سازمان مجاهدین خلق ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

در میانه سال ۱۳۴۷، تیم‌های انتشارات، لجستیک، اطلاعات و ارتباطات برای تدارک فعالیت‌های مسلحانه ایجاد شد <ref>نوذری، تاریخ احزاب سیاسی در ایران، ۱۷۶.</ref> و آغاز [[مبارزه]]، به کسب حداقل آمادگی نظامی و تدارک اسلحه مورد نیاز منوط گردید که تماس با [[سازمان الفتح]]، برای زمینه‌سازی اعزام اعضا به اردوگاه‌های فلسطینی و گذراندن دوره آموزش نظامی، نخستین اقدام در این جهت بود <ref>مهرآبادی، بررسی تغییر ایدوئولوژی سازمان مجاهدین خلق ایران،  ۵۹.</ref>. در مسیر سفر به اردوگاه‌های فلسطینی، شش تن از اعضای سازمان در ۶/۵/۱۳۴۹ در بازار دبی دستگیر شدند. از تلاش تیم اعزامی سازمان برای آزادی بی‌سروصدای دستگیرشدگان، نتیجه‌ای به دست نیامد و با حساس‌شدن سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) روی موضوع، گزینه نظامی پیش‌ روی سازمان قرار گرفت <ref>احمدی، سازمان مجاهدین خلق ایران، ۵۶؛ مهرآبادی، بررسی تغییر ایدوئولوژی سازمان مجاهدین خلق ایران،  ۶۰.</ref>. سرانجام در ۱۸/۸/۱۳۴۹ هنگام اعزام دستگیرشدگان و تحویل آنها به ایران که با هواپیما صورت گرفت، عبدالرسول مشکین‌فام، حسین روحانی و محمد (صادق) سادات دربندی، وارد هواپیما شدند و به کمک شش دستگیرشده، هواپیمای شرکت «ایر تاکسی ایران» را ربودند <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۴۱.</ref> و به [[بغداد]] بردند. دولت عراق به گمان اینکه هواپیماربایان، مأموران رژیم پهلوی هستند، آنان را دستگیر کرد و مدتی تحت شکنجه قرار داد <ref>مهرآبادی، بررسی تغییر ایدوئولوژی سازمان مجاهدین خلق ایران،  ۶۰.</ref>. پس از این اتفاق، «تراب حق‌شناس»، یکی از اعضای مرکزی سازمان، به دیدار [[امام‌خمینی]] در [[نجف اشرف]] رفت و از ایشان خواست برای آزادی افراد دستگیرشده، میانجی‌گری کند، ولی ایشان با این استدلال که وساطت وی ممکن است گرفتاری آنها را بیشتر ‏کند و اینکه نمی‌خواهد از [[رژیم بعثی عراق]] درخواستی کند، نپذیرفت <ref>جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران،  ۴۱۲ ـ ۴۱۴؛ حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۴۳.</ref>. سرانجام، این زندانیان، با دخالت نماینده الفتح در عراق، آزاد شدند و برای آموزش نظامی به اردوگاه‌های فلسطینی در [[لبنان]] رفتند <ref>مهرآبادی، بررسی تغییر ایدوئولوژی سازمان مجاهدین خلق ایران،  ۶۰ ـ ۶۱.</ref>.

===دوره ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴===

ازجمله فعالیت‌های ارگان خارج کشور، در همان آغاز کار، تماس و دیدار حسین احمدی روحانی (از مسئولان این ارگان) با امام‌خمینی بود که در اواخر سال ۱۳۵۰ و اوایل ۱۳۵۱ انجام گرفت. این دیدار برای آشناکردن امام‌خمینی با مسائل سازمان و درخواست از ایشان برای صدور اعلامیه و محکومیت رژیم پهلوی به سبب دستگیری و محاکمه افراد سازمان در [[نجف اشرف]] صورت گرفت <ref>کوشکی، تبار ترور، ۴۹ ـ ۵۱؛ احمدی، سازمان مجاهدین خلق ایران ۸۷.</ref>. سازمان اعتقاد داشت اعلامیه ایشان می‌تواند تأثیر بسیاری بر گرایش مردم به سازمان، همچنین نگاه رژیم به آن بگذارد <ref>احمدی، سازمان مجاهدین خلق ایران، ۱۳۳.</ref>. این دیدار، با وساطت [[سیدمحمود دعایی]] انجام شد و طی شش یا هفت جلسه خصوصی، احمدی روحانی، امام‌خمینی را با تاریخچه سازمان، مواضع تشکیلاتی و ایدئولویک سازمان آشنا کرد <ref>احمدی، سازمان مجاهدین خلق ایران، ۱۳۴.</ref>.

در اوایل سال ۱۳۵۲، مجاهدین خلق نه تنها در [[تهران]]، بلکه در [[اصفهان]]، [[شیراز]]، [[مشهد]]، [[قزوین]]، [[کرمانشاه]]، [[تبریز]] و [[زنجان]] نیز کانون‌هایی ایجاد کردند <ref>نجاتی، تاریخ سیاسی بیست ‌و ‌پنج‌ساله ایران، ۱/۴۰۹.</ref>. این سازمان، نشریاتی مانند نشریه «جنگل» (از زمستان ۱۳۵۲ تا تابستان ۱۳۵۵)، نشریه خبری سازمان مجاهدین خلق ایران (از پاییز ۱۳۵۳ تا بهار ۱۳۵۵)، نشریات تیم ایدئولوژی، مانند شناخت، تکامل، اقتصاد به زبان ساده، مطالعات مارکسیستی، نهضت حسینی و چگونه قرآن بیاموزیم را منتشر می‌کرد <ref>نجاتی، تاریخ سیاسی بیست ‌و ‌پنج‌ساله ایران، ۱/۴۰۹ ـ ۴۱۰.</ref>.

سازمان با نفوذ میان [[دانشجویان]]، [[دانش‌آموزان]] و کارمندان، تا نیمه‌های سال ۱۳۵۹، تلاش کرد برای جذب نیرو در [[دانشگاه‌ها]] و مدرسه‌ها و بعضی مراکز کارمندی، دفتر، کتابخانه و یا دست‌کم یک میز یا تابلوی اعلانات به نام مجاهدین خلق داشته باشد <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۱۳۰ ـ ۱۳۱.</ref>. همچنین نبود یک نهاد امنیتی منسجم در آغاز پیروزی انقلاب، موجب نفوذ اعضای سازمان در نهادهای حساس و تعیین‌کننده‌ای چون دادگاه‌ها و [[دادسراهای انقلاب]]، [[سپاه پاسداران]]، وزارتخانه‌ها، [[نخست‌وزیری]] و [[شورای امنیت کشور]] شد <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۳۹۵؛ حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۱۳۸.</ref>. این سازمان تلاش کرد با استفاده از وضعیت اوایل انقلاب و با طرح شعارهای مترقی و تند، خود را یگانه نماینده اسلام حقیقی و پیشرو معرفی کند <ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب ، ۱/۴۰۸.</ref>. سازمان در [[تبلیغات]] خود، با تأکید بر شعارهای برانگیزاننده، چاپ و تکثیر گسترده، زندگی‌نامه‌ها و شرح شکنجه‌ها، به جذب نیرو می‌پرداخت. نشریات سازمان، با نشر سخنرانی‌های برانگیزاننده، اعلامیه‌های سیاسی نظامی، آماده‌باش‌های مختلف، آموزش‌های نظامی، تظاهرات و درگیری‌ها و فراخواندن به خانه‌های تیمی، در ایجاد این فضای هیجانی و انگیزه قوی در اعضا کمک می‌کردند <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۳۷۴ و ۳۸۰.</ref>.

پس از آنکه سازمان، مواضع اعتقادی خود را در قالب یک اطلاعیه و نامه‌ای به حضور امام‌خمینی اعلام کرد، نخستین دیدار رهبران سازمان با ایشان پس از پیروزی انقلاب در ششم [[اردیبهشت]] ۱۳۵۸ در [[قم]] صورت گرفت <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۴۰۸؛ حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۱۴۴ ـ ۱۴۶.</ref>. در این اطلاعیه، تغییر ایدئولوژیک سازمان، حرکت خائنانه فرصت‌طلبان چپ، تعبیر شده، با مردوددانستن آن، اسلام رکن عقیدتی سازمان معرفی گشته بود <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۴۰۸ ـ ۴۱۰.</ref>. امام‌خمینی در این دیدار که با حضور برخی مسئولان سازمان مانند رجوی و خیابانی، به صورت خصوصی انجام شد <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۱۴۶.</ref>، ضمن تأکید بر اهمیت تلاش‌های صورت‌گرفته برای نجات کشور، عنایت اسلام به [[آزادی]] را بیش از هر چیز دیگر دانست و خاطرنشان کرد در [[اسلام]]، امری که بر خلاف آزادی باشد، جز آنچه با عفت عمومی ناسازگار است، وجود ندارد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۳۹.</ref>. ایشان در این دیدار، به نقل از خیابانی، به سران این گروه هشدار داد در صورت حرکت در مسیری خارج از اسلام، علیه آنان موضع خواهد گرفت <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۴۱۱.</ref>؛ همچنین از آنان خواست سلاح‌های زیادی که از پادگان‌ها برده‌اند، تحویل دهند و سلاح‌های خود را بر زمین گذارند و ساختمان‌های دولتی را تخلیه کنند <ref>موسوی تبریزی، خاطره ، ۳۸.</ref>.

درگیری و شورش‌های خیابانی مجاهدین خلق در نقاط مختلف که از [[خرداد]] ۱۳۵۸ آغاز شد و ادامه یافت <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۴۵۶ و ۴۶۱ ـ ۴۶۷.</ref>، موجب شد امام‌خمینی ضمن مشکل شمردن موضع‌گیری در برابر کسانی که در ظاهر، اعلام دوستی می‌کنند و در باطن، ضربه می‌زنند، خطر اسلام‌شناسان بیگانه از اسلام را گوشزد کند و تفسیر و برداشت آنان از [[قرآن]] را [[تفسیر به رأی]] بشمرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۴۲ ـ ۱۴۳.</ref>. ایشان که این گروه را قابل اعتماد نمی‌دانست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۴۵.</ref>، در سال ۱۳۵۸عنوان «[[منافقین]]» را برای آنان و دیگر گروه‌های مسلمانی که در نظر و عمل، تحت تأثیر [[مارکسیسم]] بودند، برگزید <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۶ ـ ۳۳۸؛ رضوی، هاشمی و انقلاب ، ۳۲۲.</ref>. به این ترتیب، نام منافقین که از سال ۱۳۵۴ ـ ۱۳۵۵ به بخش مارکسیست‌شده سازمان گفته می‌شد، برای کل سازمان به کار رفت <ref>جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران،  ۴۶۵ ـ ۴۶۶.</ref>.

پس از درگیری جمعی از اعضای سازمان مجاهدین خلق با نیروهای انتظامی کشور، که در ۷ [[اردیبهشت]] ۱۳۶۰ و به بهانه کشته‌شدن چهار تن از اعضای سازمان روی داد <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۱۷۷.</ref>، امام‌خمینی در ۱۰ اردیبهشت از آنان خواست سلاح بر زمین گذاشته، به آغوش ملت برگردند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۳۱.</ref>. سازمان طی نامه‌ای به امام‌خمینی، متعهد به عمل در چارچوب [[قانون اساسی]] شد و از ایشان برای تشریح مواضع و عرض شکایت که همراه نوعی تهدید نیز بود، درخواست ملاقات حضوری کرد <ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۶۵۴ ـ ۶۵۵.</ref>. اما امام‌خمینی در سخنرانی چند روز بعد خود در ۲۱/۲/۱۳۶۰، با اشاره به اینکه [[اسلام]] دین [[رحمت]] و [[عدل]] است و آنان را به بازگشت به دامن اسلام و ملت تشویق کرد. ایشان خاطرنشان کرد که اکنون در ایران احزاب انحرافی که مسلمان نیز نیستند وجود دارند اما چون بنای قیام مسلحانه ندارند آزاد هستند و نشریه نیز دارند، اما اینان در عین اظهار مظلومیت، تهدید به [[قیام مسلحانه]] می‌کنند. ایشان همچنین تفاهم با این گروه را تنها در صورت تحویل سلاح و استفاده‌نکردن از آن ممکن دانست و اعلام کرد به عنوان یک طلبه حاضر است در ده‌ها جلسه با آنان صحبت کند و اگر یک هزارم، احتمال دهد که از کارهای خود دست بر می‌دارند، خود به دیدار آنها خواهد رفت. همچنین ایشان از آنان خواست آن چه را که به غارت برده‌اند به [[بیت‌المال]] مسلمانان بازگردانند و اگر دلسوز ملت، کارگرها و دهقانان هستند بدانند شکست [[جمهوری اسلامی]] به معنای شکست مستضعفان سراسر جهان است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۴۲ ـ ۳۴۳.</ref>. با این حال، سازمان مجاهدین خلق که بهانه‌جویی می‌کرد، در برابر این مواضع روشن و خاضعانه امام‌خمینی، با ارسال نامه‏ به بنی‌صدر، ضمن رد امکان هر گونه [[اقدام مسلحانه]] از سوی سازمان، اعلام کرد در صورتی حاضر به تحویل سلاح‏ و گردن‌نهادن به قانون است که رئیس‌جمهور، اجرای قانون و نحوه تضمین در مورد اعضای سازمان را معین کند. این امر به دلیل اعلام نظر بنی‌صدر مبنی بر اینکه قادر به پاسخگویی به آنان نیست، نافرجام ماند <ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۶۶۲.</ref>.

پس از آنکه [[امام‌خمینی]] در ۲۰ [[خرداد]] ۱۳۶۰ بنی‌صدر را از فرماندهی [[نیروهای مسلح]] عزل کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۰.</ref> و عدم کفایت وی در دستور کار مجلس قرار گرفت <ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب ، ۱/۴۲۰.</ref>، سازمان مجاهدین خلق در ۲۸/۳/۱۳۶۰، طی اطلاعیه‌ای به صورت رسمی، [[مبارزه مسلحانه]] علیه [[جمهوری اسلامی]] را اعلام <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۵۶۵.</ref> و عصر ۳۰ خرداد، در [[تهران]] و چند شهر بزرگ، حرکت نظامی خود را با بستن خیابان‌ها و تظاهرات و درگیری آغاز کرد <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۱۹۰.</ref>. امام‌خمینی در واکنش به این اقدام، سکوت خود را تا آن مقطع، تنها برای حفظ آرامش کشور دانست و از مردم خواست با وجود اعلام مواضع سازمان که اساس جمهوری اسلامی را با خطر مواجه کرده، به مقابله با توطئه‌گران برخیزند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۷۴ ـ ۴۷۵.</ref>. ایشان در سخنانی دیگر، هواداران سازمان را جوانان عزیز این ملت شمرد که فریب سرکردگان سازمان را خورده، در برابر ملت ایستاده‌اند و اعلام مبارزه مسلحانه سازمان را قیام در برابر [[قرآن]]، [[اسلام]] و جمهوری اسلامی خواند و از آنان خواست در مقابل سیل خروشان ملت، خود را به تباهی نکشند و به نام استقلال ایران، کشور را تحت سلطه قدرت‌ها قرار ندهند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۸۳ ـ ۴۸۷.</ref>.

امام‌خمینی با موضع‌گیری در برابر این اقدامات، آن را نشانه بی‌اعتقادی «[[منافقین]]» به اصول اسلامی و بی‌نصیب‌بودن از بینش سیاسی دانست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۵۰۳ ـ ۵۰۴ و ۵۱۹.</ref>؛ همچنین با تشبیه آنان به گروه خوارج <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۲۵.</ref>، این اعمال را مخالفت با اساس [[حکومت اسلامی]] خواند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۴.</ref>؛ چنان‌که در پی شهادت سیدعبدالحسین دستغیب، امام‌جمعه شیراز به دست این سازمان، ایشان اشاره به صدور اعلامیه‌ای از آنان کرد که طبق آن به اعضای خود دستور داده‌اند هر روحانی را که دیدند بکشند و هدف آنان از میان بردن روحانیت است. آنان از اسلام می‌ترسند و می‌دانند که روحانیون مردم را به اسلام دعوت می‌کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۲۵.</ref>؛ ولی ایشان تأکید می‌کرد حذف نیروهای متعهد نظام، موجب دلسردی مردم نشده، آنان را از [[جمهوری اسلامی]] منحرف نمی‌سازد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۵۲۴ ـ ۵۲۵ و ۱۵/۶ ـ ۷، ۲۲ ـ ۲۳، ۱۷۳، ۲۵۷ ـ ۲۵۸، ۴۱۸.</ref>. با این حال، امام‌خمینی از راهنمایی و نصیحت طرفداران این سازمان غفلت نکرد؛ چنان‌که در [[وصیت‌نامه امام|وصیت‌نامه]] خود نیز ضمن زیر سؤال بردن گرایش‌های این گروه‏، به حامیان آنان سفارش کرد به ملت بپیوندند؛ چون حمایت از آنان جز بیچارگی خود و خلق، ثمر دیگری ندارد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۳۸ ـ ۴۳۹.</ref>.

پس از رویارویی مستقیم سازمان مجاهدین خلق با [[نظام جمهوری اسلامی]] و شکست شورش ۳۰ [[خرداد]]، در ۶/۵/۱۳۶۰ خبر فرار یک هواپیمای بوئینگ سوخت‌رسانی نظامی از فرودگاه تهران، منتشر شد. خلبان این هواپیما سرهنگ معزی، خلبان مخصوص [[محمدرضا پهلوی]] و مسافران آن [[مسعود رجوی]] و [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] رئیس‌جمهور معزول ایران بودند که پنهانی ایران را به مقصد [[فرانسه]] ترک کردند <ref>هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۲۱۸ ـ ۲۱۹.</ref>. در همین روزها، تأسیس شورای ملی مقاومت، به عنوان حکومت جانشین، با همکاری بنی‌صدر و رجوی اعلام شد که از [[مرداد]] تا [[دی]] ۱۳۶۰، سازمان‌ها و افراد ضد نظام اسلامی به آن پیوستند <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۲۱۷؛ مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۶۱۷.</ref>. طبق سند «برنامه شورای ملی مقاومت و دولت موقت جمهوری دموکراتیک اسلامی ایران» که در ۵/۷/۱۳۶۰ به امضای بنی‌صدر و رجوی رسید، رجوی به عنوان نخست‌وزیر [[دولت موقت]] (در [[تبعید]]) انتخاب و محل استقرار شورا نیز فرانسه تعیین شد <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۲۲۳ ـ ۲۲۴.</ref>. وحدت سازمان با بنی‌صدر در این مقطع که به [[ازدواج]] رجوی با فیروزه، دختر بنی‌صدر نیز منجر شد، مبتنی بر بهره‌برداری از شهرت تبلیغاتی و ارتباطات قدیمی وی برای شکل‌گیری و تثبیت شورا بود. همچنین سازمان برای خروج نیروهای خود از راه [[کردستان]]، با احزاب [[دموکرات]] و [[کومله]]، دست وحدت و دوستی داد <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۲۲۳ ـ ۲۲۵؛ مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۲/۷۴۵.</ref>.

رجوی پس از خروج از ایران، طی بیش از سه ‌سال، سازمان را از یک تشکیلات سیاسی مذهبی، به فرقه‌ای مذهبی مافیایی فروکاست. ازدواج او با مریم قجر عضدانلو، همسر مهدی ابریشم‌چی به فاصله دو تا سه روز پس از [[طلاق]] وی، بدون گذراندن [[عده شرعی]]، در ۳۰ [[خرداد]] ۱۳۶۴، و ده سال پس از تغییر ایدئولوژی به عنوان انقلاب یا ارتقای ایدئولوژیک و معرفی رهبری دونفره، نشان داد این ایدئولوژی در اساس خود آماده زیرپاگذاشتن صریح‌ترین [[احکام اسلامی]] بود <ref>راستگو، مجاهدین خلق در آیینه‌ تاریخ ، ۱۰۹؛ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران،  ۴۶۷.</ref>. پس از این انقلاب ایدئولوژیک، نظام کار شورایی به طور رسمی و با اعلام علنی، از میان رفت و رهبری نوین مصون از اشتباه و بازخواست زاده شد <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۳/۱۴۳.</ref>.

نیروهای سازمان در ساعت چهار بعد از ظهر سوم [[مرداد]] ۱۳۶۷، از مرزهای بین‌المللی عبور کردند و وارد خاک ایران شدند و با پشتیبانی عراق، ساعت ۲۱: ۳۰ شب، پس از عبور بدون درگیری از [[قصر شیرین]]، [[سرپل ذهاب]] و کرند، وارد اسلام‌آباد شدند و آن را تصرف کردند <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۳/۳۲۲.</ref>. این نیروها در مسیر حرکت خود به‌ویژه اسلام‌آباد، مرتکب جنایت‌های بسیاری شدند؛ ازجمله تمام نیروهای پاسدار و بسیجی بستری در بیمارستان را سر بریدند و سیزده تن از نیروهای [[جهاد سازندگی]] را نیز تیرباران کردند <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۳/۳۲۲ ـ ۳۲۳.</ref>. پس از انتشار نخستین اطلاعیه نظامی عراق و تأیید تصرف شهرهای کرند و اسلام‌آباد، رادیو سازمان خطاب به مردم [[کرمانشاه]] اعلام کرد نیروهای سازمان در حال پیشروی به سمت این شهر هستند و از مردم شهر خواست به این نیروها بپیوندند <ref>صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ۲۸۶.</ref>.

یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت رزمندگان در این عملیات، موقعیت جغرافیایی تنگه چارزبر بود که کمینگاه خوبی برای مدافعان و قتلگاه مهاجمان بود <ref>صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ۳۱۷.</ref>. اعضای سازمان از آغاز ورود به این تنگه، زمین‌گیر شدند و در شرایطی که ستون رزمی سازمان، اوضاع به‌سامانی نداشت، با ورود نیروهای هوانیروز به صحنه، تلفات سنگینی به آنها وارد آمد <ref>صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ۳۲۰ ـ ۳۲۱؛ هاشمی رفسنجانی، پایان دفاع، ۲۳۷ ـ ۲۴۰.</ref>. پس از بروز بی‌نظمی شدید میان نیروهای سازمان در این درگیری، عقب‌نشینی آنان به سمت سرپل ذهاب آغاز شد <ref>حق‌بین، از مجاهدین تا منافقین، ۲۸۹.</ref>. ورود هواپیماهای عراقی به صحنه جنگ، موجب قوت قلب نیروهای سازمان و حرکت دوباره آنها به سمت تنگه شد؛ ولی این حملات نیز با شکست و عقب‌نشینی همراه بود <ref>صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ۳۳۰.</ref>. سرانجام در روز ششم [[مرداد]]، با همراهی دقیق نیروی هوایی که با آتش سنگین خود مانع حمایت نیروی هوایی عراق شد، متجاوزان در مراحل اولیه عملیات شکست خوردند و بعد از ظهر همان روز اسلام‌آباد پس از هفتاد ساعت اشغال، آزاد شد <ref>صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ۳۳۳.</ref>. نام «مرصاد» از واژه قرآنی به معنای کمینگاه <ref>فجر، ۱۴؛ نبأ، ۲۱.</ref> گرفته شده بود و به دلیل شرایط ویژه این عملیات که نیروهای سازمان را در کمینگاه غافلگیر کرده بود، و نیز در پاسخ به نام فروغ جاویدان، نام «مرصاد» بر این عملیات گذاشته شد <ref>صدر شیرازی، عملیات مرصاد و سرنوشت منافقین، ۳۰۳ ـ ۳۰۴.</ref>.

مسعود رجوی در ۱۸ مرداد ۱۳۶۸ در نشست توجیهی و جمع‌بندی در [[پایگاه اشرف]]، دلیل شکست سازمان در این عملیات را نه در ناتوانی نیروها و اشتباه خود در محاسبه توان نظامی ایران و...، بلکه در نداشتن بینش توحیدی پرسنل نظامی سازمان، ارزیابی کرد و برای تبرئه خود، مسئولیت این شکست را به گردن نیروها و فرماندهان سازمان انداخت <ref>راستگو، مجاهدین خلق در آیینه‌ تاریخ ، ۲۴۱ ـ ۲۴۲.</ref>. زیر سؤال رفتن سازمان و رهبری آن به‌ دست اعضا که موجب ریزش نیرو در سازمان شد، همچنین محکومیت این عملیات از سوی دیگر گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی ایران، از پیامدهای مهم عملیات فروغ جاویدان برای سازمان مجاهدین خلق بود. پس از این عملیات، امکان بسیج نیرو از این سازمان سلب شد و با تغییرات جدی در تاکتیک سازمان، عنصر سیاسی در کنار کار نظامی، جایگاه ویژه یافت <ref>مؤسسه مطالعات، سازمان مجاهدین خلق از پیدایی تا فرجام ، ۳/۳۲۶ ـ ۳۲۹؛ راستگو، مجاهدین خلق در آیینه‌ تاریخ ، ۲۴۲.</ref>.