حسن صافی اصفهانی، از شاگردان درس سطح و خارج فقه امام‌خمینی.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۲۹۸ش |
| زادگاه | اصفهان |
| تاریخ وفات | ۷ مهر ۱۳۷۴ |
| محل دفن | مقبره علامه مجلسی |
| شهر وفات | اصفهان |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، آیت‌الله سیداحمد موسوی خوانساری، صدرا بادکوبه‌ای، سیدابوالقاسم خویی، سیدمحسن حکیم و... |
| محل تحصیل | حوزه علمیه اصفهان، قم و نجف |
| سایر | تدریس خارج در حوزه علمیه اصفهان |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با حکومت پهلوی و حمایت از نهضت امام‌خمینی |
| اجتماعی | ریاست حوزه علمیه اصفهان، تأسیس مدرسه علمیه، خیریه و مرکز تحقیقات صاحب الامر در قم و دارالشفاء فاطمیه در اصفهان |
خاندان
او در سال ۱۲۹۸ش در اصفهان متولد شد.[۱] پدرش نصرالله، به صحافی کتاب اشتغال داشت و از دوستان علامه عبدالحسین امینی صاحب کتاب گران‌سنگ الغدیر بود و در کتابخانه امیرالمؤمنین در نجف اشرف به صحافی می‌پرداخت و نسبش به ملا صالح مازندرانی، داماد علامه محمدباقر مجلسی می‌رسید.[۲]
تحصیل
صافی دوران ابتدایی را در دبستان قدسیه اصفهان گذراند. مقطع متوسطه را هم تا سال دوم یا سوم دبیرستان ادامه داد.[۳] و در ۱۳۱۶ش با راهنمایی شیخ احمد حججی نجف‌آبادی وارد مدرسه علمیه کاسه‌گران اصفهان شد و به تحصیل دروس حوزوی پرداخت. مدت کوتاهی از تحصیل او نگذشته بود که به خدمت سربازی اعزام گردید. پس از طی دوران دوساله سربازی بار دیگر وارد حوزه علمیه اصفهان شد و مدت دو سال به تحصیل در آن حوزه پرداخت. در سال ۱۳۲۰ش راهی قم شد و در حوزه علمیه قم به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت.
صافی اصفهانی، شرح لمعه را نزد آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی خواند و بخش‌هایی از رسایل و مکاسب را هم از شیخ عبدالرزاق نائینی فراگرفت.[۴] آنگاه در درس عالی سطح امام‌خمینی شرکت کرد.[۵] مقداری از تفسیر را هم نزد آیت‌الله سیداحمد موسوی خوانساری خواند.[۶] او در سال ۱۳۲۲ ش برای ادامه تحصیل به عراق رفت،.[۷] بنابراین می‌توان گفت که در فاصله سال‌های ۱۳۲۰-۱۳۲۲ ش در درس سطح امام‌خمینی حاضر می‌شده است.
صافی پس از ورود به حوزه علمیه نجف اشرف در درس کفایه شیخ عبدالحسین رشتی از شاگردان آخوند خراسانی (صاحب کفایه) حاضر و از درس خارج اصول او نیز بهره‌مند شد.[۸] دروس عقلی را هم نزد شیخ صدرا بادکوبه‌ای فراگرفت.[۹] و هم‌زمان در درس اخلاق سیدجمال‌الدین گلپایگانی حاضر شد.[۱۰] آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیات سیدابوالقاسم موسوی خویی، سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدعبدالهادی حسینی شیرازی، شیخ محمدعلی کاظمینی و شیخ محمدکاظم شیرازی شرکت کرد.[۱۱] بیشترین استفاده او در درس خارج فقه و اصول از محضر آیت‌الله خویی بود؛ وی از درس خارج مکاسب محرمه، البیع، الطهاره و الصلوه آیت‌الله خویی سود برد و در درس اصول ایشان هم حضوری فعال داشت و یک دوره کامل یعنی دوره دوم خارج اصول.[۱۲] و درس مباحث الفاظ از دوره سوم درس خارج اصول ایشان را تقریر نمود.[۱۳] همچنین در دوره تفسیر آیت‌الله خویی نیز حضور می‌یافت.[۱۴]
سپس به تدریس شرح لمعه، الفرائد الرسائل، المکاسب، کفایه و خارج اصول در حوزه علمیه نجف اشرف پرداخت.[۱۵] با استناد به خاطرات برخی از شاگردان امام‌خمینی، او علی‌رغم تدریس درس خارج در نجف اشرف، با آغاز درس خارج فقه (بیع) امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری، در آن درس حضور یافت.[۱۶] و از شاگردان ایشان بود.[۱۷] او همچنین در پذیرش امامت جماعت آن مسجد از سوی امام‌خمینی نقش داشت.[۱۸]
فعالیت مبارزاتی و سیاسی
وی در ۱۳۴۶ ش همراه با جمعی از طلاب و علمای حوزه علمیه نجف اشرف، پس از دستگیری و زندانی شدن آقایان حسینعلی منتظری و عبدالرحیم ربانی شیرازی، با ارسال نامه‌ای به آنان، تأثر خود را از آن اقدام اعلام و بر آزادی فوری آنان تأکید کردند.[۱۹] در ۱۳۵۰ ش دولت بعث عراق ایرانیان مقیم آن کشور را تحت فشار قرار داد و صافی اصفهانی متأثر از این فشار،.[۲۰] به درخواست مردم اصفهان و با دستور امام‌خمینی و آیت‌الله خویی به زادگاهش بازگشت.[۲۱] او که در همان سال از امام‌خمینی اجازه تصدی در امور شرعیه را دریافت کرده بود،.[۲۲] پس از استقرار در اصفهان ابتدا در مسجد کمر زرین اصفهان به اقامه نماز جماعت می‌پرداخت و سپس به درخواست آیت‌الله سیدحسین خادمی، اقامه نماز جماعت در مسجد جامع آن شهر را هم بر عهده گرفت. صافی از همان سال به تدریس فقه و اصول در مدرسه صدر اصفهان پرداخت و درس او از رونق و اهمیت زیادی برخوردار بود.[۲۳]
حسن صافی در کنار تدریس در حوزه علمیه اصفهان، به مبارزه با حکومت پهلوی هم می‌پرداخت. در ۲۵ دی ۱۳۵۶، پس از توهین روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی و سرکوب تظاهرات طلاب در قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶، همراه با روحانیان اصفهان با ارسال نامه‌ای به مراجع تقلید، آن اقدامات را محکوم و آن را «بر خلاف قانون حقوق بشر و ضد اخلاق و عدالت اجتماعی» تعبیر و اعلام کردند در اعتراض به آن اقدامات، از اقامه نماز جماعت خودداری خواهند کرد.[۲۴] در اردیبهشت ۱۳۵۷ نیز پس از حمله مأموران به بیت مراجع تقلید در قم، همراه با آیات سیدحسین خادمی و محمدعلی صادقی اصفهانی در نامه‌ای به آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری، اقدام مزبور را محکوم کردند.[۲۵] در مرداد آن سال نیز پس از دستگیری سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی، از روحانیان شاخص اصفهان، همراه با دیگر روحانیان مبارز اصفهان با صدور اعلامیه‌ای، یورش توأم با خشونت و توهین مأموران به خانه طاهری را محکوم و اعلام کردند در اعتراض به آن اقدام، ضمن تعطیلی تدریس و اقامه نماز جماعت، در بیت خادمی دست به تحصن خواهند زد. آنان در پایان آن اعلامیه با ابراز تنفر از کشتار مردم در شهرهای مختلف کشور، همبستگی خود را با «حضرت آیت‌الله‌العظمی المجاهد الخمینی» اعلام نمودند.[۲۶] در آذر آن سال هم در پی اهانت حکومت پهلوی به مدارس دینی به‌ویژه مدرسه صدر اصفهان و در حمایت از اعتصاب اصناف و بازاریان، همراه با جمعی از علمای شاخص اصفهان با صدور اعلامیه‌ای، روز ۶ آذر (۲۶ ذی‌الحجه) را عزای عمومی اعلام کردند و از اصناف و بازاریان خواستند پس از ۲۴ روز اعتصاب، از ۷ آذر به کسب‌وکار خود بازگردند و حمایت و پشتیبانی خود را از اسلام و قرآن نشان دهند.[۲۷] او در بهمن ۱۳۵۷ همراه با روحانیان مبارز اصفهان با صدور اعلامیه‌ای، ضمن اعتراض به دستور شاپور بختیار، نخست‌وزیر وقت در بستن فرودگاه‌ها بر روی پروازهای خارجی با هدف جلوگیری از بازگشت امام‌خمینی به کشور، به‌منظور همبستگی با روحانیان متحصن در مسجد دانشگاه تهران، اعلام کردند در بیت خادمی دست به تحصن خواهند زد.[۲۸]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب
صافی اصفهانی سپس به تدریس در اصفهان ادامه داد و پس از وفات خادمی و بیماری صادقی اصفهانی [رؤسای پیشین حوزه علمیه اصفهان]، ریاست حوزه علمیه آن شهر را بر عهده گرفت و در رسیدگی به امور طلاب و بهبود وضعیت مدارس دینی اصفهان اهتمام داشت.[۲۹] حوزه درس خارج اصول او در آن زمان مهم‌ترین جلسه درس در حوزه علمیه اصفهان بود.[۳۰] او مدرسه علمیه و مرکز تحقیقات اسلامی و خیریه صاحب‌الامر علیه‌السلام را در شهر قم بنیان نهاد.[۳۱] و علاوه بر آن، دارالشفاء فاطمیه(ع) را در اصفهان تأسیس کرد.
از آثار او می‌توان به کتاب‌های هدایه الاصول (تقریرات درس اصول آیت‌الله خویی) در چهار جلد، شوق وصال، اقتصاد استدلالی، اقتصاد برای دانشجویان و درس‌های اخلاقی در سه جلد اشاره کرد.[۳۲]
درگذشت
صافی اصفهانی در ۷ مهر ۱۳۷۴ در اصفهان درگذشت و پیکرش در مقبره علامه مجلسی در آن شهر به خاک سپرده شد.[۳۳]
پانویس
- ↑ صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ص۱۷.
- ↑ صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ص۱۷.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۲.
- ↑ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۱؛ صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۰.
- ↑ صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۰.
- ↑ صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۱.
- ↑ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۱.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۸، ص۱۹۲.
- ↑ «مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷؛ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۱.
- ↑ «مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷؛ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۲؛ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۲.
- ↑ صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۰-۲۱؛ «مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷.
- ↑ «مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷.
- ↑ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۲.
- ↑ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۲؛ «مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۲-۵۶۳؛ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۲.
- ↑ خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور، ص۵۰۴.
- ↑ باقری بیدهندی، «نجوم امت ص۲۸: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، ص۱۳۲.
- ↑ صحیفه دل، ج۲، ص۱۳.
- ↑ روحانی، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، ص۲۶۴-۲۶۵.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۸، ص۱۹۲.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۳، ص۵۶۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۶۰۱.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع در حوزه علمیه اصفهان، ج۱، ص۶۳۱.
- ↑ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان اصفهان، ج۱، ص۱۹۰-۱۹۱؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۲۴۰-۲۴۱.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۰۰.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۳۵-۳۳۶؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۳۲۶-۳۲۷.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۴۷۶-۴۷۷.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در...، کتاب ۱۶، ص۳۹۷-۳۹۸؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۵۳۴-۵۳۵، کتاب ۳۵، ص۳۶۳ـ۳۶۴.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۳.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع در حوزه علمیه اصفهان، ج۱، ص۶۳۱.
- ↑ ابن‌شاذان، گذری کوتاه بر مناقب عرشیان در فضائل علی بن ابی‌طالب علیهم‌السلام از منابع اهل‌سنت، ص۵-۶.
- ↑ علیزاده ثانی.
- ↑ صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۲؛ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۳.
منابع
- ابن‌شاذان، محمد ابن احمد (۱۳۸۷)، گذری کوتاه بر مناقب عرشیان در فضائل علی بن ابی‌طالب علیهم‌السلام از منابع اهل‌سنت، مترجم: کریم آقاداودی، قم، مؤسسه فرهنگی صاحب‌الامر.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان اصفهان (۱۳۸۳)، ج۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- باقری بیدهندی، ناصر (۱۳۶۸)، «نجوم امت ۲۸: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، ماهنامه نور علم، دوره سوم، شماره ۳۱، تیر.
- خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور (۱۳۷۶)، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۷۰)، گنجینه دانشمندان، ج۸، قم، مؤلف.
- صافی اصفهانی، حسن (۱۴۱۷ ق)، الهدایه‌الاصول، ج۱، قم، مؤسسه فرهنگی صاحب‌الامر.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- صحیفه دل (۱۳۷۹): خاطرات مکتوب از شاگردان امام‌خمینی(س)، ج۲، به کوشش حمید بصیرت‌منش، احمد میریان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر امام‌خمینی (س).
- قاسمی، رحیم (۱۳۹۳)، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۴، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه.
- «مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی» (۱۳۷۳)، فصلنامه حوزه، شماره ۶۵، آذر ـ دی.
- مهدوی، مصلح‌الدین (۱۳۸۷)، اعلام اصفهان، ج۲، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
- موحد ابطحی، سیدحجت (۱۴۱۸ق)، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع در حوزه علمیه اصفهان، اصفهان، دفتر تبلیغات المهدی(عج) اصفهان.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹: خادم شریعت آیت‌الله حسین خادمی (۱۳۸۹)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۵: حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد احمدی (۱۳۸۴)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۶، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.