۱٬۷۶۵
ویرایش
جز (انتقال از رده:مقالههای جلد اول دانشنامه به رده:مقالههای جلد اول دانشنامه امامخمینی ردهانبوه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''استصحاب'''، حکم به بقای حالت پیشین به هنگام شک در موضوع یا [[حکم شرعی]]. | '''استصحاب'''، حکم به بقای حالت پیشین به هنگام شک در موضوع یا [[حکم شرعی]]. | ||
از مسائل مطرح زمان [[شیخانصاری]] مسئله فقهی یا اصولیبودن استصحاب بود. شیخانصاری استصحاب جاری در شبهات حکمی را اصولی و استصحاب جاری در شبهات موضوعی را فقهی میدانست. [[امامخمینی]] استصحاب را مسئلهای اصولی میداند. | |||
[[اصولیانِ]] پیشین ملاک حجیت استصحاب را حکم [[عقل (قوه ادراک)|عقل]] میدانستند و استصحاب گونهای از امارات به شمارمیآمد؛ اما از زمان شیخانصاری که حجیت استصحاب، با [[حدیث|روایات]] ثابت شد، استصحاب اصلی عملی به شمار میآید. امامخمینی نخست، استصحاب را از [[اماره|امارات]] میدانست و سپس با تکیه بر مفاد اخبار، استصحاب را اصل تعبدی محض دانستهاست. | |||
بهرهگیری از استصحاب، مشروط به دو رکن است؛ یقین سابق درباره وجود حکم یا موضوع؛ و شک لاحق درباره ماندگاری آن حکم یا موضوع، امامخمینی، اتصال زمان شک به یقین را از دیگر شرایط استصحاب شمردهاست. | |||
اصولیان امامیه برای حجیت استصحاب به عقل، [[بنای عقلا|سیره عقلا]]، [[اجماع]] و روایات استدلال کردهاند. امامخمینی دلیل استصحاب را منحصر در روایات میداند و استصحاب را حکمی تعبدی میشمارد. | |||
برای استصحاب اقسامی برشمردهاند که مهمترین آنها عبارتند از: استصحاب حکمی و موضوعی و استصحاب وجودی و عدمی: امامخمینی، این چهار قسم استصحاب را حجت میداند. | |||
استصحاب عدم ازلی: امامخمینی، استصحاب عدم ازلی را نمیپذیرد. | |||
شک در مقتضی و رافع: امامخمینی، برای جاریساختن استصحاب، فرقی میان این دو شک نمیبیند. | |||
قلمرو استصحاب تنها شامل آثار متیقن میشود، نه آثاری که بر اثر عقلی یا عادی آن بار میشود. امامخمینی نیز قائل است که وقتی واقع با امارات ثابت شود، لوازم و ملزومات و ملازمات آن با همان ملاک ثابت میشود و اما مثبتات [[اصول عملیه]] ازجمله اصل استصحاب حجت نیست. | |||
امامخمینی، [[قاعدة علی الید (رساله)|قاعده ید]] را حاکم بر استصحاب و [[قاعده فراغ]] و تجاوز و [[اصالةالصحّه]] را مقدم بر استصحاب دانسته و دلیل استصحاب را مقدم بر ادله قرعه میداند. | |||
==معنای لغوی و اصطلاحی== | ==معنای لغوی و اصطلاحی== | ||
استصحاب از ریشه «صحب»، مصدر باب استفعال، به معنای با خود داشتن، به همراهی طلبیدن چیزی یا همراهی دو چیز با یکدیگر است.<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۳/۱۲۴؛ ابنفارس، معجم، ۳/۳۳۵؛ فیروزآبادی، محمد، القاموس المحیط، ۱/۱۲۲.</ref> همین معنای لغوی، در کاربرد اصولی نیز برای پیوستهانگاشتن وضعیتِ گذشته و حال حفظ شده است<ref>عجم، موسوعة، ۱/۱۴۵؛ مشکینی، اصطلاحات الاصول، ۳۳؛ هلال، ۲۴.</ref>؛ بدین ترتیب هرگاه درباره وضعیت کنونیِ چیزی از جهت بقای [[حکم]] یا موضوع، شک شود، اگر به وضعیت گذشته آن یقین باشد، ماندگاری وضعیت گذشته استصحاب میشود.<ref>حلی، محقق، حلی، محقق، المعتبر، ۱/۳۲؛ عجم، موسوعة ، ۱/۱۴۶.</ref> [[شیخ انصاری]] استصحاب را ابقای «ما کان»، یعنی باقیانگاشتن آنچه پیشتر بوده، دانسته است<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲/۵۴۱.</ref> و [[آخوند خراسانی]] استصحاب را حکم به بقای حکم یا موضوعِ دارای حکم شرعی در صورت شک در بقا<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۳۸۴.</ref> و [[میرزای نایینی|نایینی]] و برخی دیگر آن را حکم [[شارع]] به ابقای عملی یقینِ سابق در ظرف شک<ref>نایینی، فوائد الاصول، ۴/۳۰۷؛ خویی، مصباح الاصول، ۲/۴.</ref> تعبیر کردهاند. | استصحاب از ریشه «صحب»، مصدر باب استفعال، به معنای با خود داشتن، به همراهی طلبیدن چیزی یا همراهی دو چیز با یکدیگر است.<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۳/۱۲۴؛ ابنفارس، معجم، ۳/۳۳۵؛ فیروزآبادی، محمد، القاموس المحیط، ۱/۱۲۲.</ref> همین معنای لغوی، در کاربرد اصولی نیز برای پیوستهانگاشتن وضعیتِ گذشته و حال حفظ شده است<ref>عجم، موسوعة، ۱/۱۴۵؛ مشکینی، اصطلاحات الاصول، ۳۳؛ هلال، ۲۴.</ref>؛ بدین ترتیب هرگاه درباره وضعیت کنونیِ چیزی از جهت بقای [[حکم]] یا موضوع، شک شود، اگر به وضعیت گذشته آن یقین باشد، ماندگاری وضعیت گذشته استصحاب میشود.<ref>حلی، محقق، حلی، محقق، المعتبر، ۱/۳۲؛ عجم، موسوعة ، ۱/۱۴۶.</ref> [[شیخ انصاری]] استصحاب را ابقای «ما کان»، یعنی باقیانگاشتن آنچه پیشتر بوده، دانسته است<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲/۵۴۱.</ref> و [[آخوند خراسانی]] استصحاب را حکم به بقای حکم یا موضوعِ دارای حکم شرعی در صورت شک در بقا<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۳۸۴.</ref> و [[میرزای نایینی|نایینی]] و برخی دیگر آن را حکم [[شارع]] به ابقای عملی یقینِ سابق در ظرف شک<ref>نایینی، فوائد الاصول، ۴/۳۰۷؛ خویی، مصباح الاصول، ۲/۴.</ref> تعبیر کردهاند. | ||
خط ۱۵۸: | خط ۱۷۸: | ||
[[رده:مقالههای بینیاز از جعبه اطلاعات]] | [[رده:مقالههای بینیاز از جعبه اطلاعات]] | ||
[[رده:اصول فقه]] | [[رده:اصول فقه]] | ||
[[رده:مقاله های نیازمند ارزیابی]] |