۲۱٬۲۱۷
ویرایش
غلامرضا ازهاری: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی
بدون خلاصۀ ویرایش |
(اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی) |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
غلامرضا ازهاری، از دولت مردان حکومت شاه و نخست وزیر نظامی، در سال | غلامرضا ازهاری، از دولت مردان حکومت شاه و نخست وزیر نظامی، در سال ۱۲۹۰ در شیراز به دنیا آمد و پس از پایان دبیرستان وارد دانشکده افسری شد و با درجه سرهنگی، برای ادامه تحصیلات نظامی روانه [[امریکا|آمریکا]] شد و پس از بازگشت به [[ایران]]، با ترجمه آئین‌نامه‌های دانشگاه جنگ آمریکا، ارتباط صمیمانه‌ای با مستشاران آمریکایی پیدا کرد. | ||
فرماندهی لشکر کرمان، معاونت دانشگاه جنگ، ریاست ستاد نیروی زمینی از مناصب او می‌باشد اما وقتی ارتشبد شد، به مدت هفت سال ریاست ستاد کل ارتش را بر عهده داشت. | فرماندهی لشکر کرمان، معاونت دانشگاه جنگ، ریاست ستاد نیروی زمینی از مناصب او می‌باشد اما وقتی ارتشبد شد، به مدت هفت سال ریاست ستاد کل ارتش را بر عهده داشت. | ||
با ناتوانی دولت [[جعفر شریف‌امامی|شریف امامی]] در برابر موج فزاینده [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، ازهاری نخست وزیر دولت نظامی شد و به رغم ژست‌های ظاهری مانند آزادی بعضی از زندانیان و دستگیری بعضی از مقامات فاسد رژیم شاه، نتوانست در برابر امواج توفنده انقلاب اسلامی ملت ایران به رهبری امام‌خمینی تاب آورد و به بهانه ناراحتی قلبی استعفا و برای درمان به آمریکا رفت و سرانجام در سال | با ناتوانی دولت [[جعفر شریف‌امامی|شریف امامی]] در برابر موج فزاینده [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، ازهاری نخست وزیر دولت نظامی شد و به رغم ژست‌های ظاهری مانند آزادی بعضی از زندانیان و دستگیری بعضی از مقامات فاسد رژیم شاه، نتوانست در برابر امواج توفنده انقلاب اسلامی ملت ایران به رهبری امام‌خمینی تاب آورد و به بهانه ناراحتی قلبی استعفا و برای درمان به آمریکا رفت و سرانجام در سال ۱۳۸۰ در آمریکا درگذشت. | ||
==معرفی اجمالی== | ==معرفی اجمالی== | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
کشتار تعدادی از دانش‌آموزان در [[سیزدهم آبان ۱۳۵۷]] در مقابل دانشگاه تهران و به دنبال آن خراب‌کردن تعدادی بانک و فروشگاه و بعضی مکان‌های عمومی، مقدمه‌ای برای معرفی دولت نظامی جدید و مقابله با هرج و مرج ساختگی بود. دولت جدید با هدف متوقف‌کردن روند انقلاب، با انجام کشتارهای گسترده روی کار آمد.<ref>منصوری، آشنایی با انقلاب اسلامی ایران، ۲۲۱.</ref> روز چهاردهم آبان نیروهای رژیم پهلوی و [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) که از خشم مردم آگاه بودند، سراسر شهر را به آتش کشیدند تا زمینه ایجاد دولت نظامی را فراهم آوردند<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۲/۳۹۰.</ref> و شب‌هنگام شریف‌امامی استعفا کرد و ازهاری به نخست‌وزیری منصوب و دولت نظامی تشکیل شد.<ref>عاقلی، تاریخ ایران، ۸۲۰؛ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۲/۳۹۵.</ref> در آن روز [[تظاهرات]] و ناآرامی گسترده‌ای در تهران و بسته‌بودن بازار تهران گزارش شده است.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۴/۸/۱۳۵۸ش.</ref> | کشتار تعدادی از دانش‌آموزان در [[سیزدهم آبان ۱۳۵۷]] در مقابل دانشگاه تهران و به دنبال آن خراب‌کردن تعدادی بانک و فروشگاه و بعضی مکان‌های عمومی، مقدمه‌ای برای معرفی دولت نظامی جدید و مقابله با هرج و مرج ساختگی بود. دولت جدید با هدف متوقف‌کردن روند انقلاب، با انجام کشتارهای گسترده روی کار آمد.<ref>منصوری، آشنایی با انقلاب اسلامی ایران، ۲۲۱.</ref> روز چهاردهم آبان نیروهای رژیم پهلوی و [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) که از خشم مردم آگاه بودند، سراسر شهر را به آتش کشیدند تا زمینه ایجاد دولت نظامی را فراهم آوردند<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۲/۳۹۰.</ref> و شب‌هنگام شریف‌امامی استعفا کرد و ازهاری به نخست‌وزیری منصوب و دولت نظامی تشکیل شد.<ref>عاقلی، تاریخ ایران، ۸۲۰؛ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۲/۳۹۵.</ref> در آن روز [[تظاهرات]] و ناآرامی گسترده‌ای در تهران و بسته‌بودن بازار تهران گزارش شده است.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۴/۸/۱۳۵۸ش.</ref> | ||
ازهاری کار خود را با تشکیل یک دولت صددرصد نظامی آغاز کرد. نخست تعدادی از افسران ارشد را به سرپرستی وزارتخانه‌های مختلف گماشت و پس از چند روز به | ازهاری کار خود را با تشکیل یک دولت صددرصد نظامی آغاز کرد. نخست تعدادی از افسران ارشد را به سرپرستی وزارتخانه‌های مختلف گماشت و پس از چند روز به تدریج وزیران غیر نظامی را برای تصدی وزارتخانه‌های مختلف انتخاب کرد و نظامیان عضو دولت را به مسئولیت‌های قبلی‌شان در [[قوای مسلح|نیروهای مسلح]] بازگرداند؛ به طوری که سرانجام تنها چند نظامی در دولت او باقی مانده بودند.<ref>سولیوان و پارسونز، خاطرات دو سفیر، ۱۷۰.</ref> اوضاع خیابان‌ها به طور موقت و تنها در نخستین روزهای استقرار دولت نظامی کمی آرام شد.<ref>سولیوان و پارسونز، خاطرات دو سفیر، ۱۷۲.</ref> | ||
[[محمدرضا پهلوی]] نیز در پانزدهم آبان ۱۳۵۷، در یک سخنرانی تلویزیونی، مردم را به آرامش فرا خواند و اعلام کرد، دولت نظامی موقتی است که به منظور برقراری حکومت قانون و ایجاد نظم روی کار آمده است. او قولِ دادن هر گونه [[آزادی]] و رفع [[ظلم]] از مردم را داد و اعتراف کرد که پیام انقلاب مردم را شنیده است و وعده [[احیاگری و اصلاح|اصلاح]] داد و از [[مرجعیت|مراجع تقلید]] درخواست کرد مردم را آرام کنند.<ref>رستمی، پهلوی‌ها، ۳/۶۰۱-۶۰۲.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|محمدرضا پهلوی}} سخنان پهلوی نشانه درماندگی و ضعف او بود که با روی کارآمدن دولت نظامی، در تعارض بود؛ زیرا هدف از تشکیل دولت نظامی، ایجاد ترس و جلوگیری از تشدید مبارزات مردم بود.<ref>زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۳۶۵.</ref> | [[محمدرضا پهلوی]] نیز در پانزدهم آبان ۱۳۵۷، در یک سخنرانی تلویزیونی، مردم را به آرامش فرا خواند و اعلام کرد، دولت نظامی موقتی است که به منظور برقراری حکومت قانون و ایجاد نظم روی کار آمده است. او قولِ دادن هر گونه [[آزادی]] و رفع [[ظلم]] از مردم را داد و اعتراف کرد که پیام انقلاب مردم را شنیده است و وعده [[احیاگری و اصلاح|اصلاح]] داد و از [[مرجعیت|مراجع تقلید]] درخواست کرد مردم را آرام کنند.<ref>رستمی، پهلوی‌ها، ۳/۶۰۱-۶۰۲.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|محمدرضا پهلوی}} سخنان پهلوی نشانه درماندگی و ضعف او بود که با روی کارآمدن دولت نظامی، در تعارض بود؛ زیرا هدف از تشکیل دولت نظامی، ایجاد ترس و جلوگیری از تشدید مبارزات مردم بود.<ref>زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد، ۳۶۵.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] در واکنش به کشتار سیزدهم آبان در [[دانشگاه]] و نیز روی کار آمدن دولت نظامی در چهاردهم آبان، در پیامی ضمن اینکه قلم را عاجز از شرح جنایات پهلوی و مصیبت‌های ملت شمرد، اقدام رژیم را در به‌کارگیری اشرار از یک‌سو و فریب تشکیل حکومت ملی از سوی دیگر، رسوایی رژیم نامید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۰۸.</ref> ایشان با ذکر هیاهوی شاه‌دوستان در خطرناک بودن موقعیت ایران و نابودی کشور در صورت کنار رفتن پهلوی، بینش سیاسی مردم ایران را در شناخت ماهیت طرح‌های خائنانه و مصلحت‌اندیشی‌های مامورین رژیم و امریکا، ستود و تاکید کرد ملتی که در عزای عزیزان خود به سوگ نشسته، طرح سازش با محمدرضا پهلوی را نمی‌پذیرد. ایشان در این پیام، بار دیگر بر هدف ملت در برکناری [[نظام سلطنتی|رژیم سلطنتی]] و سلطنت غیر قانونی پهلوی تاکید کرد و برای رسیدن به این هدف، ادامه همه ابعاد نهضت اسلامی ازجمله ادامه [[اعتصاب|اعتصابات]] و حمایت ملت از اعتصاب‌کنندگان و نیز پیوستن [[ارتش]] به [[ملت]] را ضروری شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۰۸-۳۱۰.</ref> امام‌خمینی که این زمان در [[فرانسه]] بود، همچنین در مصاحبه‌هایی اعلام کرد تغییر دولت تاثیری در نهضت عمومی ایران ندارد و دولت، نظامی یا غیر نظامی، نمی‌تواند در شکستن قیام مردم موفق شود. محمدرضا پهلوی باید برود و حکومت‌نظامی، | [[امام‌خمینی]] در واکنش به کشتار سیزدهم آبان در [[دانشگاه]] و نیز روی کار آمدن دولت نظامی در چهاردهم آبان، در پیامی ضمن اینکه قلم را عاجز از شرح جنایات پهلوی و مصیبت‌های ملت شمرد، اقدام رژیم را در به‌کارگیری اشرار از یک‌سو و فریب تشکیل حکومت ملی از سوی دیگر، رسوایی رژیم نامید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۰۸.</ref> ایشان با ذکر هیاهوی شاه‌دوستان در خطرناک بودن موقعیت ایران و نابودی کشور در صورت کنار رفتن پهلوی، بینش سیاسی مردم ایران را در شناخت ماهیت طرح‌های خائنانه و مصلحت‌اندیشی‌های مامورین رژیم و امریکا، ستود و تاکید کرد ملتی که در عزای عزیزان خود به سوگ نشسته، طرح سازش با محمدرضا پهلوی را نمی‌پذیرد. ایشان در این پیام، بار دیگر بر هدف ملت در برکناری [[نظام سلطنتی|رژیم سلطنتی]] و سلطنت غیر قانونی پهلوی تاکید کرد و برای رسیدن به این هدف، ادامه همه ابعاد نهضت اسلامی ازجمله ادامه [[اعتصاب|اعتصابات]] و حمایت ملت از اعتصاب‌کنندگان و نیز پیوستن [[ارتش]] به [[ملت]] را ضروری شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۰۸-۳۱۰.</ref> امام‌خمینی که این زمان در [[فرانسه]] بود، همچنین در مصاحبه‌هایی اعلام کرد تغییر دولت تاثیری در نهضت عمومی ایران ندارد و دولت، نظامی یا غیر نظامی، نمی‌تواند در شکستن قیام مردم موفق شود. محمدرضا پهلوی باید برود و حکومت‌نظامی، دستوپاکردنهای بی‌فایده‌ای است که مردم قطعاً با آن مقابله خواهند کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۳۱ و ۳۳۸.</ref> ایشان در شانزدهم آبان‌ماه نیز در پیامی، ضمن اینکه خود را سوگوار حوادث دانشگاه و جنایات رژیم دانست، دولت نظامی را غاصب، مخالف قانون و توطئه رژیم خواند و بار دیگر با تاکید بر هدف سرنگونی رژیم پهلوی و برپایی [[حکومت اسلامی]]، هوشیاری ملت در برابر توطئه‌ها و ادامه نهضت با همه ابعاد آن را خواستار شد. نیز با ستایش از شجاعت ملت، هیاهوی نظامی رژیم را در برابر اراده آهنین ملت، غیر قابل اعتنا خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۴۹-۳۵۱.</ref>؛ از این‌رو در حالی‌که واحدهایی از کماندوهای گارد و نیروهای ویژه آماده قدرت‌نمایی بودند، با مقابله مردم روبه‌رو شدند.<ref>بهنود، از سیدضیا تا بختیار، ۸۲۷.</ref> | ||
==اقدامات ازهاری در دوره نخست‌وزیری== | ==اقدامات ازهاری در دوره نخست‌وزیری== | ||
ازهاری پس از انتصاب به نخست‌وزیری، تمام آزادی‌هایی را که [[شریف‌امامی]] اعلام کرده بود، لغو کرد و [[مطبوعات]] نیز با سانسور شدیدی روبه‌رو و [[حکومت‌نظامی]] در سراسر کشور برقرار شد.<ref>حصاری، تاریخ فرهنگی سیاسی معاصر، ۲۶۷.</ref> وی برای برقراری آرامش در کشور، اقدام به بازداشت مسئولان گذشته از قبیل [[امیرعباس هویدا]] نخست‌وزیر پیشین، [[نعمت‌الله نصیری]] رئیس سابق ساواک، جعفرقلی صدری رئیس سابق شهربانی و دیگران کرد<ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۷۴.</ref>؛ اما امام‌خمینی در مصاحبه‌ای تاکید کرد بازداشت مهره‌های گذشته رژیم، برای فریب مردم است و از نظر ایشان و ملت، این بازداشت‌ها، ارزش و واقعیت ندارد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۳۱.</ref>؛ چنان‌که ازهاری در اقدامی دیگر اعلام کرد تصمیم دارد قانون اساسی را با [[اسلام|شریعت اسلام]] متناسب و تعدیل کند، ولی امام‌خمینی آن را [[دروغ]] دانسته، اضافه کرد اگر راست | ازهاری پس از انتصاب به نخست‌وزیری، تمام آزادی‌هایی را که [[شریف‌امامی]] اعلام کرده بود، لغو کرد و [[مطبوعات]] نیز با سانسور شدیدی روبه‌رو و [[حکومت‌نظامی]] در سراسر کشور برقرار شد.<ref>حصاری، تاریخ فرهنگی سیاسی معاصر، ۲۶۷.</ref> وی برای برقراری آرامش در کشور، اقدام به بازداشت مسئولان گذشته از قبیل [[امیرعباس هویدا]] نخست‌وزیر پیشین، [[نعمت‌الله نصیری]] رئیس سابق ساواک، جعفرقلی صدری رئیس سابق شهربانی و دیگران کرد<ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۷۴.</ref>؛ اما امام‌خمینی در مصاحبه‌ای تاکید کرد بازداشت مهره‌های گذشته رژیم، برای فریب مردم است و از نظر ایشان و ملت، این بازداشت‌ها، ارزش و واقعیت ندارد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۳۱.</ref>؛ چنان‌که ازهاری در اقدامی دیگر اعلام کرد تصمیم دارد قانون اساسی را با [[اسلام|شریعت اسلام]] متناسب و تعدیل کند، ولی امام‌خمینی آن را [[دروغ]] دانسته، اضافه کرد اگر راست می‌گویند اول چیزی که در قانون اساسی مخالف با اسلام است، سلطنت محمدرضا پهلوی و اصل رژیم سلطنتی می‌باشد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۴۵.</ref> از اقدامات دیگر ازهاری، آزادی زندانیان سیاسی، تشکیل کمیسیونی برای رسیدگی به اموال خاندان سلطنتی و تلاش برای محدودکردن مداخلات محمدرضاشاه در امور کشور بود.<ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۷۵.</ref> وی در [[مجلس سنا]] اعلام کرد از این پس تمام مسئولیت کشور بر عهده اوست و پهلوی به صورت یک سیاست‌مدار باتجربه، تنها در حد مشاوره‌دادن فعالیت خواهد کرد.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۲/۴۱۱.</ref> | ||
ازهاری که در آغاز نخست‌وزیری راهپیمایی‌ها را ممنوع کرده بود، در آذر ۱۳۵۷ مصادف با [[ماه محرم]]، ناگزیر شد راهپیمایی‌های آرام مذهبی و [[عزاداری]] در این ماه را آزاد اعلام کند.<ref>بهنود، از سیدضیا تا بختیار، ۸۲۹.</ref> با توجه به موج جدید اعتصاب‌ها و تظاهرات و | ازهاری که در آغاز نخست‌وزیری راهپیمایی‌ها را ممنوع کرده بود، در آذر ۱۳۵۷ مصادف با [[ماه محرم]]، ناگزیر شد راهپیمایی‌های آرام مذهبی و [[عزاداری]] در این ماه را آزاد اعلام کند.<ref>بهنود، از سیدضیا تا بختیار، ۸۲۹.</ref> با توجه به موج جدید اعتصاب‌ها و تظاهرات و بهرغم کشتار مردم، دولت نظامی عملاً کارآیی خود را از دست داده بود<ref>طلوعی، پدر و پسر، ۷۵۷.</ref>؛ به‌ویژه آنکه [[امام‌خمینی]] نیز در آستانه محرم، در اعلامیه‌ای مردم را به قیام عمومی علیه رژیم دعوت کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۰۱.</ref>؛ از این‌رو در ساعت نُه شب اول محرم، شعارهای گسترده‌ای با فریادهای الله اکبر، مرگ بر شاه و زنده‌باد خمینی از پشت‌بام‌ها آغاز شد. نظامیان شروع به تیراندازی هوایی کردند و به دستور ازهاری صدها تانک نیمه‌شب به خیابان‌ها آمدند و تا صبح صدای رعب‌آور ایجاد کردند.<ref>شوکراس، معمای شاه‌مات، ۷۶۱.</ref> فردای آن شب ازهاری از پشت سخنگاه مجلس ادعا کرد صداهای شب پیش، از نوارهایی بوده است که در جاهای مختلف کار گذاشته شده بود. مردم نیز در [[روز تاسوعا]] به خیابان‌ها رفتند و فریاد زدند «ازهاری بازم بگو نواره... نوار که پا نداره...».<ref>بهنود، از سیدضیا تا بختیار، ۸۳۰.</ref> [[روز عاشورا]] برابر با بیستم آذر ۱۳۵۷ نیز تظاهرات بی‌سابقه‌ای در [[تهران]] و دیگر شهرها برگزار شد<ref>طلوعی، بازیگران عصر پهلوی، ۱/۵۸۹.</ref> و در جریان این تظاهرات، پهلوی و ازهاری با بالگرد از سطح تهران بازدید کردند و متوجه وخامت اوضاع شدند.<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۵۸۹-۵۹۰.</ref> این تظاهراتِ ۵/۲ میلیون‌نفری پاسخی بود به ادعای ازهاری درباره اینکه صدای «الله اکبر» از نوار پخش شده است.<ref>شوکراس، معمای شاه‌مات، ۷۶۲.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|تاسوعا و عاشورا}} | ||
امام‌خمینی سیزدهم محرم برابر ۲۳ آذر در پیامی از مردم خواست با توجه به تاثیر همه‌پرسی تاسوعا و عاشورا که نامشروع‌بودن [[محمدرضا پهلوی]] و دولت را به جهانیان ثابت کرد، به تظاهرات خود ادامه بدهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۲۷.</ref> پس از این راهپیمایی، هیبت دولت نظامی شکست؛ به‌ویژه اینکه بانک مرکزی نیز فهرست نام ۱۷۵ تن را که نام ازهاری در صدر آن بود، منتشر و اعلام کرد که آنان میلیون‌ها دلار سرمایه ملت را از کشور خارج کرده‌اند.<ref>اقدسی، انقلاب اسلامی ایران، ۱۴۱.</ref> پس از اعلام این رسوایی، ازهاری که در صدد تجدید قوای ازدست‌رفته بود، با صدور بخشنامه‌ای در ۲۳ آذر، از همه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مسئولان درخواست کرد عوامل اخلال در نظم عمومی را به ماموران انتظامی معرفی کنند<ref>روابط عمومی، فرازهایی از تاریخ انقلاب، ۲۷۵-۲۷۶.</ref>؛ اما هر روز بیش از پیش دامنه اعتراض‌ها و اعتصاب‌ها گسترده‌تر می‌شد؛ به‌ویژه شعارهای «الله اکبر» شبانه، حکومت‌نظامی را درمانده کرد تا جایی که دیگر دولت ازهاری قادر به اداره کشور در آن شرایط بحرانی نبود<ref>مسعود انصاری، پس از سقوط، ۱۱۷.</ref>؛ از این‌رو وی در ۲۵ آذر در جلسه هیئت دولت، از طریق تمارض به ناراحتی قلبی و تظاهر به غش، سعی کرد خود را از صحنه سیاست کنار بکشد.<ref>اداره کل آرشیو، اسناد و موزه، ۳۶۹.</ref> سرانجام وی در سی‌ام آذر در جلسه‌ای که ویلیام سولیوان سفیر امریکا، حضور داشت، موضوع بیماری خود را مطرح و اعلام کرد که دیگر نمی‌تواند برای آرام‌کردن [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] کاری انجام دهد و دولت امریکا باید تدبیر دیگری بیندیشد.<ref>طلوعی، بازیگران عصر پهلوی، ۱/۵۹۰.</ref> | امام‌خمینی سیزدهم محرم برابر ۲۳ آذر در پیامی از مردم خواست با توجه به تاثیر همه‌پرسی تاسوعا و عاشورا که نامشروع‌بودن [[محمدرضا پهلوی]] و دولت را به جهانیان ثابت کرد، به تظاهرات خود ادامه بدهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۲۷.</ref> پس از این راهپیمایی، هیبت دولت نظامی شکست؛ به‌ویژه اینکه بانک مرکزی نیز فهرست نام ۱۷۵ تن را که نام ازهاری در صدر آن بود، منتشر و اعلام کرد که آنان میلیون‌ها دلار سرمایه ملت را از کشور خارج کرده‌اند.<ref>اقدسی، انقلاب اسلامی ایران، ۱۴۱.</ref> پس از اعلام این رسوایی، ازهاری که در صدد تجدید قوای ازدست‌رفته بود، با صدور بخشنامه‌ای در ۲۳ آذر، از همه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مسئولان درخواست کرد عوامل اخلال در نظم عمومی را به ماموران انتظامی معرفی کنند<ref>روابط عمومی، فرازهایی از تاریخ انقلاب، ۲۷۵-۲۷۶.</ref>؛ اما هر روز بیش از پیش دامنه اعتراض‌ها و اعتصاب‌ها گسترده‌تر می‌شد؛ به‌ویژه شعارهای «الله اکبر» شبانه، حکومت‌نظامی را درمانده کرد تا جایی که دیگر دولت ازهاری قادر به اداره کشور در آن شرایط بحرانی نبود<ref>مسعود انصاری، پس از سقوط، ۱۱۷.</ref>؛ از این‌رو وی در ۲۵ آذر در جلسه هیئت دولت، از طریق تمارض به ناراحتی قلبی و تظاهر به غش، سعی کرد خود را از صحنه سیاست کنار بکشد.<ref>اداره کل آرشیو، اسناد و موزه، ۳۶۹.</ref> سرانجام وی در سی‌ام آذر در جلسه‌ای که ویلیام سولیوان سفیر امریکا، حضور داشت، موضوع بیماری خود را مطرح و اعلام کرد که دیگر نمی‌تواند برای آرام‌کردن [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] کاری انجام دهد و دولت امریکا باید تدبیر دیگری بیندیشد.<ref>طلوعی، بازیگران عصر پهلوی، ۱/۵۹۰.</ref> | ||
ازهاری از یک طرف زیر فشار نظامی‌ها و فرماندهان افراطی ارتش قرار داشت که راه حل سرکوبگرانه را به وی ارائه می‌دادند و وی نیز طرفدار همین شیوه بود و از طرف دیگر ضعف نفس، | ازهاری از یک طرف زیر فشار نظامی‌ها و فرماندهان افراطی ارتش قرار داشت که راه حل سرکوبگرانه را به وی ارائه می‌دادند و وی نیز طرفدار همین شیوه بود و از طرف دیگر ضعف نفس، تردیدها و درماندگی‌اش بود که او را دچار تزلزل کرده بود. در این وضع وی دچار سکته قلبی شد<ref>نجمی، از سیدضیاء تا بازرگان، ۲/۱۷۹۴.</ref> و سرانجام او در دوازدهم دی ۱۳۵۷ استعفا کرد<ref>اداره کل آرشیو، اسناد و موزه، ۳۶۶.</ref> و در هجدهم دی ۱۳۵۷ به بهانه مداوا از ایران خارج شد و به امریکا رفت.<ref>عاقلی، شرح حال رجال، ۱/۹۳.</ref> وی در سال ۱۳۸۰ در ۸۹سالگی در [[امریکا]] درگذشت.<ref>سلطانی مقدم، غلامرضا ازهاری، ۱/۲۱۲.</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* اداره کل آرشیو، اسناد و موزه، اسناد و موزه، دولت‌های ایران، | * اداره کل آرشیو، اسناد و موزه، اسناد و موزه، دولت‌های ایران، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ش. | ||
* اقدسی، مجیدرضا، انقلاب اسلامی ایران از دی ۱۳۵۶ تا بهمن ۱۳۵۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش. | * اقدسی، مجیدرضا، انقلاب اسلامی ایران از دی ۱۳۵۶ تا بهمن ۱۳۵۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش. | ||
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | ||
* بهنود، مسعود، از سیدضیا تا بختیار، دولت‌های ایران از سوم اسفند ۱۲۹۹ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، تهران، جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۶۸ش. | * بهنود، مسعود، از سیدضیا تا بختیار، دولت‌های ایران از سوم اسفند ۱۲۹۹ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، تهران، جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۶۸ش. | ||
* پورنجفی، قاسم، مفسدین فی الارض، | * پورنجفی، قاسم، مفسدین فی الارض، تهران، بام، چاپ اول، ۱۳۵۸ش. | ||
* حصاری، علی‌اکبر، تاریخ فرهنگی سیاسی معاصر، قم، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، چاپ سوم، ۱۳۸۵ش. | * حصاری، علی‌اکبر، تاریخ فرهنگی سیاسی معاصر، قم، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، چاپ سوم، ۱۳۸۵ش. | ||
* رستمی، فرهاد، پهلوی‌ها، تهران، تاریخ معاصر ایران، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش. | * رستمی، فرهاد، پهلوی‌ها، تهران، تاریخ معاصر ایران، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش. | ||