پرش به محتوا

کاربر:H.Ahmadi/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی امام خمینی
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>H.Ahmadi
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>H.Ahmadi
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''مجمعِ روحانیونِ مبارز تهران''' تشکیلاتی سیاسی مذهبی، متشکل از روحانیان فعال در [[انقلاب اسلامی]] با رویکرد [[پیروی از خط امام]]، ۱۳۶۶ش.
'''مُحاصره اقتصادی''' منع یا محدودکردن روابط اقتصادی با [[جمهوری اسلامی ایران]] از سوی یک یا چند کشور به منظور تغییر رفتار آن.
==شکل‌گیری==
==مفهوم‌شناسی==
با وجود فضای عمدتاً غیر سیاسی [[حوزه‌های علمیه]] در سال‌های پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]]،<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۰۸ و ۱۱۲.</ref> برخی از روحانیان به‌ویژه نسل جوان حوزه، از سال‌های ۱۳۳۷ ـ ۱۳۳۸ با گرایش به اصلاح امور و ایجاد شبکه ارتباطی سراسری، به تشکیل جلسات همفکری و انتشار مجله و توزیع آن در سراسر کشور اقدام کردند. با این حال، آنچه موجب رشد دغدغه سیاسی در میان روحانیان و تبدیل گروه‌های پراکنده آنها به جریان گسترده شد، حمایت و پیگیری اعتراض علنی [[امام‌خمینی]] به تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] بود که از آن به نهضت دو ماهه روحانیت تعبیر شد <ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۱۳ و ۱۲۵ ـ ۱۲۸؛ صالح، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ۱/۴۴ ـ ۴۵ و ۴۹ ـ ۵۰؛ مقاله انجمن‌های ایالتی و ولایتی.</ref> پس از توقف لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، حضور روحانیان در عرصه مبارزه با [[رژیم پهلوی]] و همراهی با امام‌خمینی، در حوادث سیاسی دیگر مانند همه‌پرسی [[لوایح شش‌گانه]]، <ref>مقاله انقلاب سفید.</ref> [[پانزده خرداد]]،<ref>مقاله پانزده خرداد.</ref> و [[کاپیتولاسیون]]<ref>مقاله کاپیتولاسیون.</ref> ادامه یافت.
محاصره به معنای گرداگرد گرفتن، حصاری‌کردن در جنگ و گرفتن اطراف کسی یا چیزی است، به ‌طوری ‌که توان بیرون‌آمدن نداشته باشد (دهخدا، 12/17965). محاصره اقتصادی در اصطلاح به قطع یا محدودکردن مناسبات تجاری و سیاسی، به عنوان اقدامی تنبیهی به ‌دست یک یا چند دولت علیه کشوری که قوانین بین‎المللی را نقض کرده است، اطلاق می‎شود (انوری، 3/1635). برخی کارشناسان، تحریم اقتصادی را واکنشی به رفتار سیاسی یک کشور و با هدف تغییر در ایستارها، رفتارهای داخلی و خارجی کشور تحریم‎شونده و مجازات آن کشور می‎دانند (هالستی، 377؛ علیخانی، 41)؛ البته استفاده از این ابزار، بدون توجه به منافع و خواست‌ اعضای جامعه جهانی و بر خلاف اصول و موازین بین‌المللی، سیاستی است که برخی قدرت‌ها علیه برخی کشورهای در حال توسعه اعمال می‌کنند (حدادی، 110). محاصره اقتصادی در ادبیات اقتصاد سیاسی و عرف سیاسی، معادل تحریم اقتصادی است و از قرن نوزدهم میلادی به بعد، در مبارزات سیاسی به ‎کار گرفته می‌شود (طلوعی، 349). امروزه تحریم با گستره بیشتر و هزینه کمتری که دارد، جایگزین مناسبی برای گزینه نظامی به شمار می‌آید (زهرانی، 4).
سرکوبی [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲]] و تبعید امام‌خمینی از کشور، درک نیاز به تشکیلات منسجم در میان مبارزان به‌ویژه روحانیان مبارز را به وجود آورد<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۸۵.</ref> بنابراین در پایان سال ۱۳۴۲، مجموعه‌ای یازده ‌نفره از روحانیان، به صورت سرّی تحت پوشش اصلاح حوزه و با اهداف سیاسی آغاز به‌کار کردند.<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۹۵؛ منتظری، خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱/۲۱۱ و ۲۱۳.</ref> این مجموعه که سنگ بنای تأسیس [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] نیز بود،<ref>مقاله جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.</ref> تنها یک سال فعالیت کرد؛<ref>صالح، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ۱/۵۵.</ref> اما ادامه جلسات همفکری روحانیان و تلاش برای برنامه‌ریزی در امر مبارزه، موجب تشکیل هسته اولیه جامعه [[روحانیت مبارز تهران]] در سال‌های ۱۳۴۷ ـ ۱۳۴۸ شد.<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۱۶۵ و ۱۷۱ ـ ۱۷۲.</ref> هم‌زمان با اوج‌گیری انقلاب، در سال ۱۳۵۶ جمعی از روحانیان مبارز به صورت رسمی فعالیت در عرصه مبارزه را آغاز کردند.<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۳۲۲؛ ناطق نوری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۱/۱۱۱ ـ ۱۱۵؛ نعمتی زرگران، ۱۱۸ و ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref> این مجموعه پس از پیروزی انقلاب نیز در ائتلاف با حزب جمهوری اسلامی، به یکی از پرنفوذترین تشکل‌ها برای حضور در مدیریت و اداره کشور تبدیل شد.<ref>مقاله‌های حزب جمهوری اسلامی؛ جامعه روحانیت مبارز تهران.</ref>
==پیشینه==
تشدید اختلاف سلیقه و برداشت درباره موضوعات مختلف داخلی و خارجی که از آغاز تشکیل و پیش از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] نیز در میان روحانیون مبارز وجود داشت،<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۳۱۶ ـ ۳۱۷ و ۳۲۱.</ref> همچنین نگرانی از غلبه تک‌صدایی در جامعه که می‌توانست طرد و نفی تعداد زیادی از مردم و دلسردشدن آنها از روحانیت را در پی داشته باشد،<ref>محتشمی‌پور، چند صدایی در جامعه و روحانیت، ۴۲ ـ ۴۳.</ref> موجب شد در آستانه سومین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۶، گروهی از روحانیان با آگاهی از موافقت امام‌خمینی، به انشعاب از جامعه روحانیت مبارز و تأسیس تشکیلات روحانی مستقل به نام «مجمع روحانیون مبارز» اقدام کنند.<ref>محتشمی‌پور، چند صدایی در جامعه و روحانیت، ۲۷ و ۳۸.</ref>
استفاده از روش محاصره اقتصادی سابقه‎‎ای طولانی در تاریخ دارد (علیخانی، 34). نخستین مورد مستند تحریم در متون غربی، به سال 432 پیش از میلاد و عصر یونان باستان و دستور «مگارین» برای تحریم اهالی شهر «مگارا»، به دلیل ربودن سه زن اسپازینی بر می‌گردد (همان). در تاریخ اسلام نیز سران قریش از محاصره همه‌جانبه، به‌ویژه اقتصادی علیه مسلمانان برای جلوگیری از نفوذ و پیشرفت اسلام استفاده کردند. این تحریم‌ها، علاوه بر جلوگیری از رسیدن مواد خوراکی به مسلمانان مکه، شامل ازدواج با آنان نیز می‌شد (سبحانی، 342). تحریم در تاریخ امریکا از قرن هیجدهم میلادی به بعد بارها اجرا شده است (علیخانی، 34). ساکنان مهاجر این کشور در سال 1765م/ 1144ش در اعتراض به اجرای قانون «استمپ» که تجارت امریکا با فرانسه را محدود می‌کرد، کالاهای انگلیسی را تحریم کردند که این اقدام به جنگ‌های داخلی انجامید (همان، 35). امریکا در سال 1822م/ 1201ش در واکنش به اقدام انگلیس در محدودکردن تجارت با فرانسه، مبادلات تجاری خود را با انگلستان متوقف کرد (همان).
==زمینه تشکیل==
تحریم اقتصادی تا سال 1918م/ 1297ش مکمل اقدامات نظامی به شمار می‌رفت؛ اما پس از جنگ جهانی اول به جای اقدامات نظامی، مورد توجه جدی قرار گرفت (همان). پس از تشکیل جامعه ملل، قانون تحریم درباره برخی کشورها در سال‌های 1921 و 1934 و 1936م اجرا شد (هالستی، 378). قدرت‌های بزرگ از این ابزار علیه یکدیگر نیز استفاده کرده‎اند. در سال 1960م/ 1339ش دولت شوروی از تجارت خود با چین بسیار کاست. در سال 1980م/ 1359ش، امریکا، شوروی را به دلیل حمله به افغانستان، مورد مجازات‌های اقتصادی قرار داد (همان، 377 و 393). از سال 1945 تا 1990م بیشترین تحریم‌ها را امریکا اعمال کرده است (ولی‌زاده، 278). اعمال تحریم تنها از سوی کشورهای قدرتمند علیه دیگر کشورها نبوده است، بلکه کشورهای دیگر نیز گاهی از این ابزار استفاده کرده‎اند و تحریم کشورهای عرب در سال 1973م/ 1352ش علیه حامیان رژیم اسرائیل از آن جمله است (طلوعی، 349). گاهی نیز از تحریم به عنوان ابزاری برای حفظ منافع ملت‌ها در برابر استعمارگران استفاده شده است که نمونه شاخص آن تحریم تنباکوست. پس از اعطای انحصاری امتیاز تولید، خرید و فروش توتون و تنباکوی ایران به یک انگلیسی به مدت پنجاه سال، میرزامحمدحسن شیرازی با تحریم شرعی استعمال توتون و تنباکو، باعث لغو این امتیاز شد (مدنی، 1/65 و 74) (← مقاله نهضت تحریم تنباکو). طبق قانون وضع‌شده در سازمان ملل، این نهاد بین‌المللی نیز حق تحریم کشورها را دارد (حدادی، 110). نخستین تحریم‎ سازمان ملل درباره حکومت اقلیت سفیدپوست رودزیا و دومین آن تحریم اقتصادی افریقای جنوبی در دوره آپارتاید در سال 1977م/ 1356ش بود (بنیس، 227؛ هالستی، 378). از سال 1990م/ 1369ش تاکنون، کشورهای مختلفی ازجمله عراق، یوگسلاوی، سومالی، لیبی، لیبریا، هائیتی و افغانستان به ‌دست شورای امنیت سازمان ملل تحریم شده‎اند (بنیس، 232).
پس از تأسیس [[حزب جمهوری اسلامی]]، در سال‌های ۶۵ ـ ۱۳۵۹ مباحث تندی درباره قانون کار، اصلاحات ارضی، هیئت‌های هفت نفره و بند موسوم به «ج» در قانون زمین شهری، میان گروه‌ها و جریان‌های فعال سیاسی ازجمله جامعه روحانیت مبارز تهران درگرفت.<ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۶۵ ـ ۶۶.</ref> بند «ج» ناظر بر چگونگی تصمیم‌گیری درباره زمین‌های اربابی بود که به یک مناقشه مهم در سال‌های اولیه انقلاب تبدیل شد. عده‌ای با استناد به‌ حق مالکیت، گرفتن زمین از صاحبان رسمی را غیر شرعی می‌دانستند. در برابر، افراد دیگر با برداشت از دیدگاه فقهی امام‌خمینی، تصمیم‌گیری درباره اموالی را که در [[قانون اصلاحات ارضی]] در [[رژیم پهلوی]] از صاحبان آن جدا شده بود، بخشی از حقوق حکومت اسلامی می‌دانستند؛ به همین دلیل برخی که به گروه راست معروف شدند، تنها بر حق برنامه‌ریزی برای مجلس و اجرای احکام اولیه تأکید می‌کردند و معتقد بودند وکلای ملت حق قانون‌گذاری و تصمیم درباره اصلاحات ارضی و قانون کار را ندارند و بند «ج» باید متوقف شود؛ اما طیف موسوم به چپ، با اعتقاد به حق قانون‌گذاری برای مجلس، بر جواز تفویض این حق از سوی ولی ‌فقیه به مجلس نیز تأکید می‌کردند <ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۶۶؛ خواجه‌سروی، رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، ۲۹۸ ـ ۲۹۹.</ref> در سال ۱۳۶۳، اعلام فهرست نامزدهای دوره دوم مجلس در جامعه روحانیت مبارز تهران اختلافاتی به وجود آورد که از آن پس رو به فزونی گذاشت.<ref>شادلو، تکثرگرایی، ۱۰۷ ـ ۱۰۸؛ محتشمی‌پور، چندصدایی در جامعه و روحانیت، ۳۵ ـ ۳۶.</ref> [[حدود اختیارات رهبری]]، از موارد اختلافی دیگر بود؛ اعتقاد به اختیار ولی فقیه در تعطیل [[احکام اولیه]] بر اساس مصلحت که جناح چپ بر آن پای می‌فشرد، با مخالفت جناح راست مواجه بود که [[احکام حکومتی]] را [[بدعت]] می‌دانست و حدود اختیارات رهبر را در احکام اولیه تسری می‌داد.<ref>درویشی سه‌تلانی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور (۱۳۵۷ ـ ۱۳۶۸)، ۲۸۲ ـ ۲۸۳ و ۵۳۷.</ref>
ایران نیز در دویست سال گذشته با تحریم‎های اقتصادی روبه‌رو بوده است. در دوره قاجاریه، به علت وابستگی اقتصاد شمال ایران به ساختار اقتصادی روسیه، به‌ویژه شبکه حمل‌ونقل آن، این کشور از تحریم اقتصادی علیه ایران استفاده می‌کرد (سجادپور، 7). انگلیس نیز در سال 1331 به منظور تضعیف دولت محمد مصدّق، ایران را مورد محاصره اقتصادی همه‌جانبه، ازجمله تحریم نفتی قرار داد (مهدوی، 89).
در دور دوم ریاست جمهوری سیدعلی خامنه‌ای در سال ۱۳۶۴، اختلاف نظر در انتخاب نخست‌وزیر، به اختلافات دامن زد. جناح راست تلاش می‌کرد از حضور [[میرحسین موسوی]] در پست نخست‌وزیری ممانعت کند و خواستار نخست‌وزیری [[محمدرضا مهدوی کنی]] بود و جناح چپ از موسوی حمایت می‌کرد.<ref>شادلو، تکثرگرایی، ۱۰۹؛ درویشی سه‌تلانی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور (۱۳۵۷ ـ ۱۳۶۸)، ۲۸۳؛ مقاله موسوی، میرحسین.</ref> حتی با وجود نامه امام‌خمینی به نمایندگان، مبنی بر رأی مثبت به نخست‌وزیری موسوی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۹۳/</ref> نود و نُه تن از ۲۷۰ نماینده مجلس با این امر مخالفت کردند. سخنان [[احمد آذری قمی]] هم که اوامر [[ولی ‌فقیه]] را به [[مولوی]] و [[ارشادی]] تقسیم کرد، <ref>مقاله احمد آذری قمی.</ref> باعث شد جناح راست متهم به مخالفت با ولایت فقیه شود.<ref>هاشمی رفسنجانی، امید و دلواپسی، ۲۸۳؛ محتشمی‌پور، چندصدایی در جامعه و روحانیت، ۳۰.</ref> پس از انتخاب موسوی، اختلافات همچنان ادامه داشت که ازجمله آن می‌توان به خصوصی‌سازی و واگذاری امور به دست مردم اشاره کرد که جناح چپ با توجه به موقعیت جنگ، معتقد به اقتصاد بسته دولتی بود و جناح راست با توجه به احکام اولیه، بر اقتصاد باز تأکید می‌کرد.<ref>درویشی سه‌تلانی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور (۱۳۵۷ ـ ۱۳۶۸)، ۲۸۴؛ دارابی، جریان شناسی سیاسی در ایران، ۳۰۷.</ref> در واقع شماری بر این باور بودند که جناح راست سنتی با قوانین حمایتی اقشار کم‌درآمد، مخالفت می‌کند و بیشتر جانب بازار و سرمایه‌داران مرفه را می‌گیرد.<ref>شادلو، تکثرگرایی، ۱۰۹ ـ ۱۱۱.</ref>
تحریم‎های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مبانی نظری و رفتاری جدیدی در ایران شکل گرفت که در بسیاری از موارد با اهداف امریکا مغایر بود؛ از این‌رو امریکا سیاستش را در برابر ایران تغییر داد و با استفاده از دیپلماسی فشار، تحریم اقتصادی را در الگوی رفتاری خود با ایران گنجاند که در واقع واکنشی به تغییر رفتار و برنامه‌ها و اهداف ایران در عرصه بین‎المللی بود (‎متقی، 45 ـ 46؛ مشیرزاده و جعفری، 55 ـ 56).
تداوم اختلافات درونی [[حزب جمهوری اسلامی]]، میان راست سنتی و جناح روشنفکر از یک‌سو ازجمله در موضوع دولت موسوی، <ref>درویشی سه‌تلانی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور (۱۳۵۷ ـ ۱۳۶۸)، ۲۸۴.</ref> سرانجام منجر به پیشنهاد تعطیلی حزب در خرداد ۱۳۶۶ و موافقت امام‌خمینی با آن شد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۷۵ ـ ۲۷۶؛ مقاله حزب جمهوری اسلامی.</ref> هرچند با تعطیلی این حزب جامعه روحانیت مبارز فعال‌تر شد، اما اختلافات درونی آن بیش از پیش نمایان گشت.<ref>سلیمی‌ بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۴۸ ـ ۶۴.</ref> همه این اختلافات، زمینه انشعاب از جامعه روحانیت و تشکیل مجمع روحانیون را فراهم ساخت<ref>دارابی، جریان شناسی سیاسی در ایران، ۳۰۷.</ref> و اختلاف اعضا بر سر فهرست انتخاباتی مجلس سوم در سال ۱۳۶۷ (دوره اول و دوم)، اوج اختلافات دو گروه بود؛ <ref>ناطق نوری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۲/۸۸ ـ ۹۰.</ref> البته در انتخابات مجلس دوم نیز بر سر گنجاندن افرادی چون [[فخرالدین حجازی]]، [[مهدی کروبی]] و [[سیدمحمود دعایی]] در فهرست جامعه روحانیت اختلاف بود، ولی در آستانه انتخابات مجلس سوم [[مرتضی الویری]] و [[هادی غفاری]] از فهرست نامزدی جامعه روحانیت حذف شدند.<ref>شادلو، تکثرگرایی، ۱۰۸ و ۱۱۱؛ ناطق نوری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۲/۱۰۵.</ref> این اقدام، اعتراض گروه اقلیت و طرفداران آنان را در پی داشت. اعتراض به اقدامات جامعه روحانیت که به‌منزله دست‌برداشتن جامعه از حمایت از انقلابیان اصیل تفسیر می‌شد، چندان مؤثر نبود؛<ref>کردی، جامعه روحانیت مبارز تهران از شکل‌گیری تا انشعاب، ۱۹۱؛ محتشمی‌پور، چندصدایی در جامعه و روحانیت،۳۷.</ref> به همین دلیل افرادی از گروه چپ مانند سیدمحمد موسوی خوئینی‌ و [[سیدمحمد خاتمی]]، با توجه به اختلافات دیگر که با اکثریت جامعه روحانیت داشتند، پیشنهاد انشعاب از جامعه روحانیت را با مهدی کروبی مطرح کردند<ref>ناطق نوری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۲/۱۰۵ ـ ۱۰۶؛ محتشمی‌پور، ۳۷.</ref> و تلاش اشخاصی چون سیدعلی خامنه‌ای و اکبر هاشمی رفسنجانی برای رفع اختلاف و جلوگیری از انشعاب، با توجه به اختلافات زیاد دو گروه و تمایل‌نداشتن‌شان برای ادامه همکاری، بی‌فایده بود.<ref>ناطق نوری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۲/۱۰۶ ـ ۱۰۷.</ref> از سوی دیگر، از آنجاکه دست‌اندرکاران اصلی مجمع روحانیون مبارز فلسفه وجودی این تشکل را استمرار «خط امام» می‌دانستند،<ref>شورای مرکزی، ۱۸۵، ۲۰۳ و ۲۰۸.</ref> پیش از اعلام موجودیت از طریق سیداحمد خمینی و نیز دیدار با امام‌خمینی در اسفند ۱۳۶۶، موافقت شفاهی ایشان را با این اقدام گرفتند.<ref>محتشمی‌پور، چندصدایی در جامعه و روحانیت، ۳۸؛ ناطق نوری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۲/۱۰۵ ـ ۱۰۶؛ شادلو، تکثرگرایی، ۱۱۶.</ref>
امام‌خمینی ماهیت نهضت اسلامی ایران را موجب تقابل قدرت‎های بزرگ با ایران و توطئه‌چینی‌های گوناگون، ازجمله محاصره اقتصادی کشور می‎دانست (13/465). ایشان برخی دیگر از اهداف محاصره اقتصادی را ایجاد مانع در راه تحقق عدالت در ایران (12/34)، ناتوان‌سازی دولت اسلامی در رسیدگی به محرومان (20/341)، بازداشتن ملت ایران از حقوق مسلّم خود، همچون استرداد و محاکمه محمدرضا پهلوی (11/109) بر می‌شمرد.
مجمع روحانیون مبارز با اطلاع از موافقت امام‌خمینی، در ۲۹ اسفند ۱۳۶۶ بیانیه‌ای صادر کرد. این بیانیه که در اول فروردین ۱۳۶۷ منتشر شد، با اعلام تشکیل مجمع روحانیون مبارز، عمده‌ترین هدف خود را حضور فعال در انتخابات مجلس، اقتداربخشیدن به مجلس شورای اسلامی با انتخاب صحیح نمایندگان، دفاع از محرومان و مستضعفان و پشتیبانی از نهاد‌های اجرایی پیرو خط امام دانستند.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۵۳ ـ ۵۴.</ref>
نخستین تحریم جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امریکا، در پی تسخیر سفارت این کشور در ایران (13 آبان 1358)، در واکنش به گروگان‎گیری اعضای سفارت و با هدف آزادی گروگان‎ها صورت گرفت (← مقاله تسخیر لانه جاسوسی امریکا). اصلی‎ترین موارد تحریم در آن زمان، ممنوعیت واردات نفت از ایران، جلوگیری از صادرات قطعات یدکی و ابزارهای نظامی به ایران و مسدودکردن تمام دارایی‎های ایران در بانک‎های امریکایی بود (متقی، 53). موج دوم تحریم علیه ایران زمانی شکل گرفت که دولت امریکا به دلیل بمب‎گذاری در پایگاه نظامی این کشور در لبنان در اول آبان 1362، ایران را در فهرست کشورهای حامی تروریسم قرار داد و در پی آن، صادرات کلیه تجهیزات نظامی و کالاهای دارای مصارف دوگانه نظامی و غیر نظامی را به ایران ممنوع کرد و موجب محدودیت کمک‎های مالی، ازجمله اعطای وام بانک جهانی به ایران شد (نوازنی، 240؛ متقی، 55). در سال 1366 پس از درگیری مستقیم نظامی امریکا با ایران در خلیج فارس، تحریم‎های امریکا ضد ایران وارد مرحله جدیدی شد (نوازنی، 241). در این مرحله، امریکا در صدد کاهش صادرات نفت ایران به کشورهای غربی و محدودکردن تجارت آنها با ایران بر آمد (همان) و به برخی کشورها، مانند ژاپن نیز فشار آورد تا از روابط تجاری خود با ایران بکاهند (متقی، 58 ـ 59). روند تحریم‎های اقتصادی علیه ایران از سال 1368 به بعد نیز ادامه داشت.
از اعضای شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز می‌توان به افرادی چون مهدی کروبی، سیدمحمد موسوی خوئینی‌، محمدرضا توسلی، سیدمحمد خاتمی، محمدعلی انصاری، حیدرعلی جلالی خمینی، سیدمحمدعلی ابطحی، سیدسراج‌الدین موسوی، محمدحسن رحیمیان، سیدمهدی امام‌جمارانی، حسن صانعی، علی‌اکبر آشتیانی، سیدحمید روحانی (زیارتی)، اسدالله کیان‌ارثی، مجید انصاری، محمدعلی نظام‌زاده، سیدمحمد هاشمی، سیدتقی موسوی درچه‌ای، اسدالله بیات، هادی غفاری، محمدعلی رحمانی، [[صادق خلخالی]]، سیدمحمود دعایی، سیدعبدالواحد موسوی لاری، [[سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور]]، [[محمدعلی صدوقی]]، عیسی ولایی و رسول منتجب‌نیا اشاره کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ۸۱؛ شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب، ۳۰۹.</ref> همچنین کروبی دبیرکل، خاتمی مسئول کمیته فرهنگی و موسوی خوئینی‌ نیز مسئول کمیته سیاسی این تشکل شدند.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۲۷۷.</ref> جلالی خمینی، انصاری، صدوقی، ابطحی، نظام‌زاده و موسوی لاری هم اعضای هیئت اجرایی مجمع بودند.<ref>(اطلاعات، روزنامه، ۲۵/۱/۱۳۶۷، ۱ و ۲.</ref> به ‌طور کلی اعضای مؤسس مجمع، شامل سه گروه بودند: برخی از اعضای جامعه روحانیت مبارز، افرادی از دفتر امام‌خمینی و گروهی از مسئولان و مدیران نظام و نهادهای انقلابی.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۳۱.</ref> جمعی از علما و شخصیت‌های سرشناس غیر عضو نیز از این انشعاب حمایت کردند که ازجمله آنان می‌توان سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، [[یوسف صانعی]]، محمد عبایی خراسانی، [[سیدمحمد موسوی بجنوردی]]، سیدکاظم نورمفیدی، غلامحسین جمی، حسین هاشمیان، سیدمصطفی محقق داماد، سیدمحسن موسوی تبریزی و میرحسین موسوی را نام برد.<ref>شادلو، تکثرگرایی، ۱۱۹.</ref>
امام‌خمینی، با مغایردانستن تحریم اقتصادی با قوانین بین‌المللی (12/398) و ادعاهای بشردوستانه امریکا (11/186 و 224)، به‌گرمی از آن استقبال کرد (18/330) و تحریم را مایه بیداری و تلاش جوانان (18/132) و تحفه‌ای الهی نامید که افکار و توان نیروهای داخلی را به کار انداخت و از دولت و ارتش خواست در اقدامی پیش‌دستانه، دیگر کالاهای قدرت‌های استکباری را تحریم کنند تا کشور به خودکفایی برسد (21/433).
از سوی دیگر، پس از اعلام موجودیت مجمع روحانیون، برخی افراد معتقد بودند که انشعاب، پایگاه اجتماعی و شأن هدایتگری و اصلاحگری مجموعه روحانیت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۵۶.</ref> چنان‌که مهدوی کنی دبیرکل جامعه روحانیت، درباره موافقت امام‌خمینی با این انشعاب ابراز تردید کرد و آن را خلاف محکمات دیدگاه‌های ایشان مبنی بر اتحاد و اتفاق دانست؛<ref>شادلو، تکثرگرایی، ۱۲۰.</ref> همچنین افرادی چون [[علی‌اکبر مشکینی]]، رئیس وقت [[مجلس خبرگان رهبری]] و [[محمد محمدی ری‌شهری]]، وزیر اطلاعات وقت، برای ممانعت از انشعاب، به دیدار امام‌خمینی رفتند و از خطرهای احتمالی انشعاب ابراز نگرانی کردند؛ اما ایشان با رد درخواست این افراد، تشکیل گروه دیگر در روحانیت را به منزله اختلاف ندانست.<ref>سلیمی ‌بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۵۶.</ref> موسوی خوئینی و خاتمی که از اعضای مجمع بودند نیز در مصاحبه‌های جداگانه <ref>کیهان و اطلاعات، روزنامه، ۱۰ و ۱۵/۱/۱۳۶۷.</ref> با تأکید بر اجرای نظرهای امام‌خمینی و پیروی از راه ایشان، اختلاف نظر میان اعضای نهاد روحانیت را که همدل و دارای اصول و اهداف مشترک‌اند، طبیعی و موجب رشد و تکامل حرکت جامعه دانستند.<ref>شورای مرکزی، ۱۸۴ ـ ۱۹۳.</ref>
آثار و پیامدهای محاصره اقتصادی: تحریم‎های اقتصادی بی‌تأثیر نبوده و مشکلاتی، مانند محدودیت تجارت بین‌المللی ایران، سقوط ارزش ریال، قطع کمک نهادهای بین‎المللی و دشواری وضع اقتصادی و معیشتی مردم را به دنبال داشته است؛ اما بیشتر کارشناسان بر این نکته تأکید کرده‌اند که تحریم‎های امریکا تأثیری در تغییر رفتار ایران در جهت اهداف امریکا نداشته است (علیخانی، 337). برخی سیاست‌مداران نیز، تحریم‎های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران را موفق و برخی دیگر ناموفق ارزیابی کرده‌اند (برژینسکی و دیگران، 146 ـ 147).
پس از ابراز تردیدها، مجمع روحانیون مبارز در ۲۵ فروردین ۱۳۶۷ و در آستانه دور دوم انتخابات مجلس سوم، در نامه‌ای مبسوط به امام‌خمینی، گزارشی از روند شکل‌گیری و اهداف خود از این تشکل را بیان کرد. این نامه، با اشاره به وجود آزادی بیان و عقیده در سایه حکومت جمهوری اسلامی و همچنین تأکید امام‌خمینی بر نقش روحانیت در روشنگری جامعه، دخالت صحیح در امور مختلف را که می‌تواند در سرنوشت انقلاب، مؤثر باشد، عامل تشکیل مجمع خواند. اعضای مجمع در این نامه، خود را در پیروی از اصول و خط ‌مشی تعیین‌شده از سوی رهبر انقلاب در مقاطع مختلف، ازجمله «منشور انقلاب» که خواستار تبیین اسلام ناب محمدی و تفکیک آن از اسلام امریکایی بود، متعهد دانستند و ابراز امیدواری کردند تا در تشکل جدید، در عمل به وظیفه و ادای دین به ملت و شهدا، موفق‌تر باشند. این نامه که ترجیح خدمت در جمع جدید را تنها پس از تلاش برای نزدیکی نظرهای دو گروه و پافشاری گروه دیگر بر نظر خود بیان کرد، بر فعالیت اعضای مجمع در جهت حفظ آزادی بیان و اظهار عقیده، اقدامات قولی و عملی در تبیین و ابلاغ محتوای پیام امام‌خمینی به اقشار مختلف به‌ویژه مستضعف که وظیفه روحانیان است، تلاش برای استحکام هرچه بیشتر پیوند دو قشر روحانی و دانشگاهی که از دستاوردهای [[رهبری]] و [[انقلاب]] است، تأکید کرد. مجمع روحانیون مبارز در پایانِ نامه، از کمک مالی امام‌خمینی در انتخابات که در رسانه‌ها اعلام نشده بود، تشکر کرد. همچنین برای جلوگیری از ایجاد شائبه نبود وحدت و اطمینان مردم از رضایت امام‌خمینی، به کسب اجازه ابتدایی از ایشان پیش از تأسیس تشکل اشاره کرد و خواستار اعلام نظر امام‌خمینی در رسانه‌ها شد.<ref>شورای مرکزی، هفت ـ نه؛ اطلاعات، روزنامه، ۲۷/۱/۱۳۶۷، ۱ و ۲.</ref>
امام‌خمینی با وجود اینکه فشار محاصره اقتصادی و تحریم‌ها را کمرشکن شمرده (18/344)، آن را هدیه‎ای الهی ‎به شمار آورد و معتقد بود تحریم‎ها با وجود سختی‎هایی که پدید آورده، باعث پرورش فکرها و تلاش در راه خودکفایی (‎14/115 ـ 116)، فعالیت متفکران و رفع مشکلات کشور با کوشش دانشمندان داخلی (14/251 و 16/104) و ابتکارات مختلف متخصصان ایرانی (حتی در دوران جنگ) (14/114 ـ 116‎) شده است. ایشان حفظ استقلال، پدیدآمدن روحیه خودباوری، تبدیل‌کردن تهدیدِ تحریم به فرصتِ پیداکردن شخصیت خود و فعال‌شدن مغزهای راکد داخلی را از برکات محاصره اقتصادی می‌دانست (همان) و معتقد بود با ایمان راسخ ملت ایران و‎ توکلی که به خداوند، یگانه مدبّر عالم دارد، تهدیدها و تحریم‌ها کارساز نخواهد بود (11/38 ـ 39 و 12/378 ـ 379). ایشان بر این باور بود که همه ملت‌ها و دولت‌ها از ایران رویگردان نشده‌اند و با تحریم امریکا همراهی نخواهند ‎کرد (11/189، 207 و 327) و همراهی برخی دولت‌های قدرتمند و مدعی تمدن و استقلال را نشانه عدم استقلال واقعی و ترس آنها از امریکا می‌دانست (12/377).
امام‌خمینی در همین تاریخ در پاسخ به این نامه، ضمن موافقت با فعالیت روحانیون مبارز و تأیید سیر قضیه به همان صورت مطرح‌شده، انشعاب از یک تشکیلات و ایجاد تشکل جدید برای اظهار عقیده مستقل را به معنای اختلاف ندانست و با تعریف اختلاف به جنجال برای پیشبرد دیدگاه‌ها، بر شناخت خود از روحانیون دست‌اندرکار انقلاب و نبود اختلاف تأکید کرد و برای اعضای مجمع و همه کسانی که دلشان برای [[اسلام]] می‌تپد آرزوی توفیق کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۸؛ اطلاعات، روزنامه، ۲۷/۱/۱۳۶۷، ۱ و ۲.</ref> ایشان همچنین دهم آبان ۱۳۶۷ در پاسخ به نامه [[محمدعلی انصاری]]، درباره وضعیت ایجادشده و دودستگی میان نیروهای انقلاب و قضیه اسلام امریکایی<ref>قزل‌ایاق، ائتلاف‌های سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، ۱۹۲.</ref> که به «منشور برادری» شهرت یافت، با بیان اختلاف نظرِ بسیار در کتاب علمای بزرگ، این اختلافات را نه به معنای تخلف از حق که آن را دلیلی بر بازبودن باب اجتهاد در حکومت اسلامی تفسیر کرد و با تأیید شکل‌گیری دو جناح بر پایه اصول مورد وفاق، وجود دیدگاه‌های مختلف، هرچند مخالف در حکومت اسلامی را مادامی که زیربنایی نباشد، موجب آسیب به نظام و تهدیدی برای انقلاب ندانست و بر وحدت رویه و عمل تأکید کرد. ایشان طبیعت انقلاب و نظام را به‌ گونه‌ای دانست که باید نظرهای اجتهادی و فقهی اگرچه مخالف، به صورت آزادانه مطرح شوند و کسی نباید جلوی آن را بگیرد. ایشان ضمن تأکید بر مشترک‌بودن اهداف دو گروه، یادآور شد که موضع‌گیری‌های آنان به صورتی باشد که حافظ اصول و خشم و کینه انقلابی علیه [[امریکا]] و [[سرمایه‌داری غرب]] از یک‌سو و [[شوروی]] و [[کمونیسم شرق]] از سوی دیگر باشد. ایشان ضمن اشاره به نقش انتقاد سازنده در رشد و هدایت دو جریان، تأکید کرد هیچ‌کس نباید خود را مطلق و مبرا از انتقاد بداند و البته انتقاد هم نباید در جهت تخریب طرف مقابل باشد. ایشان در پایان با بیان اهمیت برادری، تفکر و وحدت در مرحله سازندگی کشور، ایستادگی قاطعانه در برابر توطئه‌های دشمن مشترک را خواستار شد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۷۶ ـ ۱۸۰.</ref>
برخی مخالفان تحریم معتقد بودند نفت ایران در هر صورت، حتی با هزینه بیشتر به فروش می‌رسد (تیمرمن، 182) و سیاست تحریم به نفع امریکا نبوده است (برژینسکی و دیگران، 151)؛ چنان‌که پس از سال‌ها تحریم ایران به ‌دست امریکا، حسابرسی این کشور اعلام کرد تأثیر تحریم‌های اقتصادی امریکا علیه ایران ناپیدا و تعیین میزان موفقیت آن دشوار است و همچنین گره‌خوردن روابط تجاری ایران با جهان و نقش تعیین‌کننده آن در بازار نفت جهان، کار امریکا را در انزوای اقتصادی ایران مشکل کرده است (قاسمی، 196).
==ساختار و اهداف==
راهکارهای مقابله با تحریم: امام‌خمینی با نگاه عمیق دینی خود، به راهکارهایی برای مقابله با محاصره و تحریم اقتصادی و ناکارامدکردن آن سفارش می‌کرد که ایمان و توکل بر خدا (17/411 و 20/326)، استقلال فکری و فرهنگی (9/516 و 11/187)، کسب علم و دانش (10/80)، تلاش در جهت خودکفایی و عدم وابستگی اقتصادی کشور و تحمل سختی‎ها (11/401، 414 و 21/417)، از آن جمله است. ایشان در راه مبارزه با تحریم اقتصادی، بر محور خودکفایی، به‌ویژه در امور کشاورزی و صنعتی تأکید بسیار می‌کرد (10/333 و 13/336) و معتقد بود خودکفانبودن کشور موجب تحقیر ملت و تسلط بیگانگان بر آنان خواهد شد (11/423 ـ 424). ایشان راه رسیدن به خودکفایی را کار و تلاش در تمامی زمینه‌ها و فعالیت دانشمندان می‌دانست (17/241) (← مقاله تولید و صنعت).
پس از پاسخ امام‌خمینی، مجمع روحانیون مبارز اقدام به تدوین اساسنامه کرد و پس از صدور مجوز از سوی کمیسیون ماده ده احزاب در دوازدهم تیر ۱۳۶۸، این تشکل به صورت قانونی و با نام «مجمع روحانیون مبارز تهران» رسمیت یافت؛ اما با گسترش فعالیت و تأسیس چند دفتر در برخی مراکز استان‌ها واژه «تهران» حذف و به مجمع روحانیون مبارز تغییر یافت.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۲۸؛ اداره کل سیاسی وزارت کشور، دبیرخانه کمیسیون ماده ۱۰ احزاب، شناسنامه تشکل‌ها و احزاب سیاسی ایران، ۱/۳۱.</ref>
امام‌خمینی با اشاره به سختی‎های دوره پیامبر(ص) و محاصره مسلمانان در شِعب ابی‎طالب که از نگاه ایشان به‌مراتب سخت‌تر از این دوران بود (13/308)، مردم را به تأسی به آن بزرگوار و تحمل مشکلات در راه رسیدن به اهداف عالی توصیه می‎کرد (17/312 و 19/54). همچنین مصرف‎گرایی، رفاه‌طلبی و بی‎بندوباری را نقطه مقابل استقلال می‌دانست و بر تشویق متخصصان داخلی و واردنکردن کالاهای تجملی و مصرفی سفارش می‌کرد (21/233 و 417) (← مقاله استقلال) و به دشمن نیز گوشزد می‌کرد ملتی که اهل روزه و پذیرش شهادت است، ترسی از محاصره اقتصادی به خود راه نمی‌دهد (12/398 ـ 399).
بنابر ماده ششم از اساسنامه، ارکان مجمع روحانیون عبارت‌اند از: شورای مرکزی، دبیر و هیئت اجرایی. اهداف مجمع عبارت‌اند از: نگاهبانی از مبانی و اهداف اسلام، زنده نگاه‌داشتن روحیه استکبارستیزی، نشر و تبیین معارف اصیل اسلامی، تبیین شأن تاریخی روحانیت و اهتمام به امر حوزه‌های علمیه و مساجد، تحکیم مبانی وحدت و انسجام جامعه و عنایت به اصول استوار جدال احسن در برابر مخالفان، تکیه بر اصل [[ولایت فقیه]]، نشر و تبیین اندیشه‌ها و مواضع امام‌خمینی، تقویت قوای تقنینی، اجرایی و قضایی جمهوری اسلامی ایران.<ref>اداره کل سیاسی وزارت کشور، دبیرخانه کمیسیون ماده ۱۰ احزاب، شناسنامه تشکل‌ها و احزاب سیاسی ایران، تهران، ۱/۳۲ ـ ۳۳؛ شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب، ۳۰۹ ـ ۳۱۰.</ref> همچنین با ابراز امیدواری به خدمات بهتر اعضا در تشکل جدید، تبیین و ترویج آرمان‌های امام‌خمینی به عنوان خط مشی کلی مجمع معرفی شد. در زمینه فرهنگی هم بر توزیعِ برابر امکانات، قابلیت‌ها و توانمندی‌های فرهنگی میان جناح‌های سیاسی و همچنین فعالیت فرهنگی مبتنی بر آموزه‌های دینی و ارزش‌های انقلاب تأکید شد.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۴۰ و ۴۲ ـ ۴۳.</ref> در بخش اقتصادی، به دخالت دولت در اقتصاد، اعتقاد به گسترش تعاونی‌ها، اولویت خوداتکایی در بخش کشاورزی و توسعه صنعتی در درازمدت توجه شد.<ref>مرتجی، جناح‌های سیاسی در ایران امروز، ۱۱۱.</ref> این اساسنامه، مبانی فکری مجمع را عبارت از: نگاهبانی از مبانی و اهداف حقیقت اسلام، زنده‌نگه‌داشتن روح شدت و ستیز جامعه اسلامی علیه استکبار، نشر و تبیین معارف اصیل اسلامی، عنایت به اصول استوار «جدال احسن» نسبت به مخالفان، تحکیم مبانی وحدت و انسجام جامعه، تبیین شأن تاریخی نهاد مقدس روحانیت و تقویت همه‌جانبه این نهاد، تکیه بر اصل ولایت فقیه و تقویت مبانی تبلیغی و فرهنگی آن، اهتمام به امر حوزه‌های علمیه و مساجد، نشر و تبیین اندیشه‌ها و مواضع رهبر انقلاب در مسائل مختلف و تکیه اصولی در مبارزه با اسلام امریکایی و دفاع از اسلام ناب محمدی شمرده است.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۳۱۲.</ref>
استفاده مثبت از ابزار تحریم: امام‌خمینی در سال‌های آغاز نهضت و در هشدار نسبت به ضرورت مبارزه با رژیم اسرائیل، از کشورهای اسلامی می‌خواست برای دفاع از مظلومان فلسطین و پیروزی بر دشمن صهیونیستی، همواره از همه ابزارها استفاده کنند؛ ازجمله با نبرد اقتصادی به مقابله اسرائیل بروند و با تحریم همه‌جانبه نفتی و تجاری و غیره، ریشه این ماده فساد را که تهدیدی علیه ممالک اسلامی است، از قلب ممالک اسلامی در آورند (2/139 و 201).
==فعالیت و اقدامات==
منابع: امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش؛ انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، 1382ش؛ برژینسکی، زبیگنیو و اسکو کرافت و ریچارد مورفی، گزارش شورای روابط خارجی ایالات متحده، ضرورت بازنگری در سیاست امریکا در قبال ایران، ترجمه مجتبی امیری، مجله اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 115 ـ 116، 1376ش؛ بنیس، فلیس، سیطره امریکا بر سازمان ملل، ترجمه احمد تدین، همشهری، چاپ اول، 1376ش؛ تیمرمن، کنت، گزارش‎ تحریم اقتصادی ایران، مجله سیاست خارجی، شماره 41، 1376ش؛ حدادی، مهدی، تحریم‌های بین‌المللی، ابزار سیاست ملی یا ضمانت اجرایی بین‌المللی، مجله حقوق خصوصی، شماره 3، 1382ش؛ دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1373ش؛ زهرانی، مصطفی، نظریه‎های تحریم اقتصادی، تهران، وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1376ش؛ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، بوستان کتاب، چاپ بیست و یکم، 1385ش؛ سجادپور، سیدمحمدکاظم، ارزیابی مهار دوگانه، چهار نگاه متفاوت، مجله سیاست خارجی، شماره 41، 1376ش؛ طلوعی، محمود، فرهنگ جامع علوم سیاسی، تهران، علم، چاپ دوم، 1377ش؛ علیخانی، حسین، تحریم ایران، شکست یک سیاست، ترجمه محمد متقی‎نژاد، تهران، وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1384ش؛ قاسمی، مصطفی، تحریم‎های یکجانبه امریکا علیه ایران و آثار آن، مجله مربیان، شماره 27، 1387ش؛ متقی، ابراهیم، تأثیر تحریم‎های امریکا بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، شماره 9، 1379ش؛ مدنی، سیدجلال‌الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نهم، 1378ش؛ مشیرزاده، حمیرا و هرمز جعفری، قدرت هژمون و دولت‌های انقلابی، مطالعه موردی امریکا و جمهوری اسلامی ایران، مجله روابط خارجی، شماره 13، 1391ش؛ مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ)، تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی (1324 ـ 1357)، تهران، چاپخانه صنوبر، چاپ اول، 1368ش؛ نوازنی، بهرام، الگوهای رفتاری ایالات متحده امریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی (1357 ـ 1380)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1383ش؛ ولی‌زاده، اکبر، تحریم منع گسترش در تئوری‌های بین‌الملل، مجله سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 2، 1378ش؛ هالستی، کی. جی، مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل، ترجمه بهرام مستقیمی و مسعود طارم‌سری، تهران، وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1373ش.
با قطعی‌شدن انشعاب و نزدیک‌شدن به [[انتخابات]] سومین دوره [[مجلس شورای اسلامی]] که موجب ایجاد فضای انتخاباتی جدیدی شده بود، مجمع روحانیون مبارز در فهرست جداگانه خود ۳۰ نامزد را معرفی کرد که یازده نفر آنان ازجمله هاشمی رفسنجانی، کروبی، حجازی، [[حسن روحانی]]، صدوقی، [[عباسعلی عمید زنجانی]] و مصطفی معین با فهرست [[جامعه روحانیت مبارز]] مشترک بودند.<ref>هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ۶۳؛ سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۱۵۳.</ref> در این انتخابات، بسیاری از شخصیت‌های سیاسی کشور، از نمایندگان مجمع حمایت کردند.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۷/۱/۱۳۶۷، ۲ و ۳.</ref> نوزدهم فروردین ۱۳۶۷ انتخابات مجلس در اوج بمباران [[جنگ تحمیلی]] برگزار شد و در دور اول آن چهارده نفر از اعضای مجمع حائز اکثریت آرا در شهر تهران شدند.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۲۰/۱/۱۳۶۷، ۲؛ هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ۷۶؛ سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۱۵۹ ـ ۱۶۰.</ref> دور دوم انتخابات هم ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۷ برگزار شد و فهرست مجمع توانست در مجموع ۲۷ نفر از ۳۰ نامزد خود را از تهران راهی مجلس کند <ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۱۵۲؛ جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲.</ref> و به پیروزی قاطع برسد.<ref>هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ۱۱۹.</ref>
مجمع روحانیون که در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی حضور فعالی داشت، در حوادث و مناسبت‌های مختلف نیز اعلام نظر می‌کرد که ازجمله آنها می‌توان به ضرورت حضور در جبهه‌ها (۶/۴/۱۳۶۷)، حادثه [[سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران]] از سوی [[امریکا]] در دوازدهم تیر ۱۳۶۷، اعلام آمادگی برای تحقق منشور برادری در هجدهم آبان ۱۳۶۷، محکوم‌ساختن انتشار [[کتاب آیات شیطانی]] در اول اسفند ۱۳۶۷ اشاره کرد.<ref>شورای مرکزی، ۴۰، ۴۱، ۴۳، ۵۳ و ۶۸.</ref> مجمع همچنین پس از درگذشت امام‌خمینی، در بیست خرداد ۱۳۶۸ در پیامی به رهبری جدید انقلاب و نظام، [[سیدعلی خامنه‌ای]] فقدان جبران‌ناپذیر امام‌خمینی را تسلیت گفت و با حمایت از انتخاب وی، برای قطع امید دشمنان و شادی روح امام‌خمینی، بر حفظ وحدت تأکید کرد.<ref>شورای مرکزی، ۱۰۲ ـ ۱۰۳.</ref> برخی از بیانیه‌های مجمع روحانیون پس از درگذشت امام‌خمینی، با موضوع حمایت از همه‌پرسی اصلاحات قانون اساسی در ۲۵ تیر ۱۳۶۸ و گرامی‌داشت شهدای مکه در چهارم آبان ۱۳۶۸ صادر شد.<ref>شورای مرکزی، ۱۰۷ و ۱۲۵.</ref> به طور کلی مجمع روحانیون در تمامی بیانیه‌ها از امام‌خمینی به بزرگی یاد کرده و بر راه و کلام امام و پیروی از خط ‌مشی و مرام ایشان تأکید داشته است.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۱۲۴.</ref>
==پانویس==
{{پانویس|۲}}
==منابع==
{{منابع|۲}}
*اداره کل سیاسی وزارت کشور، دبیرخانه کمیسیون ماده ۱۰ احزاب، شناسنامه تشکل‌ها و احزاب سیاسی ایران، تهران، کمیل، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
*اطلاعات، روزنامه، ۱۰، ۱۵، ۱۷، ۲۰، ۲۵ و ۲۷/۱/۱۳۶۷ش.
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
*جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۵/۲/۱۳۶۷ش.
*خواجه‌سروی، غلامرضا، رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
*دارابی، علی، جریان شناسی سیاسی در ایران، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
*درویشی سه‌تلانی، فرهاد، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور (۱۳۵۷ ـ ۱۳۶۸)، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
*سلیمی بنی، صادق و آیت مظفری، مجمع روحانیون مبارز، قم، زمزم هدایت، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
*شادلو، عباس، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، تهران، مولف، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
*شادلو، عباس، تکثرگرایی در جریان اسلامی (ناگفته‌های تاریخی از علل پیدایش جریان راست و چپ مذهبی ۱۳۸۰ ـ ۱۳۶۰)، تهران، وزرا، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
*صالح، سیدمحسن، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. *قزل‌ایاق، ایمان حسین، ائتلاف‌های سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش. *کردی، علی، جامعه روحانیت مبارز تهران از شکل‌گیری تا انشعاب، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
*کیهان، روزنامه، ۱۰ و ۱۵/۱/۱۳۶۷ش.
*مجمع روحانیون مبارز، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹ش.
*محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، چند صدایی در جامعه و روحانیت، تهران، خانه اندیشه جوان، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
*مرتجی، حجت، جناح‌های سیاسی در ایران امروز، تهران، نقش و نگار، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
*منتظری، حسینعلی، خاطرات آیت‌الله منتظری، قم، بی‌نا، ۱۳۷۹ش.
*مهدوی کنی، محمدرضا، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، تدوین غلامرضا خواجه‌سروی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
*ناطق نوری، علی‌اکبر، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ج۱، تدوین مرتضی میردار، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
*ناطق نوری، علی‌اکبر، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ج۲، تدوین مرتضی میردار، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
*نعمتی زرگران، مرتضی، شهید دکتر محمدجواد باهنر، مبارزات، مواضع و دیدگاه‌ها، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
*هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۴، امید و دلواپسی، به اهتمام سارا لاهوتی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
*هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۷، پایان دفاع، آغاز بازسازی، به کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم، ۱۳۹۰ش.
*هاشمی رفسنجانی، اکبر، هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، به اهتمام محسن هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
{{پایان}}
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]

نسخهٔ ‏۱۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۱:۰۲

مُحاصره اقتصادی منع یا محدودکردن روابط اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران از سوی یک یا چند کشور به منظور تغییر رفتار آن.

مفهوم‌شناسی

محاصره به معنای گرداگرد گرفتن، حصاری‌کردن در جنگ و گرفتن اطراف کسی یا چیزی است، به ‌طوری ‌که توان بیرون‌آمدن نداشته باشد (دهخدا، 12/17965). محاصره اقتصادی در اصطلاح به قطع یا محدودکردن مناسبات تجاری و سیاسی، به عنوان اقدامی تنبیهی به ‌دست یک یا چند دولت علیه کشوری که قوانین بین‎المللی را نقض کرده است، اطلاق می‎شود (انوری، 3/1635). برخی کارشناسان، تحریم اقتصادی را واکنشی به رفتار سیاسی یک کشور و با هدف تغییر در ایستارها، رفتارهای داخلی و خارجی کشور تحریم‎شونده و مجازات آن کشور می‎دانند (هالستی، 377؛ علیخانی، 41)؛ البته استفاده از این ابزار، بدون توجه به منافع و خواست‌ اعضای جامعه جهانی و بر خلاف اصول و موازین بین‌المللی، سیاستی است که برخی قدرت‌ها علیه برخی کشورهای در حال توسعه اعمال می‌کنند (حدادی، 110). محاصره اقتصادی در ادبیات اقتصاد سیاسی و عرف سیاسی، معادل تحریم اقتصادی است و از قرن نوزدهم میلادی به بعد، در مبارزات سیاسی به ‎کار گرفته می‌شود (طلوعی، 349). امروزه تحریم با گستره بیشتر و هزینه کمتری که دارد، جایگزین مناسبی برای گزینه نظامی به شمار می‌آید (زهرانی، 4).

پیشینه

استفاده از روش محاصره اقتصادی سابقه‎‎ای طولانی در تاریخ دارد (علیخانی، 34). نخستین مورد مستند تحریم در متون غربی، به سال 432 پیش از میلاد و عصر یونان باستان و دستور «مگارین» برای تحریم اهالی شهر «مگارا»، به دلیل ربودن سه زن اسپازینی بر می‌گردد (همان). در تاریخ اسلام نیز سران قریش از محاصره همه‌جانبه، به‌ویژه اقتصادی علیه مسلمانان برای جلوگیری از نفوذ و پیشرفت اسلام استفاده کردند. این تحریم‌ها، علاوه بر جلوگیری از رسیدن مواد خوراکی به مسلمانان مکه، شامل ازدواج با آنان نیز می‌شد (سبحانی، 342). تحریم در تاریخ امریکا از قرن هیجدهم میلادی به بعد بارها اجرا شده است (علیخانی، 34). ساکنان مهاجر این کشور در سال 1765م/ 1144ش در اعتراض به اجرای قانون «استمپ» که تجارت امریکا با فرانسه را محدود می‌کرد، کالاهای انگلیسی را تحریم کردند که این اقدام به جنگ‌های داخلی انجامید (همان، 35). امریکا در سال 1822م/ 1201ش در واکنش به اقدام انگلیس در محدودکردن تجارت با فرانسه، مبادلات تجاری خود را با انگلستان متوقف کرد (همان). تحریم اقتصادی تا سال 1918م/ 1297ش مکمل اقدامات نظامی به شمار می‌رفت؛ اما پس از جنگ جهانی اول به جای اقدامات نظامی، مورد توجه جدی قرار گرفت (همان). پس از تشکیل جامعه ملل، قانون تحریم درباره برخی کشورها در سال‌های 1921 و 1934 و 1936م اجرا شد (هالستی، 378). قدرت‌های بزرگ از این ابزار علیه یکدیگر نیز استفاده کرده‎اند. در سال 1960م/ 1339ش دولت شوروی از تجارت خود با چین بسیار کاست. در سال 1980م/ 1359ش، امریکا، شوروی را به دلیل حمله به افغانستان، مورد مجازات‌های اقتصادی قرار داد (همان، 377 و 393). از سال 1945 تا 1990م بیشترین تحریم‌ها را امریکا اعمال کرده است (ولی‌زاده، 278). اعمال تحریم تنها از سوی کشورهای قدرتمند علیه دیگر کشورها نبوده است، بلکه کشورهای دیگر نیز گاهی از این ابزار استفاده کرده‎اند و تحریم کشورهای عرب در سال 1973م/ 1352ش علیه حامیان رژیم اسرائیل از آن جمله است (طلوعی، 349). گاهی نیز از تحریم به عنوان ابزاری برای حفظ منافع ملت‌ها در برابر استعمارگران استفاده شده است که نمونه شاخص آن تحریم تنباکوست. پس از اعطای انحصاری امتیاز تولید، خرید و فروش توتون و تنباکوی ایران به یک انگلیسی به مدت پنجاه سال، میرزامحمدحسن شیرازی با تحریم شرعی استعمال توتون و تنباکو، باعث لغو این امتیاز شد (مدنی، 1/65 و 74) (← مقاله نهضت تحریم تنباکو). طبق قانون وضع‌شده در سازمان ملل، این نهاد بین‌المللی نیز حق تحریم کشورها را دارد (حدادی، 110). نخستین تحریم‎ سازمان ملل درباره حکومت اقلیت سفیدپوست رودزیا و دومین آن تحریم اقتصادی افریقای جنوبی در دوره آپارتاید در سال 1977م/ 1356ش بود (بنیس، 227؛ هالستی، 378). از سال 1990م/ 1369ش تاکنون، کشورهای مختلفی ازجمله عراق، یوگسلاوی، سومالی، لیبی، لیبریا، هائیتی و افغانستان به ‌دست شورای امنیت سازمان ملل تحریم شده‎اند (بنیس، 232). ایران نیز در دویست سال گذشته با تحریم‎های اقتصادی روبه‌رو بوده است. در دوره قاجاریه، به علت وابستگی اقتصاد شمال ایران به ساختار اقتصادی روسیه، به‌ویژه شبکه حمل‌ونقل آن، این کشور از تحریم اقتصادی علیه ایران استفاده می‌کرد (سجادپور، 7). انگلیس نیز در سال 1331 به منظور تضعیف دولت محمد مصدّق، ایران را مورد محاصره اقتصادی همه‌جانبه، ازجمله تحریم نفتی قرار داد (مهدوی، 89). تحریم‎های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مبانی نظری و رفتاری جدیدی در ایران شکل گرفت که در بسیاری از موارد با اهداف امریکا مغایر بود؛ از این‌رو امریکا سیاستش را در برابر ایران تغییر داد و با استفاده از دیپلماسی فشار، تحریم اقتصادی را در الگوی رفتاری خود با ایران گنجاند که در واقع واکنشی به تغییر رفتار و برنامه‌ها و اهداف ایران در عرصه بین‎المللی بود (‎متقی، 45 ـ 46؛ مشیرزاده و جعفری، 55 ـ 56). امام‌خمینی ماهیت نهضت اسلامی ایران را موجب تقابل قدرت‎های بزرگ با ایران و توطئه‌چینی‌های گوناگون، ازجمله محاصره اقتصادی کشور می‎دانست (13/465). ایشان برخی دیگر از اهداف محاصره اقتصادی را ایجاد مانع در راه تحقق عدالت در ایران (12/34)، ناتوان‌سازی دولت اسلامی در رسیدگی به محرومان (20/341)، بازداشتن ملت ایران از حقوق مسلّم خود، همچون استرداد و محاکمه محمدرضا پهلوی (11/109) بر می‌شمرد. نخستین تحریم جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امریکا، در پی تسخیر سفارت این کشور در ایران (13 آبان 1358)، در واکنش به گروگان‎گیری اعضای سفارت و با هدف آزادی گروگان‎ها صورت گرفت (← مقاله تسخیر لانه جاسوسی امریکا). اصلی‎ترین موارد تحریم در آن زمان، ممنوعیت واردات نفت از ایران، جلوگیری از صادرات قطعات یدکی و ابزارهای نظامی به ایران و مسدودکردن تمام دارایی‎های ایران در بانک‎های امریکایی بود (متقی، 53). موج دوم تحریم علیه ایران زمانی شکل گرفت که دولت امریکا به دلیل بمب‎گذاری در پایگاه نظامی این کشور در لبنان در اول آبان 1362، ایران را در فهرست کشورهای حامی تروریسم قرار داد و در پی آن، صادرات کلیه تجهیزات نظامی و کالاهای دارای مصارف دوگانه نظامی و غیر نظامی را به ایران ممنوع کرد و موجب محدودیت کمک‎های مالی، ازجمله اعطای وام بانک جهانی به ایران شد (نوازنی، 240؛ متقی، 55). در سال 1366 پس از درگیری مستقیم نظامی امریکا با ایران در خلیج فارس، تحریم‎های امریکا ضد ایران وارد مرحله جدیدی شد (نوازنی، 241). در این مرحله، امریکا در صدد کاهش صادرات نفت ایران به کشورهای غربی و محدودکردن تجارت آنها با ایران بر آمد (همان) و به برخی کشورها، مانند ژاپن نیز فشار آورد تا از روابط تجاری خود با ایران بکاهند (متقی، 58 ـ 59). روند تحریم‎های اقتصادی علیه ایران از سال 1368 به بعد نیز ادامه داشت. امام‌خمینی، با مغایردانستن تحریم اقتصادی با قوانین بین‌المللی (12/398) و ادعاهای بشردوستانه امریکا (11/186 و 224)، به‌گرمی از آن استقبال کرد (18/330) و تحریم را مایه بیداری و تلاش جوانان (18/132) و تحفه‌ای الهی نامید که افکار و توان نیروهای داخلی را به کار انداخت و از دولت و ارتش خواست در اقدامی پیش‌دستانه، دیگر کالاهای قدرت‌های استکباری را تحریم کنند تا کشور به خودکفایی برسد (21/433). آثار و پیامدهای محاصره اقتصادی: تحریم‎های اقتصادی بی‌تأثیر نبوده و مشکلاتی، مانند محدودیت تجارت بین‌المللی ایران، سقوط ارزش ریال، قطع کمک نهادهای بین‎المللی و دشواری وضع اقتصادی و معیشتی مردم را به دنبال داشته است؛ اما بیشتر کارشناسان بر این نکته تأکید کرده‌اند که تحریم‎های امریکا تأثیری در تغییر رفتار ایران در جهت اهداف امریکا نداشته است (علیخانی، 337). برخی سیاست‌مداران نیز، تحریم‎های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران را موفق و برخی دیگر ناموفق ارزیابی کرده‌اند (برژینسکی و دیگران، 146 ـ 147). امام‌خمینی با وجود اینکه فشار محاصره اقتصادی و تحریم‌ها را کمرشکن شمرده (18/344)، آن را هدیه‎ای الهی ‎به شمار آورد و معتقد بود تحریم‎ها با وجود سختی‎هایی که پدید آورده، باعث پرورش فکرها و تلاش در راه خودکفایی (‎14/115 ـ 116)، فعالیت متفکران و رفع مشکلات کشور با کوشش دانشمندان داخلی (14/251 و 16/104) و ابتکارات مختلف متخصصان ایرانی (حتی در دوران جنگ) (14/114 ـ 116‎) شده است. ایشان حفظ استقلال، پدیدآمدن روحیه خودباوری، تبدیل‌کردن تهدیدِ تحریم به فرصتِ پیداکردن شخصیت خود و فعال‌شدن مغزهای راکد داخلی را از برکات محاصره اقتصادی می‌دانست (همان) و معتقد بود با ایمان راسخ ملت ایران و‎ توکلی که به خداوند، یگانه مدبّر عالم دارد، تهدیدها و تحریم‌ها کارساز نخواهد بود (11/38 ـ 39 و 12/378 ـ 379). ایشان بر این باور بود که همه ملت‌ها و دولت‌ها از ایران رویگردان نشده‌اند و با تحریم امریکا همراهی نخواهند ‎کرد (11/189، 207 و 327) و همراهی برخی دولت‌های قدرتمند و مدعی تمدن و استقلال را نشانه عدم استقلال واقعی و ترس آنها از امریکا می‌دانست (12/377). برخی مخالفان تحریم معتقد بودند نفت ایران در هر صورت، حتی با هزینه بیشتر به فروش می‌رسد (تیمرمن، 182) و سیاست تحریم به نفع امریکا نبوده است (برژینسکی و دیگران، 151)؛ چنان‌که پس از سال‌ها تحریم ایران به ‌دست امریکا، حسابرسی این کشور اعلام کرد تأثیر تحریم‌های اقتصادی امریکا علیه ایران ناپیدا و تعیین میزان موفقیت آن دشوار است و همچنین گره‌خوردن روابط تجاری ایران با جهان و نقش تعیین‌کننده آن در بازار نفت جهان، کار امریکا را در انزوای اقتصادی ایران مشکل کرده است (قاسمی، 196). راهکارهای مقابله با تحریم: امام‌خمینی با نگاه عمیق دینی خود، به راهکارهایی برای مقابله با محاصره و تحریم اقتصادی و ناکارامدکردن آن سفارش می‌کرد که ایمان و توکل بر خدا (17/411 و 20/326)، استقلال فکری و فرهنگی (9/516 و 11/187)، کسب علم و دانش (10/80)، تلاش در جهت خودکفایی و عدم وابستگی اقتصادی کشور و تحمل سختی‎ها (11/401، 414 و 21/417)، از آن جمله است. ایشان در راه مبارزه با تحریم اقتصادی، بر محور خودکفایی، به‌ویژه در امور کشاورزی و صنعتی تأکید بسیار می‌کرد (10/333 و 13/336) و معتقد بود خودکفانبودن کشور موجب تحقیر ملت و تسلط بیگانگان بر آنان خواهد شد (11/423 ـ 424). ایشان راه رسیدن به خودکفایی را کار و تلاش در تمامی زمینه‌ها و فعالیت دانشمندان می‌دانست (17/241) (← مقاله تولید و صنعت). امام‌خمینی با اشاره به سختی‎های دوره پیامبر(ص) و محاصره مسلمانان در شِعب ابی‎طالب که از نگاه ایشان به‌مراتب سخت‌تر از این دوران بود (13/308)، مردم را به تأسی به آن بزرگوار و تحمل مشکلات در راه رسیدن به اهداف عالی توصیه می‎کرد (17/312 و 19/54). همچنین مصرف‎گرایی، رفاه‌طلبی و بی‎بندوباری را نقطه مقابل استقلال می‌دانست و بر تشویق متخصصان داخلی و واردنکردن کالاهای تجملی و مصرفی سفارش می‌کرد (21/233 و 417) (← مقاله استقلال) و به دشمن نیز گوشزد می‌کرد ملتی که اهل روزه و پذیرش شهادت است، ترسی از محاصره اقتصادی به خود راه نمی‌دهد (12/398 ـ 399). استفاده مثبت از ابزار تحریم: امام‌خمینی در سال‌های آغاز نهضت و در هشدار نسبت به ضرورت مبارزه با رژیم اسرائیل، از کشورهای اسلامی می‌خواست برای دفاع از مظلومان فلسطین و پیروزی بر دشمن صهیونیستی، همواره از همه ابزارها استفاده کنند؛ ازجمله با نبرد اقتصادی به مقابله اسرائیل بروند و با تحریم همه‌جانبه نفتی و تجاری و غیره، ریشه این ماده فساد را که تهدیدی علیه ممالک اسلامی است، از قلب ممالک اسلامی در آورند (2/139 و 201). منابع: امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش؛ انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، 1382ش؛ برژینسکی، زبیگنیو و اسکو کرافت و ریچارد مورفی، گزارش شورای روابط خارجی ایالات متحده، ضرورت بازنگری در سیاست امریکا در قبال ایران، ترجمه مجتبی امیری، مجله اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 115 ـ 116، 1376ش؛ بنیس، فلیس، سیطره امریکا بر سازمان ملل، ترجمه احمد تدین، همشهری، چاپ اول، 1376ش؛ تیمرمن، کنت، گزارش‎ تحریم اقتصادی ایران، مجله سیاست خارجی، شماره 41، 1376ش؛ حدادی، مهدی، تحریم‌های بین‌المللی، ابزار سیاست ملی یا ضمانت اجرایی بین‌المللی، مجله حقوق خصوصی، شماره 3، 1382ش؛ دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1373ش؛ زهرانی، مصطفی، نظریه‎های تحریم اقتصادی، تهران، وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1376ش؛ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، بوستان کتاب، چاپ بیست و یکم، 1385ش؛ سجادپور، سیدمحمدکاظم، ارزیابی مهار دوگانه، چهار نگاه متفاوت، مجله سیاست خارجی، شماره 41، 1376ش؛ طلوعی، محمود، فرهنگ جامع علوم سیاسی، تهران، علم، چاپ دوم، 1377ش؛ علیخانی، حسین، تحریم ایران، شکست یک سیاست، ترجمه محمد متقی‎نژاد، تهران، وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1384ش؛ قاسمی، مصطفی، تحریم‎های یکجانبه امریکا علیه ایران و آثار آن، مجله مربیان، شماره 27، 1387ش؛ متقی، ابراهیم، تأثیر تحریم‎های امریکا بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، شماره 9، 1379ش؛ مدنی، سیدجلال‌الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نهم، 1378ش؛ مشیرزاده، حمیرا و هرمز جعفری، قدرت هژمون و دولت‌های انقلابی، مطالعه موردی امریکا و جمهوری اسلامی ایران، مجله روابط خارجی، شماره 13، 1391ش؛ مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ)، تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی (1324 ـ 1357)، تهران، چاپخانه صنوبر، چاپ اول، 1368ش؛ نوازنی، بهرام، الگوهای رفتاری ایالات متحده امریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی (1357 ـ 1380)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1383ش؛ ولی‌زاده، اکبر، تحریم منع گسترش در تئوری‌های بین‌الملل، مجله سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 2، 1378ش؛ هالستی، کی. جی، مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل، ترجمه بهرام مستقیمی و مسعود طارم‌سری، تهران، وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1373ش.

برگرفته از «https://fa.wiki.khomeini.ir/w/index.php?title=کاربر:H.Ahmadi/صفحه_تمرین&oldid=29157»