۱۹٬۱۵۹
ویرایش
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}} | }} | ||
'''عبدالکریم حائری یزدی'''، مؤسس [[حوزه علمیه قم]]، استاد [[امامخمینی]] و [[مرجع تقلید]]. | '''عبدالکریم حائری یزدی'''، مؤسس [[حوزه علمیه قم]]، استاد [[امامخمینی]] و [[مرجعیت|مرجع تقلید]]. | ||
== زندگینامه == | == زندگینامه == | ||
عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۲۳۹ در روستای «مِهرجَرد» از توابع میبد یزد به دنیا آمد. پدر او محمدجعفر، کشاورزی متدین بود.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۲؛ آقابزرگ، طبقات، ۱۱۵۸.</ref> وی در هفتسالگی برای تحصیل به اردکان و سپس به یزد رفت؛<ref>محمدی اشتهاردی، نگاهی به زندگی آیتالله العظمی شیخعبدالکریم حائری، ۳۳؛ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۲۲.</ref> و مقدمات و مبادی [[علم فقه|فقه]] و [[علم اصول|اصول]] را در این دو شهر آموخت. درگذشت پدر سبب وقفه کوتاهی در تحصیل حائری شد؛ اما پس از مدتی به | عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۲۳۹ در روستای «مِهرجَرد» از توابع میبد یزد به دنیا آمد. پدر او محمدجعفر، کشاورزی متدین بود.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۲؛ آقابزرگ، طبقات، ۱۱۵۸.</ref> وی در هفتسالگی برای تحصیل به اردکان و سپس به یزد رفت؛<ref>محمدی اشتهاردی، نگاهی به زندگی آیتالله العظمی شیخعبدالکریم حائری، ۳۳؛ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۲۲.</ref> و مقدمات و مبادی [[علم فقه|فقه]] و [[علم اصول|اصول]] را در این دو شهر آموخت. درگذشت پدر سبب وقفه کوتاهی در تحصیل حائری شد؛ اما پس از مدتی به مدرسه محمدتقیخان یزد رفت و تحصیلات را نزد سیدحسین وامق و سیدیحیی بزرگ، معروف به مجتهد یزدی ادامه داد.<ref>ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۰–۳۱؛ شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۲.</ref>{{سخ}} | ||
حائری یزدی در هجدهسالگی، به همراهی مادر خود، به [[کربلا]] عزیمت کرد و برای ادامه تحصیل در کربلا ماندگار شد. وی در مدت دو سال | حائری یزدی در هجدهسالگی، به همراهی مادر خود، به [[کربلا]] عزیمت کرد و برای ادامه تحصیل در کربلا ماندگار شد. وی در مدت دو سال شرح لمعه و قوانین را نزد [[ملاحسین اردکانی]]، معروف به فاضل اردکانی آموخت؛<ref>شعبانی، معمار فضیلت، ۱۱.</ref> همچنین در درس علی یزدی بفروئی شرکت کرد.<ref>ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۱.</ref> سپس با سفارش مکتوب فاضل اردکانی به [[سامرا]] رفت و به دلیل همین سفارش مورد توجه خاص [[میرزامحمدحسن شیرازی|میرزای شیرازی]] قرار گرفت تا آنجا که وی را در خانه خود جای داد. حائری یزدی از این دوران به نیکی یاد کرده و سردابخانه میرزای شیرازی را محل مطالعه و استراحت خود معرفی کرده است.<ref>حائری، مرتضی، خاطرات، ۳۸ و ۶۰۳–۶۰۴.</ref> او طی دوازده سال، سطوح عالی را نزد [[شیخ فضلالله نوری|فضلالله نوری]] و [[میرزاابراهیم محلاتی شیرازی]] گذرانده<ref>محمدی اشتهاردی، نگاهی به زندگی آیتالله العظمی شیخعبدالکریم حائری، ۳۷–۳۸.</ref> و در درسهای خارج فقه و اصول میرزامحمدحسن شیرازی، [[سیدمحمد فشارکی]] و [[میرزامحمدتقی شیرازی]] شرکت کرد.<ref>ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۱؛ حائری، مرتضی، سرّ دلبران، ۸۸–۸۷ و ۹۳–۹۴؛ شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۱ و ۲۳.</ref>{{سخ}} | ||
حائری یزدی سال ۱۲۷۵ به [[حج]] رفت و در برگشت، پس از درگذشت میرزای شیرازی، همراه استاد خود فشارکی به [[نجف]] برگشت و از محضر این استاد، کسب فیض کرد.<ref>آقابزرگ، طبقات، ۱۱۵۸؛ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۱.</ref> بیشتر مبانی علمی حائری در فقه و اصول نیز برگرفته از مبانی فشارکی بوده است.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۵۹.</ref> در سال ۱۲۷۸ به دعوت اهالی شهر اراک (سلطانآباد) به این شهر مهاجرت کرد و به مدت هشت سال در [[حوزه علمیه اراک]] به تدریس پرداخت.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۵.</ref>{{سخ}} | حائری یزدی سال ۱۲۷۵ به [[حج]] رفت و در برگشت، پس از درگذشت میرزای شیرازی، همراه استاد خود فشارکی به [[نجف]] برگشت و از محضر این استاد، کسب فیض کرد.<ref>آقابزرگ، طبقات، ۱۱۵۸؛ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۱.</ref> بیشتر مبانی علمی حائری در فقه و اصول نیز برگرفته از مبانی فشارکی بوده است.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۵۹.</ref> در سال ۱۲۷۸ به دعوت اهالی شهر اراک (سلطانآباد) به این شهر مهاجرت کرد و به مدت هشت سال در [[حوزه علمیه اراک]] به تدریس پرداخت.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۵.</ref>{{سخ}} | ||
حائری همزمان با [[انقلاب مشروطه]] و ناآرامیها در [[ایران]] و به دلیل نارضایتی از وضع [[روحانیت]] اراک،<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۴۱.</ref> در سال ۱۲۸۶، دوباره به نجف بازگشت؛ اما برای دورماندن از نزاع مخالفان و موافقان جریان مشروطه که در میان طرفداران عالمانی چون [[آخوند محمدکاظم خراسانی]] و [[سیدمحمدکاظم طباطبایی]] جریان داشت، به کربلا رفت<ref>کریمی جهرمی، آیتالله مؤسس، ۵۵؛ محقق داماد، سیدمصطفی، مصاحبه، ۴۱–۴۲.</ref> و حدود هشت سال در کربلا اقامت کرد و به تدریس و تربیت شاگرد پرداخت.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۶.</ref> این اقامت موجب شد لقب حائری بگیرد. او در سال ۱۲۹۳ دوباره به اراک بازگشت و علاوه بر تدریس مرجعیتِ دینی مردم را نیز به عهده گرفت.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۳؛ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۲.</ref> حرکت حائری از کربلا حرکت اعتراضی به وضعیت حوزه نجف و کربلا بود که با روش زاهدانه و سادهزیستی حائری در تضاد بود.<ref>محقق داماد، سیدعلی، مصاحبه، ۶.</ref> | حائری همزمان با [[انقلاب مشروطه]] و ناآرامیها در [[ایران]] و به دلیل نارضایتی از وضع [[روحانیت]] اراک،<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۴۱.</ref> در سال ۱۲۸۶، دوباره به نجف بازگشت؛ اما برای دورماندن از نزاع مخالفان و موافقان جریان مشروطه که در میان طرفداران عالمانی چون [[آخوند محمدکاظم خراسانی]] و [[سیدمحمدکاظم طباطبایی]] جریان داشت، به [[کربلا]] رفت<ref>کریمی جهرمی، آیتالله مؤسس، ۵۵؛ محقق داماد، سیدمصطفی، مصاحبه، ۴۱–۴۲.</ref> و حدود هشت سال در کربلا اقامت کرد و به تدریس و تربیت شاگرد پرداخت.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۶.</ref> این اقامت موجب شد لقب حائری بگیرد. او در سال ۱۲۹۳ دوباره به اراک بازگشت و علاوه بر تدریس مرجعیتِ دینی مردم را نیز به عهده گرفت.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۳؛ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۲.</ref> حرکت حائری از کربلا حرکت اعتراضی به وضعیت [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] و کربلا بود که با روش [[زهد|زاهدانه]] و [[سادهزیستی]] حائری در تضاد بود.<ref>محقق داماد، سیدعلی، مصاحبه، ۶.</ref> | ||
== تأسیس حوزه علمیه قم == | == تأسیس حوزه علمیه قم == | ||
حائری در سال ۱۲۹۷ برای زیارت [[حرم امامرضا(ع)]] عازم [[مشهد]] شد و در مسیر خود چند روزی در قم ماند. این توقف سبب آگاهی او از مهجوریت و غربت حوزه قم شد و در پایان سال ۱۳۰۰، به دعوت برخی از علمای قم، دوباره به این شهر سفر کرد.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۱۵؛ امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> پیش از استقرار وی در قم، [[محمدتقی بافقی]]، زمزمه تأسیس حوزه را با گروهی از علمای عصر داشت که منجر به دعوت از حائری و رونقگرفتن حوزه علمیه شد.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۱۳–۱۴.</ref> حائری در این سفر به تقاضای علما، اقامت در این شهر را پذیرفت و مدیریت حوزه علمیه قم را برعهده گرفت و طی پانزده سال اقامت در قم حوزه علمیه را متحول کرد و برای ساماندهی و رونق حوزه چنان تلاش جدیای کرد که گویا آن را تأسیس کرده و به مؤسس حوزه معروف گردید.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۶–۲۷؛ امینی، چالشهای روحانیت با رضاشاه، ۱۱۶.</ref>{{سخ}} | حائری در سال ۱۲۹۷ برای زیارت [[حرم امامرضا(ع)]] عازم [[مشهد]] شد و در مسیر خود چند روزی در [[قم]] ماند. این توقف سبب آگاهی او از مهجوریت و غربت [[حوزه علمیه قم|حوزه قم]] شد و در پایان سال ۱۳۰۰، به دعوت برخی از علمای قم، دوباره به این شهر سفر کرد.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۱۵؛ امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> پیش از استقرار وی در قم، [[محمدتقی بافقی]]، زمزمه تأسیس حوزه را با گروهی از علمای عصر داشت که منجر به دعوت از حائری و رونقگرفتن حوزه علمیه شد.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۱۳–۱۴.</ref> حائری در این سفر به تقاضای علما، اقامت در این شهر را پذیرفت و مدیریت حوزه علمیه قم را برعهده گرفت و طی پانزده سال اقامت در قم حوزه علمیه را متحول کرد و برای ساماندهی و رونق حوزه چنان تلاش جدیای کرد که گویا آن را تأسیس کرده و به مؤسس حوزه معروف گردید.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۶–۲۷؛ امینی، چالشهای روحانیت با رضاشاه، ۱۱۶.</ref>{{سخ}} | ||
پس از درگذشت سیدمحمدکاظم طباطبایی، [[ملافتحالله غروی اصفهانی]] (معروف به شیخالشریعه) و [[میرزامحمدتقی شیرازی]]، در فاصله سالهای ۱۲۹۸–۱۳۰۰، مرجعیت حائری مطرح شد. با استقرار او در قم و افزایش شهرت وی بر مقلِدان او افزوده شد و بسیاری از شیعیان در ایران و برخی از کشورهای [[عراق]] و [[لبنان]] | پس از درگذشت سیدمحمدکاظم طباطبایی، [[ملافتحالله غروی اصفهانی]] (معروف به شیخالشریعه) و [[میرزامحمدتقی شیرازی]]، در فاصله سالهای ۱۲۹۸–۱۳۰۰، مرجعیت حائری مطرح شد. با استقرار او در قم و افزایش شهرت وی بر مقلِدان او افزوده شد و بسیاری از شیعیان در ایران و برخی از کشورهای [[عراق]] و [[لبنان]] مقلّد او شدند. افزون بر شخصیت علمی وی، از عوامل مؤثر در مرجعیت او توجه ویژه [[میرزامحمدتقی شیرازی]] به ایشان و ارجاع مقلدان خود به او در موارد احتیاطی بوده است.<ref>آقابزرگ، طبقات، ۳/۱۱۵۸؛ شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۴؛ حائری، مهدی، خاطرات، ۱۸ و ۷۶.</ref>{{سخ}} | ||
در زمان حضور حائری در حوزه علمیه قم، شخصیتهای علمی بزرگی از نواحی کشور و کشورهای مختلف به این حوزه وارد و مورد استقبال وی قرار گرفتند؛ مانند: | در زمان حضور حائری در حوزه علمیه قم، شخصیتهای علمی بزرگی از نواحی کشور و کشورهای مختلف به این حوزه وارد و مورد استقبال وی قرار گرفتند؛ مانند: | ||
# [[سیدنجمالدین هندی]] مؤسس | # [[سیدنجمالدین هندی]] مؤسس مدرسة الواعظین هند. | ||
# [[عبدالحسین بغدادی]] از شاگردان میرزای بزرگ شیرازی. | # [[عبدالحسین بغدادی]] از شاگردان [[میرزامحمدحسن شیرازی|میرزای بزرگ شیرازی]]. | ||
# [[سیدمحسن جبلعاملی]] که حائری در زمان توقف او در [[قم]] [[نماز جماعت]] خود را به وی واگذار کرد. | # [[سیدمحسن جبلعاملی]] که حائری در زمان توقف او در [[قم]] [[نماز جماعت]] خود را به وی واگذار کرد. | ||
# [[محمدحسین کاشفالغطا]]. | # [[محمدحسین کاشفالغطا]]. | ||
خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
== حوادث سیاسی دوران حضور در قم == | == حوادث سیاسی دوران حضور در قم == | ||
حوادث سیاسی چندی در دوره حضور حائری در قم اتفاق افتاد؛ ازجمله دستور عمال [[انگلیس]] در عراق به تبعید علمای نجف مانند [[سیدابوالحسن اصفهانی]] و [[میرزامحمدحسین نایینی]] به قم در سال ۱۳۰۲ و استقبال گرم مردم و روحانیت و در رأس آن، حائری از آنان<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۴، حائری، مهدی، خاطرات، ۱۸.</ref> و مهاجرت [[آقانورالله اصفهانی]]، [[آقامحمدرضا مسجدشاهی اصفهانی]] و گروهی از علمای اصفهان در اعتراض به طرح سربازی اجباری در سال ۱۳۰۶ به قم.<ref>امینی، چالشهای روحانیت با رضاشاه، ۱۷۷–۱۷۹؛ شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۸.</ref>{{سخ}} | حوادث سیاسی چندی در دوره حضور حائری در قم اتفاق افتاد؛ ازجمله دستور عمال [[انگلیس]] در عراق به تبعید علمای نجف مانند [[سیدابوالحسن اصفهانی]] و [[میرزامحمدحسین نایینی]] به قم در سال ۱۳۰۲ و استقبال گرم [[مردم]] و [[روحانیت]] و در رأس آن، حائری از آنان<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۴، حائری، مهدی، خاطرات، ۱۸.</ref> و مهاجرت [[آقانورالله اصفهانی]]، [[آقامحمدرضا مسجدشاهی اصفهانی]] و گروهی از علمای اصفهان در اعتراض به طرح سربازی اجباری در سال ۱۳۰۶ به قم.<ref>امینی، چالشهای روحانیت با رضاشاه، ۱۷۷–۱۷۹؛ شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۲۸.</ref>{{سخ}} | ||
[[رضاخان پهلوی]] از سال ۱۳۰۷ هجوم شدید به مذهب و روحانیت را آغاز کرد. در برابر این هجمه، حفظ و گسترش حوزه علمیه قم مهمترین واکنش مدبرانه حائری بهشمار میرود.<ref>مخبر، سلسله پهلوی، ۲۸۶.</ref> سکوت حائری در برابر جریانهای هرچند ناگوار،<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۳۵–۳۶؛ امینی، چالشهای روحانیت با رضاشاه، ۱۶۳–۱۶۴؛ محمدی، آیتالله حائری و تحولات سیاسی، ۱۶۲–۱۶۳.</ref> تدبیر هوشمندانهای بود که زمینهساز بیداری حوزه و مردم گردید و سالها بعد، همین حوزه با مدیریت امامخمینی [[انقلاب اسلامی]] را سامان داد.<ref>محمدی، آیتالله حائری و تحولات سیاسی، ۱۶۷–۱۶۸.</ref> بزرگترین آثار و ثمرات حضور علمی حائری در حوزه علمیه قم تربیت شاگردانی بود که غالب آنان در حد [[اجتهاد]] بودند.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۸۶.</ref> | [[رضاخان پهلوی]] از سال ۱۳۰۷ هجوم شدید به مذهب و روحانیت را آغاز کرد. در برابر این هجمه، حفظ و گسترش حوزه علمیه قم مهمترین واکنش مدبرانه حائری بهشمار میرود.<ref>مخبر، سلسله پهلوی، ۲۸۶.</ref> سکوت حائری در برابر جریانهای هرچند ناگوار،<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۳۵–۳۶؛ امینی، چالشهای روحانیت با رضاشاه، ۱۶۳–۱۶۴؛ محمدی، آیتالله حائری و تحولات سیاسی، ۱۶۲–۱۶۳.</ref> تدبیر هوشمندانهای بود که زمینهساز بیداری حوزه و مردم گردید و سالها بعد، همین حوزه با مدیریت امامخمینی [[انقلاب اسلامی]] را سامان داد.<ref>محمدی، آیتالله حائری و تحولات سیاسی، ۱۶۷–۱۶۸.</ref> بزرگترین آثار و ثمرات حضور علمی حائری در حوزه علمیه قم تربیت شاگردانی بود که غالب آنان در حد [[اجتهاد]] بودند.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۸۶.</ref> | ||
== رویکرد حائری در حوادث سیاسی == | == رویکرد حائری در حوادث سیاسی == | ||
سیاست غالب حائری، تربیت طلاب و اجتناب از برخورد مستقیم با رژیم بود؛ اما در برابر برخی برنامههای دولت سکوت را شکست؛ وی در سال ۱۳۱۲ به سکوت رضاخان در قضیه مهاجرت [[یهودیان]] به سرزمین [[فلسطین]] اعتراض کرد.<ref>محمدی، آیتالله حائری و تحولات سیاسی، ۱۶۵–۱۶۶.</ref> و در برابر طرح آزمون گرفتن از طلاب برای جواز پوشش روحانیت که موجب دخالت دولت در حوزه میشد، واکنش نشان داد و آن را مدیریت کرد. او با تحت نظارت درآوردن چگونگی امتحان و مکان برگزاری آن، امامخمینی و [[سیدشهابالدین مرعشی نجفی]] و عدهای از فضلای حوزه را ناظر بر این امر کرد.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۷۱–۲۷۳؛ بصیرتمنش، علما و رژیم رضاشاه، ۲۵۲.</ref>{{سخ}} | سیاست غالب حائری، تربیت [[طلاب]] و اجتناب از برخورد مستقیم با رژیم بود؛ اما در برابر برخی برنامههای دولت سکوت را شکست؛ وی در سال ۱۳۱۲ به سکوت [[رضا پهلوی|رضاخان]] در قضیه مهاجرت [[یهودیان]] به سرزمین [[فلسطین]] اعتراض کرد.<ref>محمدی، آیتالله حائری و تحولات سیاسی، ۱۶۵–۱۶۶.</ref> و در برابر طرح آزمون گرفتن از طلاب برای جواز پوشش روحانیت که موجب دخالت دولت در حوزه میشد، واکنش نشان داد و آن را مدیریت کرد. او با تحت نظارت درآوردن چگونگی امتحان و مکان برگزاری آن، امامخمینی و [[سیدشهابالدین مرعشی نجفی]] و عدهای از فضلای حوزه را ناظر بر این امر کرد.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۷۱–۲۷۳؛ بصیرتمنش، علما و رژیم رضاشاه، ۲۵۲.</ref>{{سخ}} | ||
همچنین وی در جریان «[[کشف حجاب]]» با اصرار اطرافیان<ref>منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۳۲۸.</ref> در ۱۱ تیر ۱۳۱۴ طی تلگرامی به رضاشاه آن را مخالف با | همچنین وی در جریان «[[کشف حجاب]]» با اصرار اطرافیان<ref>منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۳۲۸.</ref> در ۱۱ تیر ۱۳۱۴ طی تلگرامی به رضاشاه آن را مخالف با احکام دین دانست و خواهان توقف آن شد.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۵۰–۵۱؛ محمدی، آیتالله حائری و تحولات سیاسی، ۱۶۶–۱۶۸.</ref> این تلگرام خشم رضاشاه را برانگیخت. او در دیداری با حائری تهدید کرد اگر اعتراضها ادامه یابد، حوزه قم را ویران خواهد کرد.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۲۵۸–۲۵۹.</ref> پس از آن حائری بهشدت تحت نظر قرار گرفت.<ref>حائری، مهدی، خاطرات، ۶۵.</ref> | ||
== فعالیتهای علمی ـ فرهنگی == | == فعالیتهای علمی ـ فرهنگی == | ||
حائری در طول مدیریت حوزه قم خدمات بسیاری کرد. تعمیر مدارس دینی، تغییر روش آموزش دروس حوزوی و ایجاد برنامهای برای امتحان از [[طلاب]] و طرح تخصصیکردن رشتههای فقه، تعمیر [[مدرسه فیضیه]] و [[مدرسه دارالشفا]] ازجمله اقدامات او در حوزه قم است.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۳۲–۳۳؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۴/۴۴۰.</ref> وی در حوزه مسائل اجتماعی نیز کارهایی به سرانجام رساند؛ ازجمله در سیل مهیب قم در سال ۱۳۱۳ با جذب کمکهای مردمی و دولتی و حضور در جریان بازسازی خرابیها بسیار مؤثر بود؛<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۴۴–۴۲.</ref> همچنین تأسیس بیمارستان سهامیه، تأسیس دارالاطعام و تأسیس | حائری در طول مدیریت حوزه قم خدمات بسیاری کرد. تعمیر مدارس دینی، تغییر روش آموزش دروس حوزوی و ایجاد برنامهای برای امتحان از [[طلاب]] و طرح تخصصیکردن رشتههای فقه، تعمیر [[مدرسه فیضیه]] و [[مدرسه دارالشفا]] ازجمله اقدامات او در [[حوزه علمیه قم|حوزه قم]] است.<ref>نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۳۲–۳۳؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۴/۴۴۰.</ref> وی در حوزه مسائل اجتماعی نیز کارهایی به سرانجام رساند؛ ازجمله در سیل مهیب قم در سال ۱۳۱۳ با جذب کمکهای مردمی و دولتی و حضور در جریان بازسازی خرابیها بسیار مؤثر بود؛<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۴۴–۴۲.</ref> همچنین تأسیس بیمارستان سهامیه، تأسیس دارالاطعام و تأسیس کتابخانه بزرگِ فیضیه و تأسیس مسجد حضرت معصومه(س) در نزدیکی میدان بار قم، ازجمله خدمات وی محسوب میشود.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۶۱–۶۳؛ محمدی، آیتالله حائری و تحولات سیاسی، ۱۵۷–۱۵۸.</ref>{{سخ}} | ||
امامخمینی از آغاز فعالیت علمی حائری به وی پیوست. اشتهار علمی حوزه اراک، به دلیل حضور حائری موجب شد، امامخمینی رهسپار اراک گردد. امامخمینی که میزان دانش و توانایی حائری را دریافته بود، اندکی پس از هجرت حائری به قم رهسپار این حوزه شد. ایشان چنانکه خود نوشته است عمده دروس خارج فقه و اصول را از حائری بهره برده.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> و در تحکیم موقعیت حوزه قم مشارکتی فعّال داشت.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۶–۱۷ و ۲۴.</ref> حائری به امامخمینی و [[سیدمحمد محقق داماد]] سفارش کرده بود که درسهای سطوح عالی حوزه را تدریس کنند؛ این در حالی بود که امامخمینی اشتهار به [[فلسفه]] و [[عرفان]] داشت.<ref>شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ۱/۵۹۰.</ref> | امامخمینی از آغاز فعالیت علمی حائری به وی پیوست. اشتهار علمی حوزه اراک، به دلیل حضور حائری موجب شد، امامخمینی رهسپار اراک گردد. امامخمینی که میزان دانش و توانایی حائری را دریافته بود، اندکی پس از هجرت حائری به قم رهسپار این حوزه شد. ایشان چنانکه خود نوشته است عمده دروس خارج فقه و اصول را از حائری بهره برده.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> و در تحکیم موقعیت حوزه قم مشارکتی فعّال داشت.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۶–۱۷ و ۲۴.</ref> حائری به امامخمینی و [[سیدمحمد محقق داماد]] سفارش کرده بود که درسهای سطوح عالی حوزه را تدریس کنند؛ این در حالی بود که امامخمینی اشتهار به [[فلسفه]] و [[عرفان]] داشت.<ref>شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ۱/۵۹۰.</ref> | ||
== حائری از نگاه امامخمینی == | == حائری از نگاه امامخمینی == | ||
امامخمینی توجه ویژهای به شخصیت حائری داشت و او را که به رغم مرجعیت عامّ شیعیان با کمال سادگی میزیسته، ستایش<ref>امامخمینی، چهل حدیث، ۹۷.</ref> و در آثار علمی خود، بهخصوص در حوزه فقه و اصول، بارها به دیدگاههای وی استناد و از وی با عنوان «شیخنا العلامه» یادکرده است.<ref>امامخمینی، الاجتهاد و التقلید، ۱۱۲، ۱۵۱ و ۱۶۲؛ امامخمینی، مکاسب، ۲/۲۷۲ و ۳۲۸؛ امامخمینی، البیع، ۴/۵۴۴.</ref> امامخمینی در بیشتر موارد، از نظر وی در تبیین مطالب و تأیید مدعای خود بهره برده است که در آثاری مانند [[الاجتهاد و التقلید]]، [[کتاب البیع]]، [[الاستصحاب]]، [[انوار | امامخمینی توجه ویژهای به شخصیت حائری داشت و او را که به رغم مرجعیت عامّ شیعیان با کمال سادگی میزیسته، ستایش<ref>امامخمینی، چهل حدیث، ۹۷.</ref> و در آثار علمی خود، بهخصوص در حوزه فقه و اصول، بارها به دیدگاههای وی استناد و از وی با عنوان «شیخنا العلامه» یادکرده است.<ref>امامخمینی، الاجتهاد و التقلید، ۱۱۲، ۱۵۱ و ۱۶۲؛ امامخمینی، مکاسب، ۲/۲۷۲ و ۳۲۸؛ امامخمینی، البیع، ۴/۵۴۴.</ref> امامخمینی در بیشتر موارد، از نظر وی در تبیین مطالب و تأیید مدعای خود بهره برده است که در آثاری مانند [[الاجتهاد و التقلید]]، [[کتاب البیع]]، [[الاستصحاب]]، [[انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه (کتاب)|انوار الهدایه]]، [[التعادل و الترجیح]] و تقریرات درس ایشان مانند [[تنقیح الاصول]]، [[جواهر الاصول]] و [[تهذیب الاصول]] بهراحتی و فراوانی قابل دسترسی است و تأثیرپذیری علمی ایشان از حائری را میرساند؛ همچنین ایشان از [[زهد]]، [[تقوا]]، [[تواضع]] و همرنگی وی در همنشینی با طلاب ستایش و او را تکیهگاه علوم نقلی خود معرفی کرده است.<ref>امامخمینی، تعلیقه فوائد، ۱۶۰.</ref>{{سخ}} | ||
ایشان سیره و منش حائری در تواضع و صداقت را همانند [[سیره رسولالله(ص)]] دانسته<ref>امامخمینی، چهل حدیث، ۹۷.</ref> و اشعاری را با تعابیر بلند در مدح حائری و خدمات او سروده است؛<ref>امامخمینی، دیوان امام، ۲۴۲.</ref> همچنین در پاسخ به سخن دستهای از عوامل رژیم در قم روحانیان را مفتخور خطاب کرده بودند، به عنوان نمونه، حائری را نماد روحانی سادهزیستی معرفی کرد که فرزندان او در شب پس از درگذشت وی حتی غذایی برای خوردن نداشتند.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱/۲۴۴.</ref> | ایشان سیره و منش حائری در تواضع و [[صداقت]] را همانند [[سنت|سیره رسولالله(ص)]] دانسته<ref>امامخمینی، چهل حدیث، ۹۷.</ref> و اشعاری را با تعابیر بلند در مدح حائری و خدمات او سروده است؛<ref>امامخمینی، دیوان امام، ۲۴۲.</ref> همچنین در پاسخ به سخن دستهای از عوامل رژیم در قم روحانیان را مفتخور خطاب کرده بودند، به عنوان نمونه، حائری را نماد روحانی [[سادهزیستی]] معرفی کرد که فرزندان او در شب پس از درگذشت وی حتی غذایی برای خوردن نداشتند.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱/۲۴۴.</ref> | ||
== ویژگیهای شخصیتی == | == ویژگیهای شخصیتی == | ||
افزون بر سادهزیستی، [[اخلاص]] در عمل، توجه به نیازمندان و عشق و ارادت به خاندان [[اهلبیت(ع)]] از ویژگیهای شخصیتی حائری بود.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۵۴–۵۶ و ۶۰؛ منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۳۱۷.</ref> او در اواخر عمر خود از برخوردهای خشن رژیم پهلوی با مذهب، ترویج بیحجابی و حمله به مراکز مذهبی بهشدّت آزرده بود.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۶۶–۶۵.</ref> وی چند روز پیش از وفات، امور علمی حوزه علمیه را به [[سیدمحمدحجت کوهکمری]] و [[سیدصدرالدین صدر]] | افزون بر سادهزیستی، [[اخلاص]] در عمل، توجه به نیازمندان و عشق و ارادت به خاندان [[اهلبیت(ع)]] از ویژگیهای شخصیتی حائری بود.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۵۴–۵۶ و ۶۰؛ منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۳۱۷.</ref> او در اواخر عمر خود از برخوردهای خشن [[رژیم پهلوی]] با مذهب، ترویج بیحجابی و حمله به مراکز مذهبی بهشدّت آزرده بود.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۶۶–۶۵.</ref> وی چند روز پیش از وفات، امور علمی حوزه علمیه را به [[سیدمحمدحجت کوهکمری]] و [[سیدصدرالدین صدر]] وصیت کرد و یکی از بازاریان به نام [[محمدحسین یزدی]] را برای امور مالی حوزه برگزید.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۸۹.</ref> | ||
== وفات == | == وفات == | ||
[[پرونده:تشییع جنازه عبدالکریم حائری یزدی.jpg|بندانگشتی|چپ|تشییع جنازه عبدالکریم حائری یزدی]] | [[پرونده:تشییع جنازه عبدالکریم حائری یزدی.jpg|بندانگشتی|چپ|تشییع جنازه عبدالکریم حائری یزدی]] | ||
سرانجام عبدالکریم حائری یزدی در بهمن سال ۱۳۱۵ برابر با ذیقعده ۱۳۵۵ق در ۷۶سالگی درگذشت.<ref>حائری، مرتضی، خاطرات، ۶۰۱.</ref> رژیم پهلوی خبر درگذشت حائری یزدی را منتشر کرد و دستور داد در هر شهر تنها یک | سرانجام عبدالکریم حائری یزدی در بهمن سال ۱۳۱۵ برابر با ذیقعده ۱۳۵۵ق در ۷۶سالگی درگذشت.<ref>حائری، مرتضی، خاطرات، ۶۰۱.</ref> [[رژیم پهلوی]] خبر درگذشت حائری یزدی را منتشر کرد و دستور داد در هر شهر تنها یک مجلس ترحیم برگزار و از تعطیلی بازار خودداری شود. آنان حتی به مجلس ترحیم وی در قم حمله کردند و وسایل ترحیم را با خود بردند.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۷۰–۷۱ و ۹۰؛ نیکوبرش، بررسی عملکرد سیاسی، ۳۸۸.</ref>{{سخ}} | ||
با وجود این محدودیتها، پیکر او به صورت باشکوهی تشییع و در [[حرم مطهر فاطمه معصومه(س)]] و در مسجد بالاسر به خاک سپرده شد.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۶۷–۶۶ و ۷۰؛ عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۳۸۱.</ref> امامخمینی مظلومیت حائری و مهجوریت حوزه علمیه را در اواخر عمر ایشان یادآوری کرده و حقانیت راه او را باعث رشد چشمگیر میراث او و پرباری حوزه علمیه پس از وی دانسته است.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲/۴۰۷.</ref>{{سخ}} | با وجود این محدودیتها، پیکر او به صورت باشکوهی تشییع و در [[حرم فاطمه معصومه(س)|حرم مطهر فاطمه معصومه(س)]] و در مسجد بالاسر به خاک سپرده شد.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۶۷–۶۶ و ۷۰؛ عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۳۸۱.</ref> [[امامخمینی]] مظلومیت حائری و مهجوریت حوزه علمیه را در اواخر عمر ایشان یادآوری کرده و حقانیت راه او را باعث رشد چشمگیر میراث او و پرباری حوزه علمیه پس از وی دانسته است.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲/۴۰۷.</ref>{{سخ}} | ||
پنج فرزند (دو پسر و سه دختر) از حائری بر جای ماند. پسر ارشد او، [[مرتضی حائری]] بود که امامخمینی در پیامی به مناسبت درگذشت او، در اسفند ۱۳۶۴، وی را در علم و عمل جانشین صالح پدر دانست و این نسبت را مایه شرافت و نیکبختی او برشمرد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۰/۱۰.</ref> او پدر همسر [[سیدمصطفی خمینی]] پسرِ ارشد امامخمینی بود {{ببینید|متن=ببینید|مرتضی حائری یزدی}} پسر دیگر، مهدی حائری بود که علاوه بر تحصیلات حوزوی، دکترای فلسفه غرب را از دانشگاه میشیگان و تورنتو دریافت کرده و شاگرد امامخمینی در فلسفه بود. دختران حائری به ترتیب سن با [[محمد تویسرکانی]]، [[احمد همدانی]] و [[سیدمحمد محقق یزدی]] ازدواج کردند؛<ref>محمدی اشتهاردی، نگاهی به زندگی آیتالله العظمی شیخعبدالکریم حائری، ۶۶–۶۷.</ref> و همین امر سبب اشتهار محقق یزدی و فرزندان وی به محقق داماد شد. | پنج فرزند (دو پسر و سه دختر) از حائری بر جای ماند. پسر ارشد او، [[مرتضی حائری یزدی|مرتضی حائری]] بود که امامخمینی در پیامی به مناسبت درگذشت او، در اسفند ۱۳۶۴، وی را در علم و عمل جانشین صالح پدر دانست و این نسبت را مایه شرافت و نیکبختی او برشمرد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۰/۱۰.</ref> او پدر همسر [[سیدمصطفی خمینی]] پسرِ ارشد امامخمینی بود{{ببینید|متن=ببینید|مرتضی حائری یزدی}} پسر دیگر، مهدی حائری بود که علاوه بر تحصیلات حوزوی، دکترای فلسفه غرب را از دانشگاه میشیگان و تورنتو دریافت کرده و شاگرد امامخمینی در [[فلسفه]] بود. دختران حائری به ترتیب سن با [[محمد تویسرکانی]]، [[احمد همدانی]] و [[سیدمحمد محقق یزدی]] ازدواج کردند؛<ref>محمدی اشتهاردی، نگاهی به زندگی آیتالله العظمی شیخعبدالکریم حائری، ۶۶–۶۷.</ref> و همین امر سبب اشتهار محقق یزدی و فرزندان وی به محقق داماد شد. | ||
== آثار علمی == | == آثار علمی == | ||
آثار علمی چندی از حائری یزدی بر جای مانده است که عبارتاند از: [[اربعین حدیث]]؛<ref>اشکوری، فهرست نسخههای خطی، ۱/۳۶۵.</ref> درر الفوائد مشهور به | آثار علمی چندی از حائری یزدی بر جای مانده است که عبارتاند از: [[اربعین حدیث]]؛<ref>اشکوری، فهرست نسخههای خطی، ۱/۳۶۵.</ref> درر الفوائد مشهور به «درر الاصول» با موضوع [[اصول فقه|اصول فق]]<nowiki/>ه در دو جلد؛ کتاب الصلاة ـ که [[سیدحسین بروجردی]] کتاب الصلاة ایشان را در قلت لفظ و کثرت معنا بینظیر شمرده است.<ref>صافی گلپایگانی، مصاحبه، ۱۳۲.</ref> المواریث، النکاح؛ الرضاع در فقه<ref>کریمی جهرمی، آیتالله مؤسس، ۱۰۰–۱۰۱.</ref> همچنین رسالههای عملیه و فتاوای او با عناوین ذخیرة المعاد، مجمع الاحکام، مجمع المسائل، منتخب الرسائل، [[وسیلة النجاة]] و مناسک حج به چاپ رسیده است. حاشیه بر کتابهای فقهی همچون عروة الوثقی [[سیدمحمدکاظم یزدی]] و انیس التجار [[محمدمهدی نراقی]] از دیگر آثار اوست.<ref>آقابزرگ، الذریعه، ۲/۴۵۳، ۲۰/۱۵، ۲۲/۴۰۵ و ۲۵/۸۷.</ref>{{سخ}} | ||
تقریرات دروس او را نیز شاگردانِ ایشان [[محمدعلی اراکی]]، [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و [[میرزامحمود آشتیانی]] نوشته و به چاپ رساندهاند.<ref>کریمی جهرمی، آیتالله مؤسس، ۱۰۵–۱۰۶؛ مدرسی طباطبایی، مقدمهای بر فقه شیعه، ۳۷۰.</ref> [[سیداحمد خوانساری]]، سیدصدرالدین | تقریرات دروس او را نیز شاگردانِ ایشان [[محمدعلی اراکی]]، [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و [[میرزامحمود آشتیانی]] نوشته و به چاپ رساندهاند.<ref>کریمی جهرمی، آیتالله مؤسس، ۱۰۵–۱۰۶؛ مدرسی طباطبایی، مقدمهای بر فقه شیعه، ۳۷۰.</ref> [[سیداحمد خوانساری]]، [[سیدصدرالدین صدر]]، [[سیدمحمد حجت]]، [[سیدعلی یثربی]]، [[سیدشهابالدین مرعشی نجفی|سیدشهابالدین مرعشی]] و [[میرزاهاشم آملی]] از دیگر شاگردان برجسته حائری بودند.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۱/۸۷–۸۸.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == |