|
|
(۶۵۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| '''خودباوری'''، اعتماد به نفس و باور به توانمندیهای فردی و جمعی برای بهبود وضع اجتماع. | | '''روز جمهوری اسلامی'''، روز اعلام رسمی [[جمهوری اسلامی|نظام جمهوری اسلامی ایران]] در پی همهپرسی، دوازدهم فروردین ۱۳۵۸. |
| ==مفهومشناسی== | | ==مفهومشناسی== |
| خودباوری، به اعتماد و باور فرد به تواناییها و مهارتهای خود برای انجام موفق کارها و وظایف فردی و اجتماعی گفته میشود<ref>قلیپور و پیراننژاد، بررسی اثرهای عدالت در ایجاد و ارتقای خودباوری در نهادهای آموزشی، ۳۵۸.</ref> و شامل ارزشیابی مثبت فرد از ویژگیهای خود و اجتماع پیرامون خود میگردد<ref>رجایی، نقش خودباوری در نهضت تولید علم و جنبش نرمافزاری و آزاداندیشی، ۱۳۵.</ref> و در دو بعد فردی و اجتماعی قابل بررسی است.
| | جمهوری در فرهنگ سیاسی به حکومتی گفته میشود که زمامدار آن با رأی مستقیم یا غیر مستقیم [[مردم]] انتخاب شود و توارث در آن دخالتی نداشته باشد و مدت زمامداری نیز محدود باشد.<ref>علیبابایی، فرهنگ سیاسی آرش، ۲۱۲.</ref> [[امامخمینی]] نیز واژه «جمهوری» را به همین معنا به کار بردهاست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴/۴۷۹.</ref> جمهوریت به پذیرش حق مردم در انتخاب نوع نظام سیاسی اشاره دارد و قالب حکومت مورد نظر امامخمینی را تشکیل میدهد<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳/۵۱۴.</ref> و جمهوری اسلامی مقید به آرای عمومی و حضور و نظارت دایمی مردم بر عملکرد کارگزاران نظام است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳/۵۱۴ و ۸/۵ ـ ۶.</ref> اسلامیت و تقید نظام به احکام اسلامی رکن دیگر دولت مورد نظر امامخمینی است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴/۴۷۹.</ref> این قید، نظام سیاسی ایران را از دموکراسی غربی متمایز میسازد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۳۵۳.</ref> امامخمینی اصطلاح جمهوری اسلامی را نخست در بیستم مهر ۱۳۵۷ در فرانسه، در وصف نظام دینی ـ سیاسی مطلوب خود به کار برد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳/۵۱۴.</ref> {{ببینید|جمهوری اسلامی}} |
|
| |
|
| خودباوری در بعد فردی به معنای اعتماد به تواناییهای خود برای مبارزه با چالشهای اساسی زندگی<ref>براندن، قدرت خودباوری، ۷.</ref> و احساس ارزشمندبودن و به دست آوردن نیازها و خواستههای خود و استفاده از نتایج زحمات است<ref>براندن، قدرت خودباوری، ۲۷.</ref> و در بعد اجتماعی که در اینجا مورد توجه است، یعنی ارجنهادن به خویشتن شخص و اجتماع که میتواند نقش مهمی در پیشرفت یا عقبماندگی علمی و صنعتی جوامع ایفا کند.<ref>رجایی، نقش خودباوری در نهضت تولید علم و جنبش نرمافزاری و آزاداندیشی، ۱۴۴.</ref>
| | مردم ایران پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در روزهای دهم و یازدهم فروردین ۱۳۵۸، طی یک همهپرسی با رأی ۲/۹۸ درصد به تغییر نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند.<ref>سمیعی، طلوع و غروب دولت موقت، ۸۴.</ref> در پی اعلام نتیجه در دوازدهم فروردین، امامخمینی این روز را عید ملی و مذهبی خواند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۳ ـ ۴۵۴.</ref> و [[شورای انقلاب اسلامی|شورای انقلاب]] در ۸/۴/۱۳۵۹ آن را روز جمهوری اسلامی نام نهاد و تعطیل رسمی اعلام شد.<ref>روزنامه رسمی، ۱۴/۵/۱۳۵۹ش.</ref> |
|
| |
|
| مفهوم خودباوری که در برابر از خودبیگانگی است و امور مرتبط با آن در ادبیات [[امامخمینی]]، با عبارتهایی همچون «اتکا به خویشتن»، «ما میتوانیم»، «اعتماد به نفس»، «مطمئن به نفس»، «استقلال فرهنگی، سیاسی و اقتصادی» و «خودکفایی» بازگو شدهاست<ref>امامخمینی، صحیفه، ۸۰/۸؛ ۳۴/۹؛ ۱۱۳/۱۴، ۱۱۶؛ ۳۱۰/۱۵ و ۲۲۲/۱۹.</ref> و کلماتی همچون روح یأس و ناامیدی، سستی و تنبلی، خودباختگی، احساس حقارت و خودکمبینی، وابستگی فکری و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی، در وصف افراد و جوامع ازخودبیگانه بهکار رفتهاست.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۵۳/۲؛ ۲۵۹/۴؛ ۵۴/۵، ۲۶۶ و ۱۸۱/۹.</ref>
| | امامخمینی از سالها پیش در اندیشه برپایی [[حکومت اسلامی|نظام اسلامی]] بود و برای رسیدن به این هدف مرحله به مرحله پیش رفت. ایشان [[ولایت فقیه|نظریه ولایت فقیه]] را نخست در [[کشف اسرار (کتاب)|کتاب کشف اسرار]] در سال ۱۳۲۳ مطرح کرد.<ref>امامخمینی، کشف اسرار، ۱۸۶ ـ ۱۸۹.</ref> سپس در [[الاجتهاد و التقلید (کتاب)|کتاب الاجتهاد و التقلید]] به استدلال بر شئون فقیه ازجمله ولایت پرداخت<ref>← امامخمینی، الاجتهاد و التقلید، ۵ ـ ۱۱۹.</ref> و پس از آن در سال ۱۳۴۸ آن را بهتفصیل در درس خارج بیع در [[نجف اشرف]] بررسی کرد<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشههای آن، ۴۸۳.</ref> که به صورت مستقل با عنوان حکومت اسلامی به فارسی منتشر شد؛ {{ببینید|ولایت فقیه(۲)}} چنانکه به قلم خود ایشان در کتاب البیع نیز منتشر شدهاست.<ref>امامخمینی، کتاب البیع، ۲/۶۱۷ ـ ۶۶۹.</ref> بر مبنای این نظریه فقهای باتقوا و آشنا به زمان به نیابت از [[ائمه معصوم(ع)]] در عصر غیبت اداره امور سیاسی و اجتماعی مردم را بر عهده دارند.<ref>امامخمینی، کتاب البیع، ۲/۶۲۲.</ref>{{ببینید|ولایت فقیه(۱)}} امامخمینی از نخستین کسانی بود که هدف از مبارزه را سرنگونی [[سلطنت پهلوی]] و رژیم شاهنشاهی و برپایی جمهوری اسلامی مبنی بر ضوابط [[اسلام]] و آرای ملت اعلام کرد<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴/۳۴۹.</ref> و طرح تشکیل نظام اسلامی را در اندیشهها زنده کرد.<ref>روحانی، نهضت امامخمینی، ۲/۷۱۵.</ref> شعار جمهوری اسلامی از خواستههای اصلی مردم در [[تظاهرات]] و راهپیماییها بود.<ref>حکیمی، تفسیرآفتاب نگرشی به رسالت اسلام و حماسه انسان در رهبری امامخمینی(ره)، ۴۵۴.</ref> |
| ==خاستگاه و جایگاه خودباوری== | | ==تأکید امامخمینی بر همهپرسی== |
| در [[آیه|آیات]] مختلفی از [[قرآن]] به گونهای مفهوم خودباوری و اعتماد به نفس آمدهاست؛<ref>اسراء، ۷۰؛ آل عمران، ۱۳۹؛ بقره، ۲۴۹؛ مائده، ۱۰۵.</ref> همچنین در سیره [[پیامبر اکرم(ص)]] و [[ائمه معصوم(ع)]] بر اهمیت اعتماد به نفس و خوباوری و سفارش آن به دیگران اشاره شدهاست؛ چنانکه در روایتی از پیامبر(ص) آمدهاست توکل بر خدا باعث تقویت اعتماد به نفس میشود<ref>مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، ۱۳۸/۶۸.</ref> در سخنی از [[امامعلی(ع)]] نیز آمدهاست کسی که به بزرگی و کرامت نفس خود باور آورده، هرگز آن را با پلیدی گناه، پست و موهون نمیکند.<ref>آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ۲۳۱.</ref> | | [[امامخمینی]] در روز [[بازگشت امامخمینی به ایران|بازگشت به ایران]] در دوازدهم بهمن ۱۳۵۷ در [[بهشت زهرا(س)]] در جمع گسترده [[مردم]] که از سراسر کشور گرد آمده بودند، از نامشروعبودن [[رژیم سلطنتی]] سخن گفت<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۱۳.</ref> و در چهاردهم بهمن درباره توطئه ملینماها در نگهداری نظام شاهنشاهی هشدار داد و از برپایی نظام ملی ـ اسلامی متکی به آرای مردم خبر داد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۵۱.</ref> ایشان در پانزدهم بهمن با استفاده از حق شرعی و قانونی خود، [[مهدی بازرگان]] را مأمور کرد [[دولت موقت]] تشکیل دهد. مأموریت این دولت ازجمله برگزاری همهپرسی و رجوع به آرای عمومی ملت درباره تغییر نظام سیاسی کشور به [[جمهوری اسلامی]] بود.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۵۴.</ref> اعضای دولت موقت به دلیل مقبولیت امامخمینی و دشواریهای برگزاری همهپرسی خواستار اعلان جمهوری اسلامی بدون مراجعه به آرای عمومی بودند؛ اما ایشان در برابر آنان ایستاد<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۲۷۲.</ref> و بر برگزاری انتخابات عمومی پای فشرد و افزود در صورت برگزارنشدن همهپرسی، در آینده خواهند گفت [[روحانیت|روحانیون]] با سوء استفاده از احساسات عمومی، نظام سیاسی دلخواه خود را بر مردم تحمیل کردند؛ بنابراین باید تعداد موافق و مخالف روشن شود.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۲۷۲.</ref> |
|
| |
|
| در نگاه اسلامی خودباوری بر پایه تکیه و اعتماد به قدرت [[خداوند]] میتواند منشأ تحول در زندگی اجتماعی شود؛<ref>میرزابیگی، نقش نیازهای روانی در بهداشت روانی و آموزش و پرورش، ۳۳.</ref> برای نمونه در صدر اسلام [[اسلام|مسلمانان]] با توجه به خودباوری دینی، توانستند تغییر اساسی در دنیای پیرامون خود به وجود آوردند و به پیروزیهای گستردهای دست یابند.<ref>واقدی، المغازی، ۴۴۰/۲ ـ ۴۹۴ و ۴۹۶ ـ ۵۲۵.</ref> این واقعیت مورد توجه امامخمینی نیز قرار گرفتهاست<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۲۱/۱۹.</ref> و چنانکه ایشان اشاره کرده دقت در آموزههای اسلامی<ref>آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ۲۳۲. </ref> نشان میدهد باور به توانمندیهای مادی و معنوی انسان در سایه شناختِ خود محقق میشود.<ref>امامخمینی، تقریرات، ۳۰۳/۳.</ref> همچنین شناخت از خود، راهی قابل اعتماد برای شناخت خداوند است.<ref>امامخمینی، آداب الصلاة، ۸۴.</ref> | | امامخمینی در نهم اسفند ۱۳۵۷ ضمن پیام چهاردهمادهای درباره همهپرسی آینده وعده داد خیلی زود درباره شکل حکومت، همهپرسی برگزار خواهد شد و تصریح کرد آنچه مردم با فریاد از آن پشتیبانی کرده «جمهوری اسلامی» است؛ نه یک کلمه زیاد و نه یک کلمه کم. ایشان از مردم خواست به جمهوری اسلامی رأی دهند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۲۶۵.</ref> ایشان تأکید کرد مخالفان جمهوری اسلامی نیز آزادند اظهار نظر کنند و علمای شهرها و روستاها مکلفاند از آزادی مخالفان حمایت کنند و مراقب باشند هر کس رأی خود را در صندوق بیندازد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۲۶۵ ـ ۲۶۶.</ref> دولت موقت نیز در هفدهم اسفند روز دهم فروردین ۱۳۵۸ را برای همهپرسیِ شیوه نظام سیاسی کشور تعیین کرد. امامخمینی اصرار داشت همهپرسی هرچه زودتر برگزار شود و در پاسخ به دشواریهای این کار، دستاندرکاران همهپرسی را به همراهی مردم و مهمنبودن تحریکات ضد انقلاب امیدوار ساخت.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۲۷۵.</ref> |
|
| |
|
| در قرآن کریم آگاهی از خود و ظرفیتهای وجودی، همراه و قرین با خداشناسی دانسته شدهاست؛<ref>حشر، ۱۹</ref> بر همین اساس انتظار میرود مجموعه معرفت و آگاهی انسان از خود و خداوند، به این باور منتهی شود که محور عالم هستی خداوند است و فرجام همه کارها به سمت اوست؛<ref>لقمان، ۲۲؛ طباطبایی، المیزان، ۲۳۰/۱۶.</ref> در عین حال انسان موجودی رها و سرگردان و خودکفا نیست و آفریننده او برنامه و نقشه راه را در قالب هدایت [[پیامبران(ع)]]، در اختیار او قرار دادهاست<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۴۱۲/۸.</ref> و چنانکه امامخمینی نیز تأکید کردهاست، انسان در طول اراده خداوندی دارای حق انتخاب و اعمال اراده خود است و میتواند سرنوشت و مسیر زندگی را خود انتخاب کند<ref>امامخمینی، الطلب و الاراده، ۶۵.</ref> {{ببینید|جبر و اختیار}} بر این مبنا در اسلام خودباوری در راستای [[خداباوری]] یعنی اعتماد به قدرت بیانتهای الهی باید تکیهگاه ذهنی اعمال فردی و اجتماعی قرار گیرد. در نگاه امامخمینی تکیه بر خود، پس از اعتماد به خداوند منشأ خیرات و اصلاح همه امور است؛<ref>امامخمینی، صحیفه، ۶۲/۱۷.</ref> چنانکه [[انقلاب اسلامی ایران]] در سایه همین باور به پیروزی رسید<ref>امامخمینی، صحیفه، ۹۳/۱۸.</ref> و خودباوری عامل بینیازی،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۴۳۲/۱۵.</ref> و راه رهایی از وابستگی و رسیدن به استقلال،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳۰۸/۱۴.</ref> و همچنین منشأ قدرت و پیروزیهای انسان<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳۰۶/۱۴ ـ ۳۰۹ و ۳۱۰/۱۵.</ref> است.
| | احزاب سیاسی و جرائد از فضای باز سیاسی استفاده کرده، دیدگاههای خود را در معرض دید و قضاوت مردم قرار دادند.<ref>کیهان، ۹/۱/۱۳۵۸، ۱ و ۲.</ref> برخی گروهها در برابر جمهوری اسلامی از جمهوری دموکراتیک یا جمهوری دموکراتیک اسلامی و جمهوری خلق سخن گفتند. گروهی به دنبال حذف کلمه «اسلامی» از «جمهوری اسلامی» و خواستار جمهوری دموکراتیک به شکل غربی بودند.<ref>اسماعیلی، دولت موقت، ۱۱۰؛ کیهان، ۲۹/۱۱/۱۳۵۷، ۳ و ۸.</ref> نخستوزیر [[دولت موقت]]، [[مهدی بازرگان|بازرگان]]، هواخواه جمهوری دموکراتیک اسلامی بود<ref>بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۹۲.</ref> که امامخمینی آن را خلافِ خواست مردم دانست و یادآور شد آنچه مردم از آن پشتیبانی کردهاند، همان جمهوری اسلامی است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۲۶۵.</ref> برخی از گروههای مخالف با نظام ازجمله حزب جمهوریخواه،<ref>کیهان، ۷/۱/۱۳۵۸، ۳ و ۸/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> جبهه دموکراتیک ملی و سازمان چریکهای فدایی خلق همهپرسی را تحریم و فضای رأیگیری را غیر دموکراتیک دانستند.<ref>کیهان، ۹/۱/۱۳۵۸، ۲.</ref> عزالدین حسینی از روحانیان و از رهبران احزاب سیاسی مهاباد در آستانه همهپرسی با جمهوری اسلامی مخالفت کرد.<ref>بهجت، انقلاب اسلامی، کردستان و مواضع گروهها و سازمانها، ۱۸۰؛ فوزی، حماسههای اسلامی ملت به رهبری امامخمینی از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ تا ۱۵ خرداد ۱۳۵۸، ۴۵۶.</ref> |
|
| |
|
| ==عوامل تضعیف خودباوری==
| | [[امامخمینی]] در چهارم فروردین ۱۳۵۸ از مردم خواست در همهپرسی شرکت کنند و سهلانگاری در آن را پایمالشدن خون [[شهدا]] خواند و حضور [[زن|زنان]] را نیز تعیینکننده دانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۰۸.</ref> ایشان از علما و روحانیان<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۳۲۴.</ref> و مسئولان خواست با تبلیغات مناسب مردم را به شرکت در همهپرسی تشویق و همگان در آن شرکت کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۱۱، ۴۳۳ و ۴۳۵.</ref> [[مرتضی مطهری]] در شرح سخنان امامخمینی، [[جمهوری اسلامی]] را جامع [[آزادی]] و عدالت شمرد و افزودن واژه دموکراتیک به آن را حشو و زاید خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۴/۲۱۸.</ref> عموم علمای شهرستانها و احزاب و سازمانهای ملی و مردمی ایران از برگزاری همهپرسی جانبداری کردند.<ref>کیهان، ۲۰/۱۲/۱۳۵۷، ۷ ـ ۸.</ref> برخی از علما در بیانیههای خود تأکید کردند در جمهوری اسلامی حقوق تمامی افراد محفوظ و مردم بر سرنوشت خود حاکماند و نظام اسلامی بر شاهراه عدالت راه خواهد پیمود و مردم در آزادی کامل به سر خواهند برد.<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۲.</ref> بسیاری از مراجع و علمای بزرگ مانند [[سیدشهابالدین مرعشی نجفی]]، [[سید محمدرضا گلپایگانی|سیدمحمدرضا گلپایگانی]]، [[سیدکاظم شریعتمداری]] و نیز [[سیدمحمود طالقانی]] مردم را به شرکت در انتخابات و رأی به جمهوری اسلامی تشویق کردند.<ref>کیهان، ۸/۱/۱۳۵۸، ۷، ۸ و ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۱.</ref> |
| خودباوری فرایندی است که قوت و ضعف آن متأثر از عوامل و زمینههای خرد و کلان همچون [[خانواده]]، [[رسانه|رسانهها]]، سیاستهای آموزشی و عملکرد [[نظام سیاسی]] است.<ref>رجایی، نقش خودباوری در نهضت تولید علم و جنبش نرمافزاری و آزاداندیشی، ۱۳۳ و ۱۴۷ ـ ۱۴۸.</ref> از نگاه [[امامخمینی]] عوامل تضعیف خودباوری در جامعه اسلامی را به طور کلی میتوان در دو سطح فردی و اجتماعی بررسی کرد:
| | ==برگزاری همهپرسی== |
| | وزارت کشور در روزهای دهم و یازدهم فروردین ۱۳۵۸ همهپرسی را در سراسر [[ایران]] برگزار کرد. برگه رأی، دو قسمتی و شامل نیمه «آری» ـ به رنگ سبز ـ و نیمه «نه» ـ به رنگ قرمز ـ بود و روی آن این عبارات به ترتیب درج شده بود: «بسمه تعالی دولت موقّت انقلاب اسلامی، وزارت کشور، تعرفه انتخابات رفراندم، تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی که [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی]] آن از تصویب ملت خواهد گذشت». رأیدهندگان بایستی رأی مورد نظر خود را از برگه جدا کرده و در صندوق رأی میانداختند و میتوانستند قسمت دیگر را همراه با خود ببرند.<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۱.</ref> [[امامخمینی]] به گروههایی که به نوشته آری یا نه روی برگه رأی معترض بودند، پاسخ داد رفراندم به معنای آری و نه است؛ ولی آنان میتوانند به جای رأی نه، از حکومت دلخواه خود چون سلطنت و یا جمهوری دموکراتیک نام ببرند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۳۵؛ نوازنی، گاهشمار سیاست خارجی ایران از دیماه ۱۳۵۶ تا مرداد ۱۳۶۷، ۱/۱۳۶.</ref> |
|
| |
|
| الف) فردی: در نگاهی کلان، امامخمینی جوهر اصلی خودباختگی فرد در [[جامعه|جامعه اسلامی]] را نشئتگرفته از ضعف شناخت هویتِ خویشتن میداند. هویت مورد نظر ایشان برگرفته از دو عنصر [[اسلام]] و فرهنگ بومی ـ ملی است {{ببینید|هویت}} و ضعف در شناخت این دو میتواند منجر به خودباختگی افراد جامعه گردد. به باور ایشان شناختنداشتن از هویت اسلامی و ایرانی و به تعبیر ایشان «انسان شرقی» موجب شده انسانِ مسلمان، مرعوب انسان غربی شود<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳۷۹/۹ و ۵۴/۱۰.</ref> و مسلمان شرقی در تاریخ و گذشته خود سرمایههای فکری، فرهنگی و علمی متعددی با محوریت اسلام داشته که آن را نمیشناسد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳۹۲/۹.</ref> این شناخت و آشنایی نداشتن، قابلیتهای فکری و فرهنگی، مفاخر علمی و دینی و به طور کلی فرهنگ شرقی با محوریت اسلام،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۴۶۳/۹ و ۴۴۸/۱۰.</ref> میتواند آثاری همچون گمگشتگی، گمکردن خودِ فردی، دینی و ملی، ازدستدادن قدرت ملی، [[استقلال]] نداشتن و وابستگی و از دستدادن حیثیت ملی را در پی داشته باشد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۴۶۲/۹ و ۴۲/۱۰.</ref>
| | رأیگیری از ساعت هشت صبح روز جمعه دهم فروردین شروع شد.<ref>کیهان، ۷/۱/۱۳۵۸، ۳.</ref> وزارت کشور از حقوقدانان بینالمللی خواست بر اجرای همهپرسی نظارت کنند.<ref>کیهان، ۸/۱/۱۳۵۸، ۵.</ref> امامخمینی در ساعت ده صبح در حوزه سی خیابان چهارمردان قم رأی آری خود را به صندوق انداخت.<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۶.</ref> شرکت گسترده مردم موجب شد رأیگیری تا روز شنبه یازدهم فروردین ادامه پیدا کند. افزون بر مدارس و [[مسجد|مساجد]] و [[روستاییان|روستاها]] در بیمارستانها و مراکز نظامی و پادگانها حوزههای رأیگیری دایر بود.<ref>کیهان، ۳.</ref> مردم بیتوجه به فضاسازی مخالفان از همه اقوام و فرقهها از ساعتها پیش برای شرکت در رأیگیری به صف ایستاده بودند. بیماران و پیرمردان نیز مشتاقتر از دیگران در صفها دیده میشدند.<ref>کیهان، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۲.</ref> اقلیتهای دینی نیز با اطمینان به حفظ حقوق خود در حکومت آینده به [[جمهوری اسلامی]] رأی موافق دادند.<ref>کیهان، ۳، ۶ و ۹/۱/۱۳۵۸، ۳.</ref> |
|
| |
|
| ب) اجتماعی: از نگاه امامخمینی عوامل ضعیفشدن خودباوریِ جامعه اسلامی در دو حوزه داخلی و خارجی قابل بررسی است. در حوزه داخلی، عوامل گوناگونی در ضعیفشدن خودباوری ملتهای اسلامی و گرایش به فرهنگهای بیگانه وجود دارد که میتوان آنها را در سه موضوع کلیِ دوری از اسلام، نقش روشنفکران غربزده و حاکمان وابسته تقسیمبندی کرد:
| | برخی گروههای سیاسی مخالف جمهوری اسلامی برای کاستن از شرکت و رأی مردم، مناطقی از کشور را ناامن کردند. ایجاد درگیری،<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۳.</ref> به آتشکشیدن صندوقهای رأی،<ref>سمیعی، طلوع و غروب دولت موقت، ۷۹؛ اطلاعات، ۷.</ref> جلوگیری مسلحانه از شرکت مردم در همهپرسی،<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۳۹، ۶۳ و ۸/۳۹۸.</ref> کشتن مردم<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۶۲.</ref> از کارهای مخالفان بود. با همه تدابیر امنیتی در گنبد و ترکمن صحرا و سقز و سنندج و مهاباد نگذاشتند انتخابات برگزار شود.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۱.</ref> گروههای مسلح برای ناامنکردن فضای انتخاباتی به خودروی هیئت حسن نیت و نمایندگان [[سیدمحمود طالقانی]] حمله کردندکه به آنان آسیبی نرسید.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۱.</ref> در سنندج نیز شش پزشک و سه پرستار را که برای مداوای مجروحان رفته بودند، به شهادت رساندند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۳.</ref> {{ببینید|کردستان}} |
|
| |
|
| ۱. دوری از اسلام: بسیاری از اندیشمندان جهان اسلام که در پی احیای هویت اسلامی در دوران معاصر بودهاند، غالباً بر گزاره مشترک «دوری مسلمانان از اسلام اصیل» تأکید کردهاند.<ref>موثقی، علل و عوامل ضعف و انحطاط مسلمین در اندیشههای سیاسی و اراء اصلاحی سیدجمالالدین اسدآبادی، ۴۸.</ref> از نگاه امامخمینی نیز ارزشمندی فرهنگ و معرفت ملتهای اسلامی ناشی از آموزههای دین اسلام است که بسیاری ملتهای مسلمان و حتی اسلامشناسان آن را گمکرده و از آن بیگانهاند<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳۰۵/۱۱.</ref> و تا آن را نیابند به خودباوری دست نخواهند یافت.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۰۹/۱۲.</ref> به نظر ایشان ضعف معرفتی به مکتب اسلام<ref>امامخمینی، صحیفه، ۴۶۰/۹.</ref> موجب شده برخی افراد با گرهزدن مقوله پیشرفت با بیدینی و عقبماندگی با دینمداری، قواعد دینی و بومی خود را رها کنند و با قوانین غربی همراه شوند.<ref>امامخمینی، ولایت فقیه، ۱۹.</ref>
| | به سبب استقبال مردم، رأیگیری تا آخر وقت روز یازدهم فروردین در [[تهران]] و شهرستانها تمدید شد.<ref>کیهان، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۲.</ref> برابر اطلاعیه رسمی ستاد عملیات همهپرسی وزارت کشور، بیست میلیون و بیستویک هزار و دویستوهشتادوهشت نفر (۲۸۸/۰۲۱/۲۰ نفر) به جمهوری اسلامی رأی موافق (۲/۹۸ درصد آرا)، صدوچهل هزار و شصتوشش نفر (۰۶۶/۱۴۰ نفر) رأی مخالف دادند.<ref>سمیعی، طلوع و غروب دولت موقت، ۸۴.</ref> ۴۱۳ نفر نیز به جمهوری خلق رأی داده بودند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۴.</ref> سیدصادق طباطبایی مجری انتخابات، درباره تعداد واجدین شرایط برای شرکت در انتخابات، یادآور شدهاست تعداد دقیق آن مشخص نیست؛ تخمین این بود که ۹۴ درصد مردم در انتخابات شرکت کردهاند و این در حالی بود که در برخی از شهرها انتخابات انجام نشد و به برخی از نقاط هم برگه رأیگیری نرسید.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۳.</ref> |
|
| |
|
| ۲. نقش روشنفکران غربزده: امامخمینی مرعوب شدن روشنفکران و نخبگان فکری در برابر پیشرفتهای مادی غرب را یکی از عوامل افزایش خودبیگانگی جوامع اسلامی میدانست و به آن توجه داشت. ایشان معتقد است از خودبیگانگی و وابستگی فکری به غرب و ناچیزپنداشتن مفاخر بومی و توانمندیهای ملی همچون خوابی مصنوعی است که برخی از روشنفکران و بهویژه قشر دانشمند و متفکر را به خواب بردهاست<ref>امامخمینی، صحیفه، ۷۹/۱۰.</ref> و از داشتههای علمی خود غافل و پیشرفتهای علمی و فنّی غرب را قرین با پیشرفت معنوی انگاشتهاند.<ref>امامخمینی، کشف اسرار، ۳۴.</ref> این امر باعث شده این روشنفکران با ترویج اندیشههایی که بر خودباختگی تکیه زده، جوامع را به سمت خودباختگی برانند.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳۹۸/۱۰ و ۲۳۲/۱۱.</ref> {{ببینید|روشنفکری}}
| | [[امامخمینی]] پس از پایان رأیگیری از فضای آزاد و شور و شوق مردم در شرکت در انتخابات سخن گفت<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۷ ـ ۴۵۸ و ۴۶۷.</ref> و پیروزی ملت ایران در همهپرسی را وعده خداوند مبنی بر غلبه [[مستضعفان]] بر [[استکبار|مستکبران]] خواند و مخالفان [[جمهوری اسلامی]] را بیخبر از خدا و ماجراجو دانست<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۲ و ۴۵۷.</ref> و در ادامه از رفتار ضد انسانی برخی گروهها مانند آتشزدن صندوقهای رأی و حمله مسلحانه به مردم نیز انتقاد کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۳۹، ۴۳، ۶۳ و ۸/۳۹۸.</ref> |
|
| |
|
| ۳. نقش دولتهای وابسته: [[امامخمینی]] نقش حاکمان و کارگزاران وابسته به غرب و بیگانه از فرهنگِ ملی و بومی را در تضعیف خودباوری [[اسلام|مسلمانان]] مهم میداند. از نگاه ایشان خودکمبینی و خودباختگیِ دولتهای اسلامی موجب شده تا آنان دانسته یا ندانسته مجریان نقشههای استعماری در میان ملتهای مسلمان شوند؛<ref>امامخمینی، صحیفه، ۴۸۸/۲.</ref> به گونهای که خودباوری و اعتماد به نفس در حکومتی مانند [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] جای خود را به «ما نمیتوانیم» داد و تلقین این شعار نیز در بیشتر افراد جامعه نفوذ کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۴۹۵/۳ـ ۴۹۶.</ref> در این دیدگاه حاکمانی نظیر [[محمدرضا پهلوی]] مأموریت دارند با ترویج [[فرهنگ استعماری]] و زدودن روحیه خودباوری در جامعه، منافع غرب را تأمین کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۶۳/۴، ۹۱ و ۳۷۱/۵.</ref> بر همین اساس امامخمینی یکی از اهداف اصلی خود در مبارزه با رژیم پهلوی را نجات مردم ایران از وابستگی فرهنگی به غرب، رهایی از تمام چارچوبهای پوسیده و بیمحتوای تحمیلشده در طول پنجاه سال حکومت پهلوی و بازسازی فرهنگ اسلامی بر اساس خودباوری اعلام کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۳۳/۵.</ref>
| | ==اعلام عید اسلامی و ملی== |
| | [[امامخمینی]] در پیامی به مناسبت رأی یکپارچه مردم به جمهوری اسلامی با ذکر آیه کریمه «وَ نُرِیدُ اَن نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً»،<ref>سوره قصص، آیه ۵)</ref> در آغاز آن، دوازدهم فروردین را روز پیروزی [[مستضعفان]] خواند و آن را به ملت ایران تبریک گفت و این روز را روز امامت امت و روز پیروزی و فتح و ظفر ملت نامید و افزود در این روز تاریخی، رژیم طاغوتی به زبالهدان تاریخ پیوست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۲.</ref> ایشان به دنیا اعلام کرد [[مردم]] به عدالت رأی دادند و در سایه [[حکومت اسلامی]] باران رحمت [[قرآن]] و [[سنت]] بر همه کس به یکسان خواهد بارید.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۳.</ref> ایشان در ادامه پیام، صبحگاه دوازدهم فروردین را روز نخستین حکومت «الله» و از بزرگترین اعیاد مذهبی و ملی شمرد و از مردم خواست این روز را عید بگیرند و زنده نگهدارند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۳ ـ ۴۵۴.</ref> ایشان از مردم و دولت خواست در سایه این اقتدار ملی با قدرت پیش روند و عدالت اسلامی را به دنیا نشان دهند و از اسلام و جمهوری اسلامی پاسداری کرده، کشور را از آثار رژیم طاغوتی پاکسازی و ادارات کشور را که غربی شکل گرفتهاند متحول کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۴.</ref> |
|
| |
|
| در بعد عوامل خارجی، هرچند امامخمینی قائل است تأثیر عواملی همچون فرهنگ استعماری نیازمند همکاری و همیاری عناصر داخلی و بومی همچون حاکمان است،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳۴۶/۲ و ۱۳۴/۴.</ref> ولی عامل اصلی ترویج این فرهنگ در میان جوامع مسلمان، حکومتهای استعماریاند. به باور ایشان ترویج فرهنگ استعماری در میان مسلمانان، مهمترین عامل بیرونی تضعیف خودباوری است؛ زیرا فرهنگ استعماری در تداوم استعمار و سلطه، استحاله و تضعیف فرهنگ بومی و اسلامی جوامع را دنبال میکند<ref>امامخمینی، صحیفه، ۹۱/۴؛ ۵۳/۵؛ ۷۱/۷ و ۵/۱۲.</ref> تا با خارجکردن اسلام از صحنه حیات اجتماعی و سیاسی، [[جامعه|جوامع اسلامی]] را از فرهنگ ملی و اسلامی خویش بیگانه سازد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۳۲۶/۲۱.</ref> به اعتقاد ایشان نتیجه ورود و حضور فرهنگ استعماری در نظامِ باور ملتها، وابستگی و از خودبیگانگی،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۲/۴ و ۳۴۲/۱۹.</ref> جلوگیری از رشد استعدادها در عرصههای مختلف،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۵۰۵/۳ و ۹۱/۴.</ref> فراموشی داشتههای علمی، فرهنگی و تاریخی<ref>امامخمینی، صحیفه، ۴۱۵/۲۱.</ref> و تحقیر فرهنگ و ارزشهای بومی و ارجنهادن به فرهنگ استعماری است.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۴۱۴/۲۱.</ref> {{ببینید|هجوم فرهنگی}}
| | امامخمینی در سال ۱۳۵۹ نیز به مناسبت سالگرد اعلام جمهوری اسلامی، دوازدهم فروردین را روز رسمیت حکومت مستضعفان بر مستکبران در ایران یاد کرد و با اعلام اینکه ملت ایران این روز را عیدی اسلامی ـ ملی تلقی میکند، آن را روز غلبه جنود «اللَّه» بر جنود شیطان و روز فتح و نصر خدا و بندگان مؤمن به او دانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۱۹.</ref> ایشان در سالهای بعد نیز به مناسبت دوازدهم فروردین پیام داده و تذکراتی را به مقتضای زمان، به ملت، دولت، قوه قضاییه و قوای مسلح یادآوری کردهاست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴/۲۵۰؛ ۱۶/۱۵۴ و ۱۷/۳۹۰.</ref> |
|
| |
|
| ==راههای تقویت خودباوری==
| | بعدها روشن شد امامخمینی چندین شعر زیبا در وصف جمهوری اسلامی سرودهاست؛ ازجمله: جمهوری اسلامی ما جاوید است/ دشمن ز حیات خویشتن نومید است. آن روز که عالم ز ستمگر خالی است/ ما را و همه ستمکشان را عید است.<ref>امامخمینی، دیوان امام، ۱۹۳ و ۱۹۵.</ref> ایشان در سرودهای دیگر جمهوری اسلامی را روز عید حزبالله و شکست دشمن نامیدهاست.<ref>امامخمینی، دیوان امام، ۱۹۷.</ref> |
| از نگاه امامخمینی زدودن آثار فکریِ فرهنگ استعماری یعنی از خودبیگانگی و ضعف خودباوری، بسیار مشکل است؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۴/۸.</ref> اما راهکارهایی وجود دارد که با کمک آنها میتوان بهتدریج خودباوری را در میان افراد و ملتها تقویت کرد. به باور ایشان گام اساسی در این خصوص شناخت مکتب اسلام و باور به قابلیتها و توانمندیهای آن در مدیریت زندگی فردی و اجتماعی و رشد و توسعه مادی و معنوی است که از طریق آن میتوان باور به خودِ شرقی را تقویت کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۲۰/۱۲.</ref> از دیدگاه ایشان فرهنگ اسلامی غنیترین و مترقیترین فرهنگ است و میتواند بدون در نظر گرفتن نژاد، ملیت و تفکرات مادی، مسیر تعالی و سعادت انسانی را هموار سازد<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۴۳/۱۹.</ref>
| |
|
| |
|
| [[امامخمینی]] با بیان این امر که «شرق آفتاب دارد»، ولی راه بروز این فرهنگ و استعدادهایش را بستهاند،<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۲۵/۵.</ref> بازیافتن فرهنگ اسلامی<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۱۰/۱۵.</ref> را با وجود [[قرآن]] و پس از آن [[نهج البلاغه]] و [[صحیفه سجادیه]]<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۹۶/۲۱ ـ ۳۹۷.</ref> امکانپذیر میدانست. اهتمام ایشان به این امور و استقرار آموزههای فرهنگ اسلامی در حیات زندگی بشر و جایگزینی آن به جای فرهنگ مادی، استعماری و غربی،<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۴۶/۲ و ۲۱۱/۱۳.</ref> هرچند به عنوان مهمترین منبع خودباوری اهمیت دارد، اما ایشان دیگر منابع هویتی و شناختی ازجمله مؤلفهها و مفاخر قومی و ملی به شرط اینکه روبهروی اسلام قرار نگیرند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۰۹/۱۳ و ۴۷۱/۱۵.</ref> و نیروی عظیم یک میلیاردی جمعیت مسلمانان و ذخایر فراوان آنان<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۱۸/۷.</ref> را نفی نمیکرد. | | ==بازتاب همهپرسی== |
| | | رأی [[مردم]] به [[جمهوری اسلامی]] در میان دوست و [[دشمن]] بازتاب گستردهای داشت. دوستان جمهوری اسلامی ایران خرسند شدند و علما و اقشار گوناگون مردم ایران و مسلمانان و محرومان و رؤسای کشورهای جهان پیامهای تبریک فراوانی به [[امامخمینی]] و کارگزاران نظام فرستادند و استقرار جمهوری اسلامی را به امامخمینی و امت اسلامی تبریک گفتند.<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۲۲، ۳۲، ۱۲۱ و ۸/۲۵۲؛ کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۴، ۵ و ۷.</ref> نخستوزیر [[مصر]] ضمن بهرسمیتشناختن نظام جدید ایران، بر همکاری دو کشور تأکید کرد.<ref>کیهان، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۵.</ref> امامخمینی نیز ضمن تشکر در پاسخ برخی از آنان ازجمله رئیسجمهور [[عراق]] یادآور شد، دولتها باید با ملتها با مسالمت رفتار کنند و در خدمت آنان باشند تا آسایش همگان فراهم گردد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۳۲.</ref> در پاسخ رئیسجمهور تونس نیز آرزو کرد جمهوری اسلامی ایران در همبستگی میان [[مسلمانان]] نقش مؤثری داشته باشد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۱۲۳.</ref> ایشان در دیدار سفیر بنگلادش و در پاسخ تبریک رئیسجمهور این کشور یادآور شد امید دارد دولتها و ملت اسلام هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیکتر شوند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۳۵۱.</ref> و در پاسخ لئونید برژنف رهبر [[شوروی|اتحاد جماهیر شوروی]]، سعادت و رستگاری ملل شوروی را خواستار شد و اظهار امیدواری کرد جمهوری اسلامی ایران در اتحاد ملل و آسایش انسانها نقش ارزندهای داشته باشد و در راه صلح و آرامش کوشا باشد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۸/۲۶۳.</ref> خبرگزاریهای بینالمللی از حضور گسترده مردم خبرهای مفصلی را مخابره کردند.<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> دبیرکل انجمن دولتی و همبستگی فرانسه با مردم ایران این رأیگیری را پراهمیت خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> گروه ناظر بر همهپرسی نیز که از فرانسه به منظور نظارت آمده بودند، همهپرسی ایران را دموکراتیک و پیروزی قدرت انقلابی ایران را کاملاً محرز دانستند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> [[امریکا]] مأیوس از تغییر نظام، پس از انتخابات سفیر خود را از [[ایران]] فرا خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> برخی از سران دیگر کشورها نیز نخستین سالگرد تأسیس جمهوری اسلامی ایران را به امامخمینی و مردم ایران تبریک گفتند، رئیس کمیته دایمی کنگره ملی نمایندگان مردم جمهوری خلق چین،<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۲۵.</ref> لئونید برژنف رهبر شوروی، رئیسجمهور خلق چین و کره شمالی،<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۲۵ ـ ۲۲۷.</ref> رؤسای کشورهای سوریه، لیبی، الجزائر، بنگلادش ازجمله این افراد بودند.<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۲۹ ـ ۲۳۲.</ref> این تبریکها در برخی سالهای بعد نیز ادامه داشت.<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴/۲۶ و ۱۶/۱۵۳.</ref> |
| به طور کلی ایشان معتقد است فرهنگ بومی و اسلامی آنقدر غنی و توانمند است که میتوان بدون [[وابستگی|وابستگی به شرق و غرب]]، ملت را در مسیر پیشرفت به پیش برد؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۲۹/۹؛ ۵۲/۱۰، ۷۷ و ۳۴۳/۱۹.</ref> ولی باید این داشتهها با آگاهیبخشی و تبلیغات صحیح به عموم مردم عرضه شود؛ بنابراین در این راستا وظیفه رسانههای ارتباطجمعی همچون رادیو و تلویزیون<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۵/۶ و ۱۱۸/۱۶ و ۱۰۶/۱۷، ۲۴۳.</ref> {{ببینید|رادیو|تلویزیون}} و مراکز تربیت و تعلیم از دبستان تا دانشگاه<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۴۳/۱۵، ۴۴۷ و ۲۲۲/۱۹.</ref> {{ببینید|آموزش و پرورش|دانشگاه}} مهم است.
| |
| | |
| مبارزه با عوامل داخلیِ ضعیفکننده خودباوری مانند کارگزاران بومیِ [[فرهنگ استعماری]] بهویژه حکومتهای وابسته، راهکار دیگری است که امامخمینی خود عملاً در مبارزه با [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] پیشگام آن بود. ایشان اعتقاد داشت با حضور استعمار و نیروهای داخلیاش نمیتوان استقلال را در هیچ زمینهای به دست آورد؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷۴/۳، ۲۶۰ و ۳۷۰/۱۲.</ref> بنابراین یکی از محورهای اساسی مبارزات ایشان با رژیم پهلوی، موضوع خودباختگی آن رژیم به قدرتهای استعماری چپ و راست بود که موجبات وابستگی و بدبختی ملت ایران را فراهم میکرد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۷۸/۲.</ref>
| |
| | |
| از سوی دیگر، هراسنداشتن از قدرتهای خارجی و تحمل سختیها و ناملایمات داخلی، عناصری است که امامخمینی آنها را قوامدهنده و کاملکننده خودباوری برمیشمرد و اعتقاد داشت این موضوع همراه با توکل به خدای بزرگ و اعتماد به نفس، رمز پیشرفت و پیروزی است؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۴۸/۱۵.</ref> به این ترتیب در اندیشه ایشان ترویج باور به خود و حس اعتماد به نفس و استقامت در برابر تمامی ابرقدرتها و نیز مشکلات، میتواند جوامع اسلامی را از وابستگی رها سازد و [[فرهنگ اسلامی]] و پرچم اسلام را با عزت به حرکت درآورد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۹۴/۹ و ۳۴۳/۱۸.</ref> {{ببینید|استقامت}}
| |
| | |
| ==خودباوری در انقلاب اسلامی ایران==
| |
| در تبیین بعد روانی و ذهنی [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، میتوان به شخصیت امامخمینی به عنوان الگوی خودباوری برای انقلابیان و پس از آن در اداره نظام جمهوری اسلامی ایران، و تأکیدهای ایشان به توانمندیهای فردی و جمعی در کنار اعتقاد به یاری الهی،<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۱۳/۱۴.</ref> اشاره کرد. [[مرتضی مطهری]] پس از دیداری که با [[امامخمینی]] در پاریس داشت، تأکید کرد که در شخصیت ایشان چهار نوع «آمَنَ» (ایمان) «آمَنَ بِهَدَفِهِ»، «آمَنَ بِسَبیلِهِ»، «آمَنَ بِقَوْلِهِ» و «آمَنَ بِرَبِّهِ»، یعنی ایمان به هدف، راه، قول و پروردگار خویش وجود دارد؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۳۳/۲۴ ـ ۱۳۴.</ref> از اینرو همواره خودباوری و اعتماد به وعده و نصرت الهی در رفتار و گفتار ایشان در میان مبارزه علیه رژیم پهلوی بهخوبی دیده میشد. شجاعت، نترسیدن از شکست و اعتقاد راسخ به هدف<ref>امامجمعهزاده و مهرابی، بازنمایی معنای اعتماد سیاسی در زندگی سیاسی امامخمینی، ۸۶.</ref> باعث شد ایشان خودباوری و [[خداباوری]] را به صحنه مبارزه بیاورد؛ به گونهای که اعلام کند با توجه به مصلحت [[اسلام]] سخن میگوید و آن را دنبال خواهد کرد و در این راه از هیچ چیز هراس و ترس نخواهد داشت.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۹۳/۱.</ref> این قضاوتی است که جلال آلاحمد نیز پس از دیداری که در سال ۱۳۴۱ با امامخمینی در [[قم]] داشت، درباره ایشان داشته باشد<ref>دانایی، خاطرات محمدحسین دانایی، ۱۳۲.</ref> {{ببینید|جلال آلاحمد}} این نگرش در پیروزی انقلاب اسلامی، موجب نیرویی معجزهآسا در اقشار مختلف ملت شد که با دستان خالی و فارغ از داراییهای مادی و نظامی توانستند رژیم سلطنتی ۲۵۰۰ساله را سرنگون سازند و بر اسطورههای تاریخسازان و بتتراشان خط بطلان بکشند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۹۳/۱۸.</ref> همچنین باور و اعتماد امامخمینی به اراده و نیروی انقلابیِ مردم باعث شد ایشان بدون تکیه و حمایت قدرتهای جهانی،<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۵۹/۷.</ref> مبارزه فکری و فرهنگیِ خود را تا سرنگونی رژیم پهلوی هدایت کند.<ref>امامجمعهزاده و مهرابی، بازنمایی معنای اعتماد سیاسی در زندگی سیاسی امامخمینی، ۸۵.</ref> | |
| | |
| نگاه و باور یادشده همچنین در مراحل سخت تثبیت و تداوم [[جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی ایران]] همواره در اندیشه امامخمینی جریان داشت. مطرحکردن شعارهایی نظیر «استقلال و آزادی» و «نه شرقی و نه غربی، جمهوری اسلامی» مؤید اعتماد به قابلیتهای فکری و مادی ملت ایران و رد هر گونه یأس و ناامیدی در اداره و مدیریت کشور در عرصههای گوناگون و غلبه بر نیروهای استکباری و ظالمانه است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۰۹/۱۵، ۲۴۰ و ۳۸۹/۱۶.</ref> به اعتقاد امامخمینی این خودباوری در مسائلی ازجمله اداره کشور در آغاز [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]]، با توجه به نبود تجربه در میان مدیرانِ جوانِ انقلابی قابل ردیابی است<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۱۹/۱۹ ـ ۳۲۰.</ref> اوج این خودباوری را میتوان در روحیه [[ایثار]]، [[شهادت]]، فداکاری و اخلاص مردم و نهادهای مردمی در دوران [[جنگ تحمیلی]] بهخوبی مشاهده کرد.<ref>عیوضی و فراتی، درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران، ۱۶۷.</ref> به اعتقاد ایشان ملت میتواند با تکیه برداشتههای خویش حمله دشمنِ تا بندندان مسلح را دفع کند و با غلبه بر تجهیزات پیشرفته، دشمنان انقلاب را به انزوا بکشاند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴۹/۱۶ ـ ۱۵۰.</ref> در نگاه ایشان، ملتی که آموزههای دینی و بومی خود را ارج مینهد و به داراییها و منابع مادی خود باور و اعتماد دارد، از تهدید و حمله نظامی و محاصره اقتصادی نمیهراسد و تا پای جان مقاومت خواهد کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۸۰/۱۱ و ۳۷۹/۱۲.</ref>
| |
| | |
| از سوی دیگر، ساخت و توسعه کشور پس از پیروزی انقلاب و رفع نیازهای علمی کشور و ساخت ایرانِ پیشرفته، امامخمینی را بر آن میداشت تا بیشتر [[نسل جوان]] و [[دانشگاه|دانشگاهی]] را که آیندهسازان ایراناند، مخاطبِ اندیشه خودباوری و شناخت خویشتن قرار دهد و در مقاطع مختلف از آنان بخواهد با تکیه و اعتماد به اندوختههای علمی خویش<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۸۷/۲.</ref> و در سایه کوشش و بهکارانداختن افکار بلندبالای خود و اعتماد به نفس،<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۳۹/۱۸.</ref> نیازهای علمی کشور را برآورده کنند. {{ببینید|عقبماندگی|تولید و صنعت}} ایشان خودباوری همراه با [[خداباوری]] را بار دیگر در [[وصیتنامه امام خمینی|وصیتنامه]] خویش شرط استقلال و رهایی از وابستگی برشمرد و به ملتهای مسلمان یادآوری کرد، مسلمانان از غربیها چیزی کم ندارند و با یافتن خویشتنِ خود و دورکردن یأس و ناامیدی و تحمل سختیها و کمبودها میتوانند در درازمدت، زندگی شرافتمندانهای برای خود بسازند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۱۸/۲۱ ۴۱۹.</ref>
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| | | ==منابع== |
| == منابع == | | {{منابع|۲}} |
| {{منابع}} | |
| * قرآن کریم. | | * قرآن کریم. |
| * آمدی، عبدالواحد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق مصطفی درایتی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۶ش. | | * اسماعیلی، خیرالله، دولت موقت، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۴ش. |
| * امامجمعهزاده، سیدجواد و راضیه مهرابی کوشکی، بازنمایی معنای اعتماد سیاسی در زندگی سیاسی امامخمینی، مجله پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره ۸، ۱۳۹۲ش. | | * اطلاعات، روزنامه، ۱۱/۱/۱۳۵۸ش. |
| * امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، چاپشانزدهم، ۱۳۸۸ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، الاجتهاد و التقلید، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش. |
| * همو، تقریرات فلسفه امامخمینی، تقریر سیدعبدالغنی اردبیلی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، دیوان امام (سرودههای حضرت امامخمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش. |
| * همو، الطلب و الاراده، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. |
| * همو، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم ...چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. |
| * همو، کشف اسرار، تهران، محمد، بیتا. | | * امامخمینی، سیدروحالله، کشف اسرار، تهران، محمد، بیتا. |
| * همو، ولایت فقیه، حکومت اسلامی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ بیستم، ۱۳۸۸ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، ولایت فقیه، حکومت اسلامی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ بیستم، ۱۳۸۸ش. |
| * براندن، ناتانیل، قدرت خودباوری. | | * بازرگان، مهدی، انقلاب ایران در دو حرکت، تهران، نویسنده، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش. |
| * نگاهی اجمالی به مهمترین عامل روانشناسی انسان، ترجمه بهاره دادرس، تهران، گلستان، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | | * بهجت، علی، انقلاب اسلامی، کردستان و مواضع گروهها و سازمانها، بینا، بیتا. |
| * دانایی، محمدحسین، خاطرات محمدحسین دانایی، دو برادر ناگفتههایی از زندگی و زمانه جلال و شمس آلاحمد، تهران، اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۹۲ش. | | * حکیمی، محمدرضا، تفسیرآفتاب نگرشی به رسالت اسلام و حماسه انسان در رهبری امامخمینی(ره)، تهران، دفترنشرفرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۵۷ش. |
| * رجایی، علیرضا، نقش خودباوری در نهضت تولید علم و جنبش نرمافزاری و آزاداندیشی، چاپشده در مجموعه مقالات نخستین کنگره بینالمللی، نهضت تولید علم، جنبش نرمافزاری و آزاداندیشی، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش. | | * روحانی، سیدحمید، نهضت امامخمینی، تهران، عروج، چاپ پنجم، ۱۳۸۱ش. |
| * طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق. | | * روزنامه رسمی، ۱۴/۵/۱۳۵۹ش. |
| * عیوضی، رحیم و محمدجواد فراتی، درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران، قم، معارف، چاپ دوم، ۱۳۹۰ش. | | * سمیعی، احمد، طلوع و غروب دولت موقت، تهران، شباویز، چاپ اول، ۱۳۷۱ش. |
| * قلیپور، آرین، علی پیراننژاد، بررسی اثرهای عدالت در ایجاد و ارتقای خودباوری در نهادهای آموزشی، مجله پژوهشنامه علوم انسانی، شماره ۵۳. ۱۳۸۶ش. | | * طباطبایی، سیدصادق، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. |
| * مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق. | | * علیبابایی، غلامرضا، فرهنگ سیاسی آرش، تهران، آشیان، چاپ اول، ۱۳۸۲ش. |
| | * عمید زنجانی، عباسعلی، انقلاب اسلامی و ریشههای آن، تهران، کتاب سیاسی، چاپ اول، ۱۳۶۷ش. |
| | * فوزی، ولیالله، حماسههای اسلامی ملت به رهبری امامخمینی از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ تا ۱۵ خرداد ۱۳۵۸، قم، دارالفکر، بیتا. |
| | * کیهان، روزنامه، ۲۹/۱۱/۱۳۵۷. |
| | * کیهان، روزنامه، ۲۰/۱۲/۱۳۵۷. |
| | * کیهان، روزنامه، ۷، ۸، ۹، ۱۱، ۱۲ و ۱۴/۱/۱۳۵۸ش. |
| * مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چاپ چهارم، ۱۳۸۸ش. | | * مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چاپ چهارم، ۱۳۸۸ش. |
| * مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیست و ششم، ۱۳۸۶ش. | | * نوازنی، بهرام، گاهشمار سیاست خارجی ایران از دیماه ۱۳۵۶ تا مرداد ۱۳۶۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. |
| * موثقی، احمد، علل و عوامل ضعف و انحطاط مسلمین در اندیشههای سیاسی و اراء اصلاحی سیدجمالالدین اسدآبادی، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
| |
| * میرزابیگی، علی، نقش نیازهای روانی در بهداشت روانی و آموزش و پرورش، تهران، اطلاعات، چاپ چهارم، ۱۳۷۳ش.
| |
| * واقدی، محمدبنعمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.
| |
| | |
| | |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
|
| |
|
| == پیوند به بیرون == | | ==پیوند به بیرون== |
| راضیه مهرابی کوشکی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/284/ خودباوری]، دانشنامه امامخمینی، ج۵، ص۲۸۴-۲۸۹.
| | معصومه احمدی بینش، [https://books.khomeini.ir/books/10005/694/ روز جمهوری اسلامی]، [[دانشنامه امامخمینی]]، ج۵، ص۶۹۴–۷۰۰. |