شرح تعلیقه آیت‌الله العظمی امام‌خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | شرح تعلیقه آیت‌الله العظمی امام‌خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی |
| نویسنده | عبدالرضا مظاهری |
| تاریخ نگارش | ۱۳۸۷ش |
| سبک | شرح |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | نشر علم |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۷ش |
| نوبت چاپ | اول |
شرح تعلیقه آیت‌الله العظمی امام‌خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی، کتابی به قلم عبدالرضا مظاهری است که به روشن‌سازی تعلیقات امام‌خمینی بر شرح فصوص‌الحکم و جایگاه عرفان نظر ایشان می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۸۷ش توسط نشر علم، منتشر شده است.
مؤلف
عبدالرضا مظاهری، متولد ۱۳۴۱ش، دکترای عرفان اسلامی و عضو هیئت‌علمی گروه ادیان و عرفان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا
کتاب شرح تعلیقه آیت‌الله العظمی امام‌خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی، شرحی بر تعلیقات امام‌خمینی بر فصوص الحکم ابن‌عربی است و هدف از تألیف آن شناساندن جایگاه و چهره عرفانی امام‌خمینی و عمق علمی تعلیقات امام بر فصوص‌الحکم می‌باشد.[۱] امام‌خمینی در مدت هفت سال نزد آیت‌الله شاه‌آبادی در حوزه علمیه قم، کتاب شرح فصوص‌الحکم را خوانده و تعلیقات خود را بر فصوص‌الحکم تألیف نمود. تعلیقه‌ها ۲۲۸ مورد است که ۳۶ مورد آن مربوط به مقدمه قیصری و مابقی مربوط به متن فصوص است که از فص آدمی شروع می‌شود تا پایان فص ایوبی ادامه می‌یابد.[۲] این تعلیقه‌ها بر حسب موضوع از حجم و مقدار یکسانی برخوردار نیستند، چنانکه در جاهایی که مسائل اختلافی مانند تشبیه و یا تنزیه مطرح بوده و ابن‌عربی و قیصری هم در آنجا دیدگاه‌های خاصی دارند، تعلیقه‌های امام نیز بلند است؛ ولی در مواردی که جزو اصول مسلم عرفانی است و در آنها اختلاف‌نظر وجود ندارد، حجم تعلیقه‌ها نیز کمتر می‌باشد؛ بدین لحاظ بلندترین تعلیقه امام در فص نوحی و کوتاه‌ترین آن در فص عیسوی می‌باشد.[۳]
نگاه امام در این تعلیقات را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد:
دسته اول: آن تعلیقاتی که در آنها با ابن‌عربی و یا قیصری اختلاف‌نظر ندارند و فقط متن فصوص یا شرح قیصری را توضیح بیشتری داده و مشکلات آنها را حل می‌نماید.
دسته دوم: تعلیقاتی که در صدد شرح آنهاست و اصطلاحات و تعابیر مناسب‌تری پیشنهاد می‌نماید.
دسته سوم: آن تعلیقاتی که آنها با دیدگاه شیعه سازگار نیست، ضمن انتقاد از ابن‌عربی یا قیصری، نظر خود را با استناد به احادیث یا دعاهای ائمه(ع) بیان می‌کند.[۴]
در کتاب حاضر از جمله اختلاف‌نظر بین شارحان فصوص‌الحکم، بحث اسماء مستأثره است که در خارج از صقع ربوبی اثر و ظهوری ندارند. امام‌خمینی نیز معتقد است اسم مستأثر در مقام غیب مطلق، هیچ اثر و مظهری ندارد ولی در مقام احدیت دارای اثر و مظهر است و با استناد به آیات الهی بر این باور است که اسماء مستأثره همانند سایر اسماء الهی در عالم اثر ندارد و دارای مظهر می‌باشند؛ اما مظهر این اسماء مثل خود این اسماء برگزیده حق می‌باشند و کسی بر آنها آگاه نیست.[۵] امام‌خمینی بر این باور است که اسم اعظم هفتادوسه حرف است که یک حرف آن مستأثر بوده و در علم غیب حق تعالی پنهان می‌باشد.[۶]
ساختار
کتاب شرح تعلیقه آیت‌الله العظمی امام‌خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی، مشتمل بر مقدمه، دیباچه، دوازده فصل و نوزده فص می‌باشد.
- فصل اول درباره وجود و مرتبه ذات و مقام واحدیت و احدیت می‌باشد.
- فصل دوم درباره اسماء و صفات الهی و تکثر اسمائی است.
- فصل سوم درباره اعیان ثابته، فیض اقدس مقدس و ارتباط خاص خداوند با اشیاء و شیئیت ثبوت، سخن به میان آمده است.
- فصل چهارم درباره جوهر و عرض و انحصار ممکنات در جواهر و اعرض می‌باشد.
- فصل پنجم درباره عوالم کلی و حضرات خمس عقل اول، نفس کلی و جامعیت اسماء الهی می‌باشد.
- فصل ششم درباره عالم مثال، فصل هفتم درباره مراتب کشف، فصل نهم درباره حقیقت محمدیه و ربوبیت و عبودیت انسان موجودات و می‌باشد.
- فصل دوازدهم درباره نبوت و رسالت و ولایت و انواع حمد الهی سخن به میان آمده است.
- در این نوزده فص، کلمه آدمی، کلمه شیثی، کلمه نوحی، کلمه ادریسی، کلمه ابراهیمی، کلمه اسحاقی و رابطه درجات عبودیت با حیوانیت انسان، کلمه اسماعیلی، کلمه یعقوبی، کلمه یوسفی و بیان خواب و رؤیا و تفاوت رؤیای یوسف با محمد (ص) سخن به میان آمده است و در پایان به فص حکمت غیبی در کلمه ایوبیه و منافات نداشتن دعا با صبر سخن به میان آمده است.
نقدها بر نظریات مؤلف
فصل هشتم و دهم و یازدهم در فهرست کتاب تعلیقه امام‌خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی ملاحظه نشده و نویسنده بعد از فصل هفتم وارد فصل نهم و همچنین بعد از آن وارد فصل دوازدهم شده و توضیحی در این مورد نداده است.
وضعیت نشر
چاپ اول کتاب شرح تعلیقه آیت‌الله العظمی امام‌خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی، در سال ۱۳۸۷ش توسط نشر علم، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص‌الحکم و مصباح‌الانس، قم، نشر مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
- مظاهری، عبدالرضا، شرح تعلیقه آیت‌الله العظمی امام‌خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی، تهران، نشر علم، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.