Image-reviewer، emailconfirmed، مدیران
۴٬۵۲۶
ویرایش
کاربر:Salehi/صفحه تمرین۱: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: برگرداندهشده ویرایشگر دیداری |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: برگرداندهشده ویرایشگر دیداری |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
«روش» به معنای راه، راه روشن، هنجار و شیوه<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۸/۱۰۹۰۴.</ref> و «تفسیر» از ریشه «فسر» به معنای بیان و روشن‌کردن است.<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغه، ۴/۵۰۴.</ref> در اصطلاح علم تفسیر، روش تفسیر قرآن را می‌توان شیوه و خط و مشیی دانست که مفسر برای چگونگی شناخت معنا و کشف مقصود قرآن به کار می‌گیرد و آن با استفاده از ابزارها و منابع مربوط، برای رسیدن به مراد متکلم از ظواهر لفظ است.<ref>اسعدی، آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری، ۱/۱۰۰.</ref> روش تفسیری با گرایش و سبک تفسیری، فرق می‌کند. مراد از گرایش تفسیری، جهت‌گیری‌ها و رویکردهای ویژه علمی یا اعتقادی است که ذهن و روان مفسران را در تعامل با شرایط زمان یا علوم تخصصی آنها، به خود معطوف ساخته است؛ همچون گرایش‌های فلسفی، کلامی، فقهی، اخلاقی و عرفانی<ref>رضایی، درسنامه، ۲۲ ـ ۲۳.</ref> و مراد از سبک تفسیری، سبک‌های تنظیم و بیان مطالب تفسیری، نظیر تفسیر ترتیبی، تفسیر موضوعی، تفسیر منظوم، تفسیر مزجی و مانند آن است؛<ref>شاکر، مبانی و روش‌های تفسیری، ۵۱.</ref> اما روش تفسیری، چگونگی کشف و استخراج معانی و مقاصد آیات قرآنی<ref>رضایی، درسنامه، ۲۱ ـ ۲۲</ref> و راهکارهایی است که به فهم آیات و استخراج پیام کلام، کمک می‌کند.<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام‌خمینی، ۱/۲۵۱ ـ ۲۵۲.</ref> | «روش» به معنای راه، راه روشن، هنجار و شیوه<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۸/۱۰۹۰۴.</ref> و «تفسیر» از ریشه «فسر» به معنای بیان و روشن‌کردن است.<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغه، ۴/۵۰۴.</ref> در اصطلاح علم تفسیر، روش تفسیر قرآن را می‌توان شیوه و خط و مشیی دانست که مفسر برای چگونگی شناخت معنا و کشف مقصود قرآن به کار می‌گیرد و آن با استفاده از ابزارها و منابع مربوط، برای رسیدن به مراد متکلم از ظواهر لفظ است.<ref>اسعدی، آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری، ۱/۱۰۰.</ref> روش تفسیری با گرایش و سبک تفسیری، فرق می‌کند. مراد از گرایش تفسیری، جهت‌گیری‌ها و رویکردهای ویژه علمی یا اعتقادی است که ذهن و روان مفسران را در تعامل با شرایط زمان یا علوم تخصصی آنها، به خود معطوف ساخته است؛ همچون گرایش‌های فلسفی، کلامی، فقهی، اخلاقی و عرفانی<ref>رضایی، درسنامه، ۲۲ ـ ۲۳.</ref> و مراد از سبک تفسیری، سبک‌های تنظیم و بیان مطالب تفسیری، نظیر تفسیر ترتیبی، تفسیر موضوعی، تفسیر منظوم، تفسیر مزجی و مانند آن است؛<ref>شاکر، مبانی و روش‌های تفسیری، ۵۱.</ref> اما روش تفسیری، چگونگی کشف و استخراج معانی و مقاصد آیات قرآنی<ref>رضایی، درسنامه، ۲۱ ـ ۲۲</ref> و راهکارهایی است که به فهم آیات و استخراج پیام کلام، کمک می‌کند.<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام‌خمینی، ۱/۲۵۱ ـ ۲۵۲.</ref> | ||
:{{ببینید|تفسیر}} | :{{ببینید|تفسیر}} | ||
روش تفسیری با ابزارها، اصول و مبادی‌اش، تعیین‌کننده نمای کلی، ابعاد و نشانه‌های یک کار تفسیری بوده، میزان درستی یا انحراف صواب یا خطابودن یک کار تفسیری نیز در پرتوی همین ابزارها و اصول و قواعد تعیین می‌شود<ref>زین‌العابدین، روش تفسیری امام‌خمینی، ۲۹۰.</ref> و اختلاف در آن، موجب اختلاف در کل تفسیر می‌گردد؛<ref>دیاری، اندیشه و آرای تفسیری امام‌خمینی، ۵۵.</ref> مانند روش تفسیر قرآن به قرآن، روش روایی، روش عقلی، روش شهودی، روش اجتهادی و مانند آن.<ref>دیاری، اندیشه و آرای تفسیری امام‌خمینی، ۸۸؛ رضایی، روش‌شناسی، ۶.</ref> چنان‌که روش‌ها بر چگونگی کشف معنا و مقصود آیه استوار است؛<ref>رضایی، درسنامه، ۲۳.</ref> اما در گرایش، بیشتر باورها، پیش‌فرض‌ها و جهت‌گیری شخص [[مفسر]] است که به تفسیر جهت می‌دهد و متنی متناسب با آنها پدید می‌آید.<ref>رضایی، درسنامه، ۲۳؛ علوی‌مهر، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، ۲۱۵.</ref> در بیان روش‌های تفسیری، گاهی میان روش مفسر و گرایش‌های مذهبی و سلیقه‌های او اشتباه می‌شود؛ در حالی‌که روش تفسیری امری فراگیر است که مفسر آن را در همه آیات قرآن به کار می‌گیرد و اختلاف در آن، باعث اختلاف در کل تفسیر می‌شود و آن چیزی جزو منابع، مستندات، شیوه‌ها و راهبرد استنباط استخراج معانی از آیات قرآن نیست.<ref>شاکر، مبانی و روش‌های تفسیری، ۴۵ ـ ۴۶.</ref> | روش تفسیری با ابزارها، اصول و مبادی‌اش، تعیین‌کننده نمای کلی، ابعاد و نشانه‌های یک کار تفسیری بوده، میزان درستی یا انحراف صواب یا خطابودن یک کار تفسیری نیز در پرتوی همین ابزارها و اصول و قواعد تعیین می‌شود<ref>زین‌العابدین، روش تفسیری امام‌خمینی، ۲۹۰.</ref> و اختلاف در آن، موجب اختلاف در کل تفسیر می‌گردد؛<ref>دیاری، اندیشه و آرای تفسیری امام‌خمینی، ۵۵.</ref> مانند روش تفسیر قرآن به قرآن، روش روایی، روش عقلی، روش شهودی، روش اجتهادی و مانند آن.<ref>دیاری، اندیشه و آرای تفسیری امام‌خمینی، ۸۸؛ رضایی، روش‌شناسی، ۶.</ref> چنان‌که روش‌ها بر چگونگی کشف معنا و مقصود آیه استوار است؛<ref>رضایی، درسنامه، ۲۳.</ref> اما در گرایش، بیشتر باورها، پیش‌فرض‌ها و جهت‌گیری شخص [[تفسیر|مفسر]] است که به تفسیر جهت می‌دهد و متنی متناسب با آنها پدید می‌آید.<ref>رضایی، درسنامه، ۲۳؛ علوی‌مهر، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، ۲۱۵.</ref> در بیان روش‌های تفسیری، گاهی میان روش مفسر و گرایش‌های مذهبی و سلیقه‌های او اشتباه می‌شود؛ در حالی‌که روش تفسیری امری فراگیر است که مفسر آن را در همه آیات قرآن به کار می‌گیرد و اختلاف در آن، باعث اختلاف در کل تفسیر می‌شود و آن چیزی جزو منابع، مستندات، شیوه‌ها و راهبرد استنباط استخراج معانی از آیات قرآن نیست.<ref>شاکر، مبانی و روش‌های تفسیری، ۴۵ ـ ۴۶.</ref> | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
==روش و گرایش امام‌خمینی در تفسیر== | ==روش و گرایش امام‌خمینی در تفسیر== | ||
روش تفسیر قرآن در کل، به تفسیر اثری یا مأثور و تفسیر عقلی یا اجتهادی تقسیم می‌شود؛ زیرا مستند در تفسیر یا نقل است یا [[عقل]]، و هر کدام از این دو خود اقسامی دارند. تفسیر مأثور، شامل تفسیر قرآن به قرآن، قرآن به روایت و قرآن به قول صحابی و تابعی است.<ref>مؤدب، روش‌های تفسیر قرآن، ۱۶۵ ـ ۱۶۷.</ref> در روش عقلی، مفسر بر اساس گرایش و دیدگاه‌های خود، به تفسیر می‌پردازد. [[ | روش تفسیر قرآن در کل، به تفسیر اثری یا مأثور و تفسیر عقلی یا اجتهادی تقسیم می‌شود؛ زیرا مستند در تفسیر یا نقل است یا [[عقل]]، و هر کدام از این دو خود اقسامی دارند. تفسیر مأثور، شامل تفسیر قرآن به قرآن، قرآن به روایت و قرآن به قول صحابی و تابعی است.<ref>مؤدب، روش‌های تفسیر قرآن، ۱۶۵ ـ ۱۶۷.</ref> در روش عقلی، مفسر بر اساس گرایش و دیدگاه‌های خود، به تفسیر می‌پردازد. ادیبان، فقیهان، [[کلام|متکلمان]]، [[فلاسفه]] و [[عرفا]] هر کدام با گرایش خود به تفسیر قرآن می‌پردازند. در برخی از این تفاسیر (تفاسیر اجتهادی) به یک جنبه و گرایش نگریسته شده، اما برخی دیگر همراه با جنبه‌ها و گرایش‌های گوناگون است.<ref>مؤدب، روش‌های تفسیر قرآن، ۲۱۲ ـ ۲۱۴.</ref> برخی نیز روش‌های تفسیر قرآن را به تفسیر مأثور، قرآن به قرآن، شهودی (فیضی ـ اشراقی)، ظاهری، باطنی، عقلی و اجتهادی تقسیم کرده‌اند.<ref>شاکر، مبانی و روش‌های تفسیری، ۴۷.</ref> البته این تقسیم‌بندی‌ها به معنای انحصار تفسیر قرآن در یکی از این روش‌ها نیست؛ زیرا روش انحصاری همواره با رکود و جمود همراه است.<ref>علوی‌مهر، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، ۶۳.</ref> [[امام‌خمینی]] در روش تفسیری خود از قرآن، [[روایت]]، عنصر شهود عرفانی و تدبر عقلی و اجتهادی بهره برده است: | ||
# بهره‌گیری از قرآن: ازجمله شیوه‌های امام‌خمینی در تفسیر قرآن، روش قرآن به قرآن است؛ مانند آیه «وَ ما رَمَیتَ إِذْ رَمَیتَ»<ref>انفال، ۱۷.</ref> که با استفاده از آیات دیگر،<ref>کهف، ۷۹ ـ ۸۲؛ زمر، ۴۲؛ نحل، ۹۳؛ رعد، ۷.</ref> مقام «امر بین الامرین» را در مسئله [[جبر و اختیار]] بیان می‌کند.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۵۸۶.</ref> ایشان برای بهره‌گیری از این روش، به دو گونه عمل کرده است:<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام‌خمینی، ۱/۲۵۶ ـ ۲۵۷.</ref> الف) برای فهم کلام و کشف مراد آیه، از آیه‌ای دیگر کمک می‌گیرد؛<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۰۲ و ۳۴۰.</ref> ب) برای شناخت موضوع در یک آیه، از آیه دیگر بهره می‌گیرد؛<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۵۴.</ref> | # بهره‌گیری از قرآن: ازجمله شیوه‌های امام‌خمینی در تفسیر قرآن، روش قرآن به قرآن است؛ مانند آیه «وَ ما رَمَیتَ إِذْ رَمَیتَ»<ref>انفال، ۱۷.</ref> که با استفاده از آیات دیگر،<ref>کهف، ۷۹ ـ ۸۲؛ زمر، ۴۲؛ نحل، ۹۳؛ رعد، ۷.</ref> مقام «امر بین الامرین» را در مسئله [[جبر و اختیار]] بیان می‌کند.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۵۸۶.</ref> ایشان برای بهره‌گیری از این روش، به دو گونه عمل کرده است:<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام‌خمینی، ۱/۲۵۶ ـ ۲۵۷.</ref> الف) برای فهم کلام و کشف مراد آیه، از آیه‌ای دیگر کمک می‌گیرد؛<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۰۲ و ۳۴۰.</ref> ب) برای شناخت موضوع در یک آیه، از آیه دیگر بهره می‌گیرد؛<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۵۴.</ref> | ||
# بهره‌گیری از سنت: روایات در شیوه تفسیری امام‌خمینی نقش بسزایی دارند. ایشان [[پیامبر اکرم(ص)|رسول خدا(ص)]] و [[اهل بیت(ع)]] را مفسران حقیقی قرآن معرفی می‌کند که تمام اسرار آیات و ظواهر و بواطن قرآن را درک می‌کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۳۲.</ref> البته ایشان باور دارد روایات در اثبات اعتقادات، مانند اثبات صانع، اثبات [[نبوت]] و [[معاد]]، حجیت ندارند؛ بلکه باید از ادله عقلی برای این امور استفاده کرد.<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۰۰؛ دیاری، اندیشه و آرای تفسیری امام‌خمینی، ۷۱.</ref> روش ایشان در بهره‌گیری از آیات، اصل قراردادن آیات محکم قرآن و عرضه [[روایات]] بر آنهاست؛ برای نمونه ایشان روایات پرشماری را که در فقه در بحث حیله‌های ربا آمده و راه گریز از [[ربا]] و حرمت آن را می‌آموزد،<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۱۸/۱۷۹.</ref> با استفاده از آیات قرآن مردود می‌شمارد و آنها را از مصادیق مخالفت قرآن می‌داند؛<ref>امام‌خمینی، البیع، ۲/۵۴۰ ـ ۵۴۱.</ref> | # بهره‌گیری از سنت: روایات در شیوه تفسیری امام‌خمینی نقش بسزایی دارند. ایشان [[پیامبر اکرم(ص)|رسول خدا(ص)]] و [[اهل بیت(ع)]] را مفسران حقیقی قرآن معرفی می‌کند که تمام اسرار آیات و ظواهر و بواطن قرآن را درک می‌کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۳۲.</ref> البته ایشان باور دارد روایات در اثبات اعتقادات، مانند اثبات صانع، اثبات [[نبوت]] و [[معاد]]، حجیت ندارند؛ بلکه باید از ادله عقلی برای این امور استفاده کرد.<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۰۰؛ دیاری، اندیشه و آرای تفسیری امام‌خمینی، ۷۱.</ref> روش ایشان در بهره‌گیری از آیات، اصل قراردادن آیات محکم قرآن و عرضه [[روایات]] بر آنهاست؛ برای نمونه ایشان روایات پرشماری را که در فقه در بحث حیله‌های ربا آمده و راه گریز از [[ربا]] و حرمت آن را می‌آموزد،<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۱۸/۱۷۹.</ref> با استفاده از آیات قرآن مردود می‌شمارد و آنها را از مصادیق مخالفت قرآن می‌داند؛<ref>امام‌خمینی، البیع، ۲/۵۴۰ ـ ۵۴۱.</ref> | ||