قوای انتظامی: تفاوت میان نسخه‌ها

==مفهوم شناسی==

انتظام از ریشه «نظم» و به معنای سامان‌گرفتن، منظم‌شدن و ترتیب آمده است.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۵۹۰.</ref> قوای انتظامی به نیروهایی گفته می‌شود که حفظ نظم و آرامش را بر عهده دارند و با هدف پیشگیری و کشف جرم، تعقیب و دستگیری مجرمان در چارچوب موازین قانونی عمل می‌کنند.<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۲/۲۹۶۳.</ref>

==پیشینه==

بررسی تاریخ ایران پیش و پس از [[اسلام]] نشان می‌دهد همواره نهادهایی متصدی برقراری نظم در داخل شهرها بوده‌اند. در ایران باستان برای نخستین بار، کوروش هخامنشی نهادهای انتظامی پایه‌ریزی کرد و داریوش هخامنشی آن را گسترش داد. در دوره اشکانیان نیز از افراد پیاده‌نظام جهت برقراری نظم داخلی استفاده می‌شد.<ref>تهرانی شفق، نیروی انتظامی سه هزارساله ایران (از زمکان مادها تا امروز)، ۴۱ و ۴۸.</ref> پس از [[ظهور اسلام]] و استقرار حکومت به دست [[پیامبر اکرم(ص)]] در [[مدینه]]، افرادی به صورت داوطلبانه به حراست از شهر می‌پرداختند.<ref>کتانی، نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام، ۱۴۱.</ref> انتخاب افرادی برای جلوگیری از هرج و مرج و حراست شهر در [[دوران خلفا]] نیز ادامه پیدا کرد که می‌توان به انتخاب افرادی به عنوان «ربیئة القوم» برای رسیدگی به امور شهرها و قبایل در روز و افرادی به نام «امیر الحاج» برای رسیدگی به امور مردم خصوصاً حاجی‌ها در شب اشاره کرد.<ref>کتانی، نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام، ۱۴۳.</ref> در زمان [[امیرالمؤمنین علی(ع)]] نیز تشکیلاتی به نام شرطة ‌الخمیس ایجاد گردید.<ref>علیاری تبریزی، بهجة الامال فی شرح زبدة المقال، ۲/۳۵۰.</ref> این افراد یاران خاص حضرت بودند که مأموریت‌های ویژه به آنان واگذار می‌شد.<ref>کلینی، الکافی، ۴/۱۸۲.</ref> بعدها برای حفظ امنیت شهرها در حوزه اخلاقی و شرعی، حاکمان افرادی را به نام محتسب انتخاب می‌کردند<ref>ماوردی، الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیه، ۲۴۰ ـ ۲۵۸.</ref> که موظف بودند درباره منکرات و اعمال خلاف به جستجو بپردازند، مرتکبان را [[تعزیرات|تعزیر]] و تأدیب کنند و مردم را به حفظ مصالح شهر وادار سازند.<ref>ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱/۲۸۰ ـ ۲۸۲.</ref>

در ایران عهد [[صفویه]]، «دیوان‌بیگی»، به عنوان عالی‌ترین مرجع برقراری نظم و امنیت داخلی به شمار می‌رفت.<ref>سیوری، در باب صفویان، ۱۷۲.</ref>. در سلسله [[قاجاریه]] و عهد ناصری بود که مقدمات تأسیس پلیس شهری یا همان «شهربانی» و نیز «ژاندارمری» یا پلیس مرزی و روستایی فراهم شد. در زمان صدارت میرزامحمدتقی‌خان امیرکبیر، قراول‌خانه‌هایی در محله‌های مختلف تأسیس شد که با نصب شخصی به نام کلانتر در رأس آن، وظیفه تأمین امنیت را بر عهده داشتند. این مجموعه در دوره صدارت میرزاحسین‌خان سپهسالار (۱۲۰۷ ـ ۱۲۶۰ق) «نظمیه» نام گرفت.<ref>تهرانی شفق، نیروی انتظامی سه هزارساله ایران (از زمکان مادها تا امروز)، ۸۰.</ref> در سال ۱۲۵۵، در سفر دوم ناصرالدین‌شاه به [[اروپا]]، «کنت دومونت فرت» برای تأسیس اداره پلیس مدرن از [[اتریش]] به ایران آورده شد.<ref>محبوبی اردکانی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۲/۱۳۹.</ref> تأسیس [[ژاندارمری]] نیز به سال‌هایی بر می‌گردد که [[مورگان شوستر امریکایی]] برای سامان‌دادن به امور مالی به ایران آمده بود. وی ژاندارمری خزانه را جهت وصول مطالبات دولت از ملاکان تشکیل داد که زیربنای تشکیل ژاندارمری دولتی در ایران در سال ۱۲۹۰، به دست افسران سوئدی گردید.<ref>عاقلی، رضاشاه و قشون متحدالشکل، ۹۸.</ref> نظمیه و دیگر قوای انتظامی در دوره [[رضاشاه پهلوی]]، دچار تحولات بسیاری شدند.

==قوای انتظامی در رژیم پهلوی==

در کودتای ۱۲۹۹ [[رضاخان میرپنج]]، با اعلام [[حکومت‌نظامی]] اداره نظمیه تابع دستورهای حاکم نظامی قرار گرفت و در سال ۱۳۰۲، با جداشدن از وزارت داخله، زیرمجموعه وزارت جنگ واقع شد.<ref>تهرانی شفق، نیروی انتظامی سه هزارساله ایران (از زمکان مادها تا امروز)، ۱۱۱ ـ ۱۱۲.</ref> در این مقطع «نظمیه» با تأسیس واحدی به نام امور سیاسی، حرکات و رفتار‌های هیئت حاکم قاجار و مقامات دربار احمدشاه را زیر نظر گرفت و اطلاعات لازم را به رضاخان گزارش می‌داد.<ref>یاحسینی، ابوعطا و گریه جلاد، ۱۵.</ref> پس از آن، تشکیلات نظمیه به دست سرلشکر آیرم به ‌گونه‌ای سازماندهی شد که تجسس و خبرچینی را به مجموعه وظایف خود اضافه کرد.<ref>معتضد، پلیس سیاسی عصر بیست‌ساله، ۱/۱۴۹.</ref> گسترش دامنه اقدامات نظمیه که بعداً شهربانی نام گرفت، به فعالیت‌های ضد بر‌اندازی و ضد جاسوسی به همراه اقتدار فردی رضاشاه، امنیت داخلی را بر پایه ترس و وحشت استوار کرد.<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۳۸۱.</ref> پس از برکناری وی و جانشینی فرزندش [[محمدرضا پهلوی]] در شهریور ۱۳۲۰، شهربانی، قدرت و اعتبار پیشین خود را از دست داد.<ref>طلوعی، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، ۲/۹۸۱.</ref>

به‌تدریج با افزایش جمعیت و به دنبال آن افزایش درگیری‌ها و تزاحمات اجتماعی، در سال ۱۳۲۹ در کلانتری‌ها، شعبه‌هایی به نام «آگاهی» به وجود آمد که در کنار تأسیس اداره تشخیص هویت، مأموریت کشف جرم و بازداشت مجرم به آنها واگذار شد و به‌تدریج کلانتری‌های آگاهی در قسمت‌های مختلف شهر مستقر شدند.<ref>تهرانی شفق، نیروی انتظامی سه هزارساله ایران (از زمکان مادها تا امروز)، ۱۲۲.</ref> از آنجاکه محمدرضا پهلوی همانند پدرش پایه [[قدرت]] خود را بر نیروهای مسلح بنا نهاده بود، رویه پدر را انتخاب و توجه زیادی به ژاندارمری و شهربانی نشان می‌داد که در این میان ژاندارمری از اهمیت بیشتری برخوردار بود؛ زیرا آن را بازوی [[ارتش]] می‌دانست<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۴۸۳.</ref> و از آن در نقاط غیر شهری برای حفاظت از مرزها، فرونشاندن شورش [[عشایر]] و مناطق قبیله‌نشین و اجرای عملیات علیه گروه‌های چریکی استفاده می‌کرد.<ref>گازیوروسکی، سیاست خارجی آمریکا و شاه، ۳۱۹.</ref> شهربانی نیز مسئول حفظ نظم در مناطق شهری، تحقیقات جنایی و کنترل فعالیت خارجیان بود.<ref>شایسته‌پور، قدرت سرکوب رژیم پهلوی و انقلاب اسلامی، ۶۴.</ref> این واحد نظامی تا پیش از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، مسئول حفظ نظم و امنیت در مناطق شهری و عمدتاً مجری قانون در سطح عادی به حساب می‌آمد؛<ref>گازیوروسکی، سیاست خارجی آمریکا و شاه، ۳۱۹.</ref> اما پس از آن، دست‌کم در بعد امنیتی تا حد زیادی تحت‌الشعاع واحدهای [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] ([[ساواک]]) قرار گرفت.<ref>شایسته‌پور، قدرت سرکوب رژیم پهلوی و انقلاب اسلامی، ۶۵.</ref> رژیم پهلوی در سال‌های ۱۳۲۲ ـ ۱۳۵۷ آشکارا از الگوی حفظ ثبات از راه سرکوب و زور استفاده می‌کرد<ref>فوران، مقاومت شکننده، ۴۶۱.</ref> و ابزار مهم شکل‌گیری این خفقان، نیروهای انتظامی بودند.<ref>شایسته‌پور، قدرت سرکوب رژیم پهلوی و انقلاب اسلامی، ۶۴ ـ ۶۵.</ref>

آنچه در سخنان [[امام‌خمینی]] در وصف نیروهای انتظامی در دوره حکومت پهلوی برجسته است، همراهی و همدستی آنان با رژیم برای سرکوب مردم و تداوم فضای خفقان آن زمان است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۳۵۳ ـ ۳۵۴ و ۱۶/۳۴۰.</ref> آنان در آن دوره مأمور کشتار مردم بودند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۲۹.</ref> و از طریق مأموران خود، به مخوف‌ترین شکل بر مردم حکومت و در حقیقت اعمال زور می‌کردند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۷۱ ـ ۲۷۲ و ۴۱۹.</ref> ایشان پلیس زمان پهلوی را پلیس طاغوت و در خدمت آن می‌دانست و معتقد بود نه مردم خود را از پلیس می‌دانستند، نه پلیس خود را از ملت؛ تنها چیزی که میان ملت و پلیس حاکم بود، ترس و بی‌اعتمادی از هر دو سو بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۸/۳۸۱ و ۹/۱۳۸ ـ ۱۳۹ و ۱۴۴ ـ ۱۴۵.</ref> از نگاه ایشان، نیروهای انتظامی غالباً نیرو و ابزارِ در خدمت قدرتمندان و قلدران داخلی و خارجی بودند و برای حفظ منافع آنان، منفعت عموم ملت را نادیده می‌گرفتند؛ چنین نیرویی برای حفظ منافع دیگران، مجبور به خیانت است و خیانتکار از ملت می‌ترسد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۲۱۵ و ۱۶/۳۴۰ ـ ۳۴۱.</ref> ایشان همچنین به استفاده ابزاری رژیم پهلوی از این نیروها برای حمله به مراکز دین و دانش اشاره کرده و حمله نیروهای انتظامی و ساواک به طلاب [[فیضیه]] و دانشجویان را از این دست می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱/۲۱۱؛ ۳/۳۰۸ و ۴/۳۰۸.</ref> ایشان با وجود اعتراض کلی به عملکرد نیروهای انتظامی در رژیم پهلوی، افسران و مقامات عالی‌رتبه [[ارتش]]، شهربانى و ژاندارمرى را نصیحت می‌کرد تا با رویگردانی از حکومت طاغوت، به آغوش ملت بازگردند و از اطاعت بی‌چون‌وچرا از پهلوی و کشتار و قتل عام مردم برحذر باشند که حاصل آن چیزی جز بدنامی و ننگ برای آنان نیست؛<ref>۳/۴۴۲ و ۴/۳۱۰.</ref> زیرا اطاعت از طاغوت، برخلاف [[قرآن]]، [[پیامبر اکرم(ص)]] و مصلحت ملت و حرام است.<ref>۴/۳۱۰ و ۵/۳۵۰ ـ ۳۵۱.</ref>

امام‌خمینی با این حال، معتقد بود در میان سربازان و درجه‌داران نظامی و انتظامی، کسانی نیز هستند که دل‌های آنان با ملت است و از عملکرد محمدرضا پهلوی و به‌ویژه تسلط [[مستشاران خارجی]] بر ایران رنج می‌برند و این گروه به زودی به ملت بازخواهند گشت؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴/۳۶۱ ـ ۳۶۲.</ref> چنان‌که ایشان در آستانه [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، با اشاره به توطئه‌ای احتمالی از سوی رژیم، که در آن با القای حمله مردم به پلیس و بعضی صحنه‌سازی‌ها، ملت را دشمن پلیس معرفی کرده و موجب درگیری میان نیروهای انتظامی و مردم شود، به ملت و افراد نیروهای انتظامی هشدار داد که متوجه این توطئه باشند و بدانند که نیروهای نظامی و انتظامی از خود ملت‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۴۶۴ ـ ۴۶۵.</ref>

==قوای انتظامی در جمهوری اسلامی ایران==

پس از پیروزی انقلاب اسلامی که بسیاری از فرماندهان اصلی انتظامی و نظامی [[رژیم پهلوی]] بازنشسته شدند،<ref>کیهان، روزنامه، ۱.</ref> حفظ و اداره مراکز نظامی و انتظامی به دست مردم افتاد و به دستور [[امام‌خمینی]] انتظامات شهری در [[مسجد|مساجد]] تحت نظارت روحانیان قرار گرفت که سنگ بنای [[کمیته انقلاب اسلامی]] بود.<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۲۲۴ ـ ۲۲۵.</ref> این کمیته با وظایف مبارزه با منکرات، کنترل اغتشاشات، مبارزه با مواد مخدر و رسیدگی به امر اماکن و از سوی دیگر، شهربانی نیز با معاونت‌های اداری، انتظامی، اطلاعاتی، لجستیکی و معاونت طرح و آموزش، هر کدام به طور موازی در امنیت شهری انجام وظیفه می‌کردند.<ref>تهرانی شفق، نیروی انتظامی سه هزارساله ایران (از زمکان مادها تا امروز)، ۱۲۷.</ref>

در نخستین روزهای پس از پیروزی، امام‌خمینی اعلام کرد نیروهای نظامی و انتظامی در پناه اسلام‌اند و هیچ‌کس حق تعرض به آنان را ندارد و تعرض به آنان تعرض به [[دولت اسلامی]] به‌ شمار می‌رود<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۱۴۴ ـ ۱۴۵.</ref> و تمامی اقشار ملت ایران، باید در تقویت روحی قوای نظامی و انتظامی بکوشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۶۳.</ref> ایشان قوای انتظامی را به عنوان نیروی اسلامی معرفی کرد و از طرف ملت، پیوند خود و ملت را با آنان اعلام کرد و آنان را حافظ استقلال کشور دانست و خود و ملت را پشتیبان آنان شمرد و تأکید کرد که در برابر تفرقه و جدایی از ملت هوشیار باشند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۸۷ و ۹۹ ـ ۱۰۰.</ref> همچنین بر لزوم حفظ سلسله مراتب و نظم میان این نیروها تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۸۷ و ۹۹ ـ ۱۰۰.</ref> ایشان پشتیبانی ملت از نیروی انتظامی را، به‌ویژه در شرایط سال‌های آغازین پس از پیروزی انقلاب، ضروری و موجب حفظ این نیروها و به تبع آن امنیت ملت و کشور می‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۹ و ۵۱۰ ـ ۵۱۱.</ref>

امام‌خمینی افزون بر اینکه وظایف نیروهای انتظامی را از جنس ملی می‌دانست، آن را [[تکلیفی الهی]] و اسلامی بر می‌شمرد و آنان را سربازان [[امام‌ زمان(ع)]] و [[اسلام]] خطاب می‌کرد که در نزد [[خداوند]] از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۴۴۷ و ۱۲/۲۹۵.</ref> ایشان بر این باور بود که شغل نظامی و انتظامی، به دلیل خدمتگزاریِ این نیروها به دین اسلام و حفاظت از سرزمین اسلامی، عبادت است و چنان‌چه در این مسیر کشته شوند، [[شهید]] به‌ شمار خواهند رفت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۸۷.</ref> ایشان قوای انتظامی را که حافظ منافع و استقلال کشور و بازوان قدرتمند جمهوری اسلامی در برقراری [[امنیت]] و آرامش برای کشور و ملت هستند، به‌منزله ستون فقرات ملت میشمرد که باید مورد توجه خاص ملت، [[دولت جمهوری اسلامی ایران|دولت]] و [[مجلس]] باشند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۳۸۴، ۱۱/۴۸۶ ـ ۴۸۷ و ۲۱/۴۳۱.</ref> زیرا قوای مسلح از آسیب‌پذیرترین نیروهای کشورند که در صورت نفوذ فرماندهان فاسد در آن یا به واسطه وسوسه توطئه‌گران، استقلال و آزادی کشور و ملت در خطر قرار می‌گیرد؛ حال آنکه حضور نیروهای متعهد در رأس نیروهای مسلح، به دشمنان، فرصت سودجویی و توطئه نمی‌دهد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۳۱.</ref> ایشان با قدردانی از فداکاری نیروهای انتظامی در سال‌های انقلاب و جنگ که امنیت و آرامش را به خانواده‌ها بخشید و توطئه‌های داخلی و خارجی را ناکام گذاشت، به آنان نصیحت کرد همچنان در برابر بازیگران سیاسی هوشیار باشند و قدمی در جهت خلاف آنچه [[قانون]] برای آنان تعیین کرده، مانند شرکت در فعالیت‌های حزبی و سیاسی، برندارند که بی‌شک به تباهی کشیده می‌شوند و در صورت تخلف، دولت و [[مجلس شورای اسلامی]] وظیفه دارند از قدم اول و با قاطعیت جلوگیری کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۳۲.</ref>

==وظایف و ویژگی‌ها==

[[امام‌خمینی]] براساس قوانین یادشده و وظایف ذاتی قوای انتظامی، بر لزوم توجه این قوا به اینکه در مملکت اسلامی مشغول به کارند و در [[حکومت اسلامی]]، باید بر اساس موازین شرع و اسلام عمل کنند و از اَعمال خلاف شرع مقدس اسلام بپرهیزند، تأکید می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۲۱۹، ۱۱/۶۵ ـ ۶۶ و ۱۲/۴۵۴.</ref> و معتقد بود ترکیب نیروهای انتظامی جمهوری اسلامی ایران با عنصر معنویت و دین، ترکیبی منحصربه‌فرد و بی‌بدیل از آنان می‌سازد که در کمتر کشوری نمونه آن را می‌توان یافت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۲۶.</ref> ایشان مهم‌ترین وظیفه نیروهای انتظامی که ذاتی این نیروها است را حفاظت از حدود و ثغور کشور، ایجاد نظم در داخل و دفاع از مظلومان، نظارت بر تحرکات مشکوک و مقابله و برخورد با تخلفاتی که [[نظم عمومی]] و شهری را برهم می‌زند، می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۱۰۶، ۱۷/۲۶۶ و ۱۹/۱۴۹.</ref> و از نیروهای ژاندارمری، پلیس و مانند آن می‌خواست حافظ مصالح و استقلال مردم مسلمان باشند و هر گونه حمله و تهدید علیه خود و نوامیس مردم را با قدرت دفع کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۳۸۴.</ref> و فاسدان را با شدت سرکوب کنند و در این راه مسامحه نداشته باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۲۸۳.</ref> از سوی دیگر، امام‌خمینی دفاع از انقلاب در برابر توطئه‌های مختلف داخلی و خارجی را از دیگر وظایف قوای انتظامی می‌شمرد و نیروهای انتظامی را در مقابل منافقان، هوشیار می‌دانست و باور داشت نیروهای مسلح با کمک دیگر افراد جامعه، در برابر توطئه‌ها، از انقلاب حفاظت خواهند کرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۴۸۳.</ref> با این حال هشدار می‌داد که دشمنانْ برادریِ میان اقشار مختلف با نیروهای مسلح را نشانه گرفته‌اند تا سرانجام به اساس اسلام ضربه بزنند و در این زمینه، پاسداری از اسلام وظیفه تمامی نیروهای مسلح است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۴۰۰ ـ ۴۰۱.</ref>

# مقبولیت عمومی: به باور امام‌خمینی، مقبولیت و داشتن پایگاه مردمی باعث تقویت جایگاه قوای انتظامی و آسیب‌ناپذیری آن خواهد شد. قدرت هرچه بزرگ باشد، بدون پشتوانه و حمایت مردمی، نابود خواهد شد و این پشتوانه نیز تنها با همراهی و احساس خدمتگزاری و تواضع در مقابل مردم به دست می‌آید؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۵۱۱ و ۱۴/۵۰۲.</ref> به ‌این ‌ترتیب قدم نخست در ایجاد زبان مفاهمه و اعتماد میان مردم و نیروهای انتظامی، احساس امنیت و [[عدالت]] ملت از سوی این نیروها است<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۵۱۲.</ref> و بخش مهمی از بقا و ثبات حکومت مدیون این اعتماد است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۵۲۸ ـ ۵۲۹.</ref>

# برخورداری از مکارم اخلاقی: در نگاه امام‌خمینی روحیه ازخودگذشتگی، آمادگی برای ایثار و داشتن روحیه انقلابی در میدان مقابله با تهدیدات و توطئه‌های گوناگون، وجود روحیه فداکاری و [[شجاعت]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۳۸۴ ـ ۳۸۵ و ۱۳/۲۱۱، ۳۳۳.</ref> به همراه [[خلوص نیت]]، [[ایمان]] و عزم استوار،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۴۹.</ref> از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که قوای انتظامی در حکومت اسلامی باید داشته باشند.

# برخوداری از روحیه مردمی: امام‌خمینی بر رفتار مسالمت‌آمیز قوای انتظامی با مردم تأکید داشت<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۲۱۹ و ۱۲/۲۸۷.</ref> و در این زمینه به نیروهای انتظامی توصیه می‌کرد مانند سربازان زمان [[امیرالمؤمنین ‌علی(ع)]]، مردمی و در خدمت مردم باشند تا مردم آنان را با آغوش باز بپذیرند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۱۴۱.</ref> و آنان را عادل و دوست خود بدانند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۵۱۲.</ref> زیرا قوای انتظامی برای نظم‌بخشیدن به کشور و حفظ جان و مال مردم‌اند و نه برای ایجاد وحشت و ترساندن مردم.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۱۴۰.</ref>

# حفظ وحدت کلمه: امام‌خمینی به قوای انتظامی همواره توصیه می‌کرد میان خودشان، برادری، وحدت کلمه و سلسله‌مراتب را حفظ کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۳۴.</ref> و بکوشند نفاق‌افکنان در آنان اجازه رخنه پیدا نکنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۴۰۸.</ref> و در عین شناخت بازی‌های سیاسی، خودشان را از این بازی‌ها به دور نگهدارند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۳۲.</ref> زیرا پایه این نیروها با ورود به احزاب و گروه‌های سیاسی، متزلزل خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۲۰۳.</ref> ایشان همچنین به قوای مسلح، لزوم آگاهی از خطرهای ناشی از نفوذ شایعات دشمن را توصیه می‌کرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۱/۴۱۶.</ref> زیرا در صورت غفلت، این شایعه‌پراکنی‌ها در راستای تضعیف قوای مسلح<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۱/۴۳۶ ـ ۴۳۷.</ref> و ایجاد جدایی میان قوای انتظامی و ملت<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۲۸ ـ ۲۹.</ref> عمل خواهد کرد.

امام‌خمینی در ۲۸/۳/۱۳۵۹ [[محمد امامی کاشانی]] را به نمایندگی خود در شهربانی منصوب کرد تا با همکاری نمایندگان دیگر ایشان در [[ارتش]] و ژاندارمری و تأسیس سازمانی برای بررسی تمام آنچه در نیروهای مسلح می‌گذرد، گزارش هفتگی برای ایشان ارسال کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲/۴۵۱.</ref> پس از استعفای وی در خرداد ۱۳۶۰، به دلیل مسئولیت‌های زیاد، امام‌خمینی [[محمدمهدی موحدی کرمانی]] را به این مسئولیت برگزید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۴۱۹.</ref> پس از وی نیز که به دلیل بیماری قلبی استعفا کرد، امام‌خمینی با ستایش از او در فضل و تدین و دلسوزی برای اسلام و انقلاب، [[رسول منتجب‌نیا]] را جایگزین ساخت و او را نیز فردی فاضل و مبارز و دلسوز اسلام و انقلاب شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۶۰.</ref> ایشان در فروردین ۱۳۶۰ [[غلامحسین کرباسچی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۲۸۳.</ref> و سپس در تیر ۱۳۶۳ [[على‌اکبر آشتیانى]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۵۰۸.</ref> را به نمایندگی خود در سازمان عقیدتی سیاسی ژاندارمری منصوب کرد.

==ادغام نیروهای انتظامی==

موضوع ادغام شهربانی و [[کمیته انقلاب اسلامی]] به عنوان یک نیرو از زمان حیات امام‌خمینی مطرح و در دست بررسی بود.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۴۲۳ و ۴۲۷.</ref> در سال ۱۳۶۸، این موضوع شامل شهربانی، ژاندارمری، کمیته انقلاب اسلامی و پلیس قضایی به منظور برقراری بهتر امنیت در داخل کشور و مرزها، جلوگیری از صرف هزینه‏‌های اضافی و تداخلِ وظایف و مسئولیت‏های مشابه، پی‌گیری شد<ref>قوانین و مقررات مربوط به ضابطین، ماده ۱ ـ ۱۰.</ref> و با تصویب مجلس شورای اسلامی در ۲۷ تیر ۱۳۶۹ این نهادها با هم ادغام شدند و نیروی انتظامی (ناجا) در دوازدهم فروردین ۱۳۷۰ آغاز به‌ کار کرد.<ref>قوانین و مقررات مربوط به ضابطین، ماده ۱</ref> بر اساس [[قانون]]، نیروی انتظامی در تابعیت فرماندهی [[کل قوا]] و وابسته به وزارت کشور است و فرماندهی آن از جانب فرمانده کل قوا ([[ولیّ فقیه]]) منصوب می‌شود و استقرار نظم و امنیت، تأمین آسایش عمومی و فردی، نگهبانی و پاسداری از دستاورد‌های انقلاب اسلامی، از مهم‌ترین اهداف نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران‌اند.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۷۸۳ ـ ۷۸۴.</ref>

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع==

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

* انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.

* تهرانی شفق، اکبر، نیروی انتظامی سه هزارساله ایران (از زمکان مادها تا امروز)، تهران. بوستان، چاپ اول. ۱۳۸۸ش.

* دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.

* سیوری، راجر، در باب صفویان، ترجمه رمضانعلی روحی الهی، تهران، مرکز، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.

* شایسته‌پور، حمید، قدرت سرکوب رژیم پهلوی و انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.

* طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، تهران، علم، چاپ چهارم، ۱۳۷۶ش.

* عاقلی، باقر، رضاشاه و قشون متحدالشکل، تهران، نامک، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.

* علیاری تبریزی، علی‌بن‌عبدالله، بهجة الامال فی شرح زبدة المقال، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی حاج‌محمدحسین کوشانپور، ۱۳۶۰ش.

* فارسی، جلال‌الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد فرهنگی امام‌رضا(ع)، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

* فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.

* فوران، جان، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.

* قوانین و مقررات مربوط به ضابطین دادگستری بانضمام قانون نیروی انتظامی، قانون حمایت قصائی از بسیج، قانون دادرسی و مجازات جرایم نیروهای مسلح، تدوین حسینعلی امیری، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ پنجم، ۱۳۸۲ش.

* کتانی، عبدالحی، نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.

* کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

* کیهان، روزنامه، ۱۳/۱۲/۱۳۵۷ش.

* گازیوروسکی، مارک. ج، سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه جمشید زنگنه، تهران، رسا، چاپ دوم، ۱۳۷۳ش.

* ماوردی، علی‌بن‌محمد، الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیه، مکه، دارالتعاون، چاپ دوم، ۱۳۸۶ق.

* محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۵۴ش.

* معتضد، خسرو، پلیس سیاسی عصر بیست‌ساله، تهران، البرز، جاپ اول، ۱۳۸۸ش.

* مهدوی کنی، محمدرضا، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، تدوین غلامرضا خواجه‌سروی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.

* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۷، پایان دفاع، آغاز بازسازی، به کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم، ۱۳۹۰ش.

* یاحسینی، سیدقاسم، ابوعطا و گریه جلاد، نگاهی به رفتار رؤسای شهربانی ایران در عصر پهلوی اول، تهران، مدرسه، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.

==پیوند به بیرون==

*راضیه مهرابی کوشکی، [https://books.khomeini.ir/books/10008/281/ قوای انتظامی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۸، ص۲۸۱-۲۸۸.