حضرت زینب‌کبرا(س): تفاوت میان نسخه‌ها

زینب‌کبرا(س)، حضرت، بانوی بزرگ [[اهل بیت(ع)]] در قیام [[کربلا]] و الگوی زنان مسلمان.

حضرت زینب(س) در پنج یا شش‌سالگی جد خود پیامبر(ص) و مادر خود را از دست داد <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم،  ۱۳.</ref>. ایشان با پسرعموی خود، عبدالله‌بن‌جعفر، [[ازدواج]] کرد <ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء،  ۲/۱۲۵.</ref> و مهریه‌اش مانند مهریه مادرش فاطمه(س) ۴۸۰ درهم بود <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم،  ۱۵.</ref>. زینب(س)<ref>محلاتی، ریاحین الشریعه،  ۳/۴۹.</ref> و عبدالله‌بن‌جعفر <ref>خلیفة‌بن‌خیاط، کتاب الطبقات،  ۲۱۳.</ref> در زمان [[خلافت]] امیرالمؤمنین علی(ع) در [[کوفه]] بودند <ref>مغنیه، یادگار خیمه‌های سوخته،  ۶۵.</ref> و پس از [[صلح امام‌حسن(ع)]] به مدینه برگشتند و زینب(س) در سال ۶۰ق همراه [[امام‌حسین(ع)]] به [[مکه]] و سپس به [[عراق]] رفت <ref>محلاتی، ریاحین الشریعه،  ۳/۵۸.</ref> و پس از شهادت امام‌حسین(ع) در [[کوفه]]، [[شام]] و بازگشت به مدینه، همراه اسیران بود.

در میان دختران ائمه(ع)، حضرت زینب(س) جایگاه ویژه‌ای دارد. ایشان جد خود را درک کرده و در شمار صحابه خردسال پیامبر(ص) است <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه،  ۶/۱۳۳.</ref>، در میان خانواده پیامبر(ص) نشو و نما کرد و در دامن شریف‌ترین انسان‌ها تربیت شد <ref>شریف‌ قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۰.</ref> و مورخان از او به بانویی عاقل، فرزانه و دارای عظمت یاد کرده‌اند <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه،  ۶/۱۳۳.</ref>. ایشان جامع همه [[مکارم اخلاق]] و فضایل انسانی بود <ref>شریف ‌قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام،  ۷ ـ ۸.</ref> و در واقع پس از فاطمه(س) و خدیجه(س) شریف‌ترین و بزرگ‌ترین زن از زنان اسلام بود <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم،  ۹.</ref>؛ چنان‌که [[امام‌سجاد(ع)]] ایشان را بانویی فهیم نامیده است <ref>مجلسی، بحار الانوار،  ۴۵/۱۶۴.</ref>. آن حضرت در خردمندی و تدبیر به عقیله بنی‌هاشم شهرت یافت و [[عبدالله‌بن‌عباس]] از ایشان با این عنوان یاد کرده است <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین،  ۹۵.</ref>.

زینب(س) از کودکی فرزانه بود و در گفتگویی با پدرش درباره محبت خدا و محبت به فرزند، تفاوت قائل شد و این مسئله سبب افزایش علاقه پدر به وی گردید <ref>نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل،  ۱۵/۲۱۵؛ شریف ‌قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام،  ۴۵.</ref>؛ چنان‌که امام‌سجاد(ع) او را عالمی استادندیده نامید و خدا را بر این نعمت سپاس گفت <ref>طبرسی، الاحتجاج علی أهل اللجاج،  ۲/۳۰۵؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۶۴.</ref>؛ زینب(س) باوقار، عفیف و پاکدامن و باحیا <ref>مجلسی، بحار الانوار،  ۴۵/۱۱۵؛ جزائری، خصائص الزینبیه،  ۴۴ ـ ۴۵.</ref>، اهل عبادت و نافله شب بود؛ چنان‌که در شب عاشورا نیز در حال [[عبادت]] و مناجات بود <ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف و الأحوال ۱۱/۹۵۴.</ref>. از امام‌سجاد(ع) نقل شده است زینب(س) در بازگشت از سفر کربلا، همه نمازهای واجب و مستحب را اقامه می‌کرده و در بعضی منازل از شدت گرسنگی و ضعف، نشسته [[نماز]] می‌گزارده است <ref>محلاتی، ریاحین الشریعه،  ۳/۶۲.</ref>؛ چنان‌که امام‌حسین(ع) از او خواسته است در نافله شب ایشان را دعا کند <ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف و الأحوال ۱۱/۹۵۴؛ محلاتی، ریاحین الشریعه،  ۳/۶۲؛ رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم،  ۲۹.</ref> و نیز گفته ‌شده ایشان در فصاحت و بلاغت چون پدرش علی(ع) <ref>مفید، الامالی، ۳۲۱؛ محلاتی، ریاحین الشریعه،  ۳/۳۹.</ref> و مادرش فاطمه(س)<ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم،  ۲۹.</ref> بود.  

حضرت زینب(س) با وجود کمی سن در زمان پیامبر اکرم(ص) <ref>قزوینی، الزینب الکبری من المهد الی اللحد،  ۳۱ ـ ۳۲.</ref> در شمار راویان حدیث از آن حضرت بوده است؛ چنان‌که روایاتی از ایشان به نقل از پیامبر(ص) درباره [[فضایل امیرالمؤمنین علی(ع)]] و شیعیان آن حضرت <ref>طبری امامی، دلائل الامامه،  ۶۸.</ref> و نیز روایاتی از علی(ع) در دوره خلافت ایشان ازجمله روایتی درباره رویداد‌های آینده و واقعه کربلا <ref>مجلسی، بحار الانوار،  ۴۵/۱۸۳.</ref> نقل شده است. همچنین روایاتی از مادر خود فاطمه(س) نقل کرده است؛ ازجمله روایتی از پیامبر اکرم(ص) درباره امامت ائمه(ع) و وجود نُه امام از ذریه سیدالشهدا(ع) <ref>خزاز رازی، کفایة الاثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر ، ۱۹۳ ـ ۱۹۴.</ref>؛ نیز [[خطبه فدک|خطبه معروف فدک]] فاطمه زهرا(س) از طریق زینب(س) نقل شده است <ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه،  ۱۶/۲۱۱.</ref>؛ همچنین روایاتی به نقل از [[اسما دختر ‌عمیس]] درباره ویژگی فاطمه(س) نقل کرده است <ref>طبری امامی، دلائل الامامه،  ۱۴۸و ۱۵۰.</ref>. زینب(س) در جریان حادثه کربلا به سبب بیماری امام‌سجاد(ع) در ظاهر وصی امام‌حسین(ع) بود، و به سبب [[تقیه]]، برخی رهنمودهای امام‌سجاد(ع) به زینب(س) نسبت داده می‌شد <ref>مسعودی، اثبات الوصیه،  ۲۷۲.</ref>.

حضرت زینب(س) به آموزش و ترویج [[دین]] اهتمام داشت <ref>مغنیه، یادگار خیمه‌های سوخته،  ۶۵.</ref> و در دوره خلافت پدرش امیرالمؤمنین علی(ع) در کوفه برای بانوان درس [[قرآن]] داشت <ref>جزائری، خصائص الزینبیه،  ۶۸ ـ ۶۹.</ref>. ایشان در میان راه مکه به کربلا در منزل خزیمیه <ref>ابن‌اعثم، الفتوح،  ۵/۷۰.</ref> و در سرزمین کربلا به‌ویژه در روزهای [[تاسوعا]] و [[عاشورا]] <ref>مفید، الارشاد، ۲/۹۳ ـ ۹۴ و ۱۰۷.</ref> و پس از شهادت [[علی‌اکبر(س)]] <ref>مفید، الارشاد، ۲/۱۰۷.</ref> و علی‌اصغر(س) <ref>ابن‌طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف،  ۱۶۸ ـ ۱۶۹.</ref> گفت‌وگوهایی با امام‌حسین(ع) داشته است <ref>ابن‌اعثم، الفتوح،  ۵/۹۷؛ مفید، الارشاد، ۲/۸۹ ـ ۹۰؛ ابن‌طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ۱۷۳.</ref>. در روز عاشورا افزون بر مراقبت از زنان و کودکان و حفظ جان آنان، از جان امام‌سجاد(ع) هنگام حمله دشمن به خیمه‌ها محافظت کرد <ref>مفید، الارشاد، ۲/۱۱۳؛ مجلسی، بحار الانوار،  ۴۵/۶۱ و ۴۶.</ref> و پس از به‌شهادت‌رسیدن سیدالشهدا(ع) و یاران آن حضرت بر آنان [[عزاداری]] کرد و از مظلومیت و سیاه‌کاری‌های امویان نکته‌ها گفت و با شکوه نزد پیامبر(ص) و علی(ع) و فاطمه(س) و [[حمزه]] و معرفی سیدالشهدا(ع) به عنوان ذریه پیامبر(ص) و [[خدیجه(س)]] از فضایل امام‌علی(ع) سخن به میان آورد <ref>مجلسی، بحار الانوار،  ۴۵/۱۳۲ ـ ۱۳۴.</ref> {{ببینید|عاشورا؛ عزاداری}}. از سوی دیگر، حضرت زینب(س) در جمع مردم از نهضت سیدالشهدا(ع) و حرکت عاشورا دفاع کرد و در اجتماع مردم کوفه سخن گفت و با استناد به [[آیات قرآن کریم]] مبنی بر مجرمیت و عذاب پیمان‌شکنان، کوفیان را بر پیمان‌شکنی و حمایت‌نکردن از سیدالشهدا(ع) و شکستن حریم اهل بیت(ع) نکوهش کرد؛ تا جایی که مردم متاثر از سخنان وی گریان شدند <ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۵/۱۲۱ ـ ۱۲۲؛ امین، اعیان الشیعه ، ۱/۶۱۳.</ref>؛ نیز در مجلس [[عبیدالله‌بن‌زیاد]] او را بر کارهای ناروایش سرزنش کرد و او را فاسق و فاجر خواند <ref>مفید، الارشاد، ۲/۱۱۵.</ref> و از خاندان پیامبر(ص) دفاع کرد و آنان را پاک و مطهر و معاندان آنان را فاسق و فاجر خواند و افزود خداوند در [[قیامت]] ظالم و مظلوم را جمع کرده، درباره آنها قضاوت خواهد کرد <ref>مجلسی، بحار الانوار،  ۴۵/۱۱۶ و ۱۵۴.</ref>. همچنین ایشان در [[شام]] برابر سخنان کفرآمیز [[یزیدبن‌معاویه]]، امام‌حسین(ع) و یارانش را [[شهید در راه خدا]] خواند و با مقایسه رفتار انسانی جدش پیامبر(س) با اسرای قریش در جریان [[فتح مکه]] و آزادکردن آنها، با رفتار ناشایست امویان درکربلا با اسرای خاندان پیامبر(ص)، [[امویان]] را بر این کار سرزنش کرد <ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء ، ۲۰ ـ ۲۳؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۵۷ ـ ۱۵۸؛ .</ref>. ایشان افزون بر تسلیت خاطر امام‌سجاد(ع) <ref>مجلسی، بحار الانوار،  ۴۵/۱۷۹.</ref> و پرستاری از ایشان <ref>مجلسی، بحار الانوار،  ۴۵/۱.</ref>، برابر تهدید به [[قتل]] ایشان از سوی دشمن <ref>قمی، دمع السجوم، ۳۳۵.</ref>، در طول سفر از حریم زنان و کودکان کاروان نیز مراقبت کرد <ref>طبری، ۵/۴۶۱ ـ ۴۶۲؛ مفید، الارشاد، ۲/۱۲۱.</ref>.

امام‌خمینی با سپاسگزاری از [[رزمندگان اسلام]] در جبهه‌های [[جنگ تحمیلی]] پس از پیروزی‌های شایان توجه در عملیات‌ پیروز بهار ۱۳۶۱ {{ببینید|خرمشهر، آزادسازی}}، در [[آذر]] همان سال، فداکاری‌ها و خدمات رزمندگان را موجب مباهات پیامبر(ص) و روسفیدی [[امام ‌زمان(ع)]] و موجب عزت و سربلندی اسلام و مردم ایران شمرد و آنان را از یاوران فاطمه‌زهرا(س)، امام‌حسین(ع)، امام‌زمان(ع) و یاوران حضرت زینب(س) خواند و به مردم امید داد خداوند دشمنان آنان را خوار و ذلیل خواهد کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۳۶.</ref>. ایشان به مناسبت [[دهه فجر]] سال ۱۳۶۵، ضمن نکوداشت شهیدان و رزمندگان و خانواده‌های ایثارگران و رزمندگان که در برابر بمباران‌های دشمن استقامت کردند، مردم مقاوم ایران را ادامه‌دهنده راه سیدالشهدا(ع) و زینب(س) شمرد و یادآور شد ملتی که سالار شهیدان را پیشوا و ایثار و فداکاری را سلاح و [[شهادت]] را سبب جاودانگی خود می‏داند، از کسی نترسیده، جز با خدا با کسی معامله نخواهد کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۹۷ ـ ۱۹۸.</ref>. ایشان در [[وصیت‌نامه]] خود نیز با یادآوری توطئه‌های دشمنان و دوستان نادان، از استقامت زنان و مردان پرشوری سخن به میان آورد که خود را از قید و بند خرافات رها کرده، مانند زینب(ع) از شهادت فرزندانشان در راه اسلام افتخار می‌کنند و آنان که توان جنگ دارند، در آموزش نظامی و آنان که ندارند پشت جبهه به فعالیت مشغول‌اند و به آنان وعده داده اجر و مزدشان نزد خداوند نه تنها برتر از امور مادی، بلکه بالاتر از جنات نعیم خواهد بود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۹۷ ـ ۳۹۸.</ref>.

حضرت زینب(س) در ۱۵ [[رجب]] سال ۶۲ق، در [[شام]] از دنیا رفت و در آنجا به خاک سپرده شد <ref>شریف ‌قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام،  ۳۲۶ ـ ۳۲۷؛ محلاتی، ریاحین الشریعه،  ۳/۳۷.</ref> و به گزارشی ایشان در [[مدینه]] درگذشته و دفن شده است <ref>امین، اعیان الشیعه ، ۷/۱۴۰.</ref>. ابن‌بطوطه از سیاحان قرن هفتم هجری، از مزار زینب(س) با کنیه [[ام‌کلثوم]] در [[دمشق]] گزارش داده است <ref>ابن‌بطوطه، رحله ‌ابن‌بطوطه، ۱/۳۲۳.</ref>. برخی مورخان محل دفن ایشان را [[مصر]] دانسته‌اند <ref>نسابه، السیدة زینب و اخبار الزینبیات ، ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref>. در مصر در منطقه سیده‌زینب، بارگاهی که به نام مقام سیده‌زینب و مسجد سیده‌زینب خوانده می‌شود، وجود دارد <ref>کحاله، اعلام النساء فی عالمی العرب و الاسلام ، ۲/۹۹؛ رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم،  ۱۱۳.</ref>. درباره علت هجرت زینب(س) از مدینه ازجمله گفته شده والی مدینه (عمربن‌سعید اشدق) به سبب فعالیت‌های تبلیغی ایشان در مدینه علیه یزید، او را مجبور به ترک مدینه کرد <ref>نسابه، السیدة زینب و اخبار الزینبیات ، ۱۱۵ ـ ۱۱۶؛ شریف ‌قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام،  ۳۲۸.</ref>. مزار ایشان در منطقه زینبیه دمشق، معروف است و بارها به دست علما و والیان بازسازی شده است؛ چنان‌که در ضلع شرقی صحن، به همّت [[سید‌احمد فهری زنجانی ]] زنجانی نماینده امام‌خمینی در [[سوریه]] ساختمان مصلای زینبیه، ساخته شده است <ref>خامه‌یار، زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب در سوریه ، ۸۹ ـ ۹۱.</ref>.

حضرت زینب(س) چهار پسر و یک دختر داشته است <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه،  ۶/۱۳۳؛ رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم،  ۱۱۳ ـ ۱۱۴.</ref> و فرزند ایشان [[عون]]، در کربلا به [[شهادت]] رسید <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین،  ۹۵؛ قمی، دمع السجوم،  ۲۷۰ ـ ۲۷۱.</ref>.