محسن رضایی: تفاوت میان نسخه‌ها

|سرشناسی        =  

|نام کامل      =  

|نام همسر      =  

|پیشه          =  

|پس از          =  

|اساتید        =  

|تالیفات        = آیین فتح، به‌دنبال خورشید، پاسخ به چند پرسش درباره جنگ ایران و عراق، تشکیل سپاه بدر، حقوق متهم در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران، رویارویی سوم و جهاد اقتصادی، جنگ به روایت فرمانده محسن رضایی و آشنای غریب (خاطرات)

==زندگی نامه==

محسن (سبزوار) رضایی میرقائد در دهم شهریور سال ۱۳۳۳ در خانواده‌ای عشایری در روستای بنه‌وار از توابع شهر لالی مسجدسلیمان، در [[خوزستان|استان خوزستان]] به دنیا آمد.<ref>رضایی، آشنای غریب، ۱۳؛ رضایی، راه، ۱/۳۸؛ محبوب، رجال سیاسی شوراها، ۱/۲۷۶.</ref> پدرش نجف رضایی میرقائد چوپان بود و مادرش بی‌بی‌زنان سراج‌الدین نام داشت.<ref>رضایی، آشنای غریب، ۱۴ و ۱۶.</ref> وی تنها یک برادر داشت و از هشت‌سالگی وارد مدرسه‌ای در مسجدسلیمان شد<ref>رضایی، سیاست‌مداران جوان، ۲۰۳.</ref> و در دوره دبیرستان، با مسائل سیاسی روز و کتاب‌های [[مهدی بازرگان]]، [[علی شریعتی]] و [[مرتضی مطهری]] آشنا شد و در کلاس‌های قرآنی و فرهنگی [[مسجد]] شرکت کرد. در این دوره او و دوستانش کتابخانه کوچکی نیز در مسجد برپا کردند.<ref>رضایی، سیاست‌مداران جوان، ۲۰۵.</ref>

شرکت در جلسات مذهبی [[اهواز]] مانند انجمن دانشوران که در کنار مباحث معرفتی به موضوعات اجتماعی نیز می‌پرداخت، به‌تدریج ذهن رضایی را وارد فضای سیاسی کرد؛ به این ترتیب از سال ۱۳۵۰ به بعد، فعالیت‌های مذهبی به فعالیت‌های سیاسی و عضویت در گروهی مسلحانه تبدیل شد.<ref>رضایی، راه، ۱/۸۱ ـ ۸۲؛ رضایی، سیاست‌مداران جوان، ۲۰۵ ـ ۲۰۶.</ref> این گروه که مدتی بعد، با اتحاد شاخه‌های دیگر، گروه «منصورون» نام گرفت و پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، یکی از شاخه‌های هفت‌گانه [[سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی|سازمان مجاهدین]] بود، بیشتر جنبه سیاسی، عقیدتی و چریکی داشت.<ref>سعیدی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از تاسیس تا انحلال (۱۳۵۸ ـ ۱۳۶۵)، ۱۹ ـ ۲۳.</ref>

:{{ببینید|سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی}}

:{{ببینید|اعتصاب کارکنان صنعت نفت}}

سابقه آشنایی رضایی با امام‌خمینی، از سال ۱۳۴۸ بود و به اعتقاد او مصونیت او از انحرافات احتمالی در مسیر مبارزه، تنها تحت تأثیر شخصیت و نفوذ امام‌خمینی بوده است.<ref>رضایی، پابه‌پای آفتاب، ۴/۱۳۳ ـ ۱۳۴.</ref> در آستانه پیروزی انقلاب و ورود امام‌خمینی به کشور، جمعیت منصورون به عنوان گروه چریکی طرفدار امام‌خمینی و [[روحانیت]]، به همراه گروه‌های دیگر ازجمله توحیدی صف و موحدین، وظیفه حفاظت از جان امام‌خمینی را بر عهده گرفتند<ref>قاسملو و آقاجان‌پور، تاریخ شفاهی کمیته استقبال از امام‌خمینی، ۶۹ و ۷۵.</ref> و نخستین دیدار حضوری رضایی با ایشان، هفدهم بهمن‌ ۱۳۵۷ در مدرسه رفاه بود.<ref>رضایی، آشنای غریب، ۵۷.</ref>

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رضایی نخست با کمک محمد بروجردی، به تشکیل سازمان مجاهدین انقلاب همت گماشت. به‌دلیل تجربه‌های تاریخی، این سازمان نخست به شکل نیمه‌مخفی و نیمه‌علنی آغاز به کار کرد تا اگر انقلاب با خطری چون کودتای ۲۸ مرداد روبه‌رو شد، تمام سرمایه خود را از دست ندهد.<ref>محبوب، رجال سیاسی شوراها، ۱/۲۷۹؛ سعیدی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از تاسیس تا انحلال (۱۳۵۸ ـ ۱۳۶۵)، ۸۲.</ref> آمادگی اعضای این سازمان در مسائل نظامی، موجب شد نقش مؤثری در تشکیل کمیته‌ها و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایفا کنند و رضایی نماینده این سازمان در سپاه بود. او در سال ۱۳۵۸ وارد سپاه پاسداران شده بود و چند ماه پس از شکل‌گیری سپاه، مسئول اداره اطلاعات سپاه شد.<ref>سعیدی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از تاسیس تا انحلال (۱۳۵۸ ـ ۱۳۶۵)، ۸۹؛ محبوب، رجال سیاسی شوراها، ۱/۲۷۹؛ رضایی، آشنای غریب، ۲۵ و ۷۳.</ref> فضای سیاسی ایران در سال ۱۳۶۰ و برخی انتقادهای درون‌گروهی موجب شد رضایی در شهریور۱۳۶۰ از عضویت در سازمان مجاهدین انقلاب استعفا کند.<ref>سعیدی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از تاسیس تا انحلال (۱۳۵۸ ـ ۱۳۶۵)، ۱۳۷ ـ ۱۴۰ و ۲۹۴.</ref>

پس از برکناری [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] از فرماندهی کل قوا در ۲۰ خرداد ۱۳۶۰<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۴۲۰.</ref> با وجود اینکه امام‌خمینی حکم مرتضی رضایی، فرمانده سپاه را که منصوب بنی‌صدر بود تأیید کرد، عملاً اطاعت از فرمانده سپاه، با مشکلاتی روبه‌رو شد. امام‌خمینی با اعلام آمادگی محسن رضایی برای فرماندهی سپاه،<ref>رضایی، راه، ۱/۴۸۲ ـ ۴۸۳.</ref> در ۲۰ شهریور ۱۳۶۰، وی را به سمت فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جایگزین مرتضی رضایی منصوب کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۲۴.</ref> صدور حکم فرماندهی رضایی به اسم مستعارش «محسن»، موجب شد با گرفتن شناسنامه المثنی، رسماً نام خود را از «سبزوار» به محسن تغییر دهد.<ref>رضایی، آشنای غریب، ۱۶.</ref> امام‌خمینی در این حکم، تعهد، مسئولیت‌پذیری و هماهنگی با دیگر قوا را در انجام وظایف درخواست کرد و پاسداران را موظف به تبعیت از فرماندهی در حفظ [[استقلال]] و نظم‌بخشی به کشور دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۲۴.</ref> آغاز فرماندهی رضایی بر سپاه پاسداران، با آغاز پیروزی‌های جنگ و بازپس گرفتن مناطق اشغالی همراه بود.<ref>محبوب، رجال سیاسی شوراها، ۱/۲۷۹.</ref>

:{{ببینید|سیدابوالحسن بنی‌صدر}}

رضایی در اوایل تیر ۱۳۶۷ در نامه‌ای به هاشمی رفسنجانی، جانشین فرمانده کل قوا، تمامی نیازهای جبهه و شروط موفقیت در جنگ را توضیح داد.<ref>هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ۱۸۴.</ref> ناممکن‌بودن تأمین نیازهای ادامه جنگ در مذاکره سران قوا با فرماندهان سپاه و ارتش، به‌ویژه پس از نامه فرمانده سپاه و نیز ارائه گزارش مسئولان نظامی و اقتصادی و بررسی جوانب امر در حضور [[امام‌خمینی]] در جلسه ۲۳/۴/۱۳۶۷، موجب صدور فرمان ایشان برای تشکیل جلسه تصمیم‌گیری درباره ادامه جنگ با حضور شخصیت‌های مهم کشوری شد.<ref>هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ۱۸؛ تابناک، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref> این جلسه که ۲۵ و ۲۶/۴/۱۳۶۷ تشکیل شد، با استناد به نامه امام‌خمینی، درباره پایان جنگ و پذیرش قطعنامه ۵۹۸، تصمیم‌‌گیری کرد<ref>هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ۱۹؛ درودیان، پایان جنگ (سیری در جنگ ایران و عراق)، ۱۶۲ ـ ۱۶۳.</ref> و همین امر موجب پذیرش قطعنامه شد امام‌خمینی پس از پذیرش قطعنامه در ۳۱/۴/۱۳۶۷ در نامه‌ای خطاب به رضایی، بر واگذاری مسائل سیاسی جنگ به [[وزارت امور خارجه]] و حضور هوشیارانه رزمندگان در جبهه تا پذیرش قطعنامه از سوی [[عراق]] تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۰۱.</ref> ایشان همچنین در دی‌ ۱۳۶۷ در نامه‌ای به وی، از زحمات سپاه در حراست از هواپیماها و برخورد با هواپیماربایان سپاسگزاری کرد و همچنان این وظیفه را بر عهده سپاه دانست. ایشان در چگونگی اجرای این وظیفه، خواستار هماهنگی سپاه با نخست‌وزیر، [[میرحسین موسوی]] شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۱۵.</ref>

:{{ببینید|قطعنامه ۵۹۸}}

== دیدگاه درباره امام خمینی ==

رضایی امام‌خمینی را شخصیتی استثنایی می‌دانست که ملت [[ایران]] برای تحول و رشد خود، سخت به آن نیازمند بود. وی خاطرنشان کرده که مردم بیش از نیاز به فناوری و صنعت، به بیداری روح و همت والا نیاز داشتند و این همه تنها از امام‌خمینی که هدیه‌ای از جانب [[خداوند]] و الگویی بی‌بدیل برای نجات مردم زجرکشیده ایران بود، انتظار می‌رفت.<ref>رضایی، پا‌به‌پای آفتاب، ۴/۱۳۳.</ref> وی که همه وجود و شخصیت خود را مدیون و متأثر از امام‌خمینی دانسته، معتقد است به دلیل روح باز، حسن نظر و توجه ایشان به رزمندگان، ارتباطی عمیق میان آنان برقرار بود و تمام تلاش سپاه پاسداران و شخص او، به‌ دست ‌آوردن رضایت امام‌خمینی بود.<ref>رضایی، پا‌به‌پای آفتاب، ۴/۱۳۳ ـ ۱۳۴.</ref> به باور وی امام‌خمینی ضمن حفظ و تقویت فضای معنوی در نیروهای نظامی سپاه، رعایت سلسله‌مراتب و فرمانبری را نیز از نظر دور نمی‌داشت<ref>رضایی، پا‌به‌پای آفتاب، ۴/۱۳۴.</ref> و از آغاز جنگ با روحیه‌ای قوی و با اشراف کامل، به پیگیری مسائل جنگ می‌پرداخت و در جلسات شرکت فعال می‌داشت؛ با این حال، جز در موارد استثنایی، تصمیم‌گیری نهایی را به فرماندهان نظامی وامی‌گذاشت. در واقع ایشان تنها از نظر راهبردی به مسائل جنگ وارد می‌شد و مباحث تاکتیکی آن را به متخصصان وا‌می‌نهاد؛<ref>رضایی، پا‌به‌پای آفتاب، ۴/۱۳۴ ـ ۱۳۵ و ۱۳۷.</ref> چنان‌که خونسردی و [[توکل]] ایشان در شرایط بحرانی جنگ تحمیلی، مایه تقویت روحی نظامیان و فرماندهان بود.<ref>رضایی، پا‌به‌پای آفتاب، ۴/۱۳۸ ـ ۱۳۹.</ref> آخرین دیدار رضایی با امام‌خمینی، حدود سه ماه پیش از درگذشت ایشان بود. وی در خاطرات خود از این دیدار، امام‌خمینی را آرام و فارغ از همه دردسرها و مشغله‌های نظامی و سیاسی شمرده که تنها در مؤمنان خاص دیده می‌شود.<ref>رضایی، پا‌به‌پای آفتاب، ۴/۱۴۶.</ref>

رضایی افزون بر فعالیت‌های نظامی و سیاسی تألیفاتی هم دارد، ازجمله آیین فتح، به‌دنبال خورشید، پاسخ به چند پرسش درباره جنگ ایران و عراق، تشکیل سپاه بدر، حقوق متهم در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران، رویارویی سوم و جهاد اقتصادی، جنگ به روایت فرمانده محسن رضایی و آشنای غریب (خاطرات).<ref>رضایی، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref> او همچنین در دوره فرماندهی خود بر سپاه، اقدام با تأسیس دو دانشگاه امام‌حسین(ع) و بقیه‌الله(ع) کرد.<ref>رضایی، جنگ به روایت، ۲۱.</ref> وی پس از رحلت امام‌خمینی و جداشدن از فعالیت نظامی در سپاه، از سوی [[رهبری]] نظام سال‌ها [[مجمع تشخیص مصلحت نظام|دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام]] بوده است.

==پانویس==

==منابع==

* رضایی، محسن، مصاحبه، چاپ‌شده در سیاست‌مداران جوان، به ‌کوشش علیرضا صلواتی، تهران، اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.

* سعیدی، مهدی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از تاسیس تا انحلال (۱۳۵۸ ـ ۱۳۶۵)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.

* محبوب، علی، رجال سیاسی شوراها، نظام‌ها، مفاهیم و ‌اندیشه‌های سیاسی، تهران، آموزش و سنجش، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۵، اوج دفاع، به ‌اهتمام عماد هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.

* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۶، دفاع و سیاست، به ‌کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۷، پایان دفاع، آغاز بازسازی، به‌ کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم، ۱۳۹۰ش.

زهره رضایی