پرش به محتوا

کاربر:Alipour/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی امام خمینی
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>Alipour
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Alipour
ابرابزار، اصلاح نویسه‌های عربی
خط ۱: خط ۱:
'''روضه‌خوانی''' شکلی از عزاداری شیعیان برای امام حسین و دیگر امامان.
'''روضه‌خوانی''' شکلی از عزاداری شیعیان برای امام حسین و دیگر امامان.
==تعریف و جایگاه==
روضه خوانى، گونه اى عزادارى شيعيان براى مصائب امام حسين و ديگر ائمه اطهار است.<ref>چنگيزى، اسماعيل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> در روضه‌خوانی وقایع مصیبت‌بار و حزن‌انگیز واقعۀ کربلا و شهادت امام حسین(ع) و شهیدان دیگر و مصائب و فضایل آنان و اهل‌بیت و ائمۀ اطهار (ع)، به زبان نثر و نظم، بیان می‌شود.<ref>«روضه و روضه‌خوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی،‌ تهران،  مرکز  دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref> اصطلاح روضه به مفهوم اخص کلمه، «باغ» یا «گلزار» معنی می‌دهد و از عنوان کتاب ''روضة الشهداء'' اثر ملاحسين كاشفى (متوفى۹۱۰) گرفته شده است و اشاره‌ای نمادین به «روضۀ بهشت» دارد که جایگاه شهیدان پنداشته می‌شود. اطلاق روضه و روضه‌خوانی به مجالس ذکر وقایع کربلا، پس از عمومیت‌یافتن این کتاب در دورۀ صفوی، و خواندن و نقل روایات آن در مجالس عزاداری حسینی، رایج شد.<ref>«روضه و روضه‌خوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی،‌ تهران،  مرکز  دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref>.<ref>چنگيزى، اسماعيل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>


== تعریف و جایگاه ==
روضه خوانی، گونه ای عزاداری شیعیان برای مصائب امام حسین و دیگر ائمه اطهار است.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> در روضه‌خوانی وقایع مصیبت‌بار و حزن‌انگیز واقعهٔ کربلا و شهادت امام حسین (ع) و شهیدان دیگر و مصائب و فضایل آنان و اهل‌بیت و ائمهٔ اطهار (ع)، به زبان نثر و نظم، بیان می‌شود.<ref>«روضه و روضه‌خوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref> اصطلاح روضه به مفهوم اخص کلمه، «باغ» یا «گلزار» معنی می‌دهد و از عنوان کتاب ''روضة الشهداء'' اثر ملاحسین کاشفی (متوفی۹۱۰) گرفته شده‌است و اشاره‌ای نمادین به «روضهٔ بهشت» دارد که جایگاه شهیدان پنداشته می‌شود. اطلاق روضه و روضه‌خوانی به مجالس ذکر وقایع کربلا، پس از عمومیت‌یافتن این کتاب در دورهٔ صفوی، و خواندن و نقل روایات آن در مجالس عزاداری حسینی، رایج شد.<ref>«روضه و روضه‌خوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref><ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>


'''...'''
'''...'''


در اغلب اماكن عمومى چون مسجد، حسينيه، تكيه، مدرسه، قهوه خانه و نيز در خانه ها و خاصه در منازل آيات عظام و روحانيون عالى رتبه و دولتمردان و اعيان و تجار بزرگ و نيز در مراكز دولتى، مراسم روضه خوانى برپا مى شده است. مجالس روضه خوانى به زمان معيّنى اختصاص نداشته و برگزارى آن در همه ايام هفته و سال و نيز اوقات روز يا شب ممكن بوده است. اما رسم عزادارى و روضه خوانى براى شهيدان كربلا بيش از همه در ماه محرّم و به ويژه در دهه اول آن بوده است.<ref>چنگيزى، اسماعيل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>
در اغلب اماکن عمومی چون مسجد، حسینیه، تکیه، مدرسه، قهوه‌خانه و نیز در خانه‌ها و خاصه در منازل آیات عظام و روحانیون عالی‌رتبه و دولتمردان و اعیان و تجار بزرگ و نیز در مراکز دولتی، مراسم روضه خوانی برپا می‌شده‌است. مجالس روضه خوانی به زمان معیّنی اختصاص نداشته و برگزاری آن در همه ایام هفته و سال و نیز اوقات روز یا شب ممکن بوده‌است. اما رسم عزاداری و روضه خوانی برای شهیدان کربلا بیش از همه در ماه محرّم و به ویژه در دهه اول آن بوده‌است.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>


گاه روضه خوانى با گونه هاى ديگر عزادارى قرين مى شد يا مى آميخت. گاه پيش از آغاز روضه خوانى، قرآن يا ادعيه و زيارات خوانده مى شد يا اينكه مداح يا نوحه خوانى حاضران را براى شنيدن روضه آماده مى كرد و بعد از روضه خوانى نوبت به واعظى مى رسيد كه براى مردم خطابه اى ايراد مى كرد؛ بااين حال، اين ترتيب ثابت نبود و برنامه هاى اين مجالس با ترتيبات متنوعى اجرا مى شد.<ref>چنگيزى، اسماعيل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>
گاه روضه خوانی با گونه‌های دیگر عزاداری قرین می‌شد یا می‌آمیخت. گاه پیش از آغاز روضه خوانی، قرآن یا ادعیه و زیارات خوانده می‌شد یا اینکه مداح یا نوحه خوانی حاضران را برای شنیدن روضه آماده می‌کرد و بعد از روضه خوانی نوبت به واعظی می‌رسید که برای مردم خطابه ای ایراد می‌کرد؛ بااین حال، این ترتیب ثابت نبود و برنامه‌های این مجالس با ترتیبات متنوعی اجرا می‌شد.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>


معمولا هر روز از دهه اول محرّم به روضه اى ويژه اختصاص مى يافت. براى نمونه، شب و روز اول: به ذكر مصائب مسلم بن عقيل، دوم: ورود كاروان به كربلا، سوم: حضرت رقيه، چهارم: حرّ و اصحاب و طفلان زينب عليهاالسلام؛ پنجم : عبداللّه بن حسن عليه السلام و اصحاب؛ ششم: حضرت قاسم؛ هفتم: روضه عطش و حضرت على اصغر عليه السلام؛ هشتم : حضرت على اكبر؛ نهم: حضرت ابوالفضل عليه السلام؛ دهم: امام حسين عليه السلام؛ يازدهم: شام غريبان و اسارت حضرت زينب.<ref>چنگيزى، اسماعيل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> خواندن روضه به علل ديگر جز سوگوارى بر اهل بيت، در ايام محرّم و صفر يا اوقات ديگر سال معمول بوده است، ازجمله در مجلس ترحيم* مردگان در روزهاى سوم، هفتم، چهلم يا سالگرد درگذشتگان در مسجد، گورستان يا منازل افراد.<ref>چنگيزى، اسماعيل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>
معمولاً هر روز از دهه اول محرّم به روضه ای ویژه اختصاص می‌یافت. برای نمونه، شب و روز اول: به ذکر مصائب مسلم بن عقیل، دوم: ورود کاروان به کربلا، سوم: حضرت رقیه، چهارم: حرّ و اصحاب و طفلان زینب علیهاالسلام؛ پنجم: عبداللّه بن حسن علیه السلام و اصحاب؛ ششم: حضرت قاسم؛ هفتم: روضه عطش و حضرت علی اصغر علیه السلام؛ هشتم: حضرت علی اکبر؛ نهم: حضرت ابوالفضل علیه السلام؛ دهم: امام حسین علیه السلام؛ یازدهم: شام غریبان و اسارت حضرت زینب.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> خواندن روضه به علل دیگر جز سوگواری بر اهل بیت، در ایام محرّم و صفر یا اوقات دیگر سال معمول بوده‌است، ازجمله در مجلس ترحیم* مردگان در روزهای سوم، هفتم، چهلم یا سالگرد درگذشتگان در مسجد، گورستان یا منازل افراد.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>


== آسیب‌ها ==
== آسیب‌ها ==
عوام زدگى، خرافه سازى و دروغ پردازى و غلو، و نيز استفاده از تعابير موهن و مستهجن در روضه ها كه به منظور افزودن بر شوق مردم به اين نوع مجالس و جذب بيشتر آنان صورت مى گرفت، از مهم ترين آسيب‌هاى مجالس روضه خوانى بودند. عالمان دینی در نقد این گونه روضه ها کتابهای متعددی نوشته اند. کتاب ''لؤلؤ و مرجان'' اثر ميرزاحسين نورى؛ کتاب ''التنزيه فى اعمال الشبيه'' اثر سيدمحسن امين عاملى، و ''حماسه حسينى'' اثرمرتضى مطهرى از این نمونه کتاب ها به شمار می‌رود.<ref>چنگيزى، اسماعيل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>
عوام زدگی، خرافه سازی و دروغ پردازی و غلو، و نیز استفاده از تعابیر موهن و مستهجن در روضه‌ها که به منظور افزودن بر شوق مردم به این نوع مجالس و جذب بیشتر آنان صورت می‌گرفت، از مهم‌ترین آسیب‌های مجالس روضه خوانی بودند. عالمان دینی در نقد این گونه روضه‌ها کتابهای متعددی نوشته‌اند. کتاب ''لؤلؤ و مرجان'' اثر میرزاحسین نوری؛ کتاب ''التنزیه فی اعمال الشبیه'' اثر سیدمحسن امین عاملی، و ''حماسه حسینی'' اثرمرتضی مطهری از این نمونه کتاب‌ها به‌شمار می‌رود.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref>


== تاریخچه ==
== تاریخچه ==
ذكر مصائب اهل بيت و يادآورى گفتارىِ حادثه كربلا در مجالس عزادارى شيعيان از عصر امامان شيعه رواج داشته است.<ref>چنگيزى، اسماعيل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> پس از شهادت امام حسین (ع)، مراسم پنهانی ذکر و سوگواری امام هرساله با مرثیه‌خوانی و نوحه‌گری میان خواص شیعه برگزار می‌شده، و شاعران در این مجالس عزا، اشعار خود را در رثای امام می‌خوانده‌اند. پوشیده و نهانی برگزارکردن این‌گونه مراسم، به‌سبب مواضع دشمنانۀ خلفای اموی و عباسی و شماری از علمای اهل سنت با فرزندان علی بن ابی‌طالب (ع) بود.
ذکر مصائب اهل بیت و یادآوری گفتاریِ حادثه کربلا در مجالس عزاداری شیعیان از عصر امامان شیعه رواج داشته‌است.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> پس از شهادت امام حسین (ع)، مراسم پنهانی ذکر و سوگواری امام هرساله با مرثیه‌خوانی و نوحه‌گری میان خواص شیعه برگزار می‌شده، و شاعران در این مجالس عزا، اشعار خود را در رثای امام می‌خوانده‌اند. پوشیده و نهانی برگزارکردن این‌گونه مراسم، به‌سبب مواضع دشمنانهٔ خلفای اموی و عباسی و شماری از علمای اهل سنت با فرزندان علی بن ابی‌طالب (ع) بود.
در طول تاریخ شیعه در بعضی مقاطع مراسم عزاداری و روضه خوانی برای امام حسین برپا بود. گرایش پادشاهان صفوی به تشیع، و رسمیت‌بخشیدن به این مذهب در ایران، و کوشش در یک‌پارچگی و وحدت ملی از راه ترویج صوری مذهب، شیعیان را به برپایی تظاهرات مذهبی و مراسم عزاداری و نوحه‌سرایی، به‌خصوص در عاشورای حسینی برانگیخت. تألیف کتاب ''روضة الشهداء'' (ه‍ م) نوشتۀ ملاحسین واعظ کاشفی سبزواری (د ۹۱۰ ق / ۱۵۰۴ م)، از خطیبان و واعظان خوش‌قریحۀ دورۀ حکمرانی سلطان حسین بایقرا (۸۷۵-۹۱۱ ق / ۱۴۷۰-۱۵۰۵ م)، و شیوع آن در زمان شاه اسماعیل اول صفوی تحولی در میان اهل ذکر و مصیبت که با رویکردی مذهبی و آیینی به واقعۀ کربلا می‌نگریستند، پدید آورد.<ref>«روضه و روضه‌خوانی»، علی بلوکباشی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی،‌ تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref>
در طول تاریخ شیعه در بعضی مقاطع مراسم عزاداری و روضه خوانی برای امام حسین برپا بود. گرایش پادشاهان صفوی به تشیع، و رسمیت‌بخشیدن به این مذهب در ایران، و کوشش در یک‌پارچگی و وحدت ملی از راه ترویج صوری مذهب، شیعیان را به برپایی تظاهرات مذهبی و مراسم عزاداری و نوحه‌سرایی، به‌خصوص در عاشورای حسینی برانگیخت. تألیف کتاب ''روضة الشهداء'' (ه‍ م) نوشتهٔ ملاحسین واعظ کاشفی سبزواری (د ۹۱۰ ق / ۱۵۰۴ م)، از خطیبان و واعظان خوش‌قریحهٔ دورهٔ حکمرانی سلطان حسین بایقرا (۸۷۵–۹۱۱ ق / ۱۴۷۰–۱۵۰۵ م)، و شیوع آن در زمان شاه اسماعیل اول صفوی تحولی در میان اهل ذکر و مصیبت که با رویکردی مذهبی و آیینی به واقعهٔ کربلا می‌نگریستند، پدیدآورد.<ref>«روضه و روضه‌خوانی»، علی بلوکباشی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref>
 
== نگاه امام خمینی به روضه‌خوانی ==
== نگاه امام خمینی به روضه‌خوانی ==
امام خمینی در دوران حضور در ایران و یا در نجف به امر عزاداری اهتمام و تأکید داشت. ایشان در بخشی از وصیت نامه سیاسی ـ الهی خود مراسم عزاداری سیدالشهداء و سایر ائمه را از عنایات خداوند متعالی میداند و میفرماید: از آن جمله مراسم عزاداری ائمۀ اطهار و بویژه‏‎ ‎‏سید مظلومان و سرور شهیدان، حضرت ابی عبداللّه الحسین ـ صلوات وافر الهی و‏‎ ‎‏انبیا و ملائکة اللّه و صلحا بر روح بزرگ حماسی او باد ـ هیچ گاه غفلت نکنند. امام خمینی بهترین نوع عزاداری را روضه خوانی و شرکت کردن در این مراسمها میداند. ایشان در پاسخ به چندین استفتا، تآکید به روضه خوانی میکند.‏(استفتائات، ج۱۰، ص۶۴۳.ص۶۴۵))<ref>«[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n161674/%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B6%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B4%D8%A8%DB%8C%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F_%E2%80%8F%D9%86%D8%B8%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85 تاکید امام بر روض‌خوانی‌های سنتی]»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.</ref>
امام خمینی در دوران حضور در ایران یا در نجف به امر عزاداری اهتمام و تأکید داشت. ایشان در بخشی از وصیت نامه سیاسی ـ الهی خود مراسم عزاداری سیدالشهداء و سایر ائمه را از عنایات خداوند متعالی می‌داند و می‌فرماید: از آن جمله مراسم عزاداری ائمهٔ اطهار و بویژه سید مظلومان و سرور شهیدان، حضرت ابی عبداللّه الحسین ـ صلوات وافر الهی و انبیا و ملائکة اللّه و صلحا بر روح بزرگ حماسی او باد ـ هیچ‌گاه غفلت نکنند. امام خمینی بهترین نوع عزاداری را روضه خوانی و شرکت کردن در این مراسمها می‌داند. ایشان در پاسخ به چندین استفتا، تآکید به روضه خوانی می‌کند. ‏(استفتائات، ج۱۰، ص۶۴۳. ص۶۴۵))<ref>«[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n161674/تاکید_امام_بر_روضه_خوانی_های_سنتی_آیا_مراسم_تعزیه_خوانی_شبیه_خوانی_جایز_است؟_‏نظر_امام_خم تأکید امام بر روض‌خوانی‌های سنتی]»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.</ref>


تأکید بر دستجات عزاداری و روضه خوانی برای سید شهیدان امام حسین(ع) به صورتی که ذکر مصائب و دردهای آنان بشود و تطبیق آن با مباحث روز جامعه مورد نظر امام خمینی است، نه ظاهرسازی و شبیه خوانی و امثال آن، بدون توجه به حقیقت عزاداری و روضه خوانی برای آن حضرت. تأکید حضرت امام بر فلسفه گریه و عزاداری ازدیگر نکاتی است که در بیانات ایشان موج میزند و نشان میدهد عزاداران حسینی باید چگونه عزاداری کنند و به چه مطالبی بپردازنند تا بیان کننده فلسفه قیام اباعبدالله(ع) باشد. از اینرو میفرماید: قتی یک ملت در ماه محرم، سرتاسر یک مملکت، یک مطلب را می گویند، شما‏‎ ‎‏انگیزه این گریه و این اجتماع در مجالس روضه را خیال نکنید که فقط این است که ما‏‎ ‎‏گریه کنیم برای سیدالشهدا. نه سیدالشهدا احتیاج به این گریه ها دارد و نه این گریه ها‏‎ ‎‏خودش ـ فی نفسه ـ کاری از آن می آید، لکن این مجلسها مردم را همچو مجتمع می کنند‏‎ ‎‏و یک وجهه می دهند، سی میلیون، سی و پنج میلیون جمعیت در دو ماه محرّم و خصوصاً‏‎ ‎‏دهۀ عاشورا، یک وجهه، طرف یک راه می روند. اینها را در این ماه محرّم، خطبا و علما‏‎ ‎‏در سرتاسر کشور می توانند بسیج کنند برای یک مسئله. این جنبۀ سیاسی این مجالس‏‎ ‎‏بالاتر از همۀ جنبه های دیگری که هست. بی خود بعضی از ائمۀ ما نمی فرمایند که برای‏‎ ‎‏من در منابر روضه بخوانند. بی خود نمی گویند ائمۀ ما به اینکه هر کس که بگرید، بگریاند‏‎ ‎‏یا صورت گریه، گریه کردن به خودش ‏‏[‏‏بگیرد‏‏]‏‏ اجرش فلان فلان است. مسئله، مسئلۀ‏‎ ‎‏گریه نیست. مسئله، مسئلۀ تباکی نیست. مسئله، مسئلۀ سیاسی است که ائمۀ ما با همان دید‏‎ ‎‏الهی که داشتند، می خواستند که این ملتها را با هم بسیج کنند و یکپارچه کنند از راههای‏‎ ‎‏مختلف. اینها را یکپارچه کنند تا آسیب پذیر نباشند.(همان، ج ۱۳، ص ۳۲۳)<ref>«[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n161674/%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B6%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B4%D8%A8%DB%8C%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F_%E2%80%8F%D9%86%D8%B8%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85 تاکید امام بر روض‌خوانی‌های سنتی]»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.</ref>
تأکید بر دستجات عزاداری و روضه خوانی برای سید شهیدان امام حسین (ع) به صورتی که ذکر مصائب و دردهای آنان بشود و تطبیق آن با مباحث روز جامعه مورد نظر امام خمینی است، نه ظاهرسازی و شبیه خوانی و امثال آن، بدون توجه به حقیقت عزاداری و روضه خوانی برای آن حضرت. تأکید حضرت امام بر فلسفه گریه و عزاداری ازدیگر نکاتی است که در بیانات ایشان موج می‌زند و نشان می‌دهد عزاداران حسینی باید چگونه عزاداری کنند و به چه مطالبی بپردازنند تا بیان کننده فلسفه قیام اباعبدالله (ع) باشد. از اینرو می‌فرماید: قتی یک ملت در ماه محرم، سرتاسر یک مملکت، یک مطلب را می‌گویند، شما انگیزه این گریه و این اجتماع در مجالس روضه را خیال نکنید که فقط این است که ما گریه کنیم برای سیدالشهدا. نه سیدالشهدا احتیاج به این گریه‌ها دارد و نه این گریه ها خودش ـ فی نفسه ـ کاری از آن می‌آید، لکن این مجلسها مردم را همچو مجتمع می‌کنند و یک وجهه می‌دهند، سی میلیون، سی و پنج میلیون جمعیت در دو ماه محرّم و خصوصاً دههٔ عاشورا، یک وجهه، طرف یک راه می‌روند. اینها را در این ماه محرّم، خطبا و علما در سرتاسر کشور می‌توانند بسیج کنند برای یک مسئله. این جنبهٔ سیاسی این مجالس بالاتر از همهٔ جنبه‌های دیگری که هست. بی خود بعضی از ائمهٔ ما نمی‌فرمایند که برای من در منابر روضه بخوانند. بی خود نمی‌گویند ائمهٔ ما به اینکه هر کس که بگرید، بگریاند یا صورت گریه، گریه کردن به خودش ‏[‏بگیرد‏]‏ اجرش فلان فلان است. مسئله، مسئلهٔ گریه نیست. مسئله، مسئلهٔ تباکی نیست. مسئله، مسئلهٔ سیاسی است که ائمهٔ ما با همان دید الهی که داشتند، می‌خواستند که این ملتها را با هم بسیج کنند و یکپارچه کنند از راه‌های مختلف. اینها را یکپارچه کنند تا آسیب‌پذیر نباشند. (همان، ج ۱۳، ص ۳۲۳)<ref>«[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n161674/تاکید_امام_بر_روضه_خوانی_های_سنتی_آیا_مراسم_تعزیه_خوانی_شبیه_خوانی_جایز_است؟_‏نظر_امام_خم تأکید امام بر روض‌خوانی‌های سنتی]»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
خط ۲۸: خط ۲۸:


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
{{پایان}}
{{پایان}}

نسخهٔ ‏۲۷ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۲۱:۴۹

روضه‌خوانی شکلی از عزاداری شیعیان برای امام حسین و دیگر امامان.

تعریف و جایگاه

روضه خوانی، گونه ای عزاداری شیعیان برای مصائب امام حسین و دیگر ائمه اطهار است.[۱] در روضه‌خوانی وقایع مصیبت‌بار و حزن‌انگیز واقعهٔ کربلا و شهادت امام حسین (ع) و شهیدان دیگر و مصائب و فضایل آنان و اهل‌بیت و ائمهٔ اطهار (ع)، به زبان نثر و نظم، بیان می‌شود.[۲] اصطلاح روضه به مفهوم اخص کلمه، «باغ» یا «گلزار» معنی می‌دهد و از عنوان کتاب روضة الشهداء اثر ملاحسین کاشفی (متوفی۹۱۰) گرفته شده‌است و اشاره‌ای نمادین به «روضهٔ بهشت» دارد که جایگاه شهیدان پنداشته می‌شود. اطلاق روضه و روضه‌خوانی به مجالس ذکر وقایع کربلا، پس از عمومیت‌یافتن این کتاب در دورهٔ صفوی، و خواندن و نقل روایات آن در مجالس عزاداری حسینی، رایج شد.[۳][۴]

...

در اغلب اماکن عمومی چون مسجد، حسینیه، تکیه، مدرسه، قهوه‌خانه و نیز در خانه‌ها و خاصه در منازل آیات عظام و روحانیون عالی‌رتبه و دولتمردان و اعیان و تجار بزرگ و نیز در مراکز دولتی، مراسم روضه خوانی برپا می‌شده‌است. مجالس روضه خوانی به زمان معیّنی اختصاص نداشته و برگزاری آن در همه ایام هفته و سال و نیز اوقات روز یا شب ممکن بوده‌است. اما رسم عزاداری و روضه خوانی برای شهیدان کربلا بیش از همه در ماه محرّم و به ویژه در دهه اول آن بوده‌است.[۵]

گاه روضه خوانی با گونه‌های دیگر عزاداری قرین می‌شد یا می‌آمیخت. گاه پیش از آغاز روضه خوانی، قرآن یا ادعیه و زیارات خوانده می‌شد یا اینکه مداح یا نوحه خوانی حاضران را برای شنیدن روضه آماده می‌کرد و بعد از روضه خوانی نوبت به واعظی می‌رسید که برای مردم خطابه ای ایراد می‌کرد؛ بااین حال، این ترتیب ثابت نبود و برنامه‌های این مجالس با ترتیبات متنوعی اجرا می‌شد.[۶]

معمولاً هر روز از دهه اول محرّم به روضه ای ویژه اختصاص می‌یافت. برای نمونه، شب و روز اول: به ذکر مصائب مسلم بن عقیل، دوم: ورود کاروان به کربلا، سوم: حضرت رقیه، چهارم: حرّ و اصحاب و طفلان زینب علیهاالسلام؛ پنجم: عبداللّه بن حسن علیه السلام و اصحاب؛ ششم: حضرت قاسم؛ هفتم: روضه عطش و حضرت علی اصغر علیه السلام؛ هشتم: حضرت علی اکبر؛ نهم: حضرت ابوالفضل علیه السلام؛ دهم: امام حسین علیه السلام؛ یازدهم: شام غریبان و اسارت حضرت زینب.[۷] خواندن روضه به علل دیگر جز سوگواری بر اهل بیت، در ایام محرّم و صفر یا اوقات دیگر سال معمول بوده‌است، ازجمله در مجلس ترحیم* مردگان در روزهای سوم، هفتم، چهلم یا سالگرد درگذشتگان در مسجد، گورستان یا منازل افراد.[۸]

آسیب‌ها

عوام زدگی، خرافه سازی و دروغ پردازی و غلو، و نیز استفاده از تعابیر موهن و مستهجن در روضه‌ها که به منظور افزودن بر شوق مردم به این نوع مجالس و جذب بیشتر آنان صورت می‌گرفت، از مهم‌ترین آسیب‌های مجالس روضه خوانی بودند. عالمان دینی در نقد این گونه روضه‌ها کتابهای متعددی نوشته‌اند. کتاب لؤلؤ و مرجان اثر میرزاحسین نوری؛ کتاب التنزیه فی اعمال الشبیه اثر سیدمحسن امین عاملی، و حماسه حسینی اثرمرتضی مطهری از این نمونه کتاب‌ها به‌شمار می‌رود.[۹]

تاریخچه

ذکر مصائب اهل بیت و یادآوری گفتاریِ حادثه کربلا در مجالس عزاداری شیعیان از عصر امامان شیعه رواج داشته‌است.[۱۰] پس از شهادت امام حسین (ع)، مراسم پنهانی ذکر و سوگواری امام هرساله با مرثیه‌خوانی و نوحه‌گری میان خواص شیعه برگزار می‌شده، و شاعران در این مجالس عزا، اشعار خود را در رثای امام می‌خوانده‌اند. پوشیده و نهانی برگزارکردن این‌گونه مراسم، به‌سبب مواضع دشمنانهٔ خلفای اموی و عباسی و شماری از علمای اهل سنت با فرزندان علی بن ابی‌طالب (ع) بود. در طول تاریخ شیعه در بعضی مقاطع مراسم عزاداری و روضه خوانی برای امام حسین برپا بود. گرایش پادشاهان صفوی به تشیع، و رسمیت‌بخشیدن به این مذهب در ایران، و کوشش در یک‌پارچگی و وحدت ملی از راه ترویج صوری مذهب، شیعیان را به برپایی تظاهرات مذهبی و مراسم عزاداری و نوحه‌سرایی، به‌خصوص در عاشورای حسینی برانگیخت. تألیف کتاب روضة الشهداء (ه‍ م) نوشتهٔ ملاحسین واعظ کاشفی سبزواری (د ۹۱۰ ق / ۱۵۰۴ م)، از خطیبان و واعظان خوش‌قریحهٔ دورهٔ حکمرانی سلطان حسین بایقرا (۸۷۵–۹۱۱ ق / ۱۴۷۰–۱۵۰۵ م)، و شیوع آن در زمان شاه اسماعیل اول صفوی تحولی در میان اهل ذکر و مصیبت که با رویکردی مذهبی و آیینی به واقعهٔ کربلا می‌نگریستند، پدیدآورد.[۱۱]

نگاه امام خمینی به روضه‌خوانی

امام خمینی در دوران حضور در ایران یا در نجف به امر عزاداری اهتمام و تأکید داشت. ایشان در بخشی از وصیت نامه سیاسی ـ الهی خود مراسم عزاداری سیدالشهداء و سایر ائمه را از عنایات خداوند متعالی می‌داند و می‌فرماید: از آن جمله مراسم عزاداری ائمهٔ اطهار و بویژه سید مظلومان و سرور شهیدان، حضرت ابی عبداللّه الحسین ـ صلوات وافر الهی و انبیا و ملائکة اللّه و صلحا بر روح بزرگ حماسی او باد ـ هیچ‌گاه غفلت نکنند. امام خمینی بهترین نوع عزاداری را روضه خوانی و شرکت کردن در این مراسمها می‌داند. ایشان در پاسخ به چندین استفتا، تآکید به روضه خوانی می‌کند. ‏(استفتائات، ج۱۰، ص۶۴۳. ص۶۴۵))[۱۲]

تأکید بر دستجات عزاداری و روضه خوانی برای سید شهیدان امام حسین (ع) به صورتی که ذکر مصائب و دردهای آنان بشود و تطبیق آن با مباحث روز جامعه مورد نظر امام خمینی است، نه ظاهرسازی و شبیه خوانی و امثال آن، بدون توجه به حقیقت عزاداری و روضه خوانی برای آن حضرت. تأکید حضرت امام بر فلسفه گریه و عزاداری ازدیگر نکاتی است که در بیانات ایشان موج می‌زند و نشان می‌دهد عزاداران حسینی باید چگونه عزاداری کنند و به چه مطالبی بپردازنند تا بیان کننده فلسفه قیام اباعبدالله (ع) باشد. از اینرو می‌فرماید: قتی یک ملت در ماه محرم، سرتاسر یک مملکت، یک مطلب را می‌گویند، شما انگیزه این گریه و این اجتماع در مجالس روضه را خیال نکنید که فقط این است که ما گریه کنیم برای سیدالشهدا. نه سیدالشهدا احتیاج به این گریه‌ها دارد و نه این گریه ها خودش ـ فی نفسه ـ کاری از آن می‌آید، لکن این مجلسها مردم را همچو مجتمع می‌کنند و یک وجهه می‌دهند، سی میلیون، سی و پنج میلیون جمعیت در دو ماه محرّم و خصوصاً دههٔ عاشورا، یک وجهه، طرف یک راه می‌روند. اینها را در این ماه محرّم، خطبا و علما در سرتاسر کشور می‌توانند بسیج کنند برای یک مسئله. این جنبهٔ سیاسی این مجالس بالاتر از همهٔ جنبه‌های دیگری که هست. بی خود بعضی از ائمهٔ ما نمی‌فرمایند که برای من در منابر روضه بخوانند. بی خود نمی‌گویند ائمهٔ ما به اینکه هر کس که بگرید، بگریاند یا صورت گریه، گریه کردن به خودش ‏[‏بگیرد‏]‏ اجرش فلان فلان است. مسئله، مسئلهٔ گریه نیست. مسئله، مسئلهٔ تباکی نیست. مسئله، مسئلهٔ سیاسی است که ائمهٔ ما با همان دید الهی که داشتند، می‌خواستند که این ملتها را با هم بسیج کنند و یکپارچه کنند از راه‌های مختلف. اینها را یکپارچه کنند تا آسیب‌پذیر نباشند. (همان، ج ۱۳، ص ۳۲۳)[۱۳]

پانویس

  1. ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
  2. ↑ «روضه و روضه‌خوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.
  3. ↑ «روضه و روضه‌خوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.
  4. ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
  5. ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
  6. ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
  7. ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
  8. ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
  9. ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
  10. ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
  11. ↑ «روضه و روضه‌خوانی»، علی بلوکباشی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۲۵، ذیل مدخل.
  12. ↑ «تأکید امام بر روض‌خوانی‌های سنتی»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.
  13. ↑ «تأکید امام بر روض‌خوانی‌های سنتی»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.

منابع

برگرفته از «https://fa.wiki.khomeini.ir/w/index.php?title=کاربر:Alipour/صفحه_تمرین&oldid=40226»