کاربر:Salehi/صفحه تمرین۷

رساله نوین، کتابی فقهی دربردارنده فتاوای امام‌خمینی با شیوه‌ای تازه؛ فارسی.

رساله نوین کتابی دربرگیرنده بخشی از فتواها و دیدگاه‌های امام‌خمینی در تحریر الوسیله است که عبدالکریم بی‏آزار شیرازی آن را ترجمه، تدوین و تنظیم کرده است. وی یکی از شاگردان امام‌خمینی در حوزه علمیه قم و نجف است و در درس‌ مسائل مستحدثه که به صورت خصوصی در خانه امام‌خمینی در قم برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. نسخه نوشته‌شده وی از جلسات درس، در همان زمان در نجف به عربی برگردانده و منتشر شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، زمینه‌ای فراهم شد تا وی رساله‌ای تدوین کند که افزون بر مسائل مستحدثه، ابواب دیگر فقه را نیز شامل شود؛ وی رساله نوین را با شیوه و چینشی نو، برای پاسخگویی به پرسش‌های جامعه و جوانان در بخش فروع دین آماده و منتشر کرده است.

کتاب رساله نوین در چهار جلد با عنوان‌های خاص «عبادت و خودسازی»، «مسائل اقتصادی»، «مسائل خانواده» و «مسائل سیاسی و حقوقی» نوشته شده است. در هر جلد متناسب با عنوان، مسائل فقهی مرتبط، جمع‌آوری شده است و نویسنده غالباً در آغاز هر بحث، سخن از امام‌خمینی، مستند به یکی از کتاب‌های فقهی و عمدتاً تحریر‌ الوسیله انتخاب کرده، متناسب با آن به آیات و روایات مرتبط استناد کرده، به شرح مختصر آنها پرداخته است. گاه نیز بحث با آیه‏‌ای از قرآن و توضیحی علمی درباره آن آغاز شده و در ادامه دیدگاه‌های فقهی امام‌خمینی در یک یا چند جدول به صورت نموداری آورده شده است.

جلد اول این رساله دربرگیرنده دو مقدمه درباره اصول اعتقادی و تاریخچه فقه و اجتهاد، و مباحث احکام است. مباحث احکام ذیل عنوان «فروع یا برنامه‏‌های عملی» آمده است که طبق ترتیب ابواب فقهی مرسوم، بخش نخست با پاک‌کننده‏‌ها، از قبیل آب، زمین و آفتاب شروع می‌شود و با احکام مربوط به طهارت بانوان پایان می‌پذیرد. بخش دوم که به نماز اختصاص دارد، با فصلی ذیل عنوان «اهمیت نماز» آغاز می‌شود و با تبیین اقسام نماز شامل نمازهای جماعت، جمعه و... پایان می‌پذیرد. بخش سوم درباره روزه و ماه رمضان است که شامل اهمیت روزه، احکام و انواع آن، قضای روزه رمضان، و نماز و روزه مسافر در شهرهای بزرگ است. کتاب در بخش چهارم و پنجم، به موضوع «حج» می‏پردازد که شامل مطالبی با عناوین محتوای اجتماعی، سیاسی، انسانی و معنوی حج، شرایط وجوب حج، انواع حج (عمره و حج تمتع) و اعمال آنها و احکام مربوط به هر یک می‌باشد.

جلد دوم این مجموعه دربرگیرنده دو مقدمه درباره تاریخچه‌‏ای از اقتصاد اسلامی و نظام اقتصاد اسلامی، و پنج بخش است. بخش اول با عنوان «اقتصاد سیاسی» در صدد بررسی مباحث مالیات، زکات، قانون بیست درصد (خمس)، انفال، بیمه و بانک است. بخش دوم با عنوان «اقتصاد مردمی»، شامل مبحث «تعدیل ثروت جامعه» و «حفاظت از اموال جامعه» است. بخش سوم درباره «اقتصاد کشاورزی» است و به مسائلی درباره زمین بایر، شرکت، تقسیم و تفکیک، شفعه، مضاربه، مساقات، اجاره و سرقفلی، استخدام، جعاله و احکام آنها می‏‏پردازد. در بخش چهارم، با عنوان «اقتصاد بازرگانی»، بیع و معاملات، صلح، ودیعه، وام، قرض‌الحسنه، رهن، مضاربه، ربا، بلیت‌های بخت‏‌آزمایی و احکام آنها آمده است. بخش پنجم به «اقتصاد صنعتی» می‌پردازد و در فصولی با عناوین ارزش، ارزش اضافی، ابزار تولید، حقوق کارگر، وظایف کارگر، مالکیت و حدود آن و قانون لاضرر، به توضیح و تبیین آنها می‌پردازد.

جلد سوم دربرگیرنده دو مقدمه درباره مظلومیت زن در طول تاریخ، خانواده در جامعه اسلامی و هفت بخش با عناوین «تشکیل خانواده»، «حقوق خانواده»، «تغذیه و بهداشت»، «تفریح و سرگرمی‌های حلال و حرام»، «طلاق»، «مرگ» و «ارث» است.

جلد چهارم دربرگیرنده دو مقدمه در تاریخچه سیاسی اسلام، اصول فلسفه سیاسی اسلام و دو قسمت با عنوان کشورداری و مسائل حقوقی است که هر کدام به چندین بخش و فصل تقسیم می‌شوند (۴/۱۹ ـ ۱۷۶). «حکومت قانون»، «حکومت مردم»، «خدمتگزاران» و «حقوق جزایی»، عناوین فصل‌های بخش دوم‌اند.

از ویژگی‌های این اثر می‌توان به روش دسته‌بندی مباحث، طرح مسائل به صورت نموداری، جدول‏‌بندی مطالب به شیوه‏ای جدید، برخورداری کتاب از تصاویر پرشمار و گاه رنگی و ترجمه روان اشاره کرد. البته به تصریح خود تدوین‌کننده، کار ترجمه متون فقهی حساسیت خاصی دارد؛ لذا ادعایی بر بی‌نقص‌بودن اثر نشده است.

چند سال پس از انتشار رساله نوین نویسنده چهار رساله دیگر به آنها افزود که در روش اندکی با چهار رساله پیشین فرق دارند و در آنها افزون بر استفاده از تحریر الوسیله از دیگر آثار و دیدگاه‌های امام‌خمینی نیز استفاده شده است و به محتوای مسائل فقهی بیشتر از بیان احکام فقهی پرداخته شده است. رساله اول با نام «رساله نوین فقهی تربیتی»، درباره مسائلی چون تصعید (کنترل هیجان‌های غریزی و هدایت آنها به سمت اهداف عالی انسانی)، تداعی (عنوان اصلی در روان‌شناسی رشد به معنای تسلسل افکار و خواطر انسانی) و فضای تربیتی بحث می‏کند. عنوان سه جلد دیگر «رساله نوین فقهی پزشکی» است و نخست به مسائلی مربوط به بهداشت بدن و روان، آب و محیط زیست و اماکن عمومی پرداخته است و سپس به مسائل درمانی همچون درمان با امساک و پرهیز، درمان با آب، روان‌درمانی و دعادرمانی و در جلد پایانی به تشریح طب روحانی یا بهداشت روانی می‌پردازد.

بازبینی و تطبیق مسائل فقهی این اثر با فتاوای امام‌خمینی در تحریر الوسیله، در چاپ اول توسط محمد فاضل لنکرانی انجام شده، سپس در چاپ‌های بعد سیدهاشم رسولی محلاتی به بررسی مجدد و تحقیق درباره برخی اغلاط چاپی و غیر چاپی آن پرداخته، از دفتر امام‌خمینی برای چاپ آن اجازه گرفته است. این کتاب در سال ۱۳۵۹ به دست مؤسسه «انجام کتاب» و در سال ۱۳۷۳ به دست «دفتر نشر فرهنگ اسلامی»، در قطع وزیری چاپ و منتشر شده است. استقبال از این اثر فراوان بوده است؛ به گونه‏‌ای که شمارگان چاپ اول تا بیست‌وپنجم آن ۲۵۲ هزار نسخه شده است.

منابع

ابوالفضل یغمایی