پرش به محتوا

بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

ابرابزار
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =بدایع الدرر.jpg | نام عنوان =بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر | نام‌های دیگر = | نام‌کتاب‌به‌فارسی = | نویسنده =امام‌خمینی | مترجم = | ترجمه‌به‌دیگرزبان‌ها = | تاریخ نگارش =جمادی‌الاولی ۱۳۶۸ق/ اسفند ۱۳۲۷ش | موضوع =قاع...» ایجاد کرد)
 
(ابرابزار)
خط ۲۹: خط ۲۹:
| وبسایت ناشر =
| وبسایت ناشر =
| مشخصات نشر =
| مشخصات نشر =
}}'''بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر'''، رساله‌ای درباره قاعده فقهی نفی ضرر از [[امام‌خمینی]]؛ عربی.
}}'''بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر'''، رساله‌ای دربارهٔ قاعده فقهی نفی ضرر از [[امام‌خمینی]]؛ عربی.


==قاعده نفی ضرر==
== قاعده نفی ضرر ==
[[قاعده نفی ضرر]]، که مستند به حدیث نبوی «لا ضرر و لا ضرار» <ref>کلینی، الکافی، ۵/۲۹۲ ـ ۲۹۳.</ref> است، ازجمله قواعد مهم فقهی است که در کتاب‌های قواعد فقهی <ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۱۰۵؛ بجنوردی، القواعد الفقهیه، ۱/۲۱۱.</ref> و در برخی کتب فقهی و اصولی، به آن پرداخته شده است. <ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۱۰۹؛ انصاری، فرائد الاصول، ۲/۵۳۳.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| نفی ضرر}} برای نخستین بار [[شهید اول]] (۷۳۴ ـ ۷۸۶ق) حدیث یادشده را به صورت قاعده مستقل مطرح کرده است <ref>شهید اول، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول و العربیه، ۱/۱۴۱.</ref> و [[فاضل تونی]] (۱۰۷۱ق) نخستین کسی است که این قاعده را شرط اجرای [[قاعده برائت]] قرار داده است. <ref>فاضل تونی، الوافیة فی اصول الفقه، ۱۹۳ ـ ۱۹۵.</ref>
[[قاعده نفی ضرر]]، که مستند به حدیث نبوی «لا ضرر و لا ضرار»<ref>کلینی، الکافی، ۵/۲۹۲–۲۹۳.</ref> است، ازجمله قواعد مهم فقهی است که در کتاب‌های قواعد فقهی<ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۱۰۵؛ بجنوردی، القواعد الفقهیه، ۱/۲۱۱.</ref> و در برخی کتب فقهی و اصولی، به آن پرداخته شده‌است.<ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۱۰۹؛ انصاری، فرائد الاصول، ۲/۵۳۳.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| نفی ضرر}} برای نخستین بار [[شهید اول]] (۷۳۴–۷۸۶ق) حدیث یادشده را به صورت قاعده مستقل مطرح کرده‌است<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول و العربیه، ۱/۱۴۱.</ref> و [[فاضل تونی]] (۱۰۷۱ق) نخستین کسی است که این قاعده را شرط اجرای [[قاعده برائت]] قرار داده‌است.<ref>فاضل تونی، الوافیة فی اصول الفقه، ۱۹۳–۱۹۵.</ref>


[[آخوند خراسانی]] نیز به پیروی [[شیخ مرتضی انصاری]]، این قاعده را شرط اجرای قاعده برائت ذکر کرده است. <ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۳۷۹ ـ ۳۸۳.</ref> گرچه این قاعده، قاعده‌ای فقهی است، اما اصولیان پس از ایشان، در شرح یا تعلیقه بر [[کفایة الاصول]] خراسانی و یا تألیف و تدریس بر محور آن، بحث کرده‌اند. <ref>نایینی، فوائد الاصول، ۳/۲۶۳.</ref> امام‌خمینی نیز هم‌زمان با تدریس دوره اول د[[رس خارج اصول]]{{ببینید|متن=ببینید| تدریس امام‌خمینی}} به این بحث و نگارش مطالب آن در قالب رساله‌ای مستقل پرداخته است. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۲۶.</ref>
[[آخوند خراسانی]] نیز به پیروی [[شیخ مرتضی انصاری]]، این قاعده را شرط اجرای قاعده برائت ذکر کرده‌است.<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۳۷۹–۳۸۳.</ref> گرچه این قاعده، قاعده‌ای فقهی است، اما اصولیان پس از ایشان، در شرح یا تعلیقه بر [[کفایة الاصول]] خراسانی یا تألیف و تدریس بر محور آن، بحث کرده‌اند.<ref>نایینی، فوائد الاصول، ۳/۲۶۳.</ref> امام‌خمینی نیز هم‌زمان با تدریس دوره اول د[[رس خارج اصول]]{{ببینید|متن=ببینید| تدریس امام‌خمینی}} به این بحث و نگارش مطالب آن در قالب رساله‌ای مستقل پرداخته‌است.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۲۶.</ref>


==تاریخ پایان نگارش==
== تاریخ پایان نگارش ==
تاریخ پایان نگارش این اثر [[جمادی‌الاولی]] ۱۳۶۸ق/ اسفند ۱۳۲۷ش است.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۱۴۰.</ref> ایشان مستندات قاعده و احتمالات و گفته‌های موجود در آن را بررسی کرده، در بیشتر موارد آرای شیخ انصاری، [[محمدحسین نایینی]] و [[شیخ‌الشریعه اصفهانی]] را بررسی کرده‌است.


تاریخ پایان نگارش این اثر [[جمادی‌الاولی]] ۱۳۶۸ق/ اسفند ۱۳۲۷ش است. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۱۴۰.</ref> ایشان مستندات قاعده و احتمالات و گفته‌های موجود در آن را بررسی کرده، در بیشتر موارد آرای شیخ انصاری، [[محمدحسین نایینی]] و [[شیخ‌الشریعه اصفهانی]] را بررسی کرده است.
== محتوای کتاب ==
مطالب این کتاب، در یک مقدمه تحقیقی، نه فصل و چهار تنبیه تدوین شده‌است. در مقدمه، احادیث و روایات مربوط به این قاعده از جوامع حدیثی [[شیعه]] و [[سنی]] گزارش شده و در پایان آمده‌است که [[فخرالمحققین]] این حدیث را متواتر دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۲۷–۴۰.</ref>


==محتوای کتاب==
=== فصل اول ===
امام‌خمینی در فصل اول به موضوع صدور حدیث «لا ضرر» به صورت مستقل و در ضمن قضایایی پرداخته‌است. به باور ایشان، این روایت میان دانشمندان شیعه و سنی مشهور است و روایات مستفیضه‌ای، ازجمله روایت مربوط به قضیه «[[سمرةبن‌جندب]]» متضمن آن است. ایشان در فصل دوم و سوم به اشکالات بر ورود این روایت ذیل مسئله شفعه و منع فضل کلاء پرداخته، و ادعای وثوق عدم ورود در این مورد را بعید نمی‌داند.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۴۹–۵۴.</ref>


مطالب این کتاب، در یک مقدمه تحقیقی، نه فصل و چهار تنبیه تدوین شده است. در مقدمه، احادیث و روایات مربوط به این قاعده از جوامع حدیثی [[شیعه]] و [[سنی]] گزارش شده و در پایان آمده است که [[فخرالمحققین]] این حدیث را متواتر دانسته است. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۲۷ ـ ۴۰.</ref>
=== فصل چهارم ===
فصل چهارم، عهده‌دار بحث دو واژه اضافه «فی الإسلام» و «علی مؤمن» در برخی نقل‌هاست. به باور امام‌خمینی در هیچ‌یک از روایات معتبر و مورد اعتماد، کلمه «فی الإسلام» به چشم نمی‌خورد و تنها در «مرسله صدوق» آمده‌است که احتمال دارد از افزوده‌های برخی نسخه‌نویسان باشد؛ اما ادعای وثوق کلمه «علی مؤمن» در این روایت بعید نیست.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۵۵–۵۹.</ref>


===فصل اول ===
=== فصل پنجم ===
 
فصل پنجم کتاب به معنای مفردات حدیث اختصاص دارد. «ضرر» در عرف به نقص در مال و جان معنی شده و به تصریح بسیاری از لغت‌شناسان، «ضرار» به همان معنای «ضرر» به‌کار رفته‌است. امام‌خمینی تفاوت ضرر و ضرار را در این می‌داند که بیشتر کاربردهای ضرر و مشتقات آن، به معنای ضرر مالی و جانی است و ضرار در تضییق، حرج و مشقت به کار می‌رود.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۶۱–۷۲.</ref>
امام‌خمینی در فصل اول به موضوع صدور حدیث «لا ضرر» به صورت مستقل و در ضمن قضایایی پرداخته است. به باور ایشان، این روایت میان دانشمندان شیعه و سنی مشهور است و روایات مستفیضه‌ای، ازجمله روایت مربوط به قضیه «[[سمرةبن‌جندب]]» متضمن آن است. ایشان در فصل دوم و سوم به اشکالات بر ورود این روایت ذیل مسئله شفعه و منع فضل کلاء پرداخته، و ادعای وثوق عدم ورود در این مورد را بعید نمی‌داند. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۴۹ ـ ۵۴.</ref>
 
===فصل چهارم===
 
فصل چهارم، عهده‌دار بحث دو واژه اضافه «فی الإسلام» و «علی مؤمن» در برخی نقل‌هاست. به باور امام‌خمینی در هیچ‌یک از روایات معتبر و مورد اعتماد، کلمه «فی الإسلام» به چشم نمی‌خورد و تنها در «مرسله صدوق» آمده است که احتمال دارد از افزوده‌های برخی نسخه‌نویسان باشد؛ اما ادعای وثوق کلمه «علی مؤمن» در این روایت بعید نیست. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۵۵ ـ ۵۹.</ref>
 
===فصل پنجم===
 
فصل پنجم کتاب به معنای مفردات حدیث اختصاص دارد. «ضرر» در عرف به نقص در مال و جان معنی شده و به تصریح بسیاری از لغت‌شناسان، «ضرار» به همان معنای «ضرر» به‌کار رفته است. امام‌خمینی تفاوت ضرر و ضرار را در این می‌داند که بیشتر کاربرد‌های ضرر و مشتقات آن، به معنای ضرر مالی و جانی است و ضرار در تضییق، حرج و مشقت به کار می‌رود. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۶۱ ـ ۷۲.</ref>
 
===فصل ششم===
 
در فصل ششم، به مفاد جمله ترکیبی «لا ضرر و لا ضرار» و احتمال‌ها در معنای پرداخته شده است. ایشان در بیان معنای احتمالی اول، به کلام شیخ انصاری مبنی بر اینکه «نفی حکم شرعی» به معنی «نفی مجعول ضرری در اسلام» است، پرداخته، وجوه «نفی حکم ضرری» در کلام شیخ را مطرح می‌کند:


=== فصل ششم ===
در فصل ششم، به مفاد جمله ترکیبی «لا ضرر و لا ضرار» و احتمال‌ها در معنای پرداخته شده‌است. ایشان در بیان معنای احتمالی اول، به کلام شیخ انصاری مبنی بر اینکه «نفی حکم شرعی» به معنی «نفی مجعول ضرری در اسلام» است، پرداخته، وجوه «نفی حکم ضرری» در کلام شیخ را مطرح می‌کند:
# نفی حکم ضرری به صورت مجاز در حذف؛
# نفی حکم ضرری به صورت مجاز در حذف؛
#  
## به صورت مجاز در کلمه؛
# به صورت مجاز در کلمه؛
## به صورت حقیقت ادعائیه.
#  
# به صورت حقیقت ادعائیه.
 
معنای احتمالی دوم این است که نفی ضرر و ضرار، نفی ضرر و ضرار غیر متدارک است که خود، کنایه از لزوم تدارک آن است، و معنای محتمل سوم، حمل حدیث بر نهی است که نهی از ضرر و ضرار خواهد بود، اما نظر خود امام‌خمینی که در شمار نوآوری‌های ایشان می‌باشد، این است که نهی در «لا ضرر» «نهی سلطانی» است که از [[رسول اکرم(ص)]] با عنوان حاکم و رئیس دولت نبوی صادر شده است. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۷۳ ـ ۸۶.</ref>


===فصل هفتم و هشتم===
معنای احتمالی دوم این است که نفی ضرر و ضرار، نفی ضرر و ضرار غیر متدارک است که خود، کنایه از لزوم تدارک آن است، و معنای محتمل سوم، حمل حدیث برنهی است که نهی از ضرر و ضرار خواهد بود، اما نظر خود امام‌خمینی که در شمار نوآوری‌های ایشان می‌باشد، این است که نهی در «لا ضرر» «نهی سلطانی» است که از [[رسول اکرم(ص)]] با عنوان حاکم و رئیس دولت نبوی صادر شده‌است.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۷۳–۸۶.</ref>
 
فصل هفتم به بررسی احتمالات مذکور در نظر شیخ انصاری و اشکالات آن اختصاص دارد. امام‌خمینی اشکال‌های سخن ایشان را دو دسته کرده است:


=== فصل هفتم و هشتم ===
فصل هفتم به بررسی احتمالات مذکور در نظر شیخ انصاری و اشکالات آن اختصاص دارد. امام‌خمینی اشکال‌های سخن ایشان را دو دسته کرده‌است:
# اشکال‌هایی که بر همه محتملات کلمات شیخ وارد است.
# اشکال‌هایی که بر همه محتملات کلمات شیخ وارد است.
#  
## اشکال‌هایی که بر بعضی محتملات کلمات شیخ وارد است.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۸۷–۹۷.</ref>
# اشکال‌هایی که بر بعضی محتملات کلمات شیخ وارد است. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۸۷ ـ ۹۷.</ref>


در فصل هشتم نظر شیخ‌الشریعه اصفهانی به عنوان سومین نظر در معنای روایت بحث و بررسی شده است. امام‌خمینی با توجه به اشکال‌های وارد شده بر معنای اول و دوم، احتمال سوم را در میان این سه نظر ارجح می‌داند. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۹۷ ـ ۱۰۴.</ref>
در فصل هشتم نظر شیخ‌الشریعه اصفهانی به عنوان سومین نظر در معنای روایت بحث و بررسی شده‌است. امام‌خمینی با توجه به اشکال‌های وارد شده بر معنای اول و دوم، احتمال سوم را در میان این سه نظر ارجح می‌داند.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۹۷–۱۰۴.</ref>
 
===فصل نهم===
 
امام‌خمینی در فصل نهم به معنای ابتکاری خود پرداخته، در مقدمه نخست خود، می‌گوید پیامبر اکرم(ص) در میان امت سه شأن دارد:


=== فصل نهم ===
امام‌خمینی در فصل نهم به معنای ابتکاری خود پرداخته، در مقدمه نخست خود، می‌گوید پیامبر اکرم (ص) در میان امت سه شأن دارد:
# نبوت و [[رسالت]] که بر اساس آن به [[تبلیغ]] [[احکام الهی]]، اعم از وضعیه و تکلیفیه می‌پردازد.
# نبوت و [[رسالت]] که بر اساس آن به [[تبلیغ]] [[احکام الهی]]، اعم از وضعیه و تکلیفیه می‌پردازد.
#  
## مقام سلطنت و ریاست و سیاست [[جامعه]] که چون از سوی [[خداوند]] سلطان و حاکم است، به اداره امور جامعه می‌پردازد، و این مقام غیر از مقام رسالت و تبلیغ است.
# مقام سلطنت و ریاست و سیاست [[جامعه]] که چون از سوی [[خداوند]] سلطان و حاکم است، به اداره امور جامعه می‌پردازد، و این مقام غیر از مقام رسالت و تبلیغ است.
## [[مقام قضاوت]] در منازعات مردم در حقوق و اموال.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۱۰۵–۱۰۷.</ref>
#  
# [[مقام قضاوت]] در منازعات مردم در حقوق و اموال. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۱۰۵ ـ ۱۰۷.</ref>
 
ایشان در مقدمه دوم آورده است که مقصود از هر آنچه از پیامبر(ص) یا [[امیرالمؤمنین(ع)]]، به لفظ «قضی» یا «حکم» یا «أمر» و مانند آنها نقل شده باشد، بیان حکم شرعی نیست؛ بلکه از باب شأن سیاسی و حکومتی آنان است. ایشان در ادامه برای تأیید نظریه خود به نقل بعضی از روایات می‌پردازد و نتیجه می‌گیرد که چون قضیه سمرةبن‌جندب از قبیل قضاوت و فصل خصومت نیست، نهی موجود ناشی از شأن سلطانی و سیاسی رسول اکرم(ص) است و مفادش حکم و فرمان پیامبر(ص) بر نهی از ضرررساندن به دیگری است. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۱۰۷ ـ ۱۱۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| نفی ضرر}}


===تنبیهات===
ایشان در مقدمه دوم آورده‌است که مقصود از هر آنچه از پیامبر (ص) یا [[امیرالمؤمنین(ع)]]، به لفظ «قضی» یا «حکم» یا «أمر» و مانند آنها نقل شده باشد، بیان حکم شرعی نیست؛ بلکه از باب شأن سیاسی و حکومتی آنان است. ایشان در ادامه برای تأیید نظریه خود به نقل بعضی از روایات می‌پردازد و نتیجه می‌گیرد که چون قضیه سمرةبن‌جندب از قبیل قضاوت و فصل خصومت نیست، نهی موجود ناشی از شأن سلطانی و سیاسی رسول اکرم (ص) است و مفادش حکم و فرمان پیامبر (ص) برنهی از ضرررساندن به دیگری است.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۱۰۷–۱۱۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| نفی ضرر}}


=== تنبیهات ===
ایشان در تنبیه‌های چهارگانه پایانی کتاب، به:
ایشان در تنبیه‌های چهارگانه پایانی کتاب، به:
# اشکالات [[قاعده لا ضرر]]؛
## حکومت قاعده لا ضرر بر ادله [[احکام اولیه]]؛
## تحمل ضرر متوجه به دیگری و حکم اکراه شخص برای اضرار به دیگری؛
## حکم تصرف مالک در ملک خود که موجب زیان‌دیدن دیگری می‌شود، پرداخته‌است.<ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۱۲۳–۱۴۰.</ref>


# اشکالات [[قاعده لا ضرر]]؛
== چاپ ==
#
نسخه خطی کتاب بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر به خط [[امام‌خمینی]] در ۵۴ صفحه شانزده‌سطری در کتابخانه [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] موجود است.
# حکومت قاعده لا ضرر بر ادله [[احکام اولیه]]؛
#
# تحمل ضرر متوجه به دیگری و حکم اکراه شخص برای اضرار به دیگری؛
#
# حکم تصرف مالک در ملک خود که موجب زیان‌دیدن دیگری می‌شود، پرداخته است. <ref>امام‌خمینی، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، ۱۲۳ ـ ۱۴۰.</ref>


==چاپ==
این اثر برای نخستین بار به اهتمام [[مجتبی تهرانی]] در سال ۱۳۸۴ق/ ۱۳۴۴ش در جلد نخست مجموعه «الرسائل» با عنوان «رسالة فی قاعدة لا ضرر» از صفحه ۶–۶۸ منتشر گردید و در سال ۱۴۱۴ق/ ۱۳۷۲ش به دست مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی به صورت مستقل و با عنوان ابداعی «بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر»، همراه با مقدمه و فهرست‌های مختلف در ۱۷۶ صفحه در قطع وزیری منتشر و چندین بار بازچاپ شده‌است.


نسخه خطی کتاب بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر به خط [[امام‌خمینی]] در ۵۴ صفحه شانزده‌سطری در کتابخانه [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] موجود است.
این کتاب در «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» در سال ۱۳۹۲ در جلد ۴ منتشر شده‌است.


این اثر برای نخستین بار به اهتمام [[مجتبی تهرانی]] در سال ۱۳۸۴ق/ ۱۳۴۴ش در جلد نخست مجموعه «الرسائل» با عنوان «رسالة فی قاعدة لا ضرر» از صفحه ۶ ـ ۶۸ منتشر گردید و در سال ۱۴۱۴ق/ ۱۳۷۲ش به ‌دست مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی به صورت مستقل و با عنوان ابداعی «بدائع الدرر فی قاعدة ‌نفی الضرر»، همراه با مقدمه و فهرست‌های مختلف در ۱۷۶ صفحه در قطع وزیری منتشر و چندین بار بازچاپ شده است.
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}


این کتاب در «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» در سال ۱۳۹۲ در جلد ۴ منتشر شده است.
== منابع ==
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
* آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش.
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش.
* انصاری، مرتضی، رسائل فقهیه، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
* انصاری، مرتضی، رسائل فقهیه، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
* انصاری، مرتضی، فرائد الاصول (الرسائل)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۶ق.
* انصاری، مرتضی، فرائد الاصول (الرسائل)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۶ق.
* بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، تحقیق مهدی مهریزی و محمدحسین درایتی، قم، نشر الهادی(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
* بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، تحقیق مهدی مهریزی و محمدحسین درایتی، قم، نشر الهادی (ع)، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
* شهید اول، محمدبن‌مکی، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول و العربیه، تحقیق سیدعبدالهادی حکیم، قم، مفید، چاپ اول، بی‌تا.
* شهید اول، محمدبن‌مکی، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول و العربیه، تحقیق سیدعبدالهادی حکیم، قم، مفید، چاپ اول، بی‌تا.
* فاضل تونی، عبدالله، الوافیة فی اصول الفقه، تحقیق سیدمحمدحسین رضوی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوّم، ۱۴۱۵ق.
* فاضل تونی، عبدالله، الوافیة فی اصول الفقه، تحقیق سیدمحمدحسین رضوی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوّم، ۱۴۱۵ق.
خط ۱۲۴: خط ۱۰۴:


{{پایان}}
{{پایان}}
==پیوند به بیرون==
 
محمدکاظم رحمان‌ستایش، «بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۵۹۲-۵۹۴.
== پیوند به بیرون ==
محمدکاظم رحمان‌ستایش، «بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۵۹۲–۵۹۴.
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
confirmed، templateeditor
۶۲۹

ویرایش