۱۹٬۱۴۶
ویرایش
شاپور بختیار: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی
بدون خلاصۀ ویرایش |
(اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی) |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
شاپور بختیار در سال | شاپور بختیار در سال ۱۲۹۴ش متولد شد. او تحصیلات ابتدائی را در شهرکرد و دوره متوسطه را در اصفهان و بیروت به پایان رساند و دکترای حقوق بین الملل عمومی و علوم سیاسی را از دانشگاه سوربن فرانسه اخذ کرد. | ||
بختیار در سال | بختیار در سال ۱۳۲۴ به [[ایران]] بازگشت و مناصب دولتی را در دولت [[محمد مصدق|محمدمصدق]] و قوام در کارنامه خود دارد و با اوج گیری مسائل سیاسی، به عضویت حزب ایران درآمد. او در دهه سی، در فعالیت‌های سیاسی خود محکومیت‌ها و زندان را تجربه کرد و پس از آزادی، به فعالیت‌های اقتصادی پرداخت. | ||
وی در آستانه اوج‌گیری مبارزات نهضت امام‌خمینی در عرصه سیاست فعال شد و برخلاف نظر هم مسلکان ملی خود، نخست وزیری [[محمدرضا پهلوی]] را پذیرفت ولی با تعیین [[دولت موقت]] توسط امام‌خمینی و پیروزی انقلاب، دولت وی سقوط کرد. | وی در آستانه اوج‌گیری مبارزات نهضت امام‌خمینی در عرصه سیاست فعال شد و برخلاف نظر هم مسلکان ملی خود، نخست وزیری [[محمدرضا پهلوی]] را پذیرفت ولی با تعیین [[دولت موقت]] توسط امام‌خمینی و پیروزی انقلاب، دولت وی سقوط کرد. | ||
با پیروزی انقلاب، بختیار شش ماه در خانه یکی از آشنایان خود پنهان شد و پس از آن به فرانسه رفت اما دست از مخالفت با [[جمهوری اسلامی|نظام جمهوری اسلامی]] نکشید. وی در برنامه‌ریزی برای اجرای کودتای نوژه نیز نقش داشت و نهایتاً در سال | با پیروزی انقلاب، بختیار شش ماه در خانه یکی از آشنایان خود پنهان شد و پس از آن به فرانسه رفت اما دست از مخالفت با [[جمهوری اسلامی|نظام جمهوری اسلامی]] نکشید. وی در برنامه‌ریزی برای اجرای کودتای نوژه نیز نقش داشت و نهایتاً در سال ۱۳۷۰ در محل سکونت خود در حوالی شهر پاریس در ۷۶ سالگی به قتل رسید. | ||
== ولادت و نسب == | == ولادت و نسب == | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
پس از اوج‌گیری مبارزات اسلامی مردم در سال ۱۳۵۷ به رهبری [[امام‌خمینی]] و تلاش ناموفق محمدرضا پهلوی برای غلبه بر بحران کشور، تشکیل دولت ائتلاف ملی با حضور چهره‌های [[ملی‌گرایی|ملی‌گرا]] مانند [[غلامحسین صدیقی]] و کریم سنجابی در دستور کار وی قرار گرفت،<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۵۸۳.</ref> اما ملی‌گرایان نپذیرفتند و سرانجام بختیار نخست‌وزیری را پذیرفت.<ref>مرکز بررسی اسناد، رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، ۲۴/۵۵۱؛ دهمرده، دولت بختیار و تحولات انقلاب اسلامی، ۶۸.</ref> بختیار بدون توجه به توصیه اعضای جبهه ملی دربارهٔ لزوم جلب حمایت امام‌خمینی و روحانیان پیش از پذیرش نخست‌وزیری، قبول مسئولیت کرد.<ref>سنجابی، خاطرات سیاسی دکتر کریم سنجابی، ۳۴۴–۳۴۵؛ بختیار، سی و هفت روز، ۱۷.</ref> وی روز ۲۴ آذر ۱۳۵۷ در دیدار با محمدرضا پهلوی وفاداری خود به [[نظام سلطنتی|نظام سلطنت]] و توانایی تشکیل دولت ملی در چارچوب قانون اساسی را در صورت رأی اعتماد مجلس اعلام کرد<ref>پهلوی، اعترافات شاه مخلوع ایران، ۲۳.</ref> همچنین در جلسات بعدی، [[فرار شاه|خروج پهلوی]] از کشور را در کنار شرایط دیگر، شرط پذیرش نخست‌وزیری دانست.<ref>بختیار، یکرنگی، ۱۶۰–۱۶۱.</ref>{{سخ}} | پس از اوج‌گیری مبارزات اسلامی مردم در سال ۱۳۵۷ به رهبری [[امام‌خمینی]] و تلاش ناموفق محمدرضا پهلوی برای غلبه بر بحران کشور، تشکیل دولت ائتلاف ملی با حضور چهره‌های [[ملی‌گرایی|ملی‌گرا]] مانند [[غلامحسین صدیقی]] و کریم سنجابی در دستور کار وی قرار گرفت،<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۵۸۳.</ref> اما ملی‌گرایان نپذیرفتند و سرانجام بختیار نخست‌وزیری را پذیرفت.<ref>مرکز بررسی اسناد، رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، ۲۴/۵۵۱؛ دهمرده، دولت بختیار و تحولات انقلاب اسلامی، ۶۸.</ref> بختیار بدون توجه به توصیه اعضای جبهه ملی دربارهٔ لزوم جلب حمایت امام‌خمینی و روحانیان پیش از پذیرش نخست‌وزیری، قبول مسئولیت کرد.<ref>سنجابی، خاطرات سیاسی دکتر کریم سنجابی، ۳۴۴–۳۴۵؛ بختیار، سی و هفت روز، ۱۷.</ref> وی روز ۲۴ آذر ۱۳۵۷ در دیدار با محمدرضا پهلوی وفاداری خود به [[نظام سلطنتی|نظام سلطنت]] و توانایی تشکیل دولت ملی در چارچوب قانون اساسی را در صورت رأی اعتماد مجلس اعلام کرد<ref>پهلوی، اعترافات شاه مخلوع ایران، ۲۳.</ref> همچنین در جلسات بعدی، [[فرار شاه|خروج پهلوی]] از کشور را در کنار شرایط دیگر، شرط پذیرش نخست‌وزیری دانست.<ref>بختیار، یکرنگی، ۱۶۰–۱۶۱.</ref>{{سخ}} | ||
امام‌خمینی ۷ دی ۱۳۵۷، تلاش بختیار برای تشکیل دولت را ناموفق خواند و اظهار داشت در صورت تشکیل دولت نیز ایشان آن را تأیید نخواهد کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۹۸.</ref>{{سخ}} | امام‌خمینی ۷ دی ۱۳۵۷، تلاش بختیار برای تشکیل دولت را ناموفق خواند و اظهار داشت در صورت تشکیل دولت نیز ایشان آن را تأیید نخواهد کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۹۸.</ref>{{سخ}} | ||
محمدرضا پهلوی با پذیرش خروج از ایران در ۱۴ دی ۱۳۵۷ انتصاب بختیار را به نخست‌وزیری اعلام کرد<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۶۰۳.</ref> و از نمایندگان دو مجلس خواست در یک جلسه مشترک به او رأی اعتماد بدهند.<ref>عاقلی، روزشمار، ۲/۳۸۳.</ref> در این روز رابرت هایزر معاون فرماندهی ناتو برای جلب حمایت ارتش از بختیار وارد ایران شد.<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۶۰۶.</ref> بختیار پس از معرفی از طرف پهلوی، در مصاحبه خود از امام‌خمینی که او را شخصیتی مورد احترام خواند، دعوت کرد به میهن بازگردد.<ref>اطلاعات، ۱۶/۱۰/۱۳۵۷.</ref> امام‌خمینی بازگشت خود را بی‌نیاز از دعوت دانست و به وقت مقتضی واگذاشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۴۵ و ۳۴۷.</ref> بختیار به محض انتشار خبر نخست‌وزیری‌اش، از جبهه ملی اخراج شد.<ref>مرکز بررسی اسناد، رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، ۲۴/۵۴۲؛ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۲/۴۲۰.</ref> امام‌خمینی بعدها این کار جبهه ملی را اقدام احتیاطی برای حفظ خود | محمدرضا پهلوی با پذیرش خروج از ایران در ۱۴ دی ۱۳۵۷ انتصاب بختیار را به نخست‌وزیری اعلام کرد<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۶۰۳.</ref> و از نمایندگان دو مجلس خواست در یک جلسه مشترک به او رأی اعتماد بدهند.<ref>عاقلی، روزشمار، ۲/۳۸۳.</ref> در این روز رابرت هایزر معاون فرماندهی ناتو برای جلب حمایت ارتش از بختیار وارد ایران شد.<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۶۰۶.</ref> بختیار پس از معرفی از طرف پهلوی، در مصاحبه خود از امام‌خمینی که او را شخصیتی مورد احترام خواند، دعوت کرد به میهن بازگردد.<ref>اطلاعات، ۱۶/۱۰/۱۳۵۷.</ref> امام‌خمینی بازگشت خود را بی‌نیاز از دعوت دانست و به وقت مقتضی واگذاشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۴۵ و ۳۴۷.</ref> بختیار به محض انتشار خبر نخست‌وزیری‌اش، از جبهه ملی اخراج شد.<ref>مرکز بررسی اسناد، رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، ۲۴/۵۴۲؛ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۲/۴۲۰.</ref> امام‌خمینی بعدها این کار جبهه ملی را اقدام احتیاطی برای حفظ خود شمرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۴.</ref> افزون بر این، مخالفت‌های چندباره امام‌خمینی با دولت بختیار و غیرقانونی خواندن آن<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۵۲، ۴۵۵، ۴۷۱، ۵۳۹ و ۵۴۱–۵۴۲.</ref> انتخاب گروهی صاحب اعتبار و مقبول برای هیئت دولت او را دشوار ساخت.<ref>دهمرده، دولت بختیار و تحولات انقلاب اسلامی، ۷۳.</ref> | ||
ایشان در ۱۸ دی ۱۳۵۷، ضمن آنکه بختیار را خائن خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۹۸.</ref> تقاضای رسمی [[جیمی کارتر]] رئیس‌جمهور آمریکا از طریق نماینده رئیس‌جمهور فرانسه، مبنی بر موافقت با دولت وی را رد کرد و افزود بر فرض که ایشان چنین خطایی مرتکب شود، اما ملت ایران نخواهد پذیرفت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۷۶.</ref> چنان‌که در ۲۲ دی، با تأکید بر اینکه بختیار در نظر دارد [[محمدرضا پهلوی]] را حفظ کند، با [[آمریکا]] بند و بست دارد و غیرقانونی است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۳۱.</ref> هر گونه همکاری با دولت غاصب وی را از نظر شرعی [[حرام]] و از نظر قانونی جرم دانست. <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۲۷.</ref>{{سخ}} | ایشان در ۱۸ دی ۱۳۵۷، ضمن آنکه بختیار را خائن خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۹۸.</ref> تقاضای رسمی [[جیمی کارتر]] رئیس‌جمهور آمریکا از طریق نماینده رئیس‌جمهور فرانسه، مبنی بر موافقت با دولت وی را رد کرد و افزود بر فرض که ایشان چنین خطایی مرتکب شود، اما ملت ایران نخواهد پذیرفت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۷۶.</ref> چنان‌که در ۲۲ دی، با تأکید بر اینکه بختیار در نظر دارد [[محمدرضا پهلوی]] را حفظ کند، با [[آمریکا]] بند و بست دارد و غیرقانونی است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۳۱.</ref> هر گونه همکاری با دولت غاصب وی را از نظر شرعی [[حرام]] و از نظر قانونی جرم دانست. <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۲۷.</ref>{{سخ}} | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
امام‌خمینی همچنین بختیار را مهره [[بیگانگان]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱.</ref> غاصب منصب نخست‌وزیری،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳.</ref> نوکر شاه و آمریکا،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۵۰.</ref> و دارای خوی بیابانی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۳۱.</ref> معرفی کرد. ایشان با اشاره به حمایت آمریکا از بختیار، بر برنامه این کشور برای تربیت افرادی که سال‌ها به شکل موجه در میان مردم زندگی و مبارزه می‌کنند ولی در واقع مهره کشورهای [[ابرقدرت‌ها|ابرقدرت]] برای حفظ منافع آنها در وقت نیاز هستند، تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۶۷.</ref>{{سخ}} | امام‌خمینی همچنین بختیار را مهره [[بیگانگان]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱.</ref> غاصب منصب نخست‌وزیری،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳.</ref> نوکر شاه و آمریکا،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۵۰.</ref> و دارای خوی بیابانی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۳۱.</ref> معرفی کرد. ایشان با اشاره به حمایت آمریکا از بختیار، بر برنامه این کشور برای تربیت افرادی که سال‌ها به شکل موجه در میان مردم زندگی و مبارزه می‌کنند ولی در واقع مهره کشورهای [[ابرقدرت‌ها|ابرقدرت]] برای حفظ منافع آنها در وقت نیاز هستند، تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۶۷.</ref>{{سخ}} | ||
پس از مخالفت‌های پیاپی امام‌خمینی با دولت بختیار، مبارزات مردم گسترش یافت<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۵۸۷؛ دهمرده، دولت بختیار و تحولات انقلاب اسلامی، ۱۶۰.</ref> امام‌خمینی پس از تظاهرات به مناسبت [[اربعین حسینی]] در ۲۹ دی ۱۳۵۷ در پیامی اعلام کرد به‌زودی به ایران بازخواهد گشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۰۱–۵۰۲.</ref> در برابر تصمیم ایشان، بختیار با برگزاری جلسه اضطراری شورای امنیت ملی، دستور بستن فرودگاه تهران را صادر کرد.<ref>اطلاعات، ۵/۱۱/۱۳۵۷.</ref> در پی این تصمیم جمعیت بسیاری از مردم در اطراف فرودگاه مهرآباد جمع شدند.<ref>کیهان، ۴/۱۱/۱۳۵۷ و ۵/۱۱/۱۳۵۷؛ عاقلی، نخست‌وزیران ایران، ۱۲۲۶.</ref> امام‌خمینی طی پیامی به ملت ایران، این اقدام دولت بختیار را حرکت مذبوحانه و غیرانسانی از دولتی غاصب و متظاهر به قانون اساسی دانست که نمی‌تواند راه ملت ایران را منحرف کند. ایشان خاطرنشان کرد این دولت بر خلاف تمام موازین اسلامی و انسانی بارها مطالبی را ازجمله مذاکره با دولت غیرقانونی، به دروغ به ایشان نسبت | پس از مخالفت‌های پیاپی امام‌خمینی با دولت بختیار، مبارزات مردم گسترش یافت<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۵۸۷؛ دهمرده، دولت بختیار و تحولات انقلاب اسلامی، ۱۶۰.</ref> امام‌خمینی پس از تظاهرات به مناسبت [[اربعین حسینی]] در ۲۹ دی ۱۳۵۷ در پیامی اعلام کرد به‌زودی به ایران بازخواهد گشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۰۱–۵۰۲.</ref> در برابر تصمیم ایشان، بختیار با برگزاری جلسه اضطراری شورای امنیت ملی، دستور بستن فرودگاه تهران را صادر کرد.<ref>اطلاعات، ۵/۱۱/۱۳۵۷.</ref> در پی این تصمیم جمعیت بسیاری از مردم در اطراف فرودگاه مهرآباد جمع شدند.<ref>کیهان، ۴/۱۱/۱۳۵۷ و ۵/۱۱/۱۳۵۷؛ عاقلی، نخست‌وزیران ایران، ۱۲۲۶.</ref> امام‌خمینی طی پیامی به ملت ایران، این اقدام دولت بختیار را حرکت مذبوحانه و غیرانسانی از دولتی غاصب و متظاهر به قانون اساسی دانست که نمی‌تواند راه ملت ایران را منحرف کند. ایشان خاطرنشان کرد این دولت بر خلاف تمام موازین اسلامی و انسانی بارها مطالبی را ازجمله مذاکره با دولت غیرقانونی، به دروغ به ایشان نسبت داده است که صحیح نیست. ایشان تأکید کرد اینان عمّال [[اجانب]] هستند که در زیر پوشش قانون اساسی خیانت خود را پنهان کرده با کمال بی‌شرمی تصمیم دارند «شاه مخلوع» و فراری را به کشور برگردانند و حکومت جابرانه او را بار دیگر بر کشور تحمیل کنند. ایشان ضمن تشکر از مردمی که برای استقبال از ایشان به تهران آمده بودند، سفر خود را به تعویق انداخت و اعلام کرد روز هشتم بهمن به میهن بازخواهد گشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۲۸.</ref>{{سخ}} | ||
گسترش اعتراضات به جلوگیری از ورود امام‌خمینی<ref>کیهان، ۸/۱۱/۱۳۵۷.</ref> بختیار را مصمم ساخت تا شخصاً به [[پاریس]] برود و با امام‌خمینی مذاکره کند،<ref>هایزر، مأمویت به تهران، ۲۷۶؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها، ۳۳۸.</ref> اما ایشان، دیدار بختیار با خود را مشروط به استعفای او از نخست‌وزیری اعلام کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۳۶.</ref> سرانجام وی که موفق نشده بود برای مذاکره با ایشان به پاریس سفر کند، در ۹ بهمن ۱۳۵۷، در مصاحبه مطبوعاتی از برداشته‌شدن منع برای بازگشت ایشان به میهن سخن گفت و دستور بازگشایی فرودگاه را صادر کرد.<ref>کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷.</ref> امام‌خمینی نیز در همین روز در طی پیامی به ملت ایران، اطاعت از دولت بختیار را اطاعت از [[طاغوت]]، حرام و مخالف [[رضای خدا]] دانست و از ارتش و کارمندان دولت خواست از اطاعت وی خوداری کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲.</ref> ایشان همچنین با نقد ادعای [[ملی‌گرایی]] بختیار، پشتیبانی دولت‌های [[انگلستان]] و [[آمریکا]] از او، اشغال پست نخست‌وزیری بدون مجوز قانونی و بر خلاف خواست ملت، و عدم احترام به آرای عمومی را نشانه ملی‌گرانبودن وی شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳.</ref> | گسترش اعتراضات به جلوگیری از ورود امام‌خمینی<ref>کیهان، ۸/۱۱/۱۳۵۷.</ref> بختیار را مصمم ساخت تا شخصاً به [[پاریس]] برود و با امام‌خمینی مذاکره کند،<ref>هایزر، مأمویت به تهران، ۲۷۶؛ یزدی، آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها، ۳۳۸.</ref> اما ایشان، دیدار بختیار با خود را مشروط به استعفای او از نخست‌وزیری اعلام کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۳۶.</ref> سرانجام وی که موفق نشده بود برای مذاکره با ایشان به پاریس سفر کند، در ۹ بهمن ۱۳۵۷، در مصاحبه مطبوعاتی از برداشته‌شدن منع برای بازگشت ایشان به میهن سخن گفت و دستور بازگشایی فرودگاه را صادر کرد.<ref>کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷.</ref> امام‌خمینی نیز در همین روز در طی پیامی به ملت ایران، اطاعت از دولت بختیار را اطاعت از [[طاغوت]]، حرام و مخالف [[رضای خدا]] دانست و از ارتش و کارمندان دولت خواست از اطاعت وی خوداری کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲.</ref> ایشان همچنین با نقد ادعای [[ملی‌گرایی]] بختیار، پشتیبانی دولت‌های [[انگلستان]] و [[آمریکا]] از او، اشغال پست نخست‌وزیری بدون مجوز قانونی و بر خلاف خواست ملت، و عدم احترام به آرای عمومی را نشانه ملی‌گرانبودن وی شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳.</ref> | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
== اقدامات علیه ایران در داخل و خارج == | == اقدامات علیه ایران در داخل و خارج == | ||
بختیار در دوران ۳۷روزه نخست‌وزیری‌اش، علاوه بر مقابله با انقلاب اسلامی و اقدامات خونبار و برخی دست‌اندازی‌های مالی به اموال ملت، قرارداد خرید وسایل نظامی از آمریکا و انگلیس را که دولت ایران بسته بود و بیشتر پول آن را که حدود یازده میلیارد دلار بود و به عنوان پیش‌قسط پرداخت شده بود، لغو کرد.<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۶۰۸.</ref> او که به اعتقاد امام‌خمینی از اول مهره [[اجانب]] برای روز مبادا | بختیار در دوران ۳۷روزه نخست‌وزیری‌اش، علاوه بر مقابله با انقلاب اسلامی و اقدامات خونبار و برخی دست‌اندازی‌های مالی به اموال ملت، قرارداد خرید وسایل نظامی از آمریکا و انگلیس را که دولت ایران بسته بود و بیشتر پول آن را که حدود یازده میلیارد دلار بود و به عنوان پیش‌قسط پرداخت شده بود، لغو کرد.<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۶۰۸.</ref> او که به اعتقاد امام‌خمینی از اول مهره [[اجانب]] برای روز مبادا بوده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۵۱.</ref> پس از خروج از ایران نیز از پشتیبانی غرب و محافل صهیونیستی برخوردار شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۳۸ و ۴۹۳.</ref> و به فعالیت‌های توطئه‌گرانه علیه [[نظام جمهوری اسلامی ایران]]، ازجمله برنامه‌ریزی برای اجرای [[کودتای نوژه]] پرداخت.<ref>مؤسسه مطالعات، مطالعات سیاسی، ۱/۲۲۳.</ref> | ||
== قتل بختیار == | == قتل بختیار == | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
== آثار == | == آثار == | ||
کتاب‌های سی و هفت روز پس از سی و هفت سال، یکرنگی و خاطرات وی از آثار اوست که در فرانسه منتشر شده و در آنها، وی از گذشته سیاسی خود دفاع | کتاب‌های سی و هفت روز پس از سی و هفت سال، یکرنگی و خاطرات وی از آثار اوست که در فرانسه منتشر شده و در آنها، وی از گذشته سیاسی خود دفاع کرده است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||