حسن صانعی: تفاوت میان نسخه‌ها

صانعی از همان دوران طلبگی مورد اعتماد امام‌خمینی بود و مدیریت بخشی از پذیرایی‌ها و دید و بازدید‌های ایشان را بر عهده داشت <ref>رسولی محلاتی، خاطرات‌ آیت‌الله‌ رسولی‌ محلاتی‌‌، ۶۳.</ref>. وی از آغاز مطرح‌شدن [[مرجعیت]] ایشان مسئول امور مالی [[بیت امام‌خمینی|بیت]] ایشان بود و امور مربوط به تقسیم [[وجوه شرعی]] و پرداخت [[شهریه امام‌خمینی|شهریه]] ایشان را انجام می‌داد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۲۰۰ و ۱۸/۶۵.</ref>. وی با آغاز [[نهضت اسلامی]] به [[رهبری امام‌خمینی]] در سال ۱۳۴۱ به مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت و در جریان بازداشت ایشان در سیزده آبان ۱۳۴۳ مراجع را به صدور اعلامیه در حمایت از ایشان و محکومیت رژیم پهلوی ترغیب کرد <ref>قاسم‌پور، صانعی، حسن، ۱/۲۲۴.</ref>.

‌پس از [[تبعید امام‌خمینی]] به [[ترکیه]]، صانعی از مبارزان فعالی بود که پیوسته تحت نظر مأموران سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) بود. ساواک در گزارش‌های خود از وی با عبارت «واعظی ناراحت و افراطی» نام برده است که به نظر ساواک اقدامات ضد ملی‌ای چون تماس با عناصر ضد رژیم در خارج از ایران و اطلاع‌رسانی به آنان و آشوب‌های سیاسی در میان طلاب [[قم]] انجام داده است <ref>← ربانی شیرازی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۷۲.</ref>؛ چنان‌که وی در سال ۱۳۴۶‌ به توزیع [[اعلامیه‌ها|اعلامیه‌های امام‌خمینی]] اقدام کرد و با نیروهای رژیم و افرادی که‌ در صدد از میان‌‌بردن‌ اعلامیه‌های‌ روی دیوار [[مدرسه‌‌ فیضیه‌]] بودند، به مقابله پرداخت که‌ منجر به‌ درگیری‌ طلاب‌ مبارز با مأموران رژیم‌ شد <ref>← ربانی املشی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۳۶۰ ـ ۳۶۱.</ref>. وی در همین حادثه به‌ جرم ترغیب طلاب به‌ [[تظاهرات‌]]، به ساواک‌ قم‌ احضار شد <ref>← ربانی شیرازی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۷۲.</ref>. در جریان یورش ساواک به [[خانه امام‌خمینی|خانه]] و [[کتابخانه امام‌خمینی]] در ۲۲ آبان ۱۳۴۶و غارت اسناد و کتاب‌های ایشان، صانعی به همراه علی‌اکبر اسلامی و عباس محفوظی از مسئولان دفتر شهریه امام‌خمینی بازداشت شدند <ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۳۴۰.</ref>.

[[شهریه امام‌خمینی]] در ایران به دلیل محدودیت‌های ساواک، برای مدتی به نام میرزااحمد آشتیانی، یکی از علمای برجسته و مورد احترام تهران که چند سال هم از امام‌خمینی مسن‌‌تر بود، پرداخت می‌شد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، پاورقی، ۲/۱۹۱ ـ ۱۹۲.</ref> {{ببینید|شهریه امام‌خمینی|میرزااحمد آشتیانی}}؛ به همین منظور حسن صانعی که از مقسّمان شهریه امام‌خمینی بود، در شمار مقسّمان آشتیانی قرار گرفت و همین مسئله حساسیت و پیگیری ساواک را در پی داشت و در گزارش ساواک در سال ۱۳۵۱ ذکر شده است <ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۹/۴۰.</ref>. امام‌خمینی در سال ۱۳۶۷، در نامه به صانعی، از او که مسئول اداره شهریه طلاب بود و برای استمرار شهریه سختی‌های فراوانی از سوی رژیم پهلوی متحمل شد، تقدیر و تشکر کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۷۱.</ref>.

در پی کشته‌شدن مأمور شهربانی قم‌ به دست گروه انقلابی ابوذر در تیر ۱۳۵۲، ساواک،‌ صانعی و عده‌ای از روحانیان مبارز ازجمله [[محمد یزدی‌]] و [[محمدمهدی ربانی‌ املشی‌]] را به اتهام دست‌داشتن در این ماجرا در ۱/۱۱/۱۳۵۲ بازداشت کرد و بر اساس تصمیم کمیسیون‌ امنیت‌ اجتماعی‌ قم‌، وی را به‌ سه‌ سال‌ تبعید در مشکین‌‌شهر محکوم‌ ساخت <ref>← ربانی املشی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۷۷.</ref>. صانعی در [[مشکین‌شهر]] نیز به‌ مبارزات و فعالیت‌های سیاسی و تبلیغی‌ خود بر ضدّ رژیم‌ پهلوی‌ ادامه داد؛ از این‌رو در سال ۱۳۵۳‌ محل‌ تبعید وی‌ از مشکین‌‌شهر به‌ شهرستان‌ [[مرند]] تغییر یافت‌. وی در سال ۱۳۵۵ پس از تمام‌شدن مدت‌ محکومیت‌ به‌ قم‌ بازگشت و مبارزات و فعالیت‌های‌ سیاسی‌ خود را از سر گرفت <ref>ربانی املشی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۳۶۱.</ref>.

در پی‌ اهانت‌ [[روزنامه‌‌ اطلاعات‌]] به‌ امام‌خمینی در هفدهم دی ۱۳۵۶ صانعی یکی‌ از سازمان‌دهندگان تظاهرات‌ [[قیام‌ نوزده دی‌]] ۱۳۵۶ و نیز محرک طلاب و‌ مردم‌ برای‌ شرکت در تظاهرات بر ضد رژیم‌ بود <ref>قاسم‌پور، صانعی، حسن، ۱/۲۲۴.</ref>. کمیسیون‌ امنیت‌ اجتماعی‌ قم‌ در ۲۱/۱۰/۱۳۵۶‌ بار دیگر وی و عده‌ای از علما ازجمله محمد یزدی، [[محمدعلی گرامی]]، [[حسین نوری همدانی]]، [[ناصر مکارم‌ شیرازی‌]] و [[ابوالقاسم خزعلی]] را‌ به‌ عنوان‌ محرک‌ اصلی به‌ سه‌ سال‌ تبعید در شهرستان‌ میاندوآب محکوم‌ کرد <ref>← ربانی املشی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۳۶۱ و ۳۸۲ ـ ۳۸۳؛ طالبی‌ دارابی‌، ۱۳۸ ـ ۱۴۰.</ref>؛ ولی صانعی پیش از بازداشت گریخت و به تبعیدگاه نرفت. در ۱/۵/۱۳۵۷ بر اساس تصمیم همین کمیسیون‌ مکان تبعید وی از میاندوآب به ‌ایذه‌ تغییر کرد؛ در حالی‌که هنوز نتوانسته بودند وی را بازداشت کنند‌ <ref>← ربانی املشی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۳۸۲ ـ ۳۸۳.</ref>.

پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] و [[بازگشت امام‌خمینی]] به کشور، صانعی از همان آغاز ورود در مدرسه‌‌ رفاه‌ و علوی‌ در خدمت ایشان بود. او برنامه دیدارهای امام‌خمینی را تنظیم‌ و تصمیمات ایشان را به دیگران منتقل‌ می‌کرد <ref>رفیق‌دوست، خاطرات، ۱۵۷ و ۱۵۹.</ref>؛ چنان‌که پس از انقلاب نیز همچنان مسئولیت امور مالی دفتر امام‌خمینی را بر عهده داشت و امام‌خمینی مأموریت‌های چندی را به وی سپرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ← ۱۷/۲۰۰ و ‏۱۸/۶۵.</ref>.

امام‌خمینی در آغاز تأسیس [[بنیاد پانزده خرداد]] در سال ۱۳۶۰ هیئتی متشکل از حسن صانعی، [[مهدی کروبی]] و [[محمدعلی نظام‌زاده]] را برای سرپرستی آن معین کرد <ref>جوانان، مجله، شماره ۸۰۸، ۲۵/۳/۱۳۶۱ش، ۶.</ref> و سپس در ۲۲ تیر ۱۳۶۲ در حکمی صانعی را سرپرست‌ بنیاد پانزده‌ خرداد و تأکید کرد بنیاد موظف است به وضع محرومان و [[مستضعفان]] رسیدگی کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۱.</ref>. ایشان در اول شهریور ۱۳۶۲ در نامه‌ای به بانک صادرات اعلام کرد در حساب دفتر ایشان که به نام حسن صانعی، [[سیدهاشم رسولی محلاتی]] و [[محمدحسن رحیمیان]] است، در غیاب آن دو نفر، صانعی به‌تنهایی حق برداشت و امضای چک‌های حساب را دارد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۶۵.</ref>.

در هشتم تیر ۱۳۶۴ صانعی در نامه‌ای از امام‌خمینی تقاضا کرد به محاکم انقلاب اسلامی اجازه داده شود بخشی از اموال مصادره‌شده از منسوبان رژیم پهلوی را برای رفع نیاز‌های مستضعفان و محرومان در اختیار بنیاد پانزده خرداد قرار دهند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۲۹۹ ـ ۳۰۰.</ref> و ایشان در پاسخ، موافقت خود را به اندازه ضرورت و بر اساس موازین شرعی اعلام کرد و در نامه‌ای به [[یوسف صانعی]] دادستان کل کشور، وی را مأمور اجرای آن ساخت <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۲۹۹ ـ ۳۰۰‏.</ref>. همچنین ایشان در شانزدهم مهر ۱۳۶۵ ضمن موافقت با درخواست صانعی درباره ساخت سدی برای تأمین آب قم از سوی بنیاد پانزده خرداد، وزیر نیرو و وزیر جهاد سازندگی را موظف به همکاری با وی کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۴۰ ـ ۱۴۲.</ref> و در ۲۸ شهریور ۱۳۶۷ نیز در پاسخ به تقاضای وی اجازه داد تصمیم‌گیری و مدیریت کارهای ساختمانی سد زیر نظر بنیاد و وزارت نیرو صورت گیرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۳۹ ـ ۱۴۰.</ref> {{ببینید|پانزده خرداد}}.

[[امام‌خمینی]] در ۲۹ مرداد ۱۳۶۳ در حکمی صانعی را به همراه سیدمحمد ابطحی، محمد عبایی، محمدجواد کشمیری، سیدعلی قاضی‌عسکر و سیدهاشم رسولی محلاتی به عنوان اعضای دبیرخانه مرکزی ائمه جمعه منصوب کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۶.</ref> و در ۳۱ مرداد ۱۳۶۳ وی را به همراه [[علی ‌اکبر مشکینی]]، [[سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی]]، [[احمد جنتی]]، [[محمد فاضل]]، [[محمدعلی شرعی]] و [[محمدرضا توسلی]] اعضای هیئت مؤسس مکتب خواهران قم (جامعةالزهراء) قرار داد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۷.</ref> {{ببینید|مکتب خواهران}}.

پس از صدور حکم امام‌خمینی در ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ درباره [[اعدام سلمان رشدی]] که به [[اسلام]]، [[قرآن]] و [[پیغمبر اکرم(ص]]) اهانت کرده بود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۶۳.</ref>، حسن صانعی رئیس بنیاد پانزده خرداد در ۲۵ اسفند ۱۳۶۷ برای کسی که این حکم را اجرا کند و سلمان رشدی مرتد را به [[قتل]] برساند، جایزه تعیین کرد که بازتاب گسترده جهانی داشت <ref>کیهان، روزنامه، ۳/۱۲/۱۳۷۲ش، ۳؛ معاونت فرهنگی، دسیسه آیات شیطانی، ۴۸.</ref>. این جایزه که به گفته صانعی با نظر امام‌خمینی صورت گرفت <ref>ستاد برگزاری سمینار، ابعاد توطئه و تبیین حکم، ۱۰؛ جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۰/۷/۱۳۷۷، ۴.</ref>، چند بار افزایش یافت و نهایتاً در شهریور ۱۳۹۱ به مبلغ سه میلیون و سیصد هزار دلار رسید <ref>اعتماد، روزنامه، ۲۶/۶/۱۳۹۱ش، ۷؛ نامه جامعه، مجله، شماره ۱۰۰، ۱۳۹۱ش، ۶۸.</ref> {{ببینید|سلمان رشدی}}.

صانعی علاقه ویژه‌ای به امام‌خمینی و آرمان‌های ایشان داشته و همواره ایشان را الگوی زندگی و مبارزات خود دانسته و معتقد است ایشان تمام وجودش خلاصه در [[عشق]] به خدا شده بود و همه چیز ایشان خدایی بود <ref>اعتماد ملی، روزنامه، ۲۷/۱۱/۱۳۸۶ش.</ref>. ایشان بسیار دقیق و با آگاهی عمل می‌کرد و از آغاز تا پیروزی انقلاب همواره در فکر [[دفاع]] از حق و مبارزه با باطل بود <ref>ایرنا، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۸/۱۰/۱۳۹۵ش.</ref> و در روزهای جوانی مانند قله آتشفشانِ فعّالی بود که هیچ‌چیزش در وصف نمی‌گنجید <ref>جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۲/۹/۱۳۹۶ش.</ref>. وی خاطرنشان ساخته که امام‌خمینی نبوغ و استعداد فوق‌العاده‌ای داشت و ازجمله بدون اینکه کتاب اسفار [[ملاصدرا]] را پیش کسی خوانده باشد، تدریس می‌کرد که امری بس دشوار است <ref>جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۲/۹/۱۳۹۶ش.</ref>. به باور وی امام‌خمینی [[تواضع]] و اخلاص فوق‌العاده‌ای داشت و هرگز حاضر نمی‌شد خود را مطرح کند و یا خود را در معرض و حتی جایی که گمان خودنمایی و در معرض‌بودن باشد قرار دهد <ref>جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۲/۹/۱۳۹۶ش.</ref>؛ چنان‌که پس از درگذشت [[سیدحسین بروجردی]]، امام‌خمینی جز در مجلس ترحیم خود و مجلس فاتحه [[مسجد سلماسی]]، در هیچ مجلس فاتحه دیگری و حتی در تشییع جنازه حضور نیافت و حتی [[رساله عملیه امام‌خمینی]] را [[خلیل سروش محلاتی]] با هزینه خودش چاپ و منتشر کرد <ref>جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۲/۹/۱۳۹۶ش.</ref>.

امام‌خمینی نیز بارها از خدمات و زحمات صانعی به نیکی یاد کرده است. ایشان در ۱۵/۹/۱۳۶۱ با نوشتن نامه‌ای در تأیید مراتب امانتداری و خدمات صانعی، آن را ادای حق برادری نسبت به وی دانست و او را برادر و فرزند خود خواند و از صمیمی‌ترین و با سابقه‏ترین دوستان وفادار خود در گذشته و حال شمرد و شهادت داد که از آغاز آشنایی و برعهده‌گرفتن مسئولیت امور مالی دفتر از سوی وی، چه پیش از [[پانزده خرداد]] و [[تبعید امام‌خمینی|تبعید]] ایشان به خارج و چه پس از بازگشت به کشور و نیز چه اوقاتی که به‌تنهایی متصدی امور مالی بود و چه زمانی که با شرکت رسولی محلاتی و رحیمیان مسئولیت آن را بر عهده داشت، با کمال صداقت، صمیمیت و امانتداری بوده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۳۱.</ref>. ایشان در این نامه تأکید کرده است صانعی امین، صالح و خدمتگزار اسلام است و با تمام همت، جدیت و حسن نیت، به ایشان کمک رسانده و بدون چشمداشت مادی وظایف خویش را انجام داده و دیناری به [[وجوه شرعی]] دست‌درازی نکرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۳۱ ـ ۱۳۲.</ref>.

[[امام‌خمینی]] همچنین در تأکید بر ضرورت تسریع در احداث سد پانزده خرداد، با اشاره به اینکه صانعی همیشه مورد اعتماد و اطمینان ایشان بوده و در تمام زمینه‌های شرعی وکیل ایشان است، یادآور شده است وی تلاش می‌کند تا در جهت رفاه مردم محروم و مظلوم، یار و غمخوار آنان باشد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۳۹ ـ ۱۴۰.</ref>. همچنین ایشان در نامه‌ای دیگر در دوم اسفند ۱۳۶۷ به صانعی، وی را با عبارات و صفاتی مانند زیرکی، دانایی، کم‌حرفی و محتاط‌بودن ستوده و اعلام کرده است که لطافت روح، استعداد، و صداقت وی را فراموش نمی‌کند و وی را سرباز گمنام انقلاب دانسته که از گذشته‌های دور خاطرات تلخ و شیرین مبارزات را با خود دارد و در گرداب مبارزات همیشه دلسوخته و در بحران‌ها و فشار‌ها هیچ‌گاه به درستیِ راه و هدف خود تردید نکرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۷۱.</ref>.

صانعی که پس از درگذشت امام‌خمینی همچنان عهده‌دار مسئولیت بنیاد پانزده خرداد بود، در ۲۷/۱۲/۱۳۷۵ به حکم [[سیدعلی خامنه‌ای|رهبر انقلاب]] به‌ عضویت‌ [[مجمع‌ تشخیص‌ مصلحت‌ نظام‌]] منصوب شد <ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۸/۱۲/۱۳۷۵، ۳.</ref>. وی دارای دو فرزند پسر و دو دختر می‌باشد.

==پانویس==

==منابع==

* رسولی محلاتی، سیدهاشم، خاطرات‌ آیت‌الله‌ رسولی‌ محلاتی‌‌، به ‌کوشش احمد رشیدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب‌ اسلامی‌، ۱۳۸۳ش.

==پیوند به بیرون==

* زینب ابراهیمی، [https://books.khomeini.ir/books/10006/602/ حسن صانعی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۶۰۲-۶۰۷.