|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| حکمت معنوی (کتاب)
| | انسان شناسی فلسفی در اندیشه امام خمینی (کتاب) |
| شناسه: «حکمت معنوی (درآمدی بر اندیشه فلسفی امام خمینی)» کتابی به قلم حجت الاسلام والمسلمین باقر صاحبی است که به تبیین جامع فلسفه امام خمینی پرداخته‌است. این کتاب در سال ۱۴۰۱ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده‌است. | | شناسه: «انسان شناسی فلسفی در اندیشه امام خمینی» کتابی به قلم دکتر حسن پناهی آزاد است که به تبیین و سامان‌دهی آراء انسان شناسی امام خمینی می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده است. |
| مؤلف: | | مؤلف: |
| باقر صاحبی، متولد ۱۳۵۶ش، استاد سطوح عالیه قم، متخصص فلسفه و عرفان، دارای آثار فراوان از جمله کتاب اوج معرفت، الهادیه و قریب ۶۸ مقاله علمی پژوهشی و تخصصی می‌باشد. کتاب حاضر «حکمت معنوی» به قلم ایشان می‌باشد.
| | حسن پناهی آزاد، متولد ۱۳۵۳ش، دکترای رشته مبانی نظری اسلامی دانشگاه معارف اسلامی و عضو علمی-پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده که «انسان شناسی فلسفی در اندیشه امام خمینی (س)» از آن جمله است. |
| محتوا و ساختار: | | محتوا و ساختار: |
| این کتاب حاضر جامع‌ترین و کامل‌ترین کتاب در زمینه معرفی فلسفه امام خمینی می‌باشد. در این پژوهش آمده؛ امام خمینی پس از بهره بردن از محضر اساتید بزرگ فلسفه، با استفاده از میراث فلاسفه پیشین و با بهره‌گیری از مبانی خاص فلسفی خود، دست به اقدامات علمی و عملی گسترده زد تا شریعت و دین را با ابعاد معرفتی آن در سطح مختلف فردی و اجتماعی معرفی کند. ایشان به شرح حکمت متعالیه پرداخت و بنا داشت با آمیختن دین، فلسفه و عرفان، بسیاری از مشکلات مطرح در عرصه فلسفه را حلّ کند (باقر صاحبی، حکمت معنوی، مقدمه). بدین جهت جست‌وجوی بنیان‌های فلسفی و معرفتی در آثار امام و کشف نظام هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی وی از ضروریات شناخت هرچه بهتر دقایق فلسفه است. | | با توجه به اهمیت شناخت انسان، انسان شناسی فلسفی در نگاه امام خمینی از اهمیتی بالا برخوردار است؛ زیرا این قسم از انسان شناسی از قواعد و اصول کلی عقل بهره‌برداری می‌کند و نتایج کلی می‌دهد (حسن پناهی آزاد، انسان شناسی فلسفی در اندیشه امام خمینی، ص۱۲). در این کتاب به انسان شناسی فلسفی در اندیشه امام خمینی پرداخته شده؛ البته انسان شناسی فلسفی حضرت امام به موازات انسان شناسی حکمت متعالیه می‌باشد؛ امّا در برخی مسائل امام نظر ملاصدرا را مورد دقت، بازخوانی و گاه نقد کرده است که منجر به تولید مسئله یا نظر جدید و متفاوتی شده است (حسن پناهی آزاد، انسان شناسی فلسفی، مقدمه)؛ از این رو این کتاب کوشیده است مسائل انسان شناسی فلسفی را از متن و آثار امام استخراج و در قالبی منظم و منسجم ارائه کند و به نمودار ساختن نظام و ساختار انسان شناسی فلسفی از دیدگاه امام خمینی بیانجامد همچنین توانایی مقابله با مکاتب مختلف انسان شناسی غربی و غیر اسلامی را نشان می‌دهد (حسن پناهی آزاد، انسان شناسی فلسفی، ص۷)؛ البته در موارد لزوم، به نظرات دیگر فلاسفه نیز اشاره شده تا پیشینه و مقدمات مسئله مورد بحث، فراهم آید. |
| در پژوهش حاضر برای نشان دادن ابعاد و زوایای فلسفه امام خمینی به جای آنکه از بیرون به فلسفه او نگریسته و با فلسفه پیشینیان مقایسه و دربارهٔ آن داوری شود، وارد متن فلسفه وی شده و با بررسی دقیق محتوای آن مجموعه مباحث فلسفی امام را در موضوعات گوناگون طبقه‌بندی کرده و دربارهٔ هر موضوع و مسئله فلسفی، دیدگاه‌های ایشان و نیز دیدگاه‌های دیگر حکما به دقت بررسی و تحلیل می‌کند (باقر صاحبی، حکمت معنوی، مقدمه).
| | از ویژگی‌های این اثر حاضر آن است که در بیان تطبیق و مقایسه نیست و تنها درصد ارائه سازمان‌یافته مبحث در اندیشه امام می‌باشد. در این پژوهش آمده که آراء و نقدهای امام بر فلاسفه پیشین نشانگر عمق و دقت ایشان در مباحث علمی است، محوریت بحث و مراجعه این کتاب بر کتاب «تقریرات فلسفه امام خمینی» می‌باشد همچنین مباحث و مسائل مورد بحث در این کتاب نیز محدود به محور نقص و قوای نفس می‌باشد. |
| پژوهش حاضر از چند جهت مهم و ضروری به نظر می‌رسد:
| | در کتاب حاضر آمده که امام خمینی همسو با حکمت متعالیه قید «کمال اول» را برای تعریف نفس لحاظ کرده و آن را تعریف حقیقی دانسته است (امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۵۹۴؛ حسن پناهی آزاد، انسان شناسی فلسفی، ص۶۸-۶۹). در نظام فلسفی امام خمینی که مبتنی بر عوالم و وجود مراتب اشتدادی است، نفس دارای مراتبی چون تجرد خیالی و عقلی است (امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۲، ص۵۷۹؛ حسن پناهی آزاد، انسان شناسی فلسفی، ص۱۴۱-۱۴۵). |
| # امام خمینی اشکالاتی را که گاهی در فلسفه اسلامی مطرح می‌شود، با توجه به مبانی حکمت متعالیه و رویکرد ناب عرفانی پاسخ داده‌است.
| | این کتاب از یک مقدمه و سه فصل سامان یافته است. |
| # ایشان فلسفه ملاصدرا را با رویکرد عرفانی تفسیر کرده‌است که در نتیجه فلسفه امام را می‌توان تلفیقی هماهنگ میان حکمت متعالیه و عرفان به‌شمار آورد.
| | فصل اول درباره کلیات نظیر اهمیت انسان شناسی و پیشینه انسان شناسی می‌باشد. |
| # در این پژوهش تلاش شده مبانی، مقدمات و مؤلفه‌های مؤثر در فهم مبانی فلسفه امام به نحو روشن تبیین شود.
| | فصل دوم درباره نفس و تاریخچه آن، تعریف نفس، اقسام آن، روح و نفس، حدودث نفس، هویت نفس، قوای نفس، نفس و بدن و نفس پس از مرگ است. |
| # این تحقیق حاضر، برای استادان متخصص و صاحب نظر در فلسفه و همچنین برای راهنمایی کسانی که می‌خواهند به مبانی فلسفی امام خمینی آشنایی داشته باشند فوق‌العاده اهمیت دارد.
| | فصل سوم درباره عقل، معنای آن، اقسام عقل، درجات عقل عملی، عقل فعال، نقد منکرین اتحاد نفس با عقل فعال و نیاز عقل به شریعت می‌باشد. |
| در این کتاب به ویژگی‌های روش امام در دانش فلسفه اشاره شده‌است؛ از جمله این ویژگی‌ها عبارتند از: | |
| ۱. پرهیز از تقلید و تلاش در جهت فلسفه‌ورزی (رضا لک‌زایی، روش‌شناسی شارحان حکمت متعالیه، ص ۵۶)
| |
| ۲. توجه به قرآن و حدیث
| |
| ۳. عدم تعبد مقلدانه در مسائل فلسفی و اعتقادی (امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج ۱، ص ۱۱۵)
| |
| ۴. حفظ حدود علوم (امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج ۲، ص ۳۰۰)
| |
| ۵. توصیف و گزارش همراه با نقد و داوری آراء فلسفی
| |
| در این اثر مبانی و اصول فلسفی امام خمینی و نقش و مسائل آن در روش‌شناسی و مباحث کلان هستی‌شناسی، خداشناسی، انسان‌شناسی و معادشناسی تحلیل و بررسی شده‌است.
| |
| مطالب این کتاب به‌طور کلی از یک مقدمه و هفت بخش و چندین فصل تنظیم شده‌است:
| |
| بخش اول این نوشتار دربارهٔ کلیات است که دارای سه فصل می‌باشد.
| |
| بخش دوم این پژوهش به هستی‌شناسی اختصاص دارد که دارای پنج فصل می‌باشد و به مسائلی چون وجود، ماهیت، اصالت وجود، تشکیک در وجود و وجود رابط پرداخته‌است.
| |
| بخش سوم، به جهان‌شناسی اختصاص دارد و دارای پنج فصل است.
| |
| بخش چهارم به معرفت‌شناسی پرداخته که دارای سه فصل است و دربارهٔ حقیقت علم، مراتب ادراک و بحث اتحاد عاقل و معقول می‌باشد.
| |
| بخش پنجم به مبحث خداشناسی و براهین آن پرداخته و دارای چهار فصل است.
| |
| بخش ششم، بحث نفس‌شناسی است که دارای پنج فصل است
| |
| و بخش هفتم به معادشناسی اختصاص دارد و شامل مباحثی چون تناسخ، مرگ، برزخ، حشر، تجسم اعمال و بهشت و جهنم می‌باشد. این بخش دارای هشت فصل است. | |
| وضعیت نشر: | | وضعیت نشر: |
| چاپ اول این کتاب در سال ۱۴۰۱ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س))، منتشر شده‌است. | | چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده است. |
| | |
| منابع: | | منابع: |
| ۱. صاحبی، باقر، حکمت معنوی (درآمدی بر اندیشه فلسفی امام خمینی)، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۴۰۱ش.
| | 1. پناهی آزاد، حسن، انسان شناسی فلسفی در اندیشه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش. |
| ۲. لک‌زایی، رضا، روش‌شناسی شارحان حکمت متعالیه، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س))، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
| | 2. امام خمینی، سید روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. |
| ۳. امام خمینی، سید روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
| |
