نهضت فلسفی امام‌خمینی (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | نهضت فلسفی امام‌خمینی |
| نویسنده | علی‌اکبر ضیایی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۸۱ش |
| سبک | تحلیلی |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه چاپ و نشر عروج |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۱ش |
نهضت فلسفی امام‌خمینی کتابی به قلم علی‌اکبر ضیایی است که به بررسی نقش امام‌خمینی در گسترش فلسفه در دوره معاصر و نیز تشریح برخی از مبانی و مسائل فلسفی ایشان می‌پردازد. این کتاب در بهار ۱۳۸۱ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
مؤلف
علی‌اکبر ضیایی متولد ۱۳۴۳ش، نویسنده و دکترای فرهنگ و تمدن اسلامی، مدیر پژوهشکده حج و زیارت می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا و ساختار
کتاب نهضت فلسفی امام خمینی، به توضیح فلسفه امام‌خمینی پرداخته و سعی داشته تا برخی مبانی و مسائل فلسفی امام‌خمینی را بازگو کند. نویسنده در مقدمه کتاب در ابتدا حکمت را بر دو قسم نظری و عملی تقسیم کرده است. حکمت نظری را نیز به سه بخش فلسفه اولی، فلسفه وسطی و فلسفه سفلی و حکمت عملی را به علم اخلاق، علم تدبیر منزل و علم سیاست مدن تقسیم نموده است. از این‌رو فلسفه شامل همه علوم نامبرده می‌شود؛ اما مهم‌ترین بخش آن همان فلسفه اولی و الالهیات بالمعنی الاخص می‌باشد.[۱]
بخشی از این کتاب به بررسی موانع ترویج و گسترش فلسفه در عصر امام‌خمینی اختصاص دارد که وضعیت فلسفه آن زمان و نقش امام‌خمینی در این زمینه را بازگو کرده است. نویسنده این کتاب معتقد است در عصر امام‌خمینی فیلسوفان بزرگ دیگری نیز در احیای تفکر فلسفی نقش ایفاء کرده‌اند؛ اما حضرت امام به علت دارا بودن ویژگی‌های منحصربه‌فرد و مبارزه با تحجرگرایی در دین، اساسی‌ترین نقش را در گسترش فلسفه اسلامی در عصر حاضر دارد. در این کتاب آمده تدریس فلسفه امام در زمانی بوده که خواندن فلسفه جرم محسوب می‌شد.[۲]
امام‌خمینی در سال ۱۳۴۷ق در حالی که تنها ۲۷ سال داشت، تدریس فلسفه را آغاز کرد و ضمن اینکه در انتخاب شاگرد و کتابی که به عنوان متن درسی باید تدریس شود، دقت فراوانی به خرج می‌داد، از امتحان کتبی و شفاهی شاگردان خود و تهذیب نفس و رشد قوای اخلاقی آنان نیز هرگز غافل نبود و این‌گونه بود که در کنار درس فلسفه به تدریس اخلاق نیز توجه داشت. ایشان از شاگردان درس فلسفه خود می‌خواست که درس را بنویسند و ارائه دهند، در صورتی که آنان ظرفیت فهم مطالب فلسفی را نداشتند، اجازه ورود به درس را به آنان نمی‌داد. امام‌خمینی در موشکافی مسائل فلسفی، سرآمد عصر خود بود.
از جمله مبانی و اصول فلسفی امام‌خمینی که مورد بررسی این پژوهش می‌باشد، بحث از اثبات وجود حق تعالی از طریق برهان صدیقین، قاعده فلسفی بسیط الحقیقه، بحث جبر و اختیار، بقای روح پس از مرگ که امام معتقد است هنگامی که نفس به کمال خود رسید و علاقه آن به بدن تمام شد، از بدن مفارقت کرده به ذات حقیقی خود رجوع می‌کند.
همچنین از جمله مبانی فلسفی امام اتحاد طلب و اراده، اثبات وجود کمال مطلق از طریق فطرت و حل تعارض بین قاعده «الشیء ما لم یجب لم یوجد» و اختیار است. امام‌خمینی با بینشی عمیق به مسئله جبر و اختیار نگریسته و ریشه‌های فلسفی و روایی آن را به دقت پیگیری کرده است و ارتباط مسئله را با جبر و تفویض و سعادت و شقاوت ذاتی تحلیل و بررسی کرده است.
ساختار
کتاب نهضت فلسفی امام‌خمینی، از یک پیشگفتار، مقدمه و چهار فصل تشکیل شده است:
- در فصل اول به زندگی‌نامه علمی و فلسفی، تدریس و اساتید امام پرداخته شده است.
- در فصل دوم درباره جایگاه فلسفه و سیر تاریخی آن تا عصر امام و مبارزه ایشان با جریانات انحرافی و پاسخگویی به شبهات عقلی می‌باشد.
- فصل سوم؛ تعریف فلسفه در نگاه فلسفه یونان و فلسفه اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.
- در فصل چهارم به چند مطلب فلسفی از نگاه امام‌خمینی پرداخته شده نظیر، اثبات وجود خداوند،[۳] قاعده بسیط الحقیقه،[۴] جبر و اختیار، بقای روح پس از مرگ،[۵] اتحاد طلب و اراده، اثبات وجود کمال مطلق از طریق فطرت[۶] و حل تعارض بین قاعده «الشیء ما لم یجب لم یوجد» و اختیار.
نقدها بر نظریات مؤلف
از کاستی‌های کتاب نهضت فلسفی امام خمینی، این است که نتیجه‌گیری صورت نگرفته است. همچنین نویسنده مدعی شده امام‌خمینی تعریفی از فلسفه نداده است در حالی که امام همسو با حکما و فلاسفه در مواضع متعددی به شکل‌های مختلف به تعریف فلسفه پرداخته است [۷]
وضعیت نشر
چاپ اول کتاب نهضت فلسفی امام خمینی، در بهار ۱۳۸۱ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
پانویس
- ↑ ضیایی، نهضت فلسفی امام‌خمینی، ص۴-۵.
- ↑ ضیایی، نهضت فلسفی امام‌خمینی، ص۱۲-۱۳.
- ↑ امام‌خمینی، تفسیر سوره حمد، ص۹۸-۹۹.
- ↑ امام‌خمینی، تفسیر سوره حمد، ص۱۶۲-۱۶۱.
- ↑ امام‌خمینی، کشف الاسرار، ص۳۱ و ص۳۶-۳۷.
- ↑ امام‌خمینی، آوای توحید، ص۱۲-۱۱.
- ↑ امام‌خمینی، آداب الصلاة، ص۲۰؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص۵۵؛ صاحبی، حکمت معنوی، ص۵۵.
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، آوای توحید، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، کشف اسرار، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ دوم، بی‌تا.
- ضیایی، علی‌اکبر، نهضت فلسفی امام‌خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.