پرش به محتوا

حادثه آمل: تفاوت میان نسخه‌ها

۵۰ بایت اضافه‌شده ،  ‏۳۰ بهمن ۱۴۰۱
بدون خلاصۀ ویرایش
(اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''حادثه آمل'''، حمله مسلحانه «[[اتحادیه کمونیست‌های ایران]]» به [[آمل|شهر آمل]] و مقاومت مردم، بهمن ۱۳۶۰.
'''حادثه آمل'''، حمله مسلحانه «اتحادیه کمونیست‌های ایران» به [[آمل|شهر آمل]] و مقاومت مردم، بهمن ۱۳۶۰.
 
حادثۀ آمل در بهمن ۱۳۶۰ به دست اتحادیه کمونیست‌های ایران در آمل رخ داد. این اتحادیه -که در خارج از کشور علیه رژیم پهلوی فعال بود- در ماه‌های منتهی به پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] فعالیت در داخل ایران را نیز آغاز کرد. پس از عزل [[بنی‌صدر]] از ریاست جمهوری و صف‌بندی مخالفان، اتحادیه که با گرایش‌های کمونیستی، اختلاف‌نظرهای جدی با نظام پیدا کرده بود، در صف معارضان قرار گرفت و با هدف سقوط نظام، پیشنهاد تشکیل جبهۀ سوم را مطرح کرد. به همین دلیل در تابستان و پاییز ۱۳۶۰ به فراخوان نیرو در جنگل‌های شمال ایران و تبلیغات وسیع برای تصرف آمل پرداخت. در نهایت پس از حملات چندین‌بارۀ مهاجمان به آمل، عملیات «اسب تروا» در بهمن ۱۳۶۰، با حمایت گستردۀ [[مردم]] از نظام و مقابله با مهاجمان مواجه شد و در کمتر از ۲۴ ساعت شکست خورد. [[امام‌خمینی]] بارها به حادثۀ آمل اشاره کرد و حمایت مردم از نظام را نشانۀ مردمی‌بودن [[جمهوری اسلامی]] دانست.
 
حادثۀ آمل در بهمن ۱۳۶۰ به دست اتحادیه کمونیست‌های ایران در آمل رخ داد. این اتحادیه -که در خارج از کشور علیه رژیم پهلوی فعال بود- در ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب فعالیت در داخل ایران را نیز آغاز کرد. پس از عزل [[بنی‌صدر]] از ریاست جمهوری و صف‌بندی مخالفان، اتحادیه که با گرایش‌های کمونیستی، اختلاف‌نظرهای جدی با نظام پیدا کرده بود، در صف معارضان قرار گرفت و با هدف سقوط نظام، پیشنهاد تشکیل جبهۀ سوم را مطرح کرد. به همین دلیل در تابستان و پاییز ۱۳۶۰ به فراخوان نیرو در جنگل‌های شمال ایران و تبلیغات وسیع برای تصرف آمل پرداخت. در نهایت پس از حملات چندین‌بارۀ مهاجمان به آمل، عملیات «اسب تروا» در بهمن ۱۳۶۰، با حمایت گستردۀ مردم از نظام و مقابله با مهاجمان مواجه شد و در کمتر از ۲۴ ساعت شکست خورد. امام خمینی بارها به حادثۀ آمل اشاره کرد و حمایت مردم از نظام را نشانۀ مردمی‌بودن [[جمهوری اسلامی]] دانست.
 
== شکل‌گیری اتحادیه ==
== شکل‌گیری اتحادیه ==
«کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی»، معروف به اتحادیه ملی با اتحاد تشکل‌های پراکنده دانشجوییِ خارج از کشور در اردیبهشت ۱۳۳۹ شکل گرفت. مشی کنفدراسیون مخالفت و مبارزه با [[رژیم پهلوی]] بود و اعضای آن گرایش‌های سیاسی گوناگونی داشتند.<ref>متین، کنفدراسیون، ۱–۲؛ شوکت، جنبش دانشجویی، ۱/۱۶، ۲۱ و ۶۶.</ref> این کنفدراسیون با سازمان‌های مهم جهانی ازجمله: «[[اتحادیه بین‌المللی دانشجویان]] (آی.یو. اس)» و «[[کنفرانس بین‌المللی دانشجویان]] (کوسک)» همکاری داشت و در سال ۱۳۴۶ به عضویت آن دو درآمد که یکی به غرب و دیگری به شرق گرایش داشت.<ref>شوکت، جنبش دانشجویی، ۱/۱۱۴–۱۱۶.</ref>
«کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی»، معروف به اتحادیه ملی با اتحاد تشکل‌های پراکنده دانشجوییِ خارج از کشور در اردیبهشت ۱۳۳۹ شکل گرفت. مشی کنفدراسیون مخالفت و مبارزه با [[رژیم پهلوی]] بود و اعضای آن گرایش‌های سیاسی گوناگونی داشتند.<ref>متین، کنفدراسیون، ۱–۲؛ شوکت، جنبش دانشجویی، ۱/۱۶، ۲۱ و ۶۶.</ref> این کنفدراسیون با سازمان‌های مهم جهانی ازجمله: «اتحادیه بین‌المللی دانشجویان (آی.یو. اس)» و «کنفرانس بین‌المللی دانشجویان (کوسک)» همکاری داشت و در سال ۱۳۴۶ به عضویت آن دو درآمد که یکی به غرب و دیگری به شرق گرایش داشت.<ref>شوکت، جنبش دانشجویی، ۱/۱۱۴–۱۱۶.</ref>


بروز اختلافات زمینه‌ساز انشعاب اعضای کنفدراسیون در دی ۱۳۵۳ شد.<ref>شوکت، جنبش دانشجویی، ۱/۱۶.</ref> «سازمان انقلابیون کمونیست» مائوئیست و از سازمان‌های منشعب‌شده از کنفدراسیون بود و «کنفدراسیون دانشجویان ایرانی» را تأسیس کرد.<ref>متین، کنفدراسیون، ۳۶۳–۳۶۵ و ۳۷۰.</ref> سازمان انقلابیون کمونیست در سال ۱۳۵۵ به «گروه فلسطینی پویا» پیوست و «اتحادیه کمونیست‌های ایران» را تشکیل دادند که «نشریه حقیقت» را به صورت نشریه رسمی خود چاپ می‌کرد. این اتحادیه همراه با دیگر هواداران (مبارزه برای تشکیل حزب طبقه کارگر) «کنفدراسیون برای احیای جنبش واحد دانشجویی» را تأسیس کردند.<ref>متین، کنفدراسیون، ۳۷۰؛ رزمندگان طبقه کارگر، نقدی برخط مشی اپورتونیستی اتحادیه کمونیست‌های ایران، ۴۱ و ۴۲؛ کردی، اسناد اتحادیه کمونیست‌های ایران در واقعه آمل، ۲۸، ۳۰ و ۳۹.</ref> «گروه زحمت» از دیگر جریان‌های کمونیستی بود که به اتحادیه کمونیست‌ها پیوست؛ اما در سال ۱۳۵۶ از این سازمان جدا شد و نام خود را اتحاد انقلابی برای رهایی کار نامید.<ref>خانی، جبهه سوم، ۱۰۱، ۱۱۹ و ۱۲۰.</ref> تمرکز فعالیت اتحادیه، در [[آمریکا]] بود و بیشتر اعضای آن مارکسیست ـ لنینیست و مدافع اندیشه مائو در چین بودند.<ref>خانی، جبهه سوم، ۱۱۹، ۱۲۰ و ۱۴۸.</ref> در ماه‌های نزدیک به [[پیروزی انقلاب اسلامی]] (۱۳۵۷) شماری از اعضای اتحادیه وارد کشور شدند و فعالیت داخلی را آغاز کردند.<ref>پژوهشکده علوم دفاعی، استراتژیک دانشگاه امام‌حسین (ع)، حماسه اسلامی مردم آمل، ۱۱۷–۱۱۹؛ کردی، اسناد اتحادیه کمونیست‌های ایران در واقعه آمل، ۲۵–۳۱.</ref> افزون بر نشریه حقیقت، تئوریک، نقد و پژوهش، مغان، ایشچیلر، پیشمرگه، نفتگران جنوب و نشریه جنوبی مشهد از دیگر نشریات استانی و محلی این گروه بودند که در نقاط مختلف کشور ازجمله [[آذربایجان]]، [[کردستان]] و جنوب ایران توزیع می‌شد.<ref>کردی، اسناد اتحادیه کمونیست‌های ایران در واقعه آمل، ۳۳؛ خانی، جبهه سوم، ۱۱۶ و ۱۱۷.</ref>
بروز اختلافات زمینه‌ساز انشعاب اعضای کنفدراسیون در دی ۱۳۵۳ شد.<ref>شوکت، جنبش دانشجویی، ۱/۱۶.</ref> «سازمان انقلابیون کمونیست» مائوئیست و از سازمان‌های منشعب‌شده از کنفدراسیون بود و «کنفدراسیون دانشجویان ایرانی» را تأسیس کرد.<ref>متین، کنفدراسیون، ۳۶۳–۳۶۵ و ۳۷۰.</ref> سازمان انقلابیون کمونیست در سال ۱۳۵۵ به «گروه فلسطینی پویا» پیوست و «اتحادیه کمونیست‌های ایران» را تشکیل دادند که «نشریه حقیقت» را به صورت نشریه رسمی خود چاپ می‌کرد. این اتحادیه همراه با دیگر هواداران (مبارزه برای تشکیل حزب طبقه کارگر) «کنفدراسیون برای احیای جنبش واحد دانشجویی» را تأسیس کردند.<ref>متین، کنفدراسیون، ۳۷۰؛ رزمندگان طبقه کارگر، نقدی برخط مشی اپورتونیستی اتحادیه کمونیست‌های ایران، ۴۱ و ۴۲؛ کردی، اسناد اتحادیه کمونیست‌های ایران در واقعه آمل، ۲۸، ۳۰ و ۳۹.</ref> «گروه زحمت» از دیگر جریان‌های کمونیستی بود که به اتحادیه کمونیست‌ها پیوست؛ اما در سال ۱۳۵۶ از این سازمان جدا شد و نام خود را اتحاد انقلابی برای رهایی کار نامید.<ref>خانی، جبهه سوم، ۱۰۱، ۱۱۹ و ۱۲۰.</ref> تمرکز فعالیت اتحادیه، در [[آمریکا]] بود و بیشتر اعضای آن مارکسیست ـ لنینیست و مدافع اندیشه مائو در چین بودند.<ref>خانی، جبهه سوم، ۱۱۹، ۱۲۰ و ۱۴۸.</ref> در ماه‌های نزدیک به [[پیروزی انقلاب اسلامی]] (۱۳۵۷) شماری از اعضای اتحادیه وارد کشور شدند و فعالیت داخلی را آغاز کردند.<ref>پژوهشکده علوم دفاعی، استراتژیک دانشگاه امام‌حسین (ع)، حماسه اسلامی مردم آمل، ۱۱۷–۱۱۹؛ کردی، اسناد اتحادیه کمونیست‌های ایران در واقعه آمل، ۲۵–۳۱.</ref> افزون بر نشریه حقیقت، تئوریک، نقد و پژوهش، مغان، ایشچیلر، پیشمرگه، نفتگران جنوب و نشریه جنوبی مشهد از دیگر نشریات استانی و محلی این گروه بودند که در نقاط مختلف کشور ازجمله [[آذربایجان]]، [[کردستان]] و جنوب ایران توزیع می‌شد.<ref>کردی، اسناد اتحادیه کمونیست‌های ایران در واقعه آمل، ۳۳؛ خانی، جبهه سوم، ۱۱۶ و ۱۱۷.</ref>
خط ۱۶: خط ۱۳:


=== تغییر خط مشی اولیه به قیام مسلحانه ===
=== تغییر خط مشی اولیه به قیام مسلحانه ===
جمهوری اسلامی ایران که پس از پیروزی انقلاب با حوادث مختلفی ازجمله درگیری‌های قومی و جدایی‌طلبانه در برخی نقاط کشور{{ببینید|متن=ببینید|ترکمن‌صحرا|حزب جمهوری خلق مسلمان|خلق عرب|کردستان}} و [[جنگ عراق علیه ایران|تجاوز نظامی عراق علیه ایران]] روبه‌رو بود، در ماه‌های نخستین دهه ۱۳۶۰، با [[شورش]] مسلحانه گروه‌های معارض نظام مواجه شد. پس از رای [[مجلس شورای اسلامی]] به بی‌کفایتی [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] در اداره امور و تنفیذ آن از سوی [[امام‌خمینی]] و عزل وی در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ از ریاست‌جمهوری، {{ببینید|متن=ببینید|سیدابوالحسن بنی‌صدر}} جریان‌های سیاسی از نظر اتحادیه به دو دسته تقسیم شدند. جریان نخست طرفداران [[خط امام‌خمینی]] بودند که در راس آن [[حزب جمهوری اسلامی]] و [[سپاه]] قرار داشت و جریان دوم طرفداران بنی‌صدر بودند.<ref>نشریه حقیقت، ۲۶/۳/۱۳۶۰.</ref> بنی‌صدر اندکی پس از برکناری، طی نامه‌ای به [[مسعود رجوی]]، رئیس [[سازمان مجاهدین خلق]]، دستور تشکیل شورای ملی مقاومت را صادر کرد و خواهان اتحاد همه نیروها بر ضد نظام اسلامی و [[ولایت فقیه]] شد. با دعوت وی، گروه‌های سیاسی چپ، موضع مخالف خود را در برابر نظام به‌وضوح آشکار کردند و از مخالفت سیاسی به [[مبارزه مسلحانه]] روی آوردند.<ref>خانی، جبهه سوم، ۱۳۶–۱۳۸.</ref> آنان به صورت وسیع با تشکیل گروه‌های ترور و انفجار، در [[جامعه]] ایجاد ناامنی کردند.{{ببینید|متن=ببینید|ترور|هفت تیر|هشت شهریور}}
جمهوری اسلامی ایران که پس از پیروزی انقلاب با حوادث مختلفی ازجمله درگیری‌های قومی و جدایی‌طلبانه در برخی نقاط کشور{{ببینید|متن=ببینید|ترکمن‌صحرا|حزب جمهوری خلق مسلمان|غائله خلق عرب|غائله کردستان}} و [[جنگ عراق علیه ایران|تجاوز نظامی عراق علیه ایران]] روبه‌رو بود، در ماه‌های نخستین دهه ۱۳۶۰، با [[شورش]] مسلحانه گروه‌های معارض نظام مواجه شد. پس از رای [[مجلس شورای اسلامی]] به بی‌کفایتی [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] در اداره امور و تنفیذ آن از سوی [[امام‌خمینی]] و عزل وی در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ از ریاست‌جمهوری، {{ببینید|متن=ببینید|سیدابوالحسن بنی‌صدر}} جریان‌های سیاسی از نظر اتحادیه به دو دسته تقسیم شدند. جریان نخست طرفداران [[خط امام‌خمینی]] بودند که در راس آن [[حزب جمهوری اسلامی]] و [[سپاه]] قرار داشت و جریان دوم طرفداران بنی‌صدر بودند.<ref>نشریه حقیقت، ۲۶/۳/۱۳۶۰.</ref> بنی‌صدر اندکی پس از برکناری، طی نامه‌ای به [[مسعود رجوی]]، رئیس [[سازمان مجاهدین خلق]]، دستور تشکیل شورای ملی مقاومت را صادر کرد و خواهان اتحاد همه نیروها بر ضد نظام اسلامی و [[ولایت فقیه]] شد. با دعوت وی، گروه‌های سیاسی چپ، موضع مخالف خود را در برابر نظام به‌وضوح آشکار کردند و از مخالفت سیاسی به [[مبارزه مسلحانه]] روی آوردند.<ref>خانی، جبهه سوم، ۱۳۶–۱۳۸.</ref> آنان به صورت وسیع با تشکیل گروه‌های ترور و انفجار، در [[جامعه]] ایجاد ناامنی کردند.{{ببینید|متن=ببینید|ترور|هفت تیر|هشت شهریور}}


[[اتحادیه کمونیست‌ها]] ازجمله جریان‌های طرفدار بنی‌صدر بود که خط مشی نظامی برگزید. آنان گمان می‌کردند در صورت قیام مسلحانه علیه نظام اسلامی، مردم به صورت گسترده به آنان خواهند پیوست.<ref>خانی، جبهه سوم، ۱۱۵.</ref> آنان برکناری بنی‌صدر را کودتایی می‌دانستند که باعث تضعیف کشور، شکست در جنگ و در نتیجه افتادن کشور به دست [[بیگانگان]] خواهد شد.<ref>نشریه حقیقت، ۲۱/۳/۱۳۶۰ و ۲۶/۳/۱۳۶۰.</ref> همچنین دستگیری گروه‌های مسلح را ضد آزادی خواندند و با ارتجاعی قلمدادکردن هیئت حاکم، [[شعار]] سرنگونی نظام را مطرح کردند.<ref>نشریه حقیقت، ۱۹/۱/۱۳۶۱.</ref>
اتحادیه کمونیست‌ها ازجمله جریان‌های طرفدار بنی‌صدر بود که خط مشی نظامی برگزید. آنان گمان می‌کردند در صورت قیام مسلحانه علیه نظام اسلامی، مردم به صورت گسترده به آنان خواهند پیوست.<ref>خانی، جبهه سوم، ۱۱۵.</ref> آنان برکناری بنی‌صدر را کودتایی می‌دانستند که باعث تضعیف کشور، شکست در جنگ و در نتیجه افتادن کشور به دست [[بیگانگان]] خواهد شد.<ref>نشریه حقیقت، ۲۱/۳/۱۳۶۰ و ۲۶/۳/۱۳۶۰.</ref> همچنین دستگیری گروه‌های مسلح را ضد آزادی خواندند و با ارتجاعی قلمدادکردن هیئت حاکم، [[شعار]] سرنگونی نظام را مطرح کردند.<ref>نشریه حقیقت، ۱۹/۱/۱۳۶۱.</ref>


== طرح اشغال آمل ==
== طرح اشغال آمل ==
خط ۵۷: خط ۵۴:
رسانه‌های مخالف [[نظام جمهوری اسلامی ایران]]، در اقدامی هماهنگ اقدامات گروه سربداران در ششم بهمن را قیامی مردمی جلوه دادند و در اعلامیه یازدهم بهمن نوشتند مردم در ساعت ۳۰: ۴ صبحِ پنجم بهمن وارد آمل و تا ۹: ۳۰ شب در سطح شهر مستقر شدند. این رسانه‌ها مدعی شدند شمار کشته‌های سپاهی، بسیجی و حزب‌اللهی ۲۳۰ نفر بود و بیش از پانصد نفر از آنان مجروح شدند.<ref>نشریه حقیقت، ۲۹/۱۲/۱۳۶۰.</ref> این در حالی است که در اعترافات با اذعان به شکست<ref>دفتر مطالعات، دفتر مطالعات، نقد کتاب: پرنده نوپرواز، ۱۳۳.</ref> آمده‌است در شب و روز ششم بهمن، از جمعیت چندهزار نفری تنها چهل تا پنجاه نفر آمدند و از این تعداد نیز به تعداد انگشتان دست به آنان کمک کردند<ref>خانی، جبهه سوم، ۳۹۸.</ref> و اینکه شکست حمله به آمل و ازدست‌دادن رهبران کلیدی تأثیرات منفی زیادی بر سازمان گذاشت.<ref>خانی، جبهه سوم، ۳۵۵.</ref>
رسانه‌های مخالف [[نظام جمهوری اسلامی ایران]]، در اقدامی هماهنگ اقدامات گروه سربداران در ششم بهمن را قیامی مردمی جلوه دادند و در اعلامیه یازدهم بهمن نوشتند مردم در ساعت ۳۰: ۴ صبحِ پنجم بهمن وارد آمل و تا ۹: ۳۰ شب در سطح شهر مستقر شدند. این رسانه‌ها مدعی شدند شمار کشته‌های سپاهی، بسیجی و حزب‌اللهی ۲۳۰ نفر بود و بیش از پانصد نفر از آنان مجروح شدند.<ref>نشریه حقیقت، ۲۹/۱۲/۱۳۶۰.</ref> این در حالی است که در اعترافات با اذعان به شکست<ref>دفتر مطالعات، دفتر مطالعات، نقد کتاب: پرنده نوپرواز، ۱۳۳.</ref> آمده‌است در شب و روز ششم بهمن، از جمعیت چندهزار نفری تنها چهل تا پنجاه نفر آمدند و از این تعداد نیز به تعداد انگشتان دست به آنان کمک کردند<ref>خانی، جبهه سوم، ۳۹۸.</ref> و اینکه شکست حمله به آمل و ازدست‌دادن رهبران کلیدی تأثیرات منفی زیادی بر سازمان گذاشت.<ref>خانی، جبهه سوم، ۳۵۵.</ref>


در دادگاه باقی‌ماندگان گروه کسی از [[کمونیسم]] دفاع نکرد. برخی آن را شکست‌خورده خواندند و برخی سکوت کردند. کسی به دفاع فعال از مواضع اتحادیه و مشخصاً حمله علیه حکومت و [[مردم]] برنخاست و جریان محاکمات، نشانه جدی شکست ایدئولوژی و سیاست‌های [[اتحادیه کمونیست‌ها]] و عملیات آمل بود.<ref>دفتر مطالعات، دفتر مطالعات، نقد کتاب: پرنده نوپرواز، ۱۷۷–۱۷۹.</ref> امام‌خمینی حبس یا اعدام عاملان را برای حفظ جامعه در مقایسه با واکنش سایر دولت‌ها در مقابل [[مبارزه مسلحانه|حرکت‌های مسلحانه]] و براندازانه، عادلانه نامید و در عین حال سفارش کرد افراد زندانی را تحت تربیت قرار دهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۵.</ref> این حادثه و دفاع انقلابی مردم آمل از [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] در برابر مهاجمان، مورد توجه و قدردانی گسترده سران نظام قرار گرفت<ref>ستاد مرکزی سپاه، حماسه مردم آمل، ۱۹–۴۹.</ref> و با تصویب [[شورای عالی انقلاب فرهنگی]]، روز ششم بهمن، به نام «حماسه مردم آمل» در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسید.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۴/۵/۱۳۸۶ش.</ref>
در دادگاه باقی‌ماندگان گروه کسی از [[کمونیسم]] دفاع نکرد. برخی آن را شکست‌خورده خواندند و برخی سکوت کردند. کسی به دفاع فعال از مواضع اتحادیه و مشخصاً حمله علیه حکومت و [[مردم]] برنخاست و جریان محاکمات، نشانه جدی شکست ایدئولوژی و سیاست‌های اتحادیه کمونیست‌ها و عملیات آمل بود.<ref>دفتر مطالعات، دفتر مطالعات، نقد کتاب: پرنده نوپرواز، ۱۷۷–۱۷۹.</ref> امام‌خمینی حبس یا اعدام عاملان را برای حفظ جامعه در مقایسه با واکنش سایر دولت‌ها در مقابل [[مبارزه مسلحانه|حرکت‌های مسلحانه]] و براندازانه، عادلانه نامید و در عین حال سفارش کرد افراد زندانی را تحت تربیت قرار دهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۵.</ref> این حادثه و دفاع انقلابی مردم آمل از [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] در برابر مهاجمان، مورد توجه و قدردانی گسترده سران نظام قرار گرفت<ref>ستاد مرکزی سپاه، حماسه مردم آمل، ۱۹–۴۹.</ref> و با تصویب [[شورای عالی انقلاب فرهنگی]]، روز ششم بهمن، به نام «حماسه مردم آمل» در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسید.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۴/۵/۱۳۸۶ش.</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
۲۱٬۳۲۴

ویرایش