Image-reviewer، confirmed، templateeditor
۷۲۱
ویرایش
جهاد سازندگی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←اساسنامه و ساختار
جز (←مقدمه) |
جز (←اساسنامه و ساختار) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
امام‌خمینی پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]] در ۲۶ خرداد ۱۳۵۸ به هدف ترمیم خرابی‌های گذشته و عمران روستاها دستور تأسیس جهاد سازندگی را صادر کرد و از همه قشرهای مردم، از زن و مرد و از دولت و روحانیان خواست در این کار مشارکت کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۷۹ـ۱۸۰.</ref> پس از این فرمان «جهاد سازندگی» در ۲۷/۳/۱۳۵۸ تشکیل شد<ref>ایروانی، نهادگرایی و جهاد سازندگی، ۱۸۴.</ref> و شور انقلابی در قشرهای گوناگون مردم به گونه‌ای وصف‌ناشدنی پدیدار شد. مرد و زن از طبقات مختلف دانشجویان، طلاب و دیگران در قالب حرکتی مردمی و خودجوش به روستاهای کشور رفتند و در امر برداشت محصول به روستاییان یاری رساندند. متخصصان متعهد جوان نیز در رشته‌های گوناگون صنعتی، کشاورزی، درمانی، آموزشی و راه‌سازی برای احیا و نوسازی و محرومیت‌زدایی از کشور ایران، به‌ویژه روستاییان بسیج شدند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۷۹؛ نامدار زنگنه، مصاحبه با زنگنه عضو شورای مرکزی جهاد سازندگی، ۱۶.</ref> | امام‌خمینی پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]] در ۲۶ خرداد ۱۳۵۸ به هدف ترمیم خرابی‌های گذشته و عمران روستاها دستور تأسیس جهاد سازندگی را صادر کرد و از همه قشرهای مردم، از زن و مرد و از دولت و روحانیان خواست در این کار مشارکت کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۷۹ـ۱۸۰.</ref> پس از این فرمان «جهاد سازندگی» در ۲۷/۳/۱۳۵۸ تشکیل شد<ref>ایروانی، نهادگرایی و جهاد سازندگی، ۱۸۴.</ref> و شور انقلابی در قشرهای گوناگون مردم به گونه‌ای وصف‌ناشدنی پدیدار شد. مرد و زن از طبقات مختلف دانشجویان، طلاب و دیگران در قالب حرکتی مردمی و خودجوش به روستاهای کشور رفتند و در امر برداشت محصول به روستاییان یاری رساندند. متخصصان متعهد جوان نیز در رشته‌های گوناگون صنعتی، کشاورزی، درمانی، آموزشی و راه‌سازی برای احیا و نوسازی و محرومیت‌زدایی از کشور ایران، به‌ویژه روستاییان بسیج شدند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۷۹؛ نامدار زنگنه، مصاحبه با زنگنه عضو شورای مرکزی جهاد سازندگی، ۱۶.</ref> | ||
==اساسنامه و ساختار== | ==اساسنامه و ساختار== | ||
در آغاز، دولت موقت سرپرست جهاد سازندگی بود و [[محمدحسین بنی‌اسدی]]، داماد [[مهدی بازرگان]]، نماینده دولت در آن. بنی‌اسدی نیز قشقایی را به نمایندگی خود در جهاد نصب کرده بود. دانشجویان برای اینکه مطابق با دیدگاه‌های امام‌خمینی عمل کنند، از [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] خواستند امام‌خمینی نماینده‌ای در جهاد داشته باشد. بهشتی نیز [[علی‌اکبر ناطق نوری]] را به امام‌خمینی معرفی کرد<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۸۹ـ۱۹۱.</ref> و ایشان نیز او را به عنوان نخستین نماینده خود در جهاد منصوب کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۵۲.</ref> | در آغاز، دولت موقت سرپرست جهاد سازندگی بود و [[محمدحسین بنی‌اسدی]]، داماد [[مهدی بازرگان]]، نماینده دولت در آن. بنی‌اسدی نیز قشقایی را به نمایندگی خود در جهاد نصب کرده بود. دانشجویان برای اینکه مطابق با دیدگاه‌های امام‌خمینی عمل کنند، از [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] خواستند امام‌خمینی نماینده‌ای در جهاد داشته باشد. بهشتی نیز [[علی‌اکبر ناطق نوری]] را به امام‌خمینی معرفی کرد<ref>ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۸۹ـ۱۹۱.</ref> و ایشان نیز او را به عنوان نخستین نماینده خود در جهاد منصوب کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۵۲.</ref>{{سخ}} | ||
در ۲۷ شهریور ۱۳۵۸ اساسنامه جهاد سازندگی به تصویب هیئت وزیران رسید<ref>اداره کل تنقیح، مجموعه تصویب‌نامه‌ها، ۳۸۴؛ ایروانی، نهادگرایی و جهاد سازندگی، ۱۸۵ـ۱۸۶.</ref> بر طبق اساسنامه، مدیریت جهاد شورایی بود و اعضای شورای عالی جهاد سازندگی عبارت بودند از: [[نخست‌وزیر]] یا نماینده دولت، نماینده امام‌خمینی، نماینده [[شورای انقلاب]]، شش تن از وزرا به انتخاب نخست‌وزیر، چهار نماینده منتخب شورای هماهنگی استان‌ها و دو تن از علما به پیشنهاد نخست‌وزیر و تصویب شورای انقلاب. مسئولیت شورا بررسی و تهیه برنامه‌ها و طرح‌های سازندگی، تصویب طرح‌های مناسب و جلب همکاری مردم برای اجرای طرح‌های جهاد سازندگی بود. این وظایف را شوراهای جهاد سازندگی استان و شهرستان در سطح محدودتری به عهده داشتند.<ref>اداره کل تنقیح، مجموعه تصویب‌نامه‌ها، ۳۸۵ـ۳۸۷؛ ایروانی، نهادگرایی و جهاد سازندگی، ۱۸۹ـ۱۹۰.</ref> | در ۲۷ شهریور ۱۳۵۸ اساسنامه جهاد سازندگی به تصویب هیئت وزیران رسید<ref>اداره کل تنقیح، مجموعه تصویب‌نامه‌ها، ۳۸۴؛ ایروانی، نهادگرایی و جهاد سازندگی، ۱۸۵ـ۱۸۶.</ref> بر طبق اساسنامه، مدیریت جهاد شورایی بود و اعضای شورای عالی جهاد سازندگی عبارت بودند از: [[نخست‌وزیر]] یا نماینده دولت، نماینده امام‌خمینی، نماینده [[شورای انقلاب]]، شش تن از وزرا به انتخاب نخست‌وزیر، چهار نماینده منتخب شورای هماهنگی استان‌ها و دو تن از علما به پیشنهاد نخست‌وزیر و تصویب شورای انقلاب. مسئولیت شورا بررسی و تهیه برنامه‌ها و طرح‌های سازندگی، تصویب طرح‌های مناسب و جلب همکاری مردم برای اجرای طرح‌های جهاد سازندگی بود. این وظایف را شوراهای جهاد سازندگی استان و شهرستان در سطح محدودتری به عهده داشتند.<ref>اداره کل تنقیح، مجموعه تصویب‌نامه‌ها، ۳۸۵ـ۳۸۷؛ ایروانی، نهادگرایی و جهاد سازندگی، ۱۸۹ـ۱۹۰.</ref>{{سخ}} | ||
پس از استعفای دولت موقت، در اواخر سال ۱۳۵۸ جهاد سازندگی به عنوان نهادی انقلابی زیر نظر شورای انقلاب به سرپرستی بهشتی قرار گرفت<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۱.</ref> وی افزون بر نماینده رهبری، سیدکریم کریمیان، علیرضا افشار و عباس آخوندی را برای عضویت در شورای مرکزی انتخاب کرد. به این ترتیب جهاد سازندگی در دوره نخست فعالیت، به صورت نظام شورایی اداره شد و هر یک از اعضای آن در رأس حوزه‌ای قرار داشتند که شامل نمایندگی امام‌خمینی، روابط عمومی، امور استان‌ها و هماهنگی کمیته‌ها بود<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۱ـ۵۲؛ آخوندی، آرمان گرایی با نان و انگور، ۳.</ref> جهاد سازندگی در سال ۱۳۶۲ بر اساس سیاست‌گذاری‌های کشور در رده ارگان‌های دولتی قرارگرفت<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۲.</ref> و تبدیل به وزارتخانه شد. پیش‌نویس اساسنامه را شوراهای مرکزی جهاد سازندگی در کشور تهیه و به [[مجلس شورای اسلامی]] ارائه کرد که در ۸ آذر ۱۳۶۲ به تصویب نهایی نمایندگان رسید<ref>اداره کل امور فرهنگی، مجموعه قوانین، ۱/۶۴۱ـ۶۴۳.</ref> | پس از استعفای دولت موقت، در اواخر سال ۱۳۵۸ جهاد سازندگی به عنوان نهادی انقلابی زیر نظر شورای انقلاب به سرپرستی بهشتی قرار گرفت<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۱.</ref> وی افزون بر نماینده رهبری، سیدکریم کریمیان، علیرضا افشار و عباس آخوندی را برای عضویت در شورای مرکزی انتخاب کرد. به این ترتیب جهاد سازندگی در دوره نخست فعالیت، به صورت نظام شورایی اداره شد و هر یک از اعضای آن در رأس حوزه‌ای قرار داشتند که شامل نمایندگی امام‌خمینی، روابط عمومی، امور استان‌ها و هماهنگی کمیته‌ها بود<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۱ـ۵۲؛ آخوندی، آرمان گرایی با نان و انگور، ۳.</ref> جهاد سازندگی در سال ۱۳۶۲ بر اساس سیاست‌گذاری‌های کشور در رده ارگان‌های دولتی قرارگرفت<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۲.</ref> و تبدیل به وزارتخانه شد. پیش‌نویس اساسنامه را شوراهای مرکزی جهاد سازندگی در کشور تهیه و به [[مجلس شورای اسلامی]] ارائه کرد که در ۸ آذر ۱۳۶۲ به تصویب نهایی نمایندگان رسید<ref>اداره کل امور فرهنگی، مجموعه قوانین، ۱/۶۴۱ـ۶۴۳.</ref>{{سخ}} | ||
پس از تبدیل جهاد به وزارت جهاد سازندگی در ۸/۹/۱۳۶۲ تشکیلات آن نیز تغییر کرد<ref>اداره کل امور فرهنگی، مجموعه قوانین، ۱/۶۴۱ـ۶۴۳.</ref> و شامل هشت معاونت، سه سازمان و هفت شرکت وابسته بود. معاونت‌های آن شامل امور دام، ترویج و مشارکت مردمی، عمران و صنایع روستایی، آبخیزداری، امور مجلس و حقوقی، آموزش و تحقیقات، طرح و برنامه‌ریزی و اداری و مالی بود.<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۳ـ۵۴.</ref> معاونت امور اجتماعی که از ۱۳۶۷ـ۱۳۷۱ فعالیت داشت، از ادغام «مرکز هماهنگی‌های امور شوراها و بسیج» و «آموزش روستاییان» به وجود آمد و در چهار حوزه فعالیت‌های فرهنگی، امور شوراهای اسلامی روستا، بسیج سازندگی و آموزش روستاییان فعالیت می‌کرد<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۴.</ref> یک سال پس از تشکیل وزارت جهاد سازندگی، لایحه مقررات مالی، اداری و استخدامی آن به تصویب مجلس رسید. بر اساس آن، اعضای شورای مرکزی عبارت بودند از: وزیر، نماینده مقام رهبری و سه عضو دیگر که وزیر آنان را از میان معتمدان نیروهای جهاد بر می‌گزید<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۳.</ref> وزرای جهاد سازندگی از تأسیس تا ادغام در وزارت کشاورزی به‌ترتیب عبارت بودند از: بیژن نامدار زنگنه، غلامرضا فروزش و محمد سعیدی‌کیا<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۶.</ref> | پس از تبدیل جهاد به وزارت جهاد سازندگی در ۸/۹/۱۳۶۲ تشکیلات آن نیز تغییر کرد<ref>اداره کل امور فرهنگی، مجموعه قوانین، ۱/۶۴۱ـ۶۴۳.</ref> و شامل هشت معاونت، سه سازمان و هفت شرکت وابسته بود. معاونت‌های آن شامل امور دام، ترویج و مشارکت مردمی، عمران و صنایع روستایی، آبخیزداری، امور مجلس و حقوقی، آموزش و تحقیقات، طرح و برنامه‌ریزی و اداری و مالی بود.<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۳ـ۵۴.</ref> معاونت امور اجتماعی که از ۱۳۶۷ـ۱۳۷۱ فعالیت داشت، از ادغام «مرکز هماهنگی‌های امور شوراها و بسیج» و «آموزش روستاییان» به وجود آمد و در چهار حوزه فعالیت‌های فرهنگی، امور شوراهای اسلامی روستا، بسیج سازندگی و آموزش روستاییان فعالیت می‌کرد<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۴.</ref> یک سال پس از تشکیل وزارت جهاد سازندگی، لایحه مقررات مالی، اداری و استخدامی آن به تصویب مجلس رسید. بر اساس آن، اعضای شورای مرکزی عبارت بودند از: وزیر، نماینده مقام رهبری و سه عضو دیگر که وزیر آنان را از میان معتمدان نیروهای جهاد بر می‌گزید<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۳.</ref> وزرای جهاد سازندگی از تأسیس تا ادغام در وزارت کشاورزی به‌ترتیب عبارت بودند از: بیژن نامدار زنگنه، غلامرضا فروزش و محمد سعیدی‌کیا<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۶.</ref>{{سخ}} | ||
[[ناطق نوری]]، نماینده [[امام‌خمینی]] در جهاد، پس از آنکه مسئولیت [[وزارت کشور]] را بر عهده گرفت، از ایشان خواست فرد دیگری را به عنوان نماینده خویش منصوب کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۶۲.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|علی‌اکبر ناطق نوری}} امام‌خمینی نیز طی حکمی در ۱۳ دی ۱۳۶۰ [[عبدالله نوری]] را به عنوان نماینده خود در جهاد سازندگی نصب کرد و طی دستورعملی از وی خواست با شرکت در جلسات شورای مرکزی جهاد سازندگی، ایشان را از تصمیم‌‌های کلی آن نهاد مطلع کند و با دقت کامل حرکت این نهاد مردمی را زیر نظر گیرد و در صورت انحراف قاطعانه با آن برخورد کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۶۲.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| عبدالله نوری}} | [[ناطق نوری]]، نماینده [[امام‌خمینی]] در جهاد، پس از آنکه مسئولیت [[وزارت کشور]] را بر عهده گرفت، از ایشان خواست فرد دیگری را به عنوان نماینده خویش منصوب کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۶۲.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|علی‌اکبر ناطق نوری}} امام‌خمینی نیز طی حکمی در ۱۳ دی ۱۳۶۰ [[عبدالله نوری]] را به عنوان نماینده خود در جهاد سازندگی نصب کرد و طی دستورعملی از وی خواست با شرکت در جلسات شورای مرکزی جهاد سازندگی، ایشان را از تصمیم‌‌های کلی آن نهاد مطلع کند و با دقت کامل حرکت این نهاد مردمی را زیر نظر گیرد و در صورت انحراف قاطعانه با آن برخورد کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۶۲.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| عبدالله نوری}} | ||
==اهداف و وظایف== | ==اهداف و وظایف== | ||
طبق اساسنامه، هدف از تشکیل جهاد سازندگی، بسیج امکانات و استعدادهای مردم و دولت برای همکاری در تهیه و اجرای سریع طرح‌های سازندگی، تنظیم روش کار، مشارکت افراد و گروه‌ها و سازمان‌های داوطلب با به‌کارگیری مقررات ساده بود. وظایف آن نیز تأکید بر رشد ابعاد معنوی و توسعه مادی، تهیه و تصویب طرح‌های لازم برای پیشبرد کار و همکاری با ادارات در اجرای طرح‌ها تعیین شد<ref>اداره کل تنقیح، مجموعه تصویب‌نامه‌ها، ۳۸۴؛ ایروانی، نهادگرایی و جهاد سازندگی، ۱۸۵ـ۱۸۶.</ref> فعالیت جهاد سازندگی در سال‌های نخست آن، به عمران، خدمت‌رسانی و آموزش‌های فنی منحصر بود؛ ولی بنا به ضرورت و مقتضیات جامعه، مسئولیت‌های جهاد، دایم در حال تغییر و تحول بود و رسیدگی به اموری، چون امور فرهنگی، بهداشت و اشتغال را نیز عهده‌دار شد. «کمیته فرهنگی جهاد» پس از تشکیل، به موازات دیگر فعالیت‌های سازندگی، تعلیم و تربیت روستاییان را مد نظر قرار داد. این کمیته، سوادآموزی، آموزش مبانی عقیدتی، تشکیل کتابخانه‌های روستایی، تشکیل شوراهای اسلامی، برگزاری مراسم مذهبی، حل اختلافات روستاییان و توزیع کالاهای فرهنگی را بر عهده داشت.<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۲؛ میرزایی، ارزیابی الگو و عملکرد ترویج، ۱۱۴.</ref> | طبق اساسنامه، هدف از تشکیل جهاد سازندگی، بسیج امکانات و استعدادهای مردم و دولت برای همکاری در تهیه و اجرای سریع طرح‌های سازندگی، تنظیم روش کار، مشارکت افراد و گروه‌ها و سازمان‌های داوطلب با به‌کارگیری مقررات ساده بود. وظایف آن نیز تأکید بر رشد ابعاد معنوی و توسعه مادی، تهیه و تصویب طرح‌های لازم برای پیشبرد کار و همکاری با ادارات در اجرای طرح‌ها تعیین شد<ref>اداره کل تنقیح، مجموعه تصویب‌نامه‌ها، ۳۸۴؛ ایروانی، نهادگرایی و جهاد سازندگی، ۱۸۵ـ۱۸۶.</ref> فعالیت جهاد سازندگی در سال‌های نخست آن، به عمران، خدمت‌رسانی و آموزش‌های فنی منحصر بود؛ ولی بنا به ضرورت و مقتضیات جامعه، مسئولیت‌های جهاد، دایم در حال تغییر و تحول بود و رسیدگی به اموری، چون امور فرهنگی، بهداشت و اشتغال را نیز عهده‌دار شد. «کمیته فرهنگی جهاد» پس از تشکیل، به موازات دیگر فعالیت‌های سازندگی، تعلیم و تربیت روستاییان را مد نظر قرار داد. این کمیته، سوادآموزی، آموزش مبانی عقیدتی، تشکیل کتابخانه‌های روستایی، تشکیل شوراهای اسلامی، برگزاری مراسم مذهبی، حل اختلافات روستاییان و توزیع کالاهای فرهنگی را بر عهده داشت.<ref>قدسی‌زاد، جهاد سازندگی، ۵۲؛ میرزایی، ارزیابی الگو و عملکرد ترویج، ۱۱۴.</ref> | ||