سال ۱۳۵۵ از مردم خواست خانواده‌های مصیبت‌زده را یاری و از یک‌چهارم سهم امام در این راه استفاده کنند.[۶] ایشان در سال ۱۳۵۷ در نامهای به سیدمرتضی پسندیده، برادر و وکیل خود سفارش کرد به امور زندانیان و بستگان شهیدان انقلاب اسلامی رسیدگی شود،[۷] زیرا به گفته ایشان، شهیدان و معلولان (جانبازان) در صف اول فداکاران و یاوران انقلاب بودند و باید نیازهای خانواده‌های آنان در کمال احترام برآورده شود.[۸]
تأسیس بنیاد شهید
امور شهیدان و مجروحان انقلاب اسلامی در آغاز انقلاب بر عهده کمیته امداد امام‌خمینی بود که در ۱۹ اسفند ۱۳۵۷ تشکیل شده بود (ببینید: کمیته امداد امام‌خمینی) تا اینکه در ۲۵ اسفند ۱۳۵۸ به فرمان امام‌خمینی، بنیاد شهید انقلاب اسلامی تأسیس شد و طی فرمانی ده‌ماده‌ای وظایف آن به مهدی کروبی، سرپرست بنیاد ابلاغ شد.[۹] در ۲۴ خرداد ۱۳۵۹ با تصویب شورای انقلاب، بنیاد شهید به سازمان بهزیستی ملحق شد.[۱۰] ولی با آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران، با تصویب مجلس شورای اسلامی در ۱۰ دی ۱۳۵۹، بنیاد شهید از سازمان بهزیستی جدا شد و به صورت نهادی مستقل، در زیرمجموعه نخست‌وزیری قرار گرفت که سرپرست آن با پیشنهاد نخست‌وزیر و تأیید رهبر انقلاب تعیین می‌شد.[۱۱]
امام‌خمینی در ۲۶ خرداد ۱۳۵۹ در بیانیه‌ای ضمن لزوم تقدیر از شهیدان انقلاب و خانواده‌های آنان و معلولان، به دستگاه‌های اجرایی فرمان داد برای رفع نیازهای خانواده شهیدان و معلولان به‌سرعت اقدام کنند و اگر در اداره‌ها و وزارتخانه‌ها، افرادی در امور مربوط به خانواده شهیدان اشکال‌تراشی می‌کنند، تحت پیگرد قرار گیرند.[۱۲]
با آغاز جنگ تحمیلی، افزون بر خانواده شهیدان، خانواده‌های مفقودان و اسیران نیز از خدمات رفاهی، معنوی و پزشکی این بنیاد برخوردار شدند.[۱۳] در طول جنگ، رسیدگی به امور جانبازان و ایثارگران بر عهده بنیاد شهید بود. با پایان جنگ سرپرست بنیاد شهید در ۳ آذر ۱۳۶۷ از امام‌خمینی درخواست کرد برای رسیدگی بیشتر به امور جانبازان و خانواده‌های شهیدان، امور جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به نهاد دیگری سپرده شود. امام‌خمینی پس از قدردانی و تشکر از مسئولان بنیاد شهید، امور جانبازان را به بنیاد مستضعفان واگذار کرد.[۱۴] با بازگشت آزادگان به میهن اسلامی در سال ۱۳۶۹ رسیدگی به امور آنان نیز از بنیاد شهید جدا شد[۱۵] و در ادامه در سال ۱۳۸۳ با تجمیع نهادهای ایثارگران، این بنیاد به بنیاد شهید و امور ایثارگران تغییر نام یافت و تمامی خدمات به جانبازان، آزادگان و خانواده شهیدان را بر عهده گرفت.[۱۶]
در آغاز تشکیل بنیاد شهید، اساس‌نامه‌ای برای آن تدوین نشد. در زمان جنگ نیز امکان تدوین و اجرای اساس‌نامه‌ای جامع وجود نداشت و به همان دستورهای امام‌خمینی عمل می‌شد. پس از جنگ، زمینه این امر فراهم شد و اساس‌نامه‌ای جامع تهیه و پس از طی مراحلی به دولت ارائه شد[۱۷] و در پنج فصل و شانزده ماده، در ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.[۱۸]
اهداف و وظایف
به باور امام‌خمینی، شهید از همه افراد برتر است[۱۹] و ارزش خدمت به شهید، بیشتر از همه خدمت‌هاست،[۲۰] زیرا شهیدان همه هستی خود را در راه خدا فدا کرده‌اند و خدمت به خانواده شهیدان و معلولان (جانبازان) خدمت به راه خدا، رسول اکرم(ص)، و پیامبران(ع)، است[۲۱] و خدمتی بسیار ارجمند است که خداوند، در برابر ان پاداش هر دو دنیا را عطا می‌کند[۲۲] و مسئولان باید با تمام وجود به شهیدان و خانواده آنها خدمت کنند و نه تنها بر آنان منت نگذارند، بلکه منت‌شان را نیز بکشند.[۲۳] (ببینید: شهدا)
در فرمان ده‌ماده‌ای امام‌خمینی برای تأسیس بنیاد شهید، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده‌های شهیدان و ایثارگران از مسکن، معیشت، اشتغال و اولویت در استخدام دولتی، بیمه درمانی، حقوق رسمی برای معلولان ناتوان و نیز برای خانواده شهیدان، درمان معلولان و ساختن برنامه‌هایی در رادیو برای معلولان و خانواده شهیدان از وظایف بنیاد شهید شمرده شده است.[۲۴]
تبیین فلسفه شهادت و ایثار، ترویج فرهنگ شهادت و ایثار و شناسایی زمینه‌های تقویت‌کننده فرهنگ شهادت در جامعه[۲۵] تکریم شهیدان و زنده نگه‌داشتن یاد آنان با معرفی آثار، وصیت‌ها و سیره معنوی آنان و ایجاد موزه‌های شاهد و برگزاری مراسم سالگرد و بازسازی مزار شهیدان و آراستن فضای کشور به نام و تصویر و آثار شهیدان از وظایف دیگر بنیاد شهید است.[۲۶] امام‌خمینی تربت پاک شهیدان را مزار عاشقان و عارفان و دارالشفای آزادگان معرفی کرد.[۲۷] همچنین ایشان بسیج جامعه و نظام اسلامی برای گرامی‌داشتن خانواده شهیدان به عنوان الگوهای متعالی جامعه، تحکیم ارتباط معنوی خانواده‌ها با شهیدان انقلاب و پی‌گیری امور تربیتی و آموزشی فرزندان شاهد را نیز از وظایف بنیاد شهید دانسته است.[۲۸] بنابر فرمان امام‌خمینی، حل و فصل اختلافات احتمالی خانواده‌ها بر سر سرپرستی کودکان خردسال در میان اولیای آنان از مأموریت‌های دیگر این بنیاد است[۲۹] و نیز مصوبه مجلس در ۸ دی ۱۳۶۰ سرپرستی فرزندان خردسال یا نابالغ بر عهده مادر با صلاحیت است و هزینه‌های زندگی آنها از اموال موروثی یا از طریق بودجه دولت یا یکی از نهادهای انقلاب در اختیار مادر قرار می‌گیرد.[۳۰]
مهدی کروبی سرپرست وقت بنیاد شهید در ۴ خرداد ۱۳۶۳ طی نامهای از امام‌خمینی درخواست کرد اجازه نظارت بنیاد شهید بر اموال فرزندان خردسال شهیدان و سرپرستی کودکان بی‌سرپرست واجد شرایط آنان را بدهد. امام‌خمینی نیز با توجه به مبانی فقهی در ولایت حاکم شرع بر اموال خردسالان[۳۱] در ۹ خرداد ۱۳۶۲ به سرپرست بنیاد اجازه داد با در نظر گرفتن مصالح فرزندان خردسال شاهد، اقدامات بایسته را با نظارت جد پدری آنان انجام دهد.[۳۲]
امام‌خمینی در ۶ فروردین ۱۳۶۵ به کروبی، مأموریت داد به مسائل فرهنگی و آموزشی فرزندان شهیدان، اسیران و مفقودان رسیدگی کند. بنیاد شهید موظف شد با همکاری وزیر آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی، طرحی را دراین‌باره تنظیم و به شورای انقلاب فرهنگی ارائه کند و افزون بر دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه نیز برای ورود فرزندان شاهد به حوزه همراهی کنند. صدا و سیما نیز در راستای رشد و خلاقیت فرزندان شاهد برنامه‌ریزی کند.[۳۳] بنیاد مستضعفان مأمور تأمین بودجه این طرح بزرگ شد و در صورت کمبود بودجه، دولت، بنیاد پانزده خرداد و بنیاد شهید باید به این بنیاد کمک کنند.[۳۴] امام‌خمینی در ۲۸ شهریور ۱۳۶۷ طی نامهای به کروبی، از تلاش مسئولان امور فرهنگی فرزندان شاهد ابراز خرسندی و تشکر کرد و از آنان خواست بیش از گذشته به این مسئله توجه کنند.[۳۵]
برای تأمین اهداف بنیاد بر اساس پیام‌های امام‌خمینی، واحدهای گوناگونی در بنیاد شهید مرکزی ایجاد شد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: واحد فرهنگی، واحد روابط عمومی و روابط بین‌الملل، واحد مسکن، واحد ازدواج، مرکز پزشکی، واحد حل اختلاف، واحد اداری و مالی، واحد سازمان اقتصادی، واحد پی‌گیری و بازرسی[۳۶] سازمان اموال و املاک نیز از واحدهای دیگر این نهاد است.[۳۷]
عملکرد بنیاد
عملکرد بنیاد با توجه به وظایفی که رهبری و مجلس بر عهده آن گذاشته بود، گوناگون و متنوع است. برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، واحد فرهنگی بنیاد شهید در ۱۰ دی ۱۳۶۰ با چهار بخش عقیدتی ـ سیاسی، آموزشی ـ تزکیه، پژوهشی ـ هنری و انتشارات ـ تبلیغات آغاز به کار کرد.[۳۸] این واحد با تهیه بایگانی کاملی از زندگی شهیدان، معلولان و مجروحان انقلاب می‌تواند برای نسل جوان امروز و فردا نقش‌آفرین باشد.[۳۹]
طرح «شاهد» با همکاری وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شکل گرفت و «مدارس شاهد» برای ارائه خدمات مناسب پرورشی و آموزشی راه‌اندازی شد و بعدها با اختصاص سهمیه ویژه دانشگاه و تأسیس دانشگاه شاهد در سال ۱۳۶۹ تسهیلات لازم برای آموزش عالی خانواده شهیدان فراهم آمد.[۴۰] بنیاد شهید برای زنده‌داشتن یاد شهیدان به چاپ و نشر کتاب و نشریه، گردآوری و تدوین وصیت‌ها و آثار ادبی و هنری به‌جامانده از شهیدان اقدام کرده است.[۴۱] گروه شاهد سیمای جمهوری اسلامی نیز با تهیه فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی، اهداف فرهنگی بنیاد را پی‌گرفته است.[۴۲]
مدیران بنیاد شهید در انجام سفارش امام‌خمینی بر بیمه درمانی خانواده‌های شاهد و درمان مجروحان[۴۳] مرکزی را به نام مرکز پزشکی بنیاد شهید راه‌اندازی کردند و با همه توان به درمان مجروحان انقلاب و دفاع مقدس و خانواده شهیدان پرداختند.[۴۴] امام‌خمینی ضمن تشکر از مسئولان بنیاد شهید از فاطمه کروبی، سرپرست آن مرکز پزشکی به صورت ویژه تشکر کرد.[۴۵] پرداخت هزینه زندگی به همسران، فرزندان و پدر و مادر شهیدان، مفقودان و اسیران، پرداخت کمک‌هزینه درمان، ازدواج، مراسم اولیه شهید و حوادث ناگهانی و تأمین مسکن ازجمله خدمات بنیاد در تأمین معیشت و آسایش خانواده‌های شهیدان بوده است.[۴۶]
خدمات برون‌مرزی
بنیاد شهید با اجازه ولیّ فقیه می‌تواند به خانواده‌های شهیدان اسلام و نهضت‌های اسلامی جهان کمک کند.[۴۷] از سال ۱۳۶۱ برای رسیدگی به خانواده‌های شهیدان جنگ با رژیم صهیونیستی و فالانژهای لبنان، شعبه‌هایی از بنیاد شهید در دمشق، بعلبک و بیروت تأسیس شد و کمک‌های مالی، پزشکی و فرهنگی از سوی بنیاد شهید و کمیته امداد امام‌خمینی در اختیار خانواده‌های نیازمند قرار گرفت.[۴۸] بنیاد شهید به خانواده شهیدان عراقی، افغانستانی و بحرینی نیز در حد توان رسیدگی می‌کرد.[۴۹] واحد امور بین‌الملل از دیگر کارهای بنیاد شهید است که برای انعکاس فعالیت‌های بنیاد و همکاری با دفاتر نمایندگی نهضت‌های آزادی‌بخش اسلامی مستقر در داخل کشور تشکیل شد و با خانواده‌های شهیدان لبنان و فلسطین در ارتباط بوده است.[۵۰]
بودجه بنیاد
بنیاد شهید هزینه‌های خود را از وجوه شرعی، کمک‌های مردمی و مساعدت دولت تأمین می‌کرد.[۵۱] در ۴ اسفند ۱۳۵۷ امام‌خمینی به برخی از مردم و علما اجازه داد از سهم امام برای رسیدگی به خانواده شهیدان استفاده کنند.[۵۲] نخست بودجه بنیاد شهید، سازمان بهزیستی و کمیته امداد، یکی بود؛ ولی با آغاز جنگ تحمیلی، نیاز این نهاد به بودجه بیشتر شد.[۵۳] در ۲ آبان ۱۳۶۴ با درخواست کروبی و موافقت امام‌خمینی، بخشی از اموال برجای‌مانده رژیم پهلوی، با حفظ موازین شرعی، در اختیار بنیاد قرار گرفت،[۵۴] همچنین بنیاد اجازه یافت برای تأمین هزینه‌های خود از اموال مجهول‌المالک و بی‌وارث نیز استفاده کند،[۵۵] البته طبق ماده ۷ از فصل ۳ قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی، اصلی‌ترین منبع مالی بنیاد شهید، کمک‌ها و اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کشور است.[۵۶]
پانویس
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱/۱۹۰.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱/۱۸۹–۱۹۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۹.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۳/۲۲۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۹۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۹۲–۱۹۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۸۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵–۱۸۶.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۲.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۳؛ مشروح مذاکرات، ۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۴.
- ↑ کروبی، مصاحبه، ۳۵.
- ↑ کروبی، مصاحبه، ۲۱/۱۹۹.
- ↑ جام جم، ۱۰.
- ↑ جام جم، ۱۰.
- ↑ رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۵.
- ↑ بنیاد شهید، اساسنامه، ۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵–۵۱۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۵–۵۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۶۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۵۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵–۱۸۶.
- ↑ رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۶؛ پاسدار اسلام، ۷۴.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۹۲–۹۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۵؛ رحیمیان، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، ۳۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۲۴.
- ↑ زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۹.
- ↑ امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۲/۱۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۶۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۳۷.
- ↑ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۶–۱۷.
- ↑ روابط عمومی، ۲۶۵.
- ↑ اطلاعات، ۲۱/۱۰/۱۳۶۱، ۱۵.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۳۳.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۶.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۶.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۵–۷۶؛ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۴۵ و ۲۰۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۶.
- ↑ پاسدار اسلام، ۷۴–۷۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۹۹.
- ↑ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۱۷۸–۱۷۹ و ۲۸۴.
- ↑ زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۷.
- ↑ بنیاد شهید، آشنایی با بنیاد، ۴۴ و ۱۳۳.
- ↑ جمهوری اسلامی، ۸؛ اطلاعات، ۲۰/۱۰/۱۳۶۱، ۱۴.
- ↑ دبیرخانه شورای هماهنگی، کارنامه دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۴، ۶۹۵–۶۹۶.
- ↑ زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۱۴ و ۲۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۱۴.
- ↑ زاهدی اصل، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، ۲۲۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۰۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۶۵.
- ↑ ایثار، ۱۳۹۶/۶/۲۸.
منابع
- اطلاعات، روزنامه، ۲۰ و ۱۳۶۱/۱۰/۲۱ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- ایثار، پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد شهید و امور ایثارگران، ۱۳۹۶/۶/۲۸ش.
- بنیاد شهید انقلاب اسلامی، آشنایی با بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بهمن، ۱۳۶۴ش.
- بنیاد شهید انقلاب اسلامی، اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۷ش.
- پاسدار اسلام، مجله، بنیاد شهید انقلاب اسلامی با هدفی مقدس، شماره ۱۹۵–۱۹۶، ۱۳۷۶–۱۳۷۷ش.
- جام جم، روزنامه، ۱۳۹۱/۱۲/۲۱ش.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۳۶۱/۱۱/۱۲ش.
- دبیرخانه شورای هماهنگی تبلیغات دولت، کارنامه دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۴، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۵ش.
- رحیمیان، محمدحسن، در حریم لاله‌ها مروری بر رسالت بنیاد شهید در نظام اسلامی، تهران، شاهد، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش.
- روابط عمومی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بنیاد شهید حسنه جاریه امام.
- تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- زاهدی اصل، محمد، مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- کروبی، مهدی، مصاحبه، مجله پاسدار اسلام، شماره ۳۲، ۱۳۶۳ش.
- مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره اول، ۱۰دی ۱۳۵۹، مندرج در روزنامه رسمی مذاکرات، شماره ۱۱۸۲۴جلسه ۹۲.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۵۹، انقلاب در بحران، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
پیوند به بیرون
- ابراهیم صالحی حاجی‌آبادی، «بنیاد شهید انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام‌خمینی، ج۲، ص۶۶۵–۶۶۸.