بازگشت امام‌خمینی به ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

== تبعید امام و بازگشت از تبعید ==

== زمینه‌های بازگشت ==

=== تبعید امام از عراق به پاریس ===

دولت عراق در ۱۳۵۷/۷/۱ در اقدامی هماهنگ با دولت ایران، پس از محاصره خانه امام‌خمینی در نجف، به ایشان ابلاغ کرد در صورت ادامه فعالیت سیاسی باید خاک عراق را ترک کند؛ بنابراین امام‌خمینی در ۱۳۵۷/۷/۱۲ پس از سیزده سال، نجف را به قصد [[کویت]] ترک کرد؛ اما با توجه به اجازه‌ندادن مقامات کویتی برای ورود ایشان به آن کشور، در ۱۳۵۷/۷/۱۴ پیشنهاد سفر به [[پاریس]] را پذیرفت و عازم [[فرانسه]] شد. {{ببینید|متن=ببینید|هجرت امام‌خمینی}} اقامت ۱۱۸روزه امام‌خمینی در پاریس به‌سرعت کانون توجه رسانه‌های گروهی غرب شد و به مبارزات ملت ایران سرعت بخشید. {{ببینید|متن=ببینید|نوفل لوشاتو}} امام‌خمینی پس از راهپیمایی میلیونی مردم در آذر ۱۳۵۷ {{ببینید|متن=ببینید|تاسوعا و عاشورا}} طی اعلامیه‌ای در ۱۳۵۷/۹/۲۱ این راهپیمایی را «رفراندوم علیه شاه خیانتکار» خواند و تظاهرات این دو روز را رأی ملت به غیرقانونی بودن و رسمیت‌نداشتن محمدرضا پهلوی دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۲۱–۲۲۲.</ref>

=== مخالفت‌ها با تصمیم امام برای بازگشت به ایران ===

=== تلاش دولت برای به تعویق انداختن بازگشت امام ===

== تحصن روحانیان در دانشگاه تهران ==

بامداد هشتم بهمن، تعدادی از روحانیان در اعتراض به ممانعت دولت از بازگشت امام‌خمینی، اقدام به تحصن در دانشگاه تهران کردند.<ref>منتظری، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، ۱/۴۳۰؛ کیهان، ۸/۱۱/۱۳۵۷، ۱ و ۴.</ref> برای جلوگیری از توجه و پیش‌دستی و ممانعت رژیم پهلوی، نخست [[حسینعلی منتظری]]، [[علی مشکینی]] و گروهی دیگر، از [[مدرسه علوی]] به سوی دانشگاه حرکت کردند و در مسجد دانشگاه مستقر شدند. سپس بسیاری از روحانیان [[قم]] و تهران مانند [[سیدمحمود طالقانی]] و نیز علمای شهرستان‌ها که جهت استقبال از امام‌خمینی به تهران سفر کرده بودند، به آنان پیوستند.<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۰–۹/۱۶۹؛ مشکینی، زندگی و مبارزات آیت‌الله مشکینی، ۲۷۸؛ کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷، ۱.</ref>

برنامه اصلی متحصنان، راهپیمایی مشترک مردم و روحانیان در محوطه دانشگاه و سپس سخنرانی در مسجد دانشگاه بود.<ref>منتظری، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، ۱/۴۳۱؛ بیدار، از منظر یک روحانی، ۲۸.</ref> حضور حدود سیصد خبرنگار از خبرگزاری‌های مختلف در این تحصن، زمینه خوبی برای مصاحبه با خبرگزاری‌های خارجی و تبلیغ برای نهضت فراهم کرد.<ref>منتظری، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، ۱/۴۳۱.</ref> همچنین در این شب‌ها، گروه‌های زیادی از مردم برای تأمین وسایل ضروری متحصنان، مانند غذا و پوشاک و سایر نیازها، پیش از ساعت منع عبور و مرور در تلاش بودند.<ref>کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷، ۱.</ref> روز نهم بهمن، روحانیان قم نیز به تأسی از روحانیان تهران، با صدور اعلامیه‌ای در [[مسجد اعظم قم]] اعلام تحصن کردند. همچنین عده‌ای از مردم در سایر شهرها مانند [[بیرجند]] و [[تبریز]] نیز به تظاهرات و تحصن در مساجد و دانشگاه‌ها پرداختند.<ref>کیهان، ۱۰/۱۱/۱۳۵۷، ۲ و ۴.</ref>

[[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] از مراجع تقلید وقت به همراه [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، در ۱۱ بهمن در تحصن روحانیان قم شرکت و با فرستادن نامه‌ای خطاب به علمای تهران، حمایت خود را از آنان اعلام کردند.<ref>گلپایگانی، زندگی‌نامه آیت‌الله العظمی گلپایگانی به روایت اسناد، ۵۳۷–۵۳۸.</ref> پس از قطعی‌شدن بازگشت امام‌خمینی به میهن در دوازدهم بهمن ۱۳۵۷<ref>کیهان، ۱۱/۱۱/۱۳۵۷، ۱ و ۲.</ref> روحانیان متحصن در دانشگاه تهران نیز با صدور بیانیه شماره ۶، ضمن تأکید بر ادامه مبارزه تا پیروزی نهایی، اعلام کردند همگام با مردم، دانشگاه را ترک می‌کنند و در مقابل درِ جنوبی دانشگاه، در مسیر حرکت امام‌خمینی به صفوف استقبال‌کنندگان می‌پیوندند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب، ۴/۷۱۹.</ref>

== چگونگی بازگشت ==

امام‌خمینی که در چهارم بهمن از همراهان خود در پاریس قدردانی، عذرخواهی و خداحافظی کرده و به سبب خطرهای احتمالی سفر، رفع بیعت کرده بود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۲۵–۵۲۷.</ref> پس از قطعی‌شدن بازگشت، در سخنانی با مردم ساکن [[نوفل لوشاتو]] که برای خداحافظی جلوی خانه ایشان گرد آمده بودند، از آنان به دلیل سلب آسایش و آرامش محله در این مدت، عذرخواهی کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۲/۶۳۴؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۰۵.</ref> ایشان همچنین ساعت ۱۰ شب در یک دیدار جمعی با خدمتگزاران و نیروهای مستقر در نوفل لوشاتو، از زحمات همه تشکر<ref>یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۳.</ref> و طی پیام و نامه‌ای جداگانه از دولت و ملت فرانسه و اهالی محترم نوفل لوشاتو قدردانی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۶.</ref> در آخرین لحظات حضور امام‌خمینی در فرانسه مصاحبه کوتاهی انجام شد و آخرین بیانیه سیاسی ایشان در فرودگاه پاریس، به خواست ایشان به دو زبان انگلیسی و فرانسه قرائت شد.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۰۸؛ حبیبی، ضمیمه ج۲ تشکل فراگیر (خاطرات)، ۴۴۵.</ref>

هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ ایرفرانس با گنجایش چهارصد مسافر برای بازگشت امام‌خمینی اجاره شده بود.<ref>مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۳/۹.</ref> برای مصونیت بیشتر این سفر، از همه خبرگزاری‌ها و رسانه‌های گروهی دعوت شد تا یک نماینده سرشناس برای همراهی با این پرواز معرفی کنند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۰۶.</ref> این پرواز به توصیه مسئولان ایرفرانس با ظرفیت کامل صورت نگرفت تا در صورت اجازه‌نیافتن برای فرود در فرودگاه مهرآباد، بنزین کافی برای بازگشت به فرانسه داشته باشد،<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۰۶–۲۰۷؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۴.</ref> بنابراین هواپیما با حدود ۱۵۰ خبرنگار و پنجاه نفر از همراهان امام‌خمینی در ساعت یک بامداد به وقت پاریس (۳:۳۰ دقیقه به وقت تهران) از فرودگاه شارل دوگل پرواز کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۳/۹؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۵۰۵.</ref> یک ساعت پس از پرواز، امام‌خمینی برای [[نماز]] به طبقه دوم هواپیما رفت و پس از اقامه نماز و مصاحبه کوتاهی که با خبرنگار تلویزیون آلمان انجام داد، با وجود خطرهای احتمالی با آرامش به استراحت پرداخت.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، ۳/۲۱۱؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها، ۳۷۵.</ref> به دلیل حساسیت سفر و حضور خبرنگاران، مصاحبه‌های مختلفی با امام‌خمینی و همراهان ایشان انجام شد. از جمله ایشان در پاسخ به این پرسش که اینک چه احساس دارد، در جایگاه یک فقیه عارف که در شرایط مختلف پیروزی و شکست، به راحتی و دشواری به تکلیف دینی خود و پای‌بندی به آن می‌اندیشد، گفت «هیچ» و از همین منظر است که برای ایشان روزهای زندان و حصر و تبعید و بازگشت یکسان است.<ref>حبیبی، ضمیمه ج۲ تشکل فراگیر (خاطرات)، ۴۴۵.</ref>

پخش مستقیم مراسم ورود امام‌خمینی از تلویزیون که با تلاش برخی کارکنان اعتصابی سازمان رادیو و تلویزیون آغاز شده بود، به دست نظامیان قطع شد و قطع این برنامه بسیاری از مردم را عصبانی کرد.<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲.</ref> امام‌خمینی پس از سخنرانی در فرودگاه با خودرو بلیزری که برای انتقال ایشان از شخصی به نام علی مجمع‌الصنایع به امانت گرفته شده و محسن رفیق‌دوست (راننده) آن را زرهی کرده بود، از فرودگاه خارج شد. ایشان جز فرزند خود سیداحمد، به کسی اجازه همراهی در آن خودرو را نداد.<ref>رفیق‌دوست، خاطرات محسن رفیق‌دوست، ۱۴۳؛ صباغیان، روزهای پراضطراب در آستانه انقلاب، ۳۱.</ref> تیم‌های حفاظت کمیته استقبال، در خودروهای جلو و عقب بودند.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۱۴–۱۱۵.</ref> امام‌خمینی پیش از سوارشدن به خودرو، خطاب به افسران نیروی هوایی که حضور داشتند، گفت: «تا کی خوابید؟ این بختیار خائن آبروی شما را برد. بیدار شوید»<ref>فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۵۱۰.</ref> در تمام مسیر روی خطوط سفیدِ وسط خیابان گل چیده شده بود و جمعیت در فاصله ۳۳ کیلومتر فرودگاه تا بهشت زهرا (س)، به‌شدت فشرده بود.<ref>کیهان، ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲؛ ناطق نوری، پابه‌پای آفتاب، ۶/۷۳.</ref> خبرگزاری یونایتدپرس تعداد استقبال‌کنندگان را حدود ۵/۴ میلیون نفر تخمین زد.<ref>کیهان، ۱۴/۱۱/۱۳۵۷، ۳.</ref> توقف کوتاه امام‌خمینی در دانشگاه تهران که خواست ایشان بود، به دلیل کثرت بیش از حد جمعیت در میدان انقلاب، ممکن نشد و تیم حفاظت نیز پس از آن دیگر خودرو حامل امام‌خمینی را ندید.<ref>براتی، خاطرات اکبر براتی، ۱۲۳.</ref> ازدحام جمعیت به اندازه‌ای بود که به نظر می‌رسید خودرو بر روی دستان مردم حرکت می‌کند. سرانجام در آستانه ورود به بهشت زهرا (س)، موتور خودرو از کار افتاد. ناگزیر امام‌خمینی در ساعت ۱۴:۳۰ دقیقه، با یک فروند بالگرد ـ که قبلاً در کمیته استقبال مطرح شده و جزو برنامه بود ـ به قطعه ۱۷ شهدا، جایگاه سخنرانی منتقل شد.<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۵۵؛ قاسم‌پور، ۱۴۶.</ref>

# فساد و ویرانی کشور به نام تجدد و اصلاح توسط رژیم پهلوی.

# تعیین دولت از سوی امام‌خمینی به پشتوانه تأیید ملت.

۶. اندرز و اتمام حجت به ارتش و قدردانی از نظامیان پیوسته به ملت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۰–۱۹.</ref>

=== اتفاقات بعد از سخنرانی ===

== پانویس ==

== پیوند به بیرون ==

[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]