کاربر:Salar/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخهها
(←عملکرد) |
|||
خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
بر اساس هدفگذاری و تعیین وظایفی که امامخمینی بر عهده دولت موقت گذاشته بود، هدف اصلی این دولت، اداره امور کشور و حرکت در جهت اهداف انقلاب اسلامی و تثبیت نظام نوین و قانونمندساختن آن از راه انجام کارهای زیر بود: | بر اساس هدفگذاری و تعیین وظایفی که امامخمینی بر عهده دولت موقت گذاشته بود، هدف اصلی این دولت، اداره امور کشور و حرکت در جهت اهداف انقلاب اسلامی و تثبیت نظام نوین و قانونمندساختن آن از راه انجام کارهای زیر بود: | ||
۱. برگزاری همهپرسی: نخستین مأموریت دولت برگزاری همهپرسی و رجوع به آرای عمومی درباره تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی بود | ۱. '''برگزاری همهپرسی''': نخستین مأموریت دولت برگزاری همهپرسی و رجوع به آرای عمومی درباره تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی بود.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۵۴/۶.</ref> اعضای دولت موقت به دلیل مقبولیت امامخمینی و دشواریهای برگزاری همهپرسی خواستار اعلان جمهوری اسلامی بدون مراجعه به آرای عمومی بودند؛ اما ایشان نپذیرفت و بر برگزاری انتخابات عمومی پای فشرد و افزود در صورت برگزارنشدن همهپرسی، در آینده خواهند گفت روحانیان با سوء استفاده از احساسات عمومی، نظام سیاسی دلخواه خود را بر مردم تحمیل کردند.<ref> (طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۲۷۲/۳).</ref> دولت موقت نیز در هفدهم اسفند، روز دهم فروردین ۱۳۵۸ را برای همهپرسیِ شیوه نظام سیاسی کشور تعیین کرد. امامخمینی اصرار داشت همهپرسی هرچه زودتر برگزار شود و در پاسخ به دشواریهای این کار، دستاندرکاران همهپرسی را به همراهی مردم و مهمنبودن تحریکات ضد انقلاب امیدوار ساخت (همان، ۳/۲۷۵). دولت موقت همهپرسی را با وجود مخالفتها و مزاحمتهای فراوان در دهم و یازدهم فروردین ۱۳۵۸ برگزار کرد و ۲/۹۸ درصد از مردم به جمهوری اسلامی رأی دادند. {{ببینید|روزجمهوری اسلامی}} بازرگان با رد ادعای تقلب در انتخابات که برخی از مخالفان و ضد انقلاب اعلام میکردند، گفت این انتخابات آزادانه صورت گرفتهاست و دولت موقت و شخصیتهای مؤثر ازجمله امامخمینی کسی را اجبار و تهدید به شرکت نکردهاند.<ref>بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۷۶.</ref> | ||
۲. تشکیل مجلس خبرگان: تشکیل مجلس برای تصویب قانون اساسی جدید یکی دیگر از وظایف دولت موقت بود. اعضای نهضت آزادی و دولت موقت بر تشکیل مجلس مؤسسان تأکید میکردند؛ در حالیکه برخی از اعضای شورای انقلاب مانند هاشمی رفسنجانی، خامنهای و میرحسین موسوی به دلیل طولانیشدن فرایند تشکیل مجلس مؤسسان، با تشکیل آن مخالف و بر همهپرسی پیشنویس قانون اساسی مصوب شورای انقلاب و دولت موقت به صورت مستقیم تأکید میکردند، تا با سرعت بیشتری به دوره ثبات کشور برسند (هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۲۹۴؛ یوسفی اشکوری، ۲ | ۲. '''تشکیل مجلس خبرگان''': تشکیل مجلس برای تصویب قانون اساسی جدید یکی دیگر از وظایف دولت موقت بود. اعضای نهضت آزادی و دولت موقت بر تشکیل مجلس مؤسسان تأکید میکردند؛ در حالیکه برخی از اعضای شورای انقلاب مانند هاشمی رفسنجانی، خامنهای و میرحسین موسوی به دلیل طولانیشدن فرایند تشکیل مجلس مؤسسان، با تشکیل آن مخالف و بر همهپرسی پیشنویس قانون اساسی مصوب شورای انقلاب و دولت موقت به صورت مستقیم تأکید میکردند، تا با سرعت بیشتری به دوره ثبات کشور برسند.<ref> (هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۲۹۴؛ یوسفی اشکوری، در تکاپوی آزادی، ۱۹۹/۲).</ref> در نهایت با پیشنهاد سیدمحمود طالقانی مبنی «بر تشکیل مجلس خبرگان با تعداد نفرات کمتر و بررسی و تدوین نهایی قوانین در آنجا و سپس همهپرسی» موافقت شد.<ref> (هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۲۹۵).</ref> دولت موقت لایحه قانونی انتخابات مجلس خبرگان را تهیه کرد و این لایحه به تصویب شورای انقلاب رسید و زمان انتخابات اعلام و نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شدند و مجلس خبرگان در ۲۸ خرداد ۱۳۵۸ با پیام امامخمینی آغاز به کار کرد؛ با این حال، در میانه کار مجلس برخی اعضای دولت در صدد انحلال آن برآمدند که با مخالفت شدید امامخمینی روبهرو شدند و ایشان این کار را توطئه شمرد. {{ببینید|مجلس خبرگان قانون اساسی}} | ||
۳. اصلاح بوروکراسی اداری: از برنامههای دولت موقت اصلاح ساختار دولت و تنظیم دستگاههای دولتی بر اساس نظم خاصی بود (برزین، ۲۷۳). تشکیلات اداری رژیم پهلوی ۶ | ۳. '''اصلاح بوروکراسی اداری''': از برنامههای دولت موقت اصلاح ساختار دولت و تنظیم دستگاههای دولتی بر اساس نظم خاصی بود.<ref> (برزین، زندگینامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۲۷۳).</ref> تشکیلات اداری رژیم پهلوی ۱/۶ میلیون کارمند مستقیم و به همین اندازه نیزکارمند غیر مستقیم داشت که ۳۵ درصد از تولید ناخالص ملی برای آنان هزینه میشد.<ref> (برزین، زندگینامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۲۷۴).</ref> دولت موقت در جهت کوچککردن دولت تلاشهایی انجام داد<ref> (اسماعیلی، دولت موقت، ۱۶۶ ـ ۱۶۷).</ref> و هر گونه استخدامی را ممنوع اعلام کرد.<ref> (اسماعیلی، دولت موقت، ۱۶۷ ـ ۱۶۸؛ اطلاعات، روزنامه، ۱۳۵۸/۵/۱).</ref> | ||
۴. اصلاح ساختار ارتش: پس از پیروزی انقلاب اسلامی سازمان مجاهدین خلق و سازمان چریکهای فدایی خلق و برخی از گروههای دیگر خواستار انحلال ارتش بودند. این گروهها خواستار توزیع و سپردن سلاحها به افراد خود | ۴. '''اصلاح ساختار ارتش''': پس از پیروزی انقلاب اسلامی سازمان مجاهدین خلق و سازمان چریکهای فدایی خلق و برخی از گروههای دیگر خواستار انحلال ارتش بودند. این گروهها خواستار توزیع و سپردن سلاحها به افراد خود بودند؛<ref> (تبریزی، ترور شهید قرنی، ۸۲؛ ثقفی، انقلاب، جنگ و گردش نخبگان در جامعه، ۳۹)</ref> اما دولت موقت بهشدت با این خواستهها مخالف بود و انحلال ارتش را هرج و مرج و موجب سوء استفاده ضد انقلاب میدانست و معتقد بود برای اصلاح آن تنها باید به تعویض فرماندهان عالیرتبه بسنده کرد.<ref> (بازرگان، مقدمه کتاب مشکلات و مسائل نخستین سال انقلاب، ۹۲ ـ ۹۳).</ref> از سوی دیگر، بازرگان محاکمه تعدادی از فرماندهان عالیرتبه ارتش و محکومیت آنان به اعدام را از سوی دادگاههای انقلاب خلاف قانون و شرع و انتقامجویی خواند و خواستار توقف آن شد.<ref> (بازرگان، مقدمه کتاب مشکلات و مسائل نخستین سال انقلاب، ۳۳).</ref> امامخمینی و نیروهای انقلابی نیز ضمن مخالفت با انحلال ارتش خواستار تصفیه آن بودند. {{ببینید|قوای مسلح}} دولت موقت در راستای اصلاح ساختار ارتش بودجه نظامی کشور را کاهش داد<ref> (رحیمی روشن، سیاست امنیتی ایران در دهه نخست انقلاب اسلامی با تأکید بر حوزه دفاعی، ۵۱).</ref> و اعلام کرد خرید تسلیحات پیشرفته دیگر ضرورتی ندارد.<ref> (اسماعیلی، دولت موقت، ۱۷۲).</ref> بر همین اساس، قراردادهای خرید هواپیماهای نظامی اف۱۶، آواکس، ناوهای جنگی و خرید جنگندههای فوق مدرن اف۱۴ در ۲۰ مرداد ۱۳۵۸ توسط سخنگوی دولت موقت لغو آن اعلام شد<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۱، ۱۳۵۸/۵/۲۰.</ref> و حتی ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه دولت موقت در مصاحبهای از شروع مذاکراتی برای فروش هواپیماهای جنگنده اف۱۴ به امریکا خبرداد<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱، ۱۳۵۸/۵/۱۳.</ref> که با موضعگیری بهموقع انقلابیون و خیانتشمردن این اقدام از کار آنان جلوگیری شد و پس از تجاوز رژیم بعثی عراق به ایران، ضرورت داشتن امکانات روشنتر گردید (خامنهای، ۳). | ||
۵. حل مشکلات اقتصادی کشور: دولت موقت هرچند دولت انتقالی بود و وظایف معینی نیز بر عهدهاش بود، سعی داشت نظام اقتصادی کشور را نیز سامان دهد. اصلاح اقتصاد کشور که بر اثر فساد گسترده در رژیم پهلوی و اعتصابات طولانی، فرار سرمایهداران و صاحبان بسیاری از مؤسسههای خصوصی بسیار اسفناک شده بود، به همت و زمان طولانی نیاز داشت (همان، ۱۷۴ ـ ۱۷۵؛ فوزی، ۱/۲۰۱). علیاکبر معینفر رئیس سازمان برنامه و بودجه، در یازدهم تیر ۱۳۵۸ پس از تصویب بودجه سال ۱۳۵۸ اعلام کرد دولت موقت با درک این مسئله که در دوره تغییر، استقرار نظم اقتصادی محال است، سعی خواهد کرد برنامههایی را برای پیشبرد اهداف روزمره به کار گیرد. وی در خصوص مشکلات اقتصادی کشور از توفیقات نسبی و بهبود اقتصادی در برخی از زمینهها سخن گفت (اطلاعات، ۱/۶/۱۳۵۸). دولت موقت به علت مشکلات اقتصادی، بسیاری از پروژههای بزرگ ازجمله پروژه مترو تهران را متوقف کرد و به جهت وضعیت اسفبار صنایع و هزینههای سنگین اداره آن، سیاستگذاری درازمدت را در عرصه اقتصادی غیر ممکن میدانست (اسماعیلی، ۱۷۴ ـ ۱۷۷). | ۵. '''حل مشکلات اقتصادی کشور''': دولت موقت هرچند دولت انتقالی بود و وظایف معینی نیز بر عهدهاش بود، سعی داشت نظام اقتصادی کشور را نیز سامان دهد. اصلاح اقتصاد کشور که بر اثر فساد گسترده در رژیم پهلوی و اعتصابات طولانی، فرار سرمایهداران و صاحبان بسیاری از مؤسسههای خصوصی بسیار اسفناک شده بود، به همت و زمان طولانی نیاز داشت (همان، ۱۷۴ ـ ۱۷۵؛ فوزی، ۱/۲۰۱). علیاکبر معینفر رئیس سازمان برنامه و بودجه، در یازدهم تیر ۱۳۵۸ پس از تصویب بودجه سال ۱۳۵۸ اعلام کرد دولت موقت با درک این مسئله که در دوره تغییر، استقرار نظم اقتصادی محال است، سعی خواهد کرد برنامههایی را برای پیشبرد اهداف روزمره به کار گیرد. وی در خصوص مشکلات اقتصادی کشور از توفیقات نسبی و بهبود اقتصادی در برخی از زمینهها سخن گفت (اطلاعات، ۱/۶/۱۳۵۸). دولت موقت به علت مشکلات اقتصادی، بسیاری از پروژههای بزرگ ازجمله پروژه مترو تهران را متوقف کرد و به جهت وضعیت اسفبار صنایع و هزینههای سنگین اداره آن، سیاستگذاری درازمدت را در عرصه اقتصادی غیر ممکن میدانست (اسماعیلی، ۱۷۴ ـ ۱۷۷). | ||
۶. اداره و امنیت کشور: دولت موقت برای اداره و امنیت کشور و نیز خدماترسانی به طبقات محروم که خواسته امامخمینی بود، فعالیتهایی داشت. هنوز چند روز از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته بود که ضد انقلاب امنیت برخی از استانهای کشور ازجمله کردستان، خوزستان و نیز منطقه ترکمنصحرا را برهم زدند. شورای انقلاب و دولت موقت نخست از راه گفتگو و روشنگری افکار عمومی هیئتهایی را برای حل مسائل این مناطق اعزام کردند و در نهایت وقتی حمله غائلهآفرینان به نظامیان و پادگانها ادامه یافت و ارتباط آنان با بیگانگان روشن شد، از راه حل نظامی بهره گرفتند و به غائلهها پایان دادند (← مقالههای کردستان؛ خلق عرب؛ ترکمنصحرا). | ۶. '''اداره و امنیت کشور''': دولت موقت برای اداره و امنیت کشور و نیز خدماترسانی به طبقات محروم که خواسته امامخمینی بود، فعالیتهایی داشت. هنوز چند روز از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته بود که ضد انقلاب امنیت برخی از استانهای کشور ازجمله کردستان، خوزستان و نیز منطقه ترکمنصحرا را برهم زدند. شورای انقلاب و دولت موقت نخست از راه گفتگو و روشنگری افکار عمومی هیئتهایی را برای حل مسائل این مناطق اعزام کردند و در نهایت وقتی حمله غائلهآفرینان به نظامیان و پادگانها ادامه یافت و ارتباط آنان با بیگانگان روشن شد، از راه حل نظامی بهره گرفتند و به غائلهها پایان دادند (← مقالههای کردستان؛ خلق عرب؛ ترکمنصحرا). | ||
دولت موقت در تأسیس و راهاندازی بسیاری از نهادهای انقلابی همانند دادگاههای انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی نقش داشت. در آغاز تشکیل جهاد سازندگی دولت موقت سرپرستی آن را بر عهده گرفت و محمدحسین بنیاسدی، داماد بازرگان نماینده دولت در آن نهاد شد (ناطق نوری، ۱/۱۸۹ ـ ۱۹۱). جهاد سازندگی با توجه به اولویت رسیدگی به روستاها (ایروانی، ۱۸۵؛ اداره کل، ۶۴۱)، کارهای فراوانی را در روستاها انجام داد. دولت در ۱/۷/۱۳۵۸ با اشاره به همکاری دولت و مردم با جهاد سازندگی، در گزارشی ساختن و تعمیر صدها کیلومتر راه روستایی و صدها فعالیت عمرانی عمومی مانند حمام، مدرسه، درمانگاه، مسجد و غسالخانه، اجرای صدها پروژه حفر چاه، نصب مخزن لولهکشی آب و دهها سد خاکی و برقرسانی در روستاهای کشور و همچنین لایروبی صدها قنات و ارائه خدمات درمانی، بهداشتی و دارویی و دامپزشکی، صدها کلاس اسلامشناسی، سوادآموزی، آموزش فنی و حرفهای و دیگر کارهای فرهنگی و خدماتی و عمرانی را بخشی از عملکرد جهاد سازندگی دانست (بازرگان، عبدالعلی، ۵۶ ـ ۵۸) (← مقاله جهاد سازندگی). | دولت موقت در تأسیس و راهاندازی بسیاری از نهادهای انقلابی همانند دادگاههای انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی نقش داشت. در آغاز تشکیل جهاد سازندگی دولت موقت سرپرستی آن را بر عهده گرفت و محمدحسین بنیاسدی، داماد بازرگان نماینده دولت در آن نهاد شد (ناطق نوری، ۱/۱۸۹ ـ ۱۹۱). جهاد سازندگی با توجه به اولویت رسیدگی به روستاها (ایروانی، ۱۸۵؛ اداره کل، ۶۴۱)، کارهای فراوانی را در روستاها انجام داد. دولت در ۱/۷/۱۳۵۸ با اشاره به همکاری دولت و مردم با جهاد سازندگی، در گزارشی ساختن و تعمیر صدها کیلومتر راه روستایی و صدها فعالیت عمرانی عمومی مانند حمام، مدرسه، درمانگاه، مسجد و غسالخانه، اجرای صدها پروژه حفر چاه، نصب مخزن لولهکشی آب و دهها سد خاکی و برقرسانی در روستاهای کشور و همچنین لایروبی صدها قنات و ارائه خدمات درمانی، بهداشتی و دارویی و دامپزشکی، صدها کلاس اسلامشناسی، سوادآموزی، آموزش فنی و حرفهای و دیگر کارهای فرهنگی و خدماتی و عمرانی را بخشی از عملکرد جهاد سازندگی دانست (بازرگان، عبدالعلی، ۵۶ ـ ۵۸) (← مقاله جهاد سازندگی). |