انگلیس: تفاوت میان نسخه‌ها

انگلستان با دستیاری عوامل خود در ایران مانند [[سیدضیاءالدین طباطبایی]] و افسران انگلیسی، کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ را طراحی و اجرا کرد و [[رضا پهلوی|رضاخان میرپنج]] را با لقب «سردارسپه» به قدرت رساند.<ref>مهدوی، نقش آمریکا و انگلیس، ۶۷؛ سولیوان و پارسونز، خاطرات دو سفیر، ۲۶۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|رضا پهلوی}} انگلستان نخستین کشوری بود که [[رژیم پهلوی]] را مشروط به تثبیت همه قراردادها و پیمان‌های گذشته به رسمیت شناخت و در سال ۱۳۰۵ در [[مراسم تاجگذاری رضاشاه پهلوی]]، فعالانه حاضر شد. همچنین با پرداخت وام و مساعده‌های مختلف به پشتیبانی و همکاری خود با این رژیم ادامه داد.<ref>مهدوی، سیاست خارجی، ۲۲؛ محمدی، مروری بر سیاست خارجی ایران دوران پهلوی، ۵۹.</ref> بر همین اساس امام‌خمینی، رژیم پهلوی را حکومتی وابسته، دست‌نشانده انگلستان و مأمور اجرای مقاصد و سیاست‌های غرب می‌دانست،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۹۰.</ref> چنان‌که قراردادِ تیر ۱۳۱۶ در سعدآباد تهران که با هدف جلوگیری از نفوذ شوروی به خلیج فارس و حل‌شدن اختلافات مرزی کشورهای منطقه منعقد شد و در آن، قسمت‌هایی از خاک ایران ازجمله ارتفاعات آرارات به [[ترکیه]] واگذار شد و قسمت‌هایی از شط‌العرب (اروندرود) نیز به [[عراق]] تعلق گرفت، یکی از نتایج تلاش‌های سیاسی انگلستان در این منطقه بود.<ref>مهدوی، نقش آمریکا و انگلیس، ۷۴؛ محمدی، مروری بر سیاست خارجی ایران دوران پهلوی، ۶۱–۶۳.</ref> انگلیس در حالی‌که خود بانی سلطنت پهلوی اول بود، با تغییر سیاست‌های وی در جنگ جهانی دوم، او را وادار به استعفا کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۲۹۸ و ۳۳۳؛ سولیوان و پارسونز، خاطرات دو سفیر، ۲۶۷.</ref> و [[محمدرضا پهلوی]] را به شرط اطاعت از انگلیس، در شهریور ۱۳۲۰ به تخت نشاند.<ref>مهدوی، نقش آمریکا و انگلیس، ۸۰؛ مهدوی، سیاست خارجی، ۷۷؛ سولیوان و پارسونز، خاطرات دو سفیر، ۲۶۷.</ref>{{سخ}}

مهم‌ترین اقدامات سیاسی انگلیس در دوران محمدرضا پهلوی عبارت بودند از:

امام‌خمینی یکی از حامیان اصلی حکومت رژیم پهلوی را که صراحتاً از این رژیم حمایت می‌کرد، انگلستان می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۵۰۵.</ref> و تلاش‌های این کشور و دولت‌های غربی را برای حفظ رژیم پهلوی، تنها با هدف حفظ جایگاه خود در ایران ارزیابی می‌کرد.<ref>مؤسسه مطالعات، جستارهایی از، ۵/۶۶ و ۸/۱۶۵.</ref> از این‌رو پس از [[تظاهرات تاسوعا و عاشورا|راهپیمایی میلیونی تاسوعا و عاشورای تهران در سال ۱۳۵۷]] و مشاهده قدرت بالای مخالفت‌های مردمی در ایران، انگلستان از مواضع خود دست کشید و نه تنها حمایتی از محمدرضا پهلوی نکرد، بلکه در نشست رهبران کشورهای صنعتی در کنفرانس گودالوپ در ۱۳۵۷/۱۰/۱۴ که با حضور کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان برگزار شد، اعلام کرد محمدرضا پهلوی دیگر قادر به کنترل اوضاع نیست و راه حلی برای جانشینی او وجود ندارد.<ref>مهدوی، نقش آمریکا و انگلیس، ۱۲۱ و ۱۲۳.</ref> آنتونی پارسونز سفیر وقت انگلیس در ایران نیز استقرار [[نظام جمهوری اسلامی ایران|حکومت جمهوری اسلامی]] را اجتناب‌ناپذیر دانست و پس از رفتن محمدرضا پهلوی، مأموریت در تثبیت نظام پهلوی در ایران را پایان‌یافته خواند و تهران را ترک کرد.<ref>سولیوان و پارسونز، خاطرات دو سفیر، ۴۱۲ و ۴۱۴.</ref>

از سوی دیگر، در سال‌های ۱۳۵۲–۱۳۵۷ ایران به یکی از وسیع‌ترین بازارهای واردات محصولات انگلیسی در خاورمیانه درآمد.<ref>امینی، تاریخ روابط خارجی ایران در دوران پهلوی، ۲۵۰؛ معبادی و خداوردی، قدرت‌های بزرگ و جمهوری اسلامی ایران، ۱۱۷.</ref> بیشتر فعالیت انگلستان در جهت حفظ و گسترش منافع اقتصادی و بازرگانی کشور متبوعش صرف شد و بیش از هر کشوری از رژیم پهلوی استفاده کرد.<ref>مهدوی، نقش آمریکا و انگلیس، ۱۱۷.</ref> ازجمله مهم‌ترین فعالیت‌های انگلستان در این سال‌ها عبارت بودند از:

# مشارکت در بهره‌کشی از [[نفت]] ایران و فروش بیشتر در بازارهای جهانی؛

[[امام‌خمینی]] در این زمینه معتقد بود در دوران سلطنت پهلوی بسیاری از ذخایر نفتی به‌طور غاصبانه به [[بیگانگان]] ازجمله انگلستان داده شده و هیچ سودی از آن به ملت فقیر ایران نرسید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۳ و ۵/۱۰۳.</ref> ایشان با بیان این مطلب که نفت ایران را به بهای اندک بردند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۱.</ref> بر غیرقانونی‌بودن تمام قراردادهای زمان رضا و محمدرضا پهلوی تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۰.</ref>{{سخ}}