مفاسد اجتماعی: تفاوت میان نسخه‌ها

==گستره و اقسام فساد==

مفاسد اجتماعی گستره زیادی دارد و تقریباً همه عرصه‌های زندگی بشر اعم از [[اقتصادی]]،<ref>فاضل و میری آشتیانی، آسیب‌های اجتماعی ایران؛ نگاهی به آینده،۷۱.</ref> اجتماعی،<ref>محمدی، بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان در دهه(۱۳۸۰ ـ ۱۳۷۰)، ۲۱.</ref> و سیاسی را دربر می‌گیرد. [[امام‌خمینی]] مفاسد اقتصادی را در مصادیقی چون [[ربا]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۸۲.</ref> [[اختلاس]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۶۷.</ref> و دزدی <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۰.</ref> برشمرده و خودکامگی، [[دیکتاتوری]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۶۸.</ref> قانون‌شکنی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۰۰.</ref> و فساد و کارشکنی گروه‌های مخالف<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۲۰.</ref> را نیز در شمار مفاسد سیاسی، آورده‌است؛ همچنین ایشان [[رشوه‌خواری]] و کم‌کاری<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۸۲ و ۱۲/۱.</ref> را مصداق فساد اداری<ref>فاضل و میری آشتیانی، آسیب‌های اجتماعی ایران؛ نگاهی به آینده، ۴۱.</ref> دانسته و از [[غیبت]]،<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۳۰۳.</ref> مصرف [[مواد مخدر]] و مشروبات الکلی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۴.</ref> [[خیانت]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۵ و ۸/۳۵۵.</ref> [[قتل]] و جنایت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۳۶.</ref> و فحشا<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۰.</ref> نیز با عنوان مفاسد اخلاقی ـ اجتماعی نام برده‌است.

دانشمندان علوم اجتماعی معتقدند علت بیماری‌های جسمی در همه جای دنیا تقریباً به طور یکسان تشخیص داده می‌شود؛ اما علت بیماری‌های اجتماعی یکسان نیست، بلکه تابع شرایط اقتصادی، اجتماعی، زمان و مکان است.<ref>محمدی، بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان در دهه(۱۳۸۰ ـ ۱۳۷۰)، ۳۱.</ref> در آموزه‌های دینی علت اصلی مفاسد اجتماعی، [[هواپرستی]] و تمایلات نفسانی است.<ref>اسکندری، پیوند آزادی و عدالت، ۴۴.</ref> در [[قرآن کریم]] از نگاه فرشتگان، زندگی بشر توأم با فساد و خونریزی وصف شده‌است؛<ref>بقره، ۳۰.</ref> چنان‌که عامل انتشار فساد در خشکی و دریا را خود انسان‌ها دانسته‌است.<ref>روم، ۴۱.</ref>

[[امام‌خمینی]] که با استناد به [[روایت|حدیثی]] از [[امام‌صادق(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۲/۳۱۵.</ref> منشأ تمامی مفاسد را [[دنیادوستی]] شمرده،<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۴۹.</ref> در بیان عوامل و زمینه‌های بروز مفاسد اجتماعی، نقش برخی عوامل را برجسته‌تر دیده‌است. ایشان «خودبینی» را میراث [[شیطان]] <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۳۳.</ref> و سرچشمه تمام مفاسد را هواهای نفسانی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۷۰.</ref> و توجه به خود در مقابل توجه به خدا<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۹۳.</ref> به شمار می‌آورد. به باور ایشان یکی از عوامل مهم رشد و گسترش فساد در جامعه، فساد دستگاه حاکم است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۱۴ و ۳۱۹.</ref> و نقش [[حکومت]] و حاکمان در تحقق مفاسدی مانند سلب استقلال کشور، غارت ثروت‌ها و منابع، [[ظلم]] و خفقانِ همه‌جانبه، عقب‌ماندگی و [[فقر]] فراگیر در جامعه که نشئت‌گرفته از توجه‌نکردن حاکمان به احکام و [[آموزه‌های اسلام]] است، بسیار مهم ارزیابی می‌شود؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۱۲.</ref> از همین‌رو بر لزوم [[تزکیه]] حاکمان و عدالت‌پروربودن آنان تأکید کرده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۳۵.</ref>

امام‌خمینی همچنین اعمال نفوذ صاحبان سرمایه و اجرانشدن قوانین در حق آنان را عامل دیگر گسترش فساد در جامعه شمرده <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۱۱ ـ ۳۱۲.</ref> و معتقد است بخش زیادی از مفاسد اجتماعی مانند زمین‌خواری و [[کاخ‌نشینی]] از طبقه مرفه به دیگر اقشار سرایت می‌کند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۷۶.</ref> افزون بر این عوامل، فقر و [[مهاجرت]] از روستاها،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۶.</ref> محیط فاسد،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۵۰۰ و ۱۴/۹۰.</ref> [[بیکاری]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۰ و ۱۲/۱۰.</ref> [[مصرف‌زدگی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۷ و ۱۹۳.</ref> [[شکاف طبقاتی]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۲۵۸.</ref> و کاهش نقش تربیتی [[مادر|مادران]] و جدایی آنان از فرزندان به بهانه شرکت [[زن|زنان]] در عرصه [[اقتصاد]] و [[کار]]؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۵ و ۸/۳۵۵.</ref> از عوامل مهم گسترش فساد، تباهی و عصیان در جامعه‌اند.

امام‌خمینی خاستگاه [[سعادت]] مادی و معنوی یا تمام مشکلات و گرفتاری‌های کشور را دانشگاه‌ها و [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] می‌دانست و توجه بیگانگان به [[دانشگاه]] و نفوذشان در این مراکز علمی را از این زاویه ارزیابی می‌کرد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۱۴.</ref> بر همین اساس یکی از عوامل رشد و گسترش فساد، محدودیت قشر فرهنگی جامعه به‌خصوص [[روحانیت]] در برقراری ارتباط با [[مردم]] و فعالیت در جامعه بود. مخالفت مراکز اجتماعی در دوره پهلوی با روحانیت که به نام تجدد، نهاد روحانیت را ضعیف می‌کردند، موجب ضعیف‌شدن موقعیت علما و نقش مثبت آنان در سازندگی و باعث رشد و گسترش مراکز فساد شد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۷۷ و ۱۵/۴۸۶ ـ ۴۸۸.</ref> این در حالی است که روحانیت در مقام حفظ [[قرآن]] و کشور و پیشگیری از فساد در [[جامعه]]، از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۱۰۵.</ref>

==آثار و پیامدها==

رواج فساد در هر جامعه‌ای آثار و پیامدهای گوناگونی دارد. [[قرآن کریم]] فساد و طغیان را مایه هلاکت [[فرعون]] و قوم او و اقوامی نظیر عاد و ثمود،<ref>فجر، ۶ ـ ۱۳.</ref> پدیدآورنده بلایای طبیعی و برهم‌زننده نظام طبیعی عالم<ref>(طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۶/۱۹۵.</ref> و مایه بروز اختلاف <ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۲/۹۷.</ref> برشمرده و منشأ فساد را میل‌ها و گرایش‌های مختلف انسان دانسته که هر یک او را به سمت رفتار خاصی می‌کشند.<ref>شمس، ۷ ـ ۸.</ref> از نگاه قرآن، اموری چون [[قتل|آدم‌کشی]]، [[شراب‌خواری]]، [[قماربازی]] و فحشا تباه‌کننده جامعه‌اند.<ref>مائده، ۳۲ و ۹۰.</ref> در منابع روایی نیز برخی از مفاسد، موجب تباهی [[دین]] و [[روح]] و [[جسم]] انسان معرفی شده‌اند. [[پیامبر اکرم(ص)]]، وجود شراب‌خواری، [[زنا]]، خیانت و [[دزدی]] در هر خانه‌ای را عامل خرابی و قطع برکت از آن خانه شمرده‌است <ref>صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۲۴۲.</ref> و به گفته ایشان شیوع فحشا و مفاسد، دردها و بیماری‌های جدید را به دنبال می‌آورد.<ref>کلینی، الکافی، ۲/۳۷۳.</ref> در همین‌باره [[امام‌صادق(ع)]] زورگویی و سرکشی را سبب تغییر [[نعمت|نعمت‌ها]]، قتل را سبب پشیمانی، شراب‌خواری را سبب از بین‌رفتن [[حیا]]، زنا را از بین‌برنده روزی، قطع رحم را سبب نزدیکی [[مرگ]]، و آزار والدین را سبب اجابت‌نشدن [[دعا]] و تیرگی فضا معرفی کرده‌است.<ref>کلینی، الکافی، ۲/۴۴۷ ـ ۴۴۸.</ref>

از نظر امام‌خمینی [[اعمال صالح]] انسان سازنده [[بهشت]] و اعمال فاسد او پدیدآورنده دوزخ‌اند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۱۷۲.</ref> و دلیل حرام‌بودن گناهانی چون قماربازی، شراب‌خواری و مصرف هروئین در اسلام، وجود مفسده در خود آن [[گناهان]] است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۳۷.</ref> بنابراین انسان متقی و دارای [[کرامت]] نزد خدا، اهل فساد و فسادافکنی نیست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۱.</ref> ایشان که رواج فساد را در نبود [[عقلانیت]]، مهذب‌نبودن، فقدان انسانیت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۰۷ ـ ۲۰۸.</ref> و فراهم‌کننده زمینه پرورش افرادی تهی از فضایل انسانی و آماده خدمت به بیگانگان می‌دانست؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۲.</ref> فساد و نابودی نسل [[جوان]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۳۱۸.</ref> غافل‌شدن از مقدرات کشور و بازماندن از [[تفکر]] در امور جدی مملکت را از اهداف مهم دامن‌زدن و ترویج مفاسد اجتماعی به دست بیگانگان معرفی می‌کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۷۵.</ref> و گناهانی مانند شرابخواری را منشأ بسیاری از مفاسد دیگر نظیر [[اعتیاد]]، [[خودکشی]] و قتل برمی‌شمرد.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۶.</ref>  

[[رژیم پهلوی]] که با صلاحدید کشورهای بیگانه و برای تأمین منافع آنان، در ایران تشکیل شد، به‌ویژه در دوره [[محمدرضا پهلوی]] که دوران تازه‌ای از [[دیکتاتوری]] را آغاز کرد، ابعاد گسترده‌ای از سوء استفاده از قدرت را در ایران به نمایش گذاشت. مقابله با فرهنگ عمومی کشور که از آغاز دوره پهلوی آغاز شد، و ترویج فرهنگ جدید با رنگ و بوی غربی که با استفاده از وسایل ارتباطی جدید ممکن و آسان گردید، موجب رواج روزافزون فساد در همه ابعاد آن در کشور شد.<ref>مجتبی‌زاده، ۲۵ ـ ۳۰ و ۲۵۳ ـ ۲۵۴.</ref> مصرف و قاچاق مواد مخدر، قماربازی، شرابخواری و مانند آن، ازجمله مفاسدی بودند که در میان [[دربار|درباریان]] وجود داشت و به روش‌های گوناگون [[تبلیغ]] و ترویج می‌شدند.<ref>مجتبی‌زاده، ۲۳۹ ـ ۲۵۲.</ref>

امام‌خمینی که اساساً وجود رژیم سلطنتی و [[شاهنشاهی]] را منشأ تمام مفاسد در طول تاریخ ایران می‌دید،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۴۹۰.</ref> نقش حکومت پهلوی و شخص محمدرضا پهلوی را در شناسایی و جذب افراد فاسد، و رواج و گسترش فساد بسیار چشمگیر می‌شمرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۱۹؛ ۷/۲۵۶ ـ ۲۵۷ و ۹/۱۳۵.</ref> ایشان بر این باور بود که رژیم پهلوی با نقشه و دستور بیگانگان<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۲۶۲ ـ ۲۶۳.</ref> و به نام تمدن،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۵۰۰، ۵۲۴ و ۸/۳۵۵.</ref> مراکز فساد و فحشا را که پرشمارتر از مراکز تعلیم و تعلم و کتابخانه‌های کشور بودند، ایجاد کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۲.</ref> و با سوء استفاده از رسانه‌هایی چون رادیو، تلویزیون، سینما، تئاتر و مطبوعات<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۱۳ و ۹/۱۷۴.</ref> در صدد دورساختن جامعه، به‌خصوص جوانان کشور، از فضیلت‌های انسانی بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۲؛ ۹/۱۷۵ و ۲۱/۴۰۲.</ref> این در حالی است که ترویج بی‌بندوباری به اسم [[آزادی]]، الزام زنان و مردان به حضور در مجالس فساد، عملاً منجر به از میان‌رفتن آزادی زنان و موجب فساد اخلاقی جوانان و از میان‌بردن مقام معنوی زن شد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۳۳۸؛ ۸/۳۵۴ و ۱۸/۴۰۱.</ref> و تعیین ارزش و منزلت زن با آرایش و لباس اروپایی و به اسم زن مترقی، نمونه‌ای از ظلم به زنان و از مفاسد ویژه این رژیم بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۹۸ و ۱۶/۱۹۳.</ref>

==ضرورت مقابله با مفاسد اجتماعی==

===نظام اسلامی===

از نگاه امام‌خمینی یکی از محورهای فلسفه [[حکومت اسلامی]]، مبارزه با مفاسد و مراکزی است که فرهنگ جامعه را عقب نگه داشته، مانع رشد جوانان می‌شود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴۲۷.</ref> اجرای منسجم و همه‌جانبه [[احکام اسلام|احکام و قوانین اسلام]]، به‌خصوص در مسائل اقتصادی، جامعه را از فساد محفوظ می‌دارد و زمینه رشد و شکوفایی استعدادها را فراهم می‌سازد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۸۲ ـ ۳۸۳.</ref> بر مبنای دعوت [[قرآن کریم]]، مبارزه با عوامل فساد در حکومت اسلامی ضروری است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۳۳.</ref> و یکی از فرق‌های آشکار نظام اسلامی با رژیم شاهنشاهی، برخورد با مظاهر فساد و زمینه‌سازی برای تحقق اسلام است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۵۷.</ref> جرم و فساد در نظام اسلامی که در واقع ادامه حکومت [[پیامبر اسلام(ص)]] به شمار می‌آید، زشت‌تر از جرم و فساد در دوران طاغوت است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۸۷ ـ ۳۸۸.</ref> بر همین اساس، چشم‌پوشی از حتی یک مورد فساد، به دلیل قابل گسترش‌بودن و بدنام‌کردن نظام اسلامی، قابل پذیرش نیست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۷۳.</ref> از نگاه امام‌خمینی ازجمله وظایف نظام اسلامی در مقابله با فساد در جامعه، مقابله شدید با توطئه‌کنندگان علیه نظام اسلامی، عاملان [[ترور]] شخصیت‌ها و مردم، و توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان مواد مخدر است که در حکم «مفسد فی الارض»اند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۱.</ref> [[دستگاه قضایی]] موظف به رفتار عادلانه با زندانیان و وابستگان گروه‌های فاسد، پرهیز از رفتار خلاف [[شرع]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۵۲۸.</ref> رسیدگی سریع به امور زندانیان و مبنا قراردادن عفو و رحمت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۲۵.</ref> است؛ به گونه‌ای که نه از مستحقِ [[حدود]] شرعیه، بدون مجوزِ شرعی صرف‌نظر کنند، نه غیر مستحقی مظلوم واقع شود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۵۶.</ref> ایشان اجرای حدود و احکام الهی همچون [[قصاص]]، تعقیب، بازداشت و مجازات قاتل و [[دزد]] یا تازیانه‌زدنِ مرتکبان فحشا را مانند جراحی و قطع عضو فاسد از بدن می‌شمرد که برای جامعه لازم است و برای شخص فسادکننده هم مایه رحمت الهی خواهد بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ‏۸/۸۲، ۳۳۲؛ ۹/۳۴۴، ۳۷۰ و ۱۰/۱۰۲ ـ ۱۰۳.</ref>

===مردم===

[[قرآن کریم]]، امت اسلام را به سبب پایبندی به اصل [[امر به معروف و نهی از منکر]]، بهترین امت معرفی کرده‌است. <ref>آل عمران، ۱۱۰.</ref> قرآن علاوه بر آنکه به لزوم اهتمام همه مردم به این امر توجه داده، از ضرورت سازماندهی گروهی ویژه برای اجرایی‌کردن آن در جامعه و مقابله با نابسامانی‌های اجتماعی به عنوان وظیفه‌ای حاکمیتی، سخن گفته‌است<ref>آل عمران، ۱۰۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۳/۵۲ ـ ۵۴.</ref> و ترک آن را در نابودی یک قوم، مؤثر شمرده‌است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۲/۵۰۱ ـ ۵۰۲.</ref> امام‌خمینی تأکید دارد در کنار دستگاه‌های فرهنگی و انتظامی برای مبارزه با مفاسد اجتماعی، مردم نیز مسئولیت دارند <ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴۱۳.</ref> و موظف‌اند در مسیر حل مشکلات گام بردارند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۱۱۵.</ref> وظیفه اولی و اساسی مردم در این مسیر، تعیین سرنوشت کشور و انتخاب افراد شایسته و سپردن امور کشور به آنان است که جایی برای افراد فاسد باقی نخواهد گذاشت؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۲۳ ـ ۳۲۴.</ref> همچنین نصیحت و انتقاد خیرخواهانه مردم، ضروری و مایه اصلاح جامعه است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۱۲۰ ـ ۱۲۱؛ ۱۴/۴۰۱ و ۱۹/۳۶۲ ـ ۳۶۳.</ref> ایشان در عین حال معتقد بود مقابله با مفاسدی که در طول پنجاه سال حکومت پهلوی طبق برنامه و بر اساس تبلیغات مسموم انجام شده، نیاز به زمان دارد؛ بنابراین هر نوع تحول، نیازمند تحمل و بردباری [[مردم]] است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۹۰ و ۱۴/۱۳۲.</ref>

===عالمان دینی و نخبگان===

امام‌خمینی ضمن تأکید بر استفاده از ظرفیت مبلغان دینی در اصلاح امور و مبارزه با مفاسد اجتماعی، [[روحانیت]] را دارای قدرتی می‌دانست که می‌تواند جلوی مفاسد را بگیرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۸۵.</ref> و ترس مفسدان از روحانیت نیز به همین دلیل است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۳.</ref> از این‌رو فرصت وقوع [[انقلاب اسلامی]]، فرصتی استثنایی برای عالمان دینی است که باید برای [[تهذیب]] نفوس خود و مردم و اصلاح مفاسد اخلاقی از آن استفاده کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۵۰۵.</ref> حضور در صحنه و حساسیت و اعتراض به مفاسد و کجروی‌ها، آگاه‌کردن [[مسئولان]] از وجود عناصر فاسد و دخالت مستقیم‌نکردن در امور<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۴ ـ ۱۵.</ref> ازجمله وظایفی است که امام‌خمینی برای علمای دین در مقابله با فساد ذکر کرده‌است. از نظر ایشان تهذیب جامعه، وابسته به تهذیب نخبگان آن جامعه است و جامعه مهذب، زیر بار ظلم و فساد نمی‌رود؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ‏۷/۲۶۰.</ref> بر همین مبنا ایشان نقش صاحبان قلم در صلاح و فساد جامعه را بسیار مهم ارزیابی می‌کرد و با تشبیه قلم به سلاح، معتقد بود این سلاح باید در دست افراد صالح قرار گیرد؛ زیرا صاحبان ناصالح قلم، با وارونه نشان‌دادن واقعیت‌ها، به مفاسد اجتماعی دامن می‌زنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۰۵ ـ ۳۰۶.</ref> به باور امام‌خمینی امید به اصلاح جامعه و برخورداری از کشوری آزاد و مستقل، در گروی آن است که نویسندگان کشور به ترویج [[آزادی]] سالم بپردازند و فساد ناشی از آزادی‌های ناسالم را برای مردم بیان کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۴۶۴.</ref> ایشان آزادی به معنای بی‌بندوباری، بی‌تفاوتی، فساد اخلاق و ترویج فحشا را که برخی آن را تبلیغ می‌کنند، دیکته‌شده بیگانگان، مردود و ناسازگار با مبانی دینی می‌دانست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۳۴۴ ـ ۳۴۵.</ref>  

==راهکارهای مبارزه با مفاسد اجتماعی==

#'''راهکار تربیتی:''' مهم‌ترین راه پیشگیری از انحرافات آن است که خانواده هنجارهای پذیرفته‌شده یک جامعه را درونی کند. خانواده‌ها می‌توانند با اهتمام به اصول دینی و پایبندی به احکام مذهبی و رشد باورهای مذهبیِ فرزندان خود، آنان را در برابر آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی محافظت کنند.<ref>محمدی، بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان در دهه(۱۳۸۰ ـ ۱۳۷۰)، ۵۶.</ref> [[امام‌خمینی]] ضمن تأکید بر نقش بی‌مانند [[مادر]] در تربیت فرزند، محیط [[خانواده]] را نخستین و اصلی‌ترین مرکز تربیت افراد می‌شمارد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۶۳.</ref> و شرط مبارزه با مفاسد و [[اصلاح]] جامعه را تهذیب نفس<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۷۸ ـ ۲۷۹.</ref> و تربیت انسان<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۲۹۴.</ref> می‌داند. ایشان معتقد است قرارگرفتن در مسیر تربیت درست، قادر است حتی از میزان [[استبداد]] دیکتاتورها بکاهد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۹۰.</ref> مبارزه با مفاسد اخلاقی را باید از دوران جوانی که نیرو و توانِ لازم وجود دارد، آغاز کرد وگرنه در دوره پیری و ضعف و ریشه‌دواندنِ اخلاق فاسد، مبارزه مشکل خواهد شد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۰۰.</ref> از همین‌رو نقش مراکز تربیتی در تربیت صحیح و کنترل و کاهش فساد، پراهمیت است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۵.</ref> رسانه [[رادیو]] و [[تلویزیون]] به دلیل جذاب‌بودنش در میان مردم، وظیفه تربیتیِ مهمی بر عهده دارد و می‌تواند با پخش برنامه‌های آموزنده در تربیت صحیح افراد جامعه نقش اساسی ایفا کند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۵ و ۱۲/۳۲۶.</ref> و همواره دو عنصر آموزش و تربیت را مد نظر قرار دهد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۸۴.</ref> همچنین اهمیت نقش نهادهای آموزشی و تربیتی (مانند دانشگاه‌ها) در مبارزه با فساد، بررسی و نظارت دقیق بر این نهادها و محتوای ارائه‌شده از سوی آنها را ایجاب می‌کند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۳ ـ ۴.</ref> زیرا فرزندان این ملت نباید به دست کسانی سپرده شوند که با مبانی اسلامی سازگاری ندارند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۸۹.</ref> {{ببینید|آموزش و پرورش|دانشگاه}}

#'''راهکار مدیریتی:''' از نگاه امام‌خمینی مفاسد و [[مصالح]] از حکومت سرچشمه می‌گیرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۳۵ و ۲۷۵.</ref> و اصلاح امور جامعه نیز در گروی اصلاح حاکمیت است و مبارزه با مفاسد باید از هیئت حاکم آغاز شود. حاکمان صالح، افراد صالح را برای اداره کشور به کار می‌گیرند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ‏۵/۳۱۴.</ref> جلوگیری از ورود افراد بی‌صلاحیت و دارای سابقه فساد، به درون ارکان تصمیم‌گیری، از شیوع و گسترش فساد در جامعه خواهد کاست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۶۰.</ref> و کسانی که به فساد ادامه می‌دهند، باید کنار گذاشته شوند و افراد صالح جایگزین آنان شوند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۳۸.</ref> به همین سبب امام‌خمینی فساد و تباهی کشور در رژیم گذشته را محصول باور، رفتار و فساد اخلاق مسئولان و زمینه‌ساز فساد و خیانت در جامعه دانسته<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۰۱.</ref> و معتقد است تحقق [[عدالت اجتماعی]] که تنها از راه اجرای قوانین اسلام امکان­پذیر است، نقش مهمی در مهار مفاسد اجتماعی دارد <ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۷۱ ـ ۷۲.</ref> ایشان سیاست‌های اسلام در مبارزه با فساد را در راستای حفظ نظم جامعه و مراقبت از سلامتی و [[امنیت]] کشور می‌داند و مفسدان را مانند علف‌های هرز یا عضوی فاسد می‌شمارد که وجودشان برای سلامت جامعه مضر است و باید با برطرف‌کردن آنها به سلامتی و امنیت جامعه کمک کرد؛ بنابراین ضروری است [[دولت اسلامی]] در راستای اصلاح و خدمت به جامعه، سیاست‌هایی برای مبارزه با فساد در پیش گیرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۰۲ ـ ۱۰۳.</ref>

از نظر امام‌خمینی، فساد امری تدریجی است و به‌تدریج انسان را غرق می‌کند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۶۸ و ۱۸/۱۴.</ref> مبارزه با مفاسد اجتماعی هم باید با رعایت شرایط، طبق موازین و [[حدود شرعی]]، قوانین و مجراهای قانونی باشد تا موجب هرج و مرج و بی‌قانونی نشود. این امر تنها با [[هدایت]] با نور الهی و یاری‌جستن از نام خداوند شدنی است. کسی که خود منحرف است، نمی‌تواند در این راه موفقیتی کسب کند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۳۰ ـ ۳۳۱.</ref> و در این راه به‌کارگیری روش‌های خلاف شرع، راهگشا نیست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۲۶۶ ـ ۲۶۷.</ref> ایشان با تأکید بر موارد گفته شده، بر عمل طبق موازین و قانون در مبارزه با مفاسد تأکید می‌کرد و از واگذاری امرِ مبارزه با مفاسد به جوانان، هرچند سالم و دارای نیت خیر، نهی می‌کرد و علت آن را احتمال رخنه افراد فاسد در میان آنان، فراهم‌شدن زمینه هرج و مرج، ناآرامی و بی‌قانونی در جامعه و موجب تردید در اساس مبارزه با مفاسد اعلام می‌کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۷۸.</ref> به باور ایشان این مبارزه تنها با تقسیم وظایف در بخش‌های مختلف نظام و مبارزه هر بخش با یکی از مظاهر فساد ممکن خواهد بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۷۷.</ref>

==پانویس==

==منابع==

*قرآن کریم.

*آراسته‌خو، محمد، نقد و نگرش بر فرهنگ اصطلاحات علمی ـ اجتماعی، تهران، چاپخش، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.

*اسکندری، محمدحسین، پیوند آزادی و عدالت، مجله حضور، شماره ۳۱، ۱۳۷۹ش.

*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ شانزدهم، ۱۳۸۸ش.

*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ چهارم، ۱۳۸۸ش.

*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، ولایت فقیه، حکومت اسلامی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ بیستم، ۱۳۸۸ش.

*پرور، اسماعیل، اصلاحات، مبارزه با فقر، فساد و تبعیض، تهران، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.

*دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.

*ساروخانی، باقر، دائرةالمعارف علوم اجتماعی، تهران، کیهان، چاپ اول، ۱۳۷۰ش.

*شایان‌مهر، علیرضا، دائرةالمعارف تطبیقی علوم اجتماعی، تهران، کیهان، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.

*صدوق، محمدبن‌علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، شریف رضی، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.

*طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

*فاضل، رضا و الهام میری آشتیانی، آسیب‌های اجتماعی ایران؛ نگاهی به آینده، تهران، مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.

*فرجاد، محمدحسین، آسیب‌شناسی اجتماعی کودکان خیابانی، دختران فراری، زنان روسپی، تهران، علم، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. *کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق. *مجتبی زاده، عبدالکاظم، فساد در رژیم پهلوی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.

*محمدی، زهرا، بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان در دهه(۱۳۸۰ ـ ۱۳۷۰)، تهران، روابط عمومی شورای فرهنگی ـ اجتماعی زنان، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.

*مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چاپ نهم، ۱۳۷۹ش.

*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و نهم، ۱۳۸۶ش.

*میری آشتیانی، الهام، مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی مسائل اجتماعی در ایران، تهران، فرهنگ گفتمان، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.

*محمدکاظم کریمی، [https://books.khomeini.ir/books/10009/425/ مفاسد اجتماعی]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۹، ص۴۲۵-۴۳۱.