خانواده: تفاوت میان نسخه‌ها

خانواده (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۱۹:۵۲

۱۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ آذر ۱۴۰۱

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Shams

Image-reviewer، دیوان‌سالاران، emailconfirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران

۲۱٬۳۲۴

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-خانواده، نخستین و کوچک‌ترین نهاد اجتماعی.
+'''خانواده'''، نخستین و کوچک‌ترین نهاد اجتماعی.
 == تعریف==
 خانواده به معنای دودمان، تبار، اهل خانه، خاندان و اهل بیت آمده است<ref>دهخدا، ۶/۸۲۹۲؛ عمید، ۵۴۲.</ref>. خانواده، کوچک‌ترین سازمان اجتماعی است که شامل پدر و مادر، فرزندان و گاه خویشان نزدیک از قبیل پدربزرگ، مادربزرگ، عروس یا داماد می‌شود<ref>انوری، ۴/۲۶۶۵.</ref>. در تعریف حقوقی خانواده می‌توان گفت خانواده گروهی است که به دلیل قرابت یا زوجیت (سببی و نسبی)، همبستگی حقوقی و اجتماعی یافته‌اند<ref>کاتوزیان، ۱/۷ ـ ۱۰.</ref>.
-پیشینه: تشکیل خانواده مرحله مهمی از زندگی فرد و کنش متقابل مرد و زنی است که برخی شرایط قانونی را تحقق بخشیده‌اند<ref>منصور، مجموعه قوانین، ۴۳ ـ ۴۴.</ref>. همه جامعه‌شناسان، بر اهمیت خانواده در حیات اجتماعی، به عنوان واحدی اجتماعی با ابعاد گوناگون زیستی، اقتصادی، حقوقی، روانی و جامعه‌شناختی تأکید دارند. در واقع خانواده نمادی است که مانند آینه، عناصر اصلی جامعه و انعکاسی از نابسامانی‌های اجتماعی را در خود دارد و خود نیز از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر جامعه است و هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند به سلامت برسد مگر با داشتن خانواده‌های سالم<ref>ساروخانی، ۱۳۶.</ref>.
+==پیشینه==
+تشکیل خانواده مرحله مهمی از زندگی فرد و کنش متقابل مرد و زنی است که برخی شرایط قانونی را تحقق بخشیده‌اند<ref>منصور، مجموعه قوانین، ۴۳ ـ ۴۴.</ref>. همه جامعه‌شناسان، بر اهمیت خانواده در حیات اجتماعی، به عنوان واحدی اجتماعی با ابعاد گوناگون زیستی، اقتصادی، حقوقی، روانی و جامعه‌شناختی تأکید دارند. در واقع خانواده نمادی است که مانند آینه، عناصر اصلی جامعه و انعکاسی از نابسامانی‌های اجتماعی را در خود دارد و خود نیز از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر [[جامعه]] است و هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند به سلامت برسد مگر با داشتن خانواده‌های سالم<ref>ساروخانی، ۱۳۶.</ref>.
 براساس متون دینی، حضرت آدم(ع) و حضرت حوا(س)، نخستین خانواده هسته‌ای روی زمین را شکل دادند<ref>استادی و سالاری‌فر، ۴۶.</ref>. نهاد خانواده در طول تاریخ، فراز و نشیب بسیاری پشت سر گذاشته است. با وجودی که در بیشتر دوران‌ها بنا به دلایل مختلف ازجمله شرایط جسمی و مسائل اقتصادی، محور خانواده‌ها مردان بوده‌اند یا به عبارت دیگر «مردسالاری» در خانواده‌ها دیده می‌شود، در نگاشته‌های تاریخی وجود خانواده‌های اولیه با محوریت زنان نیز ثبت شده که از آنها با عنوان «مادرسالار» یاد می‌شود. در این خانواده‌ها مادران ستون اصلی خانواده بودند و رهبری در امور اقتصادی، آیینی و جادویی به آنان تعلق داشته است<ref>رید، ۴۷.</ref>.
@@ خط ۱۳: / خط ۱۴: @@
 در آیات قرآن کریم و ادبیات صدر اسلام، واژه‌های مختلفی بر مفهوم ساختار خانوادگی دلالت می‌کنند؛ چنان‌که با در نظر گرفتن تفاوت‌های معنایی آنها، شاید بتوان صورت‌های مختلف خانواده از خانواده هسته‌ای تا گسترده‌ترین شکل خانواده را در میان آنها یافت؛ به عنوان نمونه در آیات قرآن، یکی از معانی «آل»، خاندان است که گویا شامل خاندان بسیار گسترده و همه فرزندان و نسل می‌شود (نساء، ۵۴) و واژه‌هایی چون اهل<ref>قصص، ۲۹؛ عنکبوت، ۳۲؛ نساء، ۹۲؛ راغب، ۹۶.</ref> و بیت<ref>هود، ۷۳؛ احزاب، ۳۳؛ راغب، ۱۵۱ ـ ۱۵۲.</ref> به خانواده در مقیاسی کوچک‌تر اشاره دارد.
-خانواده از نگاه اسلامی نهادی است که بر مبنای پیوند شرعی مرد و زن شکل می‌گیرد، ساماندهی آن بر پایه محبت است و باید با در نظر گرفتن حقوق والدین و خویشاوندان، در جهت بقا، تربیت نسل بشر و تأمین نیازهای معنوی و مادی، ایجاد شود<ref>مجلسی، ۱۷/۲۵۹.</ref>. ازدواج، که آیاتی از قرآن کریم، آن را امری تکوینی می‌داند<ref>نبأ، ۸؛ روم، ۲۱؛ فاطر، ۱۱؛ شوری، ۱۱.</ref>، پیمانی است محکم<ref>نساء، ۲۱.</ref>، بلکه محکم‌ترین قراردادی است که از دوستی شدید و محبت متقابل بین زن و شوهر ناشی می‌شود<ref>روم، ۲۱.</ref> و برای این قرارداد، شرایط ویژه‌ای نیز ذکر شده است<ref>نجفی، ۲۹/ ۵ ـ ۸.</ref>. تأکید قرآن بر تشکیل خانواده از طریق ازدواج، با هدف ادامه نسل<ref>شوری، ۱۱.</ref> و تأمین نیازهای عاطفی و غریزی<ref>روم، ۲۱.</ref> است. قرآن زن و شوهر را پوشاننده نواقص و عیوب و مَحرم اسرار هم می‌داند<ref>بقره، ۱۸۷.</ref> و مردم را به تشکیل خانواده بر اساس ایمان دعوت می‌کند<ref>بقره، ۲۲۱؛ نور، ۳ و ۳۲.</ref>. روایات اسلامی نیز تولید و تربیت نسل مؤمن را از ارزشمندترین کارها معرفی می‌کنند<ref>حر عاملی، ۲۰/۱۴.</ref>؛ همچنان‌که شوهرداری را هم‌ردیف جهاد مجاهدان<ref>کلینی، ۵/۹.</ref> و تلاش مرد برای تأمین هزینه زندگی را همسان جهاد و قتال با دشمنان دین<ref>همان، ۵/۸۸.</ref> بر می‌شمرند (← مقاله ازدواج). در روایات، کانون خانواده محبوب‌ترین کانون نزد خداوند است<ref>حر عاملی، ۲۰/۱۴؛ مجلسی، ۱۰۰/۲۲۲.</ref> و ازدواج، سنت رسول‌الله(ص) (حر عاملی، ۲۰/۱۵) و مایه احراز نصف دین<ref>مجلسی، ۱۰۳/۲۰۲.</ref> معرفی شده است. بنابراین روایات، خانواده سهم بسزایی در تربیت فرزندان در پیش، هنگام و پس از تولد دارد<ref>کلینی، ۶/۱۷ ـ ۵۱؛ صدوق، ۳/۴۸۱؛ طبرسی، ۲۲۲.</ref>.
+خانواده از نگاه اسلامی نهادی است که بر مبنای پیوند شرعی مرد و [[زن]] شکل می‌گیرد، ساماندهی آن بر پایه محبت است و باید با در نظر گرفتن حقوق والدین و خویشاوندان، در جهت بقا، تربیت نسل بشر و تأمین نیازهای معنوی و مادی، ایجاد شود<ref>مجلسی، ۱۷/۲۵۹.</ref>. ازدواج، که آیاتی از قرآن کریم، آن را امری تکوینی می‌داند<ref>نبأ، ۸؛ روم، ۲۱؛ فاطر، ۱۱؛ شوری، ۱۱.</ref>، پیمانی است محکم<ref>نساء، ۲۱.</ref>، بلکه محکم‌ترین قراردادی است که از دوستی شدید و محبت متقابل بین زن و شوهر ناشی می‌شود<ref>روم، ۲۱.</ref> و برای این قرارداد، شرایط ویژه‌ای نیز ذکر شده است<ref>نجفی، ۲۹/ ۵ ـ ۸.</ref>. تأکید قرآن بر تشکیل خانواده از طریق ازدواج، با هدف ادامه نسل<ref>شوری، ۱۱.</ref> و تأمین نیازهای عاطفی و غریزی<ref>روم، ۲۱.</ref> است. قرآن زن و شوهر را پوشاننده نواقص و عیوب و مَحرم اسرار هم می‌داند<ref>بقره، ۱۸۷.</ref> و مردم را به تشکیل خانواده بر اساس ایمان دعوت می‌کند<ref>بقره، ۲۲۱؛ نور، ۳ و ۳۲.</ref>. روایات اسلامی نیز تولید و تربیت نسل مؤمن را از ارزشمندترین کارها معرفی می‌کنند<ref>حر عاملی، ۲۰/۱۴.</ref>؛ همچنان‌که شوهرداری را هم‌ردیف جهاد مجاهدان<ref>کلینی، ۵/۹.</ref> و تلاش مرد برای تأمین هزینه زندگی را همسان جهاد و قتال با دشمنان دین<ref>همان، ۵/۸۸.</ref> بر می‌شمرند (← مقاله ازدواج). در روایات، کانون خانواده محبوب‌ترین کانون نزد خداوند است<ref>حر عاملی، ۲۰/۱۴؛ مجلسی، ۱۰۰/۲۲۲.</ref> و ازدواج، سنت رسول‌الله(ص) (حر عاملی، ۲۰/۱۵) و مایه احراز نصف دین<ref>مجلسی، ۱۰۳/۲۰۲.</ref> معرفی شده است. بنابراین روایات، خانواده سهم بسزایی در تربیت فرزندان در پیش، هنگام و پس از تولد دارد<ref>کلینی، ۶/۱۷ ـ ۵۱؛ صدوق، ۳/۴۸۱؛ طبرسی، ۲۲۲.</ref>.
 از نگاه امام‌خمینی تربیت و پرورش انسان‌ها بزرگ‌ترین مسئله و هدف بعثت انبیا(ع) به شمار می‌رود<ref>صحیفه، ۱۴/۷.</ref> و در این زمینه بیشترین نقش از آنِ خانواده است<ref>همان، ۷/۱۶۲ و ۸/۳۶۳.</ref>؛ زیرا خانواده مبدأ اصلی تربیت انسان‌ها (همان، ۸/۳۶۳) و زیربنای مسئولیت‌ها و ساختن فرزندان سالم است (همان، ۱۵/۲۴۵)؛ بنابراین این نهاد نقش مهمی در سلامت جامعه دارد و مبدأ اصلاحات یا فسادهای جوامع به شمار می‌رود<ref>همان، ۷/۵۰۴.</ref> و اگر خانواده‌ها (از نظر اخلاقی) متزلزل شوند، بنیان جامعه متزلزل خواهد شد<ref>همان، ۲۱/۴۸۵.</ref>. امام‌خمینی معتقد بود قوانین بشری تنها بُعد مادی را در تدوین قوانین خانواده در نظر گرفته‌اند<ref>همان، ۶/۴۱ ـ ۴۲.</ref>؛ در صورتی که اسلام به انسان‌سازی و تشکیل خانواده توجه ویژه دارد و هدف، تبدیل افراد به انسانی الهی است<ref>همان، ۵/۳۲۷ ـ ۳۲۸ و ۶/۴۱ ـ ۴۲.</ref>؛ از همین‌رو درباره ابعاد مادی و معنوی آن برنامه ارائه کرده است<ref>همان، ۶/۲۰۰ ـ ۲۰۱.</ref>. ایشان تأکید می‌کرد اصلاح جامعه بدون مهیاکردن زمینه تربیتیِ مناسب برای پرورش نسلی خودساخته و خداجو امکان‌پذیر نیست<ref>همان، ۸/۹۱ ـ ۹۲.</ref> و خانواده محلی برای تربیت انسان است و در نظر اسلام هم اهمیت ویژه‌ای دارد<ref>همان، ۹/۴۵۷.</ref>. از نظر ایشان خانواده باید مانند مدرسه باشد و پدران و مادران، معلمان این مدرسه، تا با آموزش احکام اسلام و تهذیب اخلاق نونهالان، به تربیت صحیح جوانانی همت گمارند که مقدرات آینده کشور و ملت به دست آنهاست<ref>همان، ۷/۱۶۲.</ref>.