کاربر:Alipour/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخهها
imported>Alipour بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Alipour بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''واقعه مسجد گوهرشاد''' اعتراض مردم مشهد به قانون یکسانسازی لباس توسط حکومت پهلوی اول بود که منجر به سرکوب خونین توسط حکومت شد. گفته شده در این واقعه نزدیک هزار نفر کشته شدند و صدها نفر از روحانیون و مردم بازداشت شدند. | ||
حکومت پهلوی اول در راستای سیاست های فرهنگی خود، قوانینی را تصویب کرد که مردم را وامی داشت تا به یک شکل لباس بپوشند. از جمله این قوانین، الزام مردان به استفاده از کلاه شاپو (تمام لبه دار) به جای کلاه لبه دار پهلوی بود. این سیاستها سرانجام منجر به نارضایتی عمومی در کشور شد که یکی از این اعتراضات، تجمع عدهای از مردم مشهد در مسجد گوهرشاد بود. واکنش حکومت به این تجمع و اعتراضات، خشونتی سخت و خونین بود که این اعتراض سرکوب شود. | |||
امام خمینی از واقعه گوهرشاد بارها به تلخی یاد کرده است و آن را «قتل عام» توصیف میکند. امام خمینی واقعه گوهرشاد را نشانهای از واقعیت افکار و رفتار حکومت پهلوی و خاندان آن میداند. | |||
امام خمینی | |||
امام خمینی | |||
== اعتراض به قانون تغییر لباس == | == اعتراض به قانون تغییر لباس == | ||
یکی از سیاستهای فرهنگی رضاخان تغییر لباس بود که بعد از تثبیت قدرت او به مرور و در طول چند سال دنبال شد. قانون اتحاد شکل لباس ایرانیان به تاریخ ۱۰ دیماه ۱۳۰۷ش در مجلس شورای ملّی وقت تصویب شد. براساس این مصوبه، به جز برخی از روحانیان، کلیه اتباع ذکور ایران در داخلهٔ مملکت مکلّف بودند که ملبّس به لباس متحدالشکل شوند. سپس قانون لباس متحد الشکل و کلاه پهلوی در چهارم ۱۳۰۷ خورشیدی در مجلس هفتم به تصویب رسید و اجرای آن از یکم ۱۳۰۸ خورشیدی آغاز شد.<ref>قاسم پور، | یکی از سیاستهای فرهنگی رضاخان تغییر لباس بود که بعد از تثبیت قدرت او به مرور و در طول چند سال دنبال شد. قانون اتحاد شکل لباس ایرانیان به تاریخ ۱۰ دیماه ۱۳۰۷ش در مجلس شورای ملّی وقت تصویب شد. براساس این مصوبه، به جز برخی از روحانیان، کلیه اتباع ذکور ایران در داخلهٔ مملکت مکلّف بودند که ملبّس به لباس متحدالشکل شوند. سپس قانون لباس متحد الشکل و کلاه پهلوی در چهارم ۱۳۰۷ خورشیدی در مجلس هفتم به تصویب رسید و اجرای آن از یکم ۱۳۰۸ خورشیدی آغاز شد.<ref>قاسم پور، «غائله متحدالشکل کردن لباس» ص۴۹ تا ص۵۱.</ref> از اوایل ۱۳۱۴ خورشیدی بنا به خواست و فرمان رضاخان استفاده از کلاه شاپو یا کلاه بینالمللی فرنگی که تمام لبه دار بود؛ به جای کلاه لبه دار پهلوی اجباری شد.<ref>امینی، «غائله مسجد»، ص۲۷۳.</ref> مجموع این اقدامات دست به دست هم داد و علما و روحانیون را به ویژه در شهرهای مذهبی به خشم آورد. توده مردم نیز که در این کار، مقدمات کشف حجاب از زنان را مشاهده میکردند، ملتهب و ناراضی بودند. این قضایا مقدمات وقوع حادثه قیام گوهرشاد در ۲۱ تیر ۱۳۱۴ش بود.<ref>شیرودی، جنبشها و نهضتهای سیاسی اسلام معاصر، ص۴۴.</ref> | ||
== تجمع در مسجد گوهرشاد و سرکوب خونین == | == تجمع در مسجد گوهرشاد و سرکوب خونین == | ||
در تیرماه ۱۳۱۴ش عده زیادی از مردم مشهد تظاهرات پرجمعیتی علیه اجباریشدن کلاه شاپو و یکسانسازی لباس برگزار کردند و به مسجد گوهرشاد آمدند. سران نظامی و انتظامی مشهد بنا به دستور [[رضا پهلوی|رضاخان]] با تجهیزات کامل و افراد فراوان در نقاط حساس مستقر شدند و تفنگها، سلاحهای خودکار و حتی توپها را به منظور سرکوب مردم به میدان آوردند. در اجتماع مردم مشهد در گوهرشاد، محمدتقی بهلول سخنان تندی علیه دولت ایراد کرد و خواهان مقاومت مردم شد.<ref>پرتال امام خمینی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c13_22798/خاطرات/خاطرات_شخصیت_ها/خاطره_تلخ_امام_از_کشتار_در_مسجد_گوهرشاد خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد]»</ref> | در تیرماه ۱۳۱۴ش عده زیادی از مردم مشهد تظاهرات پرجمعیتی علیه اجباریشدن کلاه شاپو و یکسانسازی لباس برگزار کردند و به مسجد گوهرشاد آمدند. سران نظامی و انتظامی مشهد بنا به دستور [[رضا پهلوی|رضاخان]] با تجهیزات کامل و افراد فراوان در نقاط حساس مستقر شدند و تفنگها، سلاحهای خودکار و حتی توپها را به منظور سرکوب مردم به میدان آوردند. در اجتماع مردم مشهد در گوهرشاد، محمدتقی بهلول سخنان تندی علیه دولت ایراد کرد و خواهان مقاومت مردم شد.<ref>پرتال امام خمینی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c13_22798/خاطرات/خاطرات_شخصیت_ها/خاطره_تلخ_امام_از_کشتار_در_مسجد_گوهرشاد خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد]»</ref> | ||
تجمع در مسجد گوهرشاد به درگیری با نظامیان منجر شد و یکی از سرکوبهای خونین تجمعات مردمی توسط حکومت پهلوی را رقم زد. ازدحام بیش از حد مردم در مسجد گوهرشاد در ۲۱ تیر به محاصره کامل مسجد با توپهای سنگین منجر شد و سرانجام در نیمههای شب حمله نیروهای نظامی و انتظامی به مردم و کشتار و دستگیری آنان انجامید.<ref>شیرودی، | تجمع در مسجد گوهرشاد به درگیری با نظامیان منجر شد و یکی از سرکوبهای خونین تجمعات مردمی توسط حکومت پهلوی را رقم زد. ازدحام بیش از حد مردم در مسجد گوهرشاد در ۲۱ تیر به محاصره کامل مسجد با توپهای سنگین منجر شد و سرانجام در نیمههای شب حمله نیروهای نظامی و انتظامی به مردم و کشتار و دستگیری آنان انجامید.<ref>شیرودی، جنبشها و نهضتهای سیاسی اسلام معاصر، ص۴۵.</ref> پاسخ حکومت به این اعتراض آرام و مدنی مردم مشهد، کشتار معترضین بود. در حوالی ظهر روز ۲۱ تیرماه مأمورین نظامی و انتظامی از هر سو به مردم هجوم آورده و در داخل مسجد به کشتار آنان پرداختند.<ref>پرتال امام خمینی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c13_22798/خاطرات/خاطرات_شخصیت_ها/خاطره_تلخ_امام_از_کشتار_در_مسجد_گوهرشاد خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد]»</ref> | ||
کشتار مردم مشهد در قیام گوهرشاد را به یک فاجعه تعبیر میکنند. عمق این فاجعه چنان بود که اجساد کشتهها و زخمیها را با کامیونهای بزرگ از شهر خارج و در گودالهای بزرگی دفن کردند و بدین ترتیب برخی زنده به گور شدند. برخی از منابع تعداد مقتولین و مجروحین را بالغ بر ۸۵۰ نفر ذکر کرده اند. سیدمحمدعلی شوشتری که در زمان قیام، ناظر رضاخان بر اموال آستان قدس رضوی بوده، تعداد کشتهها را ۱۶۷۰ نفر ذکر میکند.<ref>شمسآبادی، «قیام گوهرشاد»، ص۱۲۸.</ref> برخی نیز گفتهاند حدود دو هزار نفر در این فاجعه ملی کشته و زخمی شدند.<ref>پرتال امام خمینی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c13_22798/خاطرات/خاطرات_شخصیت_ها/خاطره_تلخ_امام_از_کشتار_در_مسجد_گوهرشاد خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد]»</ref> | |||
در این واقعه نزدیک به ۱۱۰۰ نفر دستگیر شدند و از آنجا که حکومت، روحانیون را عاملین اصلی قیام میدانست، بازداشت آنها را در اولویت قرار داد. بعضی از علما از جمله محمدتقی بهلول، شیخ مهدی واعظ، شیخ محمدعلی اردبیلی و شیخ علیاکبر مدقق خراسانی موفق به فرار گشتند، اما با این حال عده زیادی هم بازداشت شدند.<ref>شمسآبادی، «قیام گوهرشاد»، ص۱۳۱.</ref> | |||
== واقعه مسجد گوهرشاد از نگاه امام خمینی == | |||
امام خمینی بارها در سخنانش به استبداد و ظلم [[رضا پهلوی|رضا شاه]] و کشتار مسجد گوهرشاد اشاره کرده و آن را واقعیتی از افکار و رفتار خاندان پهلوی دانستهاند. امام خمینی چندین بار در سخنان خود از واقعه مسجد گوهرشاد به «قتلعام» یاد کردهاست.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲، ص۳۶۳ و ۳۶۴، ج۳، ص۲۶۱، ج۵، ص۹۳.</ref> امام در شرح واقعه گوهرشاد گفتهاست که پس از آن واقعه عالمان مشهد را به تهران آوردند و حبس کردند و بعضی را محاکمه کردند و کشتند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۳۰۰.</ref> | |||
در | امام خمینی در سخنرانی ای گفتهاست «در زمان خود رضا شاه، قتلعام مسجد گوهرشاد را من به خاطر دارم، و کسانی که به سن من هستند به خاطر دارند که در مسجد و معبد مسلمین- که مرکز اقامه نماز بود، عبادت خدا بود- اینها ریختند و یک عده از مظلومین که برای دادخواهی آنجا مجتمع شده بودند، قتلعام کردند و از بین بردند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۱، ص۳۲.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۶: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش. | |||
* امینی، د، «غائله مسجد»، یاد، شماره ۶۷ و ۶۸ و ۶۹ و ۷۰، بهار و زمستان ۱۳۸۲ش. | |||
* پرتال امام خمینی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c13_22798/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D8%A7/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%84%D8%AE_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D8%B2_%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد]»، بازدید: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ش. | |||
* قاسم پور، داود، «غائله متحدالشکل کردن لباس» زمانه، شماره ۴۰، سال چهارم، ۱۳۸۴ش. | |||
* شیرودی، مرتضی، جنبشها و نهضتهای سیاسی اسلام معاصر، | |||
* شمسآبادی، حسن، «قیام گوهرشاد»، مطالعات تاریخی، شماره ۲۹، تابستان ۱۳۸۹ش | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
نسخهٔ ۴ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۳۴
واقعه مسجد گوهرشاد اعتراض مردم مشهد به قانون یکسانسازی لباس توسط حکومت پهلوی اول بود که منجر به سرکوب خونین توسط حکومت شد. گفته شده در این واقعه نزدیک هزار نفر کشته شدند و صدها نفر از روحانیون و مردم بازداشت شدند.
حکومت پهلوی اول در راستای سیاست های فرهنگی خود، قوانینی را تصویب کرد که مردم را وامی داشت تا به یک شکل لباس بپوشند. از جمله این قوانین، الزام مردان به استفاده از کلاه شاپو (تمام لبه دار) به جای کلاه لبه دار پهلوی بود. این سیاستها سرانجام منجر به نارضایتی عمومی در کشور شد که یکی از این اعتراضات، تجمع عدهای از مردم مشهد در مسجد گوهرشاد بود. واکنش حکومت به این تجمع و اعتراضات، خشونتی سخت و خونین بود که این اعتراض سرکوب شود.
امام خمینی از واقعه گوهرشاد بارها به تلخی یاد کرده است و آن را «قتل عام» توصیف میکند. امام خمینی واقعه گوهرشاد را نشانهای از واقعیت افکار و رفتار حکومت پهلوی و خاندان آن میداند.
اعتراض به قانون تغییر لباس
یکی از سیاستهای فرهنگی رضاخان تغییر لباس بود که بعد از تثبیت قدرت او به مرور و در طول چند سال دنبال شد. قانون اتحاد شکل لباس ایرانیان به تاریخ ۱۰ دیماه ۱۳۰۷ش در مجلس شورای ملّی وقت تصویب شد. براساس این مصوبه، به جز برخی از روحانیان، کلیه اتباع ذکور ایران در داخلهٔ مملکت مکلّف بودند که ملبّس به لباس متحدالشکل شوند. سپس قانون لباس متحد الشکل و کلاه پهلوی در چهارم ۱۳۰۷ خورشیدی در مجلس هفتم به تصویب رسید و اجرای آن از یکم ۱۳۰۸ خورشیدی آغاز شد.[۱] از اوایل ۱۳۱۴ خورشیدی بنا به خواست و فرمان رضاخان استفاده از کلاه شاپو یا کلاه بینالمللی فرنگی که تمام لبه دار بود؛ به جای کلاه لبه دار پهلوی اجباری شد.[۲] مجموع این اقدامات دست به دست هم داد و علما و روحانیون را به ویژه در شهرهای مذهبی به خشم آورد. توده مردم نیز که در این کار، مقدمات کشف حجاب از زنان را مشاهده میکردند، ملتهب و ناراضی بودند. این قضایا مقدمات وقوع حادثه قیام گوهرشاد در ۲۱ تیر ۱۳۱۴ش بود.[۳]
تجمع در مسجد گوهرشاد و سرکوب خونین
در تیرماه ۱۳۱۴ش عده زیادی از مردم مشهد تظاهرات پرجمعیتی علیه اجباریشدن کلاه شاپو و یکسانسازی لباس برگزار کردند و به مسجد گوهرشاد آمدند. سران نظامی و انتظامی مشهد بنا به دستور رضاخان با تجهیزات کامل و افراد فراوان در نقاط حساس مستقر شدند و تفنگها، سلاحهای خودکار و حتی توپها را به منظور سرکوب مردم به میدان آوردند. در اجتماع مردم مشهد در گوهرشاد، محمدتقی بهلول سخنان تندی علیه دولت ایراد کرد و خواهان مقاومت مردم شد.[۴]
تجمع در مسجد گوهرشاد به درگیری با نظامیان منجر شد و یکی از سرکوبهای خونین تجمعات مردمی توسط حکومت پهلوی را رقم زد. ازدحام بیش از حد مردم در مسجد گوهرشاد در ۲۱ تیر به محاصره کامل مسجد با توپهای سنگین منجر شد و سرانجام در نیمههای شب حمله نیروهای نظامی و انتظامی به مردم و کشتار و دستگیری آنان انجامید.[۵] پاسخ حکومت به این اعتراض آرام و مدنی مردم مشهد، کشتار معترضین بود. در حوالی ظهر روز ۲۱ تیرماه مأمورین نظامی و انتظامی از هر سو به مردم هجوم آورده و در داخل مسجد به کشتار آنان پرداختند.[۶]
کشتار مردم مشهد در قیام گوهرشاد را به یک فاجعه تعبیر میکنند. عمق این فاجعه چنان بود که اجساد کشتهها و زخمیها را با کامیونهای بزرگ از شهر خارج و در گودالهای بزرگی دفن کردند و بدین ترتیب برخی زنده به گور شدند. برخی از منابع تعداد مقتولین و مجروحین را بالغ بر ۸۵۰ نفر ذکر کرده اند. سیدمحمدعلی شوشتری که در زمان قیام، ناظر رضاخان بر اموال آستان قدس رضوی بوده، تعداد کشتهها را ۱۶۷۰ نفر ذکر میکند.[۷] برخی نیز گفتهاند حدود دو هزار نفر در این فاجعه ملی کشته و زخمی شدند.[۸]
در این واقعه نزدیک به ۱۱۰۰ نفر دستگیر شدند و از آنجا که حکومت، روحانیون را عاملین اصلی قیام میدانست، بازداشت آنها را در اولویت قرار داد. بعضی از علما از جمله محمدتقی بهلول، شیخ مهدی واعظ، شیخ محمدعلی اردبیلی و شیخ علیاکبر مدقق خراسانی موفق به فرار گشتند، اما با این حال عده زیادی هم بازداشت شدند.[۹]
واقعه مسجد گوهرشاد از نگاه امام خمینی
امام خمینی بارها در سخنانش به استبداد و ظلم رضا شاه و کشتار مسجد گوهرشاد اشاره کرده و آن را واقعیتی از افکار و رفتار خاندان پهلوی دانستهاند. امام خمینی چندین بار در سخنان خود از واقعه مسجد گوهرشاد به «قتلعام» یاد کردهاست.[۱۰] امام در شرح واقعه گوهرشاد گفتهاست که پس از آن واقعه عالمان مشهد را به تهران آوردند و حبس کردند و بعضی را محاکمه کردند و کشتند.[۱۱]
امام خمینی در سخنرانی ای گفتهاست «در زمان خود رضا شاه، قتلعام مسجد گوهرشاد را من به خاطر دارم، و کسانی که به سن من هستند به خاطر دارند که در مسجد و معبد مسلمین- که مرکز اقامه نماز بود، عبادت خدا بود- اینها ریختند و یک عده از مظلومین که برای دادخواهی آنجا مجتمع شده بودند، قتلعام کردند و از بین بردند.[۱۲]
پانویس
- ↑ قاسم پور، «غائله متحدالشکل کردن لباس» ص۴۹ تا ص۵۱.
- ↑ امینی، «غائله مسجد»، ص۲۷۳.
- ↑ شیرودی، جنبشها و نهضتهای سیاسی اسلام معاصر، ص۴۴.
- ↑ پرتال امام خمینی، «خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد»
- ↑ شیرودی، جنبشها و نهضتهای سیاسی اسلام معاصر، ص۴۵.
- ↑ پرتال امام خمینی، «خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد»
- ↑ شمسآبادی، «قیام گوهرشاد»، ص۱۲۸.
- ↑ پرتال امام خمینی، «خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد»
- ↑ شمسآبادی، «قیام گوهرشاد»، ص۱۳۱.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۲، ص۳۶۳ و ۳۶۴، ج۳، ص۲۶۱، ج۵، ص۹۳.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۳۰۰.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۱، ص۳۲.
منابع
- امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- امینی، د، «غائله مسجد»، یاد، شماره ۶۷ و ۶۸ و ۶۹ و ۷۰، بهار و زمستان ۱۳۸۲ش.
- پرتال امام خمینی، «خاطره تلخ امام از کشتار در مسجد گوهرشاد»، بازدید: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
- قاسم پور، داود، «غائله متحدالشکل کردن لباس» زمانه، شماره ۴۰، سال چهارم، ۱۳۸۴ش.
- شیرودی، مرتضی، جنبشها و نهضتهای سیاسی اسلام معاصر،
- شمسآبادی، حسن، «قیام گوهرشاد»، مطالعات تاریخی، شماره ۲۹، تابستان ۱۳۸۹ش