عبدالکریم حق‌شناس: تفاوت میان نسخه‌ها

عبدالکریم حق‌شناس تهرانی در سال ۱۲۹۸ش در تهران به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی را در تهران گذراند و سپس وارد دبیرستان دارالفنون تهران شد<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۹-۱۱.</ref> هم‌زمان به فراگیری زبان‌های خارجی پرداخت و افزون بر زبان عربی، به زبان‌های انگلیسی و فرانسه نیز مسلط شد<ref>قنبریان، در محضر حضرت آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۱.</ref> در سال آخر متوسطه، تحصیل در دبیرستان را رها کرد و در یکی از حجره‌های مسجد جامع تهران ساکن شد و به تحصیل علوم حوزوی پرداخت. هم‌زمان کارپردازی یکی از تاجران بازار تهران را بر عهده گرفت<ref>«مردی که رویاهایش صادق بود»، ص۷۱.</ref>

عبدالکریم حق‌شناس اعزام به خدمت سربازی را کمک به ظلم می‌دانست بنابراین با تغییر نام و نام‌خانوادگی خود از کریم صفاکیش به عبدالکریم حق‌شناس، از رفتن به سربازی خودداری کرد<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۱۴.</ref> و به تحصیل دروس حوزوی در تهران ادامه داد. او بخشی از مقدمات را نزد شیخ محمدحسین زاهد، سیدعلی حائری معروف به مفسر و عبدالعلی تهرانی خواند. سپس در درس سطح آیت‌الله محمدرضا تنکابنی شرکت کرد. مدتی هم از درس اخلاق ابراهیم امامزاده زیدی بهره‌مند شد. هم‌زمان از درس عرفان و نیز منظومه آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی استفاده می‌کرد و بخش دیگری از دروس عقلی را نزد میرزا مهدی آشتیانی فراگرفت. در سال ۱۳۱۸ ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی به قم رفت و در مدرسه دارالشفا که زیر نظر شهید محمد صدوقی قرار داشت، مقیم شد.<ref>«وداع با معلم اخلاق (گزارشی از زندگی مرحوم آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس)»، ص۱۱۹؛ «مردی که رویاهایش صادق بود»، ص۷۱.</ref> صدوقی به او اعتماد کامل داشت و کلید مدرسه را به وی سپرد. وی در قم بخش دیگری از دروس سطح را نزد شیخ مهدی امیرکلاهی تکمیل کرد<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۱۱۵.</ref> و سپس در دروس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری شرکت کرد و آن دروس را تقریر نمود. آنگاه از درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری بهره برد<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۴۲۹.</ref> همچنین در درس فلسفه امام‌خمینی (اسفار ملاصدرا) شرکت کرد<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۱۲۵.</ref> و هم‌زمان در درس اخلاق امام‌خمینی هم شرکت می‌جست<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۱۲۵؛ قنبریان، در محضر حضرت آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۱؛ سرگذشت‌های ویژه...، ج۵، ص۴۵.</ref> مناسبات او با امام‌خمینی از استاد ـ شاگردی فراتر رفت و وی در برخی از سفرها، امام‌خمینی را همراهی می‌کرد <ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> درباره حضور او در درس فلسفه و اخلاق امام‌خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که تا سال ۱۳۲۳ ش از آن دروس بهره می‌برده است. در آن دوره که آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی در شهر بروجرد مقیم بود، همراه با مرتضی مطهری به بروجرد رفت و از درس خارج فقه آن مرجع بهره برد. پس از استقرار آیت‌الله بروجردی در قم در سال ۱۳۲۴ش در درس آن مرجع شرکت کرد <ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۱۶-۱۷؛ «مردی که رویاهایش صادق بود»، ص۷۱.</ref> همچنین در یکی از سفرهایش به عراق، با آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی به بحث درباره طهارت و نجاست اهل کتاب پرداخت و پس از آن بحث‌ها آیت‌الله خویی بر اجتهاد او اذعان کرد <ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۱۸-۱۹.</ref>

حق‌شناس تهرانی که از آیات خویی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، شیخ عبدالنبی عراقی، شیخ محمدعلی شاه‌آبادی<ref>قنبریان، در محضر حضرت آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۱.</ref> و سیداحمد زنجانی اجازه اجتهاد دریافت کرده بود،<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۱۸؛ «مردی که رویاهایش صادق بود»، ص۷۱.</ref> در سال ۱۳۳۱ش و پس از درگذشت شیخ محمدحسین زاهد، امام جماعت مسجد امین‌الدوله تهران، با درخواست جمعی از اهالی برای تصدی امامت جماعت آن مسجد روبرو شد. او بر ادامه تحصیل در قم تمایل داشت،<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۴۲۹؛ قنبریان، در محضر حضرت آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۱.</ref> ولی وقتی امام‌خمینی در جریان دعوت مردم قرار گرفت، خواستار اجابت این دعوت شد و از آیت‌الله بروجردی خواست حکمی دراین‌باره صادر کند؛ بنابراین حق‌شناس با درخواست مردم تهران و با توصیه امام‌خمینی و حکم آیت‌الله بروجردی به تهران رفت<ref>پابه‌پای آفتاب، ج ۴، ۱۳۹۰، ص۳۳.</ref> و امامت مسجد امین‌الدوله را بر عهده گرفت. او در آن مسجد به اقامه نماز جماعت و ایراد سخنرانی‌های اخلاقی می‌پرداخت و هم‌زمان تدریس هم می‌کرد<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۰.</ref> سپس تدریس در مدرسه فیلسوف‌الدوله و سپهسالار قدیم (شهید بهشتی فعلی) را آغاز کرد <ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۴۲۹؛ قنبریان، در محضر حضرت آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۲.</ref> و مدتی هم ریاست مدرسه فیلسوف‌الدوله و سپهسالار قدیم را بر عهده داشت <ref>«مردی که رویاهایش صادق بود»، ص۷۱.</ref>

عبدالکریم حق‌شناس از مروجان امام‌خمینی در تهران بود و بسیاری از جوانان بازار تهران از طریق او با امام‌خمینی آشنا شدند،<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۱.</ref> چراکه از نظر جوانان، او نمونه‌ای از آموزش و عمل و شخصیت اخلاقی امام‌خمینی بود<ref> امام‌خمینی و هیئت‌های دینی مبارز، ص۱۷۶.</ref> وی در تربیت نیروهای جوان و راهنمایی و سازمان‌دهی جوانان تهران نقش داشت<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۴۲۹.</ref> و با هدایت و راهنمایی‌های او، «هیئت موید» توسط جمعی از جوانان تهران تأسیس شد و این هیئت، نقطه آغاز شکل‌گیری هیئت‌های مذهبی در بازار تهران بود که در سال ۱۳۴۱ ش ذیل عنوان هیئت‌های موتلفه اسلامی، متحد شدند<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۱۷۹-۱۸۲.</ref> امام‌خمینی نیز در نامه‌ای که به سیداحمد خمینی در تهران نوشت از وی به‌عنوان یکی از افراد مورد اعتماد خود در تهران نام برد<ref> شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۷، ص۳۶۵.</ref> بر اساس نامه‌های امام‌خمینی، وی از سال ۱۳۴۹ ش از روحانیان طراز اول تهران بود که به ترویج امام‌خمینی و آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی می‌پرداخت<ref>یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۹، ص۲۴۵.</ref> با استناد به صحیفه امام می‌توان گفت که او از سال ۱۳۵۳ش، از وکلای شرعی امام‌خمینی در تهران بوده و در ارسال وجوهات شرعی به ایشان نقش داشته است<ref>صحیفه امام، ج۳، ص۶۳ و ۶۷ و ۱۲۳.</ref> به همین سبب ساواک در دی ۱۳۵۳ش، از او به‌عنوان یکی از افرادی که در ارسال وجوهات شرعیه به امام‌خمینی نقش دارد نام برد <ref>یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۹، ص۴۵۳، ۴۶۷، ۴۶۹؛ سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد ساواک، ج۱۵، ص۴۷.</ref> حق‌شناس در سال ۱۳۵۵ ش اجازه‌ای از امام‌خمینی درخواست کرده بود و ایشان در نامه‌ای به سیدمرتضی پسندیده، خواستار تأیید آن اجازه شد<ref>سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد ساواک، ص۱۷۸ و ۱۸۳.</ref> حق‌شناس پس از رحلت سیدمصطفی خمینی همراه با روحانیون مبارز تهران با صدور اعلامیه‌ای، مردم را برای شرکت در مجلس ختمی به آن مناسبت در مسجد جامع تهران دعوت کردند<ref>دوانی، ج۶، ص۵۲۰ ـ ۵۲۱؛آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ص۳۶۷.</ref> در آن سال‌ها دانشجویان با حضور در مسجد امین‌الدوله، از بحث‌های او استفاده می‌کردند.

او پس از پیروزی انقلاب اسلامی مدتی به اقامه نماز جماعت و سخنرانی در مسجد دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران پرداخت<ref>«آیت حق»، ص۲۰.</ref> سپس به تدریس دروس فقه و نیز فلسفه (منظومه ملاهادی سبزواری) در مدرسه شهید بهشتی (سپهسالار قدیم) ادامه داد و هم‌زمان به اقامه نماز جماعت در مسجد امین‌الدوله می‌پرداخت<ref>پابه‌پای آفتاب، ج۴، ص۳۴.</ref> رساله‌ای در ارث زوجه؛ تقریرات درس خارج فقه مرحوم آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری؛ تقریرات دروس خارج اصول آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری؛ تقریرات دروس خارج فقه و اصول آیت‌الله بروجردی؛<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۴۲۹؛ «گزارشی از زندگی مرحوم آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس»، ص۱۱۹؛ قنبریان، در محضر حضرت آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۲.</ref> ز ملک تا ملکوت (مجموعه درس‌های اخلاقی در سه جلد)؛ چند جمله برای دل تو داداش جون، رهنمای سلوک /عبدالکریم حق‌شناس؛ گزیده‌ای از سخنان، منهاج الکریم؛ و مجموعه دست‌نوشته‌های عرفانی و اخلاقی از تألیفات اوست.

عبدالکریم حق‌شناس پس از یک دوره بیماری، در اول مرداد ۱۳۸۶ در بیمارستان پارسیان تهران از دنیا رفت<ref> یادنامه عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، ص۲۴.</ref> و پیکرش در دوم مرداد ماه سال ۱۳۸۶ از مسجد ارگ تهران به سوی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) تشییع و در همان مکان مقدس به خاک سپرده شد<ref>«مردی که رویاهایش صادق بود»، ص۷۱.</ref>

* امام‌خمینی، صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.