۲۱٬۹۳۶
ویرایش
شورای عالی انقلاب فرهنگی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''شورای عالی انقلاب فرهنگی'''، نهادی برای تحول اساسی و تقویت ابعاد اسلامی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی. | '''شورای عالی انقلاب فرهنگی'''، نهادی برای تحول اساسی و تقویت ابعاد اسلامی [[دانشگاه|دانشگاه‌ها]] و مراکز آموزشی. | ||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
فرهنگ آمیزه‌ای از اندیشه، [[دین]]،<ref>مالرب، انسان و ادیان، ۳۳۹.</ref> [[علم]]، دانش،<ref>دهخدا، لغتنامه، ۱۰/۱۵۱۰۹.</ref> [[هنر]]، آداب و رسوم و شیوه زندگی است که طی تجربه تاریخی ملت‌ها شکل می‌گیرد و قابل انتقال به نسل‌های بعدی است<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۶/۵۳۴۶.</ref> {{ببینید|فرهنگ}}. ایران گرچه در پرتو گرایش به | فرهنگ آمیزه‌ای از اندیشه، [[دین]]،<ref>مالرب، انسان و ادیان، ۳۳۹.</ref> [[علم]]، دانش،<ref>دهخدا، لغتنامه، ۱۰/۱۵۱۰۹.</ref> [[هنر]]، آداب و رسوم و شیوه زندگی است که طی تجربه تاریخی ملت‌ها شکل می‌گیرد و قابل انتقال به نسل‌های بعدی است<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۶/۵۳۴۶.</ref> {{ببینید|فرهنگ}}. ایران گرچه در پرتو گرایش به [[اسلام]]، هم‌دوش با دیگر ملل اسلامی و پیشاپیش آنها مشعل‌دار تمدن شکوهمند اسلامی شد<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۴/۳۱۴.</ref> اما [[رژیم پهلوی]] فرهنگ اسلامی را به‌تدریج در جامعه به انزوا برد و فرهنگ غربی را بر آن حاکم کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۴۹؛ ۹/۳۴۲ و ۱۴/۴۹۸.</ref>؛ چنان‌که میان دانشگاهیان و [[روحانیت]] جدایی افکند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۳۰.</ref> به باور [[امام‌خمینی]]، سلطه استعمار فرهنگی از دبستان تا [[دانشگاه]] و دیگر مراکز تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذاشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۴۳.</ref> فضای دانشجویی، پس از شهریور ۱۳۲۰ تا دهه سی، متأثر از تعلیمات احزاب چپ و وابسته به [[شوروی]] بود.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۱۳.</ref> افزون بر جریان‌های لیبرال غربی، اندیشه [[سوسیالیسم]] نیز در بدنه دانشگاه‌ها نفوذ کرده بود.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۸۶.</ref> [[مسئولان و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران|کارگزاران کشور]] بیشتر از دانشگاهیان بودند و [[عقب‌ماندگی]] دانشگاه‌ها، عقب‌ماندگی فرهنگی و علمی و سیاسی کشور را به دنبال داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۹۴–۹۵؛ ۱۳/۱۷۹–۱۸۰ و ۱۴/۱۷۰.</ref> روند آموزشی و مدیریتی به گونه‌ای بود که اکثریت قاطع دانشجویان از طبقه مرفه بودند و بخش اعظم آنان نیز پس از تحصیل کشور را ترک می‌کردند.<ref>خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۳/۱۸۳–۱۸۵.</ref> | ||
== زمینه‌ها و عوامل تاریخی == | == زمینه‌ها و عوامل تاریخی == | ||
از دهه بیستم، انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده پزشکی به منظور مقابله با فشار تبلیغاتی ضد دینی توده‌ای‌ها و [[بهائیان]]،<ref>یزدی، جنبش دانشجویی در دو دهه، ۲۵.</ref> تشکیل شد و به‌تدریج گسترش یافت.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۷۶.</ref> ارتباط [[انجمن‌های اسلامی]] در سال‌های دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ با اندیشه‌های امام‌خمینی بیشتر شد.<ref>کریمیان، جنبش دانشجوئی در ایران، ۳۰۴ و ۳۱۵.</ref> امام‌خمینی بر آن بود که در سایه آموزش و تربیت انسانی و اسلامی، [[استقلال]] و [[آزادی]] کشور بیمه خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۸۷.</ref> ایشان در آغاز انقلاب در ۳۰/۱۱/۱۳۵۷ به‌مناسبت بازگشایی مدارس، [[پیروزی]] را در گرو [[علم]] و [[تقوا]] و شعور انقلابی و اتحاد بدون گرایش به چپ و راست شمرد و سفارش کرد درس‌های مدارس و دانشگاه‌ها از مطالبی که به سود استعمار و [[استبداد]] است، تصفیه شود و درس‌های اسلامی و انقلابی که به بیداری و استقلال و آزادی جوانان کمک می‌کند، جایگزین آن گردد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۹۳–۱۹۴.</ref> | از دهه بیستم، انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده پزشکی به منظور مقابله با فشار تبلیغاتی ضد دینی توده‌ای‌ها و [[بهائیان]]،<ref>یزدی، جنبش دانشجویی در دو دهه، ۲۵.</ref> تشکیل شد و به‌تدریج گسترش یافت.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۷۶.</ref> ارتباط [[انجمن‌های اسلامی]] در سال‌های دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ با اندیشه‌های امام‌خمینی بیشتر شد.<ref>کریمیان، جنبش دانشجوئی در ایران، ۳۰۴ و ۳۱۵.</ref> امام‌خمینی بر آن بود که در سایه آموزش و تربیت انسانی و اسلامی، [[استقلال]] و [[آزادی]] کشور بیمه خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۸۷.</ref> ایشان در آغاز انقلاب در ۳۰/۱۱/۱۳۵۷ به‌مناسبت بازگشایی مدارس، [[پیروزی]] را در گرو [[علم]] و [[تقوا]] و شعور انقلابی و اتحاد بدون گرایش به چپ و راست شمرد و سفارش کرد درس‌های مدارس و دانشگاه‌ها از مطالبی که به سود [[استعمار]] و [[استبداد]] است، تصفیه شود و درس‌های اسلامی و انقلابی که به بیداری و استقلال و آزادی جوانان کمک می‌کند، جایگزین آن گردد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۹۳–۱۹۴.</ref> | ||
ازجمله اقدام‌های سال‌های نخست انقلاب، با هدف دگوگونی ساختارهای فرهنگی در دانشگاه و دیگر مراکز فرهنگی، انقلاب فرهنگی بود. استقلال فرهنگی و سیاسی و شعار نه شرقی و نه غربی از اهداف اصلی انقلاب بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۱۹ و ۲۱/۲۸۶.</ref> با گذشت چندین ماه از انقلاب، این احساس در قشر دانشجو پیدا شده بود که دستگاه رسمی کشور از افکار امام‌خمینی فاصله دارد و دیدار نمایندگان [[دولت موقت]] با مشاور امنیت ملی [[آمریکا]] در دولت | ازجمله اقدام‌های سال‌های نخست انقلاب، با هدف دگوگونی ساختارهای فرهنگی در دانشگاه و دیگر مراکز فرهنگی، انقلاب فرهنگی بود. استقلال فرهنگی و سیاسی و [[شعار]] نه شرقی و نه غربی از اهداف اصلی انقلاب بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۱۹ و ۲۱/۲۸۶.</ref> با گذشت چندین ماه از انقلاب، این احساس در قشر دانشجو پیدا شده بود که دستگاه رسمی کشور از افکار امام‌خمینی فاصله دارد و دیدار نمایندگان [[دولت موقت]] با مشاور امنیت ملی [[آمریکا]] در دولت جیمی کارتر به آن دامن زد و دانشجویان در حرکتی خودجوش با [[تسخیر سفارت آمریکا]] اعتراض خود را نشان دادند.<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۲/۲.</ref> گروهی از دانشجویان پس از [[تسخیر سفارت آمریکا]] در پی همسوکردن دانشگاه با اهداف امام‌خمینی برآمدند.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۴–۳۴۹؛ قویدل معروفی و پورنجمی، سلسله بحث‌های جنبش دانشجوئی، ۸۲–۸۳.</ref> | ||
در اسفند ۱۳۵۸، بخشنامه‌ای مبنی بر پاکسازی دانشگاه از عناصر وابسته به [[رژیم پهلوی]] به تصویب مدیریت دانشگاه‌ها رسید و شورایی به نام شورای انقلابی تزکیه دانشگاه تأسیس شد<ref>پایگاه جامع تاریخ معاصر، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۰/۴/۱۴۹۴ش؛ ملکی، دیروز و امروز، ۱۸۸–۱۹۱.</ref>؛ ولی فرمان‌های آن به اجرا در نیامد و هنوز جمع بزرگی از استادان ناصالح و دلبسته به رژیم پهلوی در دانشگاه فعالیت می‌کردند. گروه‌های سیاسی نیز [[دانشگاه]] و مدارس را عرصه تاخت‌وتاز خود ساخته و روند تدریس و تحصیل را مختل کرده بودند.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۰.</ref> برخی استادان به جای درس‌های رسمی، جزوه‌های انحرافی، ازجمله [[مارکسیسم]] درس می‌دادند و دانشجویان به جای درس‌خواندن، پیوسته در پی گردهمایی و [[تظاهرات]] بودند.<ref>هاشمی رفسنجانی، خطبه‌ها، ۲/۴۹۹.</ref> مجادلات سیاسی در دانشگاه‌ها به درگیری می‌انجامید و گروه‌هایی از خارج دانشگاه به درگیری‌ها دامن می‌زدند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۲۷؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> رقابت شدیدی میان دانشجویان مارکسیست و مذهبی برای جذب دانشجویان جدید در جریان بود.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۸۱.</ref> جذب دانشجویان در نهادهای انقلابی‌ای، چون [[سپاه پاسداران]] و [[جهاد سازندگی]] و مدیریت اجرایی موجب شده بود حضور نیروهای مذهبی در دانشگاه‌ها کم‌رنگ شود و آرایش نیروها به زیان جریان مذهبی پیش رود.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۸۷–۸۸؛ شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۲۳.</ref> | در اسفند ۱۳۵۸، بخشنامه‌ای مبنی بر [[پاکسازی]] دانشگاه از عناصر وابسته به [[رژیم پهلوی]] به تصویب مدیریت دانشگاه‌ها رسید و شورایی به نام شورای انقلابی تزکیه دانشگاه تأسیس شد<ref>پایگاه جامع تاریخ معاصر، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۰/۴/۱۴۹۴ش؛ ملکی، دیروز و امروز، ۱۸۸–۱۹۱.</ref>؛ ولی فرمان‌های آن به اجرا در نیامد و هنوز جمع بزرگی از استادان ناصالح و دلبسته به رژیم پهلوی در دانشگاه فعالیت می‌کردند. گروه‌های سیاسی نیز [[دانشگاه]] و مدارس را عرصه تاخت‌وتاز خود ساخته و روند تدریس و تحصیل را مختل کرده بودند.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۰.</ref> برخی استادان به جای درس‌های رسمی، جزوه‌های انحرافی، ازجمله [[مارکسیسم]] درس می‌دادند و دانشجویان به جای درس‌خواندن، پیوسته در پی گردهمایی و [[تظاهرات]] بودند.<ref>هاشمی رفسنجانی، خطبه‌ها، ۲/۴۹۹.</ref> مجادلات سیاسی در دانشگاه‌ها به درگیری می‌انجامید و گروه‌هایی از خارج دانشگاه به درگیری‌ها دامن می‌زدند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۲۷؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> رقابت شدیدی میان دانشجویان مارکسیست و مذهبی برای جذب دانشجویان جدید در جریان بود.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۸۱.</ref> جذب دانشجویان در نهادهای انقلابی‌ای، چون [[سپاه پاسداران]] و [[جهاد سازندگی]] و مدیریت اجرایی موجب شده بود حضور نیروهای مذهبی در دانشگاه‌ها کم‌رنگ شود و آرایش نیروها به زیان جریان مذهبی پیش رود.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۸۷–۸۸؛ شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۲۳.</ref> | ||
جریان‌های سیاسی افزون بر دامن‌زدن به رقابت‌ها و تجمعات درون دانشگاه، هدایت تحریکات سیاسی خارج از دانشگاه علیه [[نظام اسلامی]]، مانند اغتشاش در ارتش، تحریکات کارگری و آشوب‌های قومی را نیز بر عهده داشتند.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۹۰؛ دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۲/۱۸–۲۳.</ref> برخی از آنان، همانند چریک‌های فدایی خلق از سنگر دانشگاه به دفاع از غائله‌های خونباری، مانند غائله ترکمن‌صحرا | جریان‌های سیاسی افزون بر دامن‌زدن به رقابت‌ها و تجمعات درون دانشگاه، هدایت تحریکات سیاسی خارج از دانشگاه علیه [[نظام اسلامی]]، مانند اغتشاش در ارتش، تحریکات کارگری و آشوب‌های قومی را نیز بر عهده داشتند.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۹۰؛ دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۲/۱۸–۲۳.</ref> برخی از آنان، همانند چریک‌های فدایی خلق از سنگر دانشگاه به دفاع از غائله‌های خونباری، مانند غائله [[ترکمن‌صحرا]]، [[خوزستان]]{{ببینید|خلق عرب}}، [[بلوچستان]]<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۲/۱۸–۲۳.</ref> و گروه‌های تجزیه‌طلب [[کردستان]] برخاستند.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۰۴.</ref> گروه‌ها ۱۵۰ اتاق آموزشی را اشغال و برای مبارزه درازمدت با نظام آذوقه ذخیره کرده بودند.<ref>خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۳/۱۸۴.</ref> احزاب سیاسی افزون بر سلاح سبک، حتی جنگ‌افزارهایی سنگین، چون تانک در اختیار داشتند.<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۲۰۰؛ طباطبایی، خاطرات، ۳/۲۹۱.</ref> کلاس‌های دانشگاه عملاً تعطیل و بیشتر کلاس‌ها درگیر بحث‌های سیاسی بودند. استادان بر اساس گرایش سیاسی و عقیدتی، با دانشجویان رفتارهای متفاوتی داشتند. محیط متشنج دانشگاه به منبع جذب نیروی سازمان‌های سیاسی تبدیل شده بود.<ref>پگاه حوزه، بازخوانی پنج دهه جنبش دانشجویی، ۲؛ فوران، مقاومت شکننده، ۲۲۱.</ref> امام‌خمینی در خرداد ۱۳۵۸ اغتشاشگران در دانشگاه را که با افکار کمونیستی و با شعار دفاع از کارگر، کارگران را به تعطیلی کارخانه‌ها و قومیت‌ها را به تجزیه‌طلبی فرا می‌خواندند، «عمّال آمریکا» خواند و به آنان هشدار داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۶–۱۳۸.</ref> | ||
در ماه‌های پایانی سال ۱۳۵۸ تنش میان جریان‌های غیر مذهبی و مذهبی طرفدار انقلاب در دانشگاه‌ها به اوج رسید.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۰۳.</ref> افزون بر آن، در اول اسفند ۱۳۵۸ درگیری میان هواداران [[سازمان مجاهدین خلق]] و دانشجویان عضو مجمع تفکرات شیعی مشهد، به رهبری [[عبدالحمید دیالمه]]، به گروگان‌گیری و مجروح‌شدن عده‌ای از دانشجویان انجامید.<ref>جمهوری اسلامی، ۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱؛ کیهان، ۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱۲.</ref> شورای سرپرستان دانشکده‌های دانشگاه مشهد، در اعتراض به این حوادث، واحدهای آموزشی دانشگاه‌ها جز واحدهای درمانی را تعطیل کرد.<ref>کیهان، ۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱۲.</ref> روز دوم اسفند، جناح‌های رقیب در دانشگاه تهران با هم درگیر شدند، رئیس شورای سرپرستی دانشگاه و نامزد مورد حمایت سازمان مجاهدین خلق در انتخابات مجلس، در اعتراض به نبود امنیت در دانشگاه استعفا کرد.<ref>کیهان، ۵/۱۲/۱۳۵۸، ۳؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> وجود ستادهای عملیاتی گروه‌های سیاسی در دانشگاه‌ها دانشجویان مسلمان و رهبران نظام و نخبگان سیاسی را نگران ساخت.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۴–۳۴۹؛ بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۰۶؛ جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۱۰.</ref> | در ماه‌های پایانی سال ۱۳۵۸ تنش میان جریان‌های غیر مذهبی و مذهبی طرفدار انقلاب در دانشگاه‌ها به اوج رسید.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۰۳.</ref> افزون بر آن، در اول اسفند ۱۳۵۸ درگیری میان هواداران [[سازمان مجاهدین خلق]] و دانشجویان عضو مجمع تفکرات شیعی مشهد، به رهبری [[عبدالحمید دیالمه]]، به گروگان‌گیری و مجروح‌شدن عده‌ای از دانشجویان انجامید.<ref>جمهوری اسلامی، ۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱؛ کیهان، ۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱۲.</ref> شورای سرپرستان دانشکده‌های دانشگاه مشهد، در اعتراض به این حوادث، واحدهای آموزشی دانشگاه‌ها جز واحدهای درمانی را تعطیل کرد.<ref>کیهان، ۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱۲.</ref> روز دوم اسفند، جناح‌های رقیب در دانشگاه تهران با هم درگیر شدند، رئیس شورای سرپرستی دانشگاه و نامزد مورد حمایت سازمان مجاهدین خلق در انتخابات مجلس، در اعتراض به نبود امنیت در دانشگاه استعفا کرد.<ref>کیهان، ۵/۱۲/۱۳۵۸، ۳؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> وجود ستادهای عملیاتی گروه‌های سیاسی در دانشگاه‌ها دانشجویان مسلمان و رهبران نظام و نخبگان سیاسی را نگران ساخت.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۴–۳۴۹؛ بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۰۶؛ جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۱۰.</ref> | ||
از سوی دیگر، وزارت علوم طی طرحی پیشنهاد کرد آموزش عالی از دولت مستقل و نیروهای نظامی و انتظامی به داخل دانشگاه وارد نشوند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۲۱.</ref> [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] رئیس‌جمهور وقت نیز طرحی به نام «شورای عالی فرهنگ» به ریاست خود و همفکرانش برای اصلاح دانشگاه به تصویب [[شورای انقلاب]] رساند.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۱.</ref> گروهی از افراد انجمن اسلامی به تشویق [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] در صدد یافتن راهکاری برای پاسخ به اصلاحات بنیادین مورد نظر امام‌خمینی برآمدند<ref>جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۶.</ref> و در نهایت [[حزب جمهوری اسلامی]] در راستای [[انقلاب فرهنگی]] دانشگاه‌ها طرحی به مسئولان ارائه داد که به نظر اعضای آن از سیطره لیبرال‌ها بر دانشگاه جلوگیری می‌کرد و به اهداف انقلاب در مراکز آموزش عالی و مدارس کشور تحقق می‌بخشید.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۱.</ref> | از سوی دیگر، وزارت علوم طی طرحی پیشنهاد کرد آموزش عالی از دولت مستقل و نیروهای نظامی و انتظامی به داخل دانشگاه وارد نشوند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۲۱.</ref> [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] رئیس‌جمهور وقت نیز طرحی به نام «شورای عالی فرهنگ» به ریاست خود و همفکرانش برای اصلاح دانشگاه به تصویب [[شورای انقلاب]] رساند.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۱.</ref> گروهی از افراد انجمن اسلامی به تشویق [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] در صدد یافتن راهکاری برای پاسخ به اصلاحات بنیادین مورد نظر امام‌خمینی برآمدند<ref>جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۶.</ref> و در نهایت [[حزب جمهوری اسلامی]] در راستای [[انقلاب فرهنگی]] دانشگاه‌ها طرحی به [[مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران|مسئولان]] ارائه داد که به نظر اعضای آن از سیطره لیبرال‌ها بر دانشگاه جلوگیری می‌کرد و به اهداف انقلاب در مراکز آموزش عالی و مدارس کشور تحقق می‌بخشید.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۱.</ref> | ||
== ضرورت انقلاب فرهنگی == | == ضرورت انقلاب فرهنگی == | ||
[[امام‌خمینی]] با توجه به نقش دانشگاه در اداره کشور،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۶.</ref> ضرورت تحول علمی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۶۴.</ref> فرهنگی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۸۵.</ref> همبستگی [[حوزه]] و [[دانشگاه]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۵۸.</ref> و ضرورت تربیت نسلی از دانشجویان دلسوز و متعهد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۴۵.</ref> و آرامش در مراکز آموزشی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۲.</ref> بر این باور بود که باید تحول فرهنگی را از دانشگاه‌ها آغاز کرد. شرایط حاکم بر دانشگاه‌ها<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۴–۳۴۹؛ بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۰۶؛ جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۶.</ref> و اختلال گروه‌های سیاسی در روند تحصیل و تدریس به این تحول شتاب داد.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۰.</ref> امام‌خمینی که در ۱۲ فروردین سال ۱۳۵۸ بر ضرورت تحول در دانشگاه‌ها تأکید ورزیده بود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۶۰.</ref> در ادامه نیز دانشجویان را تشویق کرد با مدارا و برهان، خیانت‌های گروه‌های معاند را آشکار سازند و دست استادان وابسته به [[آمریکا]] و [[شوروی]] را که تفکرات الحادی به دانشجویان تزریق می‌کنند، از مراکز آموزشی کوتاه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۸–۱۳۹.</ref> ایشان همچنین پیشنهاد کرد برای آگاهی بیشتر دانشجویان به تعالیم دینی و پاسخ به منحرفان و کمونیست‌ها، از افراد آگاه و گوینده به‌ویژه [[سیدعلی خامنه‌ای]] استفاده کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۸–۱۳۹.</ref> پس از [[پیام امام‌خمینی]]، خامنه‌ای هفته‌ای یک روز در مسجد دانشگاه تهران پس از اقامه [[نماز جماعت]] برای دانشجویان سخنرانی می‌کرد و به پرسش‌های آنان پاسخ می‌داد.<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۷۷، ۴۹.</ref> | [[امام‌خمینی]] با توجه به نقش دانشگاه در اداره کشور،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۶.</ref> ضرورت تحول علمی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۶۴.</ref> فرهنگی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۸۵.</ref> همبستگی [[حوزه]] و [[دانشگاه]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۵۸.</ref> و ضرورت تربیت نسلی از دانشجویان دلسوز و متعهد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۴۵.</ref> و آرامش در مراکز آموزشی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۲.</ref> بر این باور بود که باید تحول فرهنگی را از دانشگاه‌ها آغاز کرد. شرایط حاکم بر دانشگاه‌ها<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۴–۳۴۹؛ بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۰۶؛ جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۶.</ref> و اختلال گروه‌های سیاسی در روند تحصیل و تدریس به این تحول شتاب داد.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۰.</ref> امام‌خمینی که در ۱۲ فروردین سال ۱۳۵۸ بر ضرورت تحول در دانشگاه‌ها تأکید ورزیده بود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۶۰.</ref> در ادامه نیز دانشجویان را تشویق کرد با مدارا و برهان، خیانت‌های گروه‌های معاند را آشکار سازند و دست استادان وابسته به [[آمریکا]] و [[شوروی]] را که تفکرات الحادی به دانشجویان تزریق می‌کنند، از مراکز آموزشی کوتاه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۸–۱۳۹.</ref> ایشان همچنین پیشنهاد کرد برای آگاهی بیشتر دانشجویان به تعالیم دینی و پاسخ به منحرفان و کمونیست‌ها، از افراد آگاه و گوینده به‌ویژه [[سیدعلی خامنه‌ای]] استفاده کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۸–۱۳۹.</ref> پس از [[پیام‌های امام‌خمینی|پیام امام‌خمینی]]، خامنه‌ای هفته‌ای یک روز در مسجد دانشگاه تهران پس از اقامه [[نماز جماعت]] برای دانشجویان سخنرانی می‌کرد و به پرسش‌های آنان پاسخ می‌داد.<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۷۷، ۴۹.</ref> | ||
امام‌خمینی در [[پیام نوروزی]] سال ۱۳۵۹، نیز از | امام‌خمینی در [[پیام نوروزی]] سال ۱۳۵۹، نیز از انقلابی اساسی در دانشگاه‌های کشور با هدف تحول در مراکز آموزشی و زدودن بدآموزی‌های رژیم پهلوی و طرد استادان وابسته به شرق و غرب و روشنفکران غیرمتعهد و منحرف سخن گفت و برای جبران عقب‌ماندگی‌های فرهنگی، بر مطالعه و عمل به مبانی اسلامی در دانشگاه تأکید کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۰۷–۲۰۸.</ref> و به [[طلاب]] و دانشجویان توصیه کرد دربارهٔ مبانی اسلام اصیل مطالعه کنند و از [[انحراف]] و [[التقاط]] فکری بپرهیزند و راه خود را از [[روشنفکری|روشنفکران]] غیرمتعهد جدا کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۰۸.</ref> | ||
== آغاز انقلاب فرهنگی == | == آغاز انقلاب فرهنگی == | ||
دانشجویان و کارکنان پیرو [[خط امام]] دانشگاه، به‌ویژه انجمن‌های اسلامی، خود را مخاطب پیام نوروزی امام‌خمینی دانستند<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۰۹.</ref> و در تعطیلات عید به شور نشستند و راه‌های تحقق امر ایشان را بررسی کردند<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۱۹۷.</ref> و در حمایت از پیام نوروزی ایشان خواستار تعطیلی موقت مراکز آموزشی شدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۱۹۷.</ref> شورای انقلابی تزکیه دانشگاه تهران دستور داد کلیه دانشجویان و کارکنانی که پیش‌تر عضو سازمان اطلاعات و امنیت کشور ( | دانشجویان و کارکنان پیرو [[خط امام]] دانشگاه، به‌ویژه انجمن‌های اسلامی، خود را مخاطب پیام نوروزی امام‌خمینی دانستند<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۰۹.</ref> و در تعطیلات عید به شور نشستند و راه‌های تحقق امر ایشان را بررسی کردند<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۱۹۷.</ref> و در حمایت از پیام نوروزی ایشان خواستار تعطیلی موقت مراکز آموزشی شدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۱۹۷.</ref> شورای انقلابی تزکیه دانشگاه تهران دستور داد کلیه دانشجویان و کارکنانی که پیش‌تر عضو [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) یا مورد حمایت آن بودند و نیز وزرا و وکلای مجلسین شاغل در دانشگاه از سال ۱۳۴۵ به بعد برکنار شوند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۲۸.</ref> [[بنی‌صدر]] نیز ضمن مخالفت با وجود ستاد گروه‌های سیاسی در دانشگاه‌ها اظهار امیدواری کرد طی سه روز، گروه‌ها دفاتر خود در دانشگاه‌ها را تخلیه کنند و وضعیت عادی در این مراکز برقرار شود.<ref>کیهان، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۳.</ref> | ||
از آغاز سال ۱۳۵۹ درگیری میان جناح‌های اسلامی و رقیبان فکری و سیاسی در دانشگاه‌ها شدت گرفت. وزارت کشور در ۱۹ فروردین ۱۳۵۹، طی بخشنامه‌ای کلیه فعالیت‌های گروه‌های سیاسی در مراکز عالی را ممنوع کرد که هیاهوی پردامنه‌ای در پی داشت.<ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۲۸۳.</ref> درگیری دانشگاه تبریز را باید نقطه آغاز انقلاب فرهنگی شمرد. در ۲۶/۱/۱۳۵۹ [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] در تالار اجتماعات دانشکده پزشکی این دانشگاه، برای دانشجویان دربارهٔ مبانی فکری و اهداف و بنیادهای [[انقلاب اسلامی]] سخن می‌گفت که گروهی از دانشجویان هوادار [[سازمان مجاهدین خلق]] و [[کمونیست]]ها، جلسه را به تشنج کشیدند و درگیری آنان و دانشجویان انجمن اسلامی موجب شکستن درهای تالار و قطع سخنرانی شد. روحانیان و مردم تبریز طی | از آغاز سال ۱۳۵۹ درگیری میان جناح‌های اسلامی و رقیبان فکری و سیاسی در دانشگاه‌ها شدت گرفت. وزارت کشور در ۱۹ فروردین ۱۳۵۹، طی بخشنامه‌ای کلیه فعالیت‌های گروه‌های سیاسی در مراکز عالی را ممنوع کرد که هیاهوی پردامنه‌ای در پی داشت.<ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۲۸۳.</ref> درگیری دانشگاه تبریز را باید نقطه آغاز انقلاب فرهنگی شمرد. در ۲۶/۱/۱۳۵۹ [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] در تالار اجتماعات دانشکده پزشکی این دانشگاه، برای دانشجویان دربارهٔ مبانی فکری و اهداف و بنیادهای [[انقلاب اسلامی]] سخن می‌گفت که گروهی از دانشجویان هوادار [[سازمان مجاهدین خلق]] و [[کمونیست]]ها، جلسه را به تشنج کشیدند و درگیری آنان و دانشجویان انجمن اسلامی موجب شکستن درهای تالار و قطع سخنرانی شد. روحانیان و مردم تبریز طی راهپیمایی این حرکت را محکوم و ساختمان مرکزی دانشگاه تبریز را انجمن اسلامی دانشجویان تصرف کردند و متصرفان خواستار تصفیه و [[پاکسازی]] دانشگاه شدند. مردم [[تبریز]] از این خواسته‌ها حمایت کردند و کلاس‌های دانشگاه تعطیل شد.<ref>نهاد نمایندگی، ۵۶/۲۲؛ روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۳۰–۱۳۱؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۶.</ref> سنگین‌ترین درگیری‌ها در دانشگاه تربیت‌معلم تهران رخ داد. این درگیری‌ها به کشته‌شدن فردی به نام پرویز ستاری انجامید. تحقیقات، سازمان چریک‌های فدایی خلق را مسئول این قتل معرفی می‌کرد.<ref>پرسمان، ۲۵.</ref> | ||
در اول اردیبهشت ۱۳۵۹ ده‌ها هزارنفر از مردم به دعوت انجمن‌های اسلامی دانشگاه به طرف اقامتگاه امام‌خمینی در دربند راهپیمایی کردند. شعارها و پارچه‌نوشته‌های جمعیت دعوت به تحول فرهنگی بود.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵–۲۱۶؛ فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۶۱۵.</ref> امام‌خمینی در این دیدار از ضرورت انقلاب فرهنگی و اسلامی‌شدن دانشگاه سخن گفت و ضمن انتقاد از وضع دانشگاه‌ها، [[تربیت اسلامی]] و پرورش جوانان متعهد و دلسوز و مفید و ساختن دانشگاهی مستقل و غیروابسته به شرق و غرب را دو هدف اساسی در اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۴۸–۲۵۲.</ref> و با بیان طرفداری اسلام از علم و دانش به [[شایعه]]های ناروا پاسخ داد و تقسیم علومی، مانند هندسه و فیزیک را به اسلامی و غیر اسلامی، مغرضانه خواند و دانشگاه وابسته را مایه هراس دانست و هدف را داشتن دانشگاه مستقل شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۴۸.</ref> | در اول اردیبهشت ۱۳۵۹ ده‌ها هزارنفر از مردم به دعوت انجمن‌های اسلامی دانشگاه به طرف اقامتگاه امام‌خمینی در دربند راهپیمایی کردند. شعارها و پارچه‌نوشته‌های جمعیت دعوت به تحول فرهنگی بود.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵–۲۱۶؛ فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۶۱۵.</ref> امام‌خمینی در این دیدار از ضرورت انقلاب فرهنگی و اسلامی‌شدن دانشگاه سخن گفت و ضمن [[انتقاد]] از وضع دانشگاه‌ها، [[تربیت اسلامی]] و پرورش جوانان متعهد و دلسوز و مفید و ساختن دانشگاهی مستقل و غیروابسته به شرق و غرب را دو هدف اساسی در اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۴۸–۲۵۲.</ref> و با بیان طرفداری اسلام از علم و دانش به [[شایعه]]های ناروا پاسخ داد و تقسیم علومی، مانند هندسه و فیزیک را به اسلامی و غیر اسلامی، مغرضانه خواند و دانشگاه وابسته را مایه هراس دانست و هدف را داشتن دانشگاه مستقل شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۴۸.</ref> | ||
در ادامه دانشجویان مسلمان ساختمان مرکزی دانشگاه تهران را در اختیار گرفتند و اعلام کردند در اجرای پیام‌های پاییزی و نوروزی امام‌خمینی گام برمی‌دارند و هدفشان پاکسازی دانشگاه از ساختار امپریالیستی و ایجاد ساختار اداری و آموزشی مستقل به جای آن است<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۳۰.</ref> و این حرکت با حمایت مردم انقلابی روبه‌رو شد.<ref>جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۲ و ۶.</ref> [[شورای انقلاب]] در همان روز طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد کلیه ستادها و دفترهای گروه‌ها در دانشکده‌ها و مؤسسات آموزش عالی، ظرف سه‌روز برچیده شود و از مدیران مراکز خواست امتحانات مراکز عالی تا ۱۴ خرداد ۱۳۵۹ پایان یابد و پس از آن دانشگاه‌ها تعطیل و هر گونه استخدام در دانشگاه متوقف شود.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۸؛ جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹.</ref> شورای انقلاب از دانشجویان خواست دانشگاه را ترک کنند. [[بنی‌صدر]] نیز از تصمیمات شورای انقلاب حمایت کرد.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۱۴.</ref> [[انجمن‌های اسلامی]] دفاتر خود در دانشگاه را تخلیه کردند؛ ولی سازمان دانشجویان چپ‌گرای پیشگام در اطلاعیه‌ای اعلام کردند حاضر به ترک سنگر دانشگاه نیستند و هواداران این گروه در خیابان ۱۶ آذر، خود را برای درگیری آماده کردند و با آغاز درگیری در اول اردیبهشت ۱۳۵۹، میان هواداران پیشگام و پاسداران، شماری زخمی و پنج نفر کشته شدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵.</ref> مردم و نهادهای انقلابی از مواضع امام‌خمینی دربارهٔ [[انقلاب فرهنگی]] حمایت کردند و در حمایت از پاکسازی دانشگاه‌ها<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۹–۳۵۲.</ref> در دوم اردیبهشت در دانشگاه تهران گرد آمدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵.</ref> گروه‌ها برای تخلیه دفاتر و جمع‌آوری وسایل پنج نفر را معرفی کردند<ref>کیهان، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۳.</ref> و به کمیته مرکزی انقلاب دستور داده شد امنیت دانشگاه‌ها و نمایندگان گروه‌ها را در جریان تخلیه دانشگاه بر عهده بگیرد.<ref>جمهوری اسلامی، ۳۱/۱/۱۳۵۹، ۲.</ref> | در ادامه دانشجویان مسلمان ساختمان مرکزی دانشگاه تهران را در اختیار گرفتند و اعلام کردند در اجرای پیام‌های پاییزی و نوروزی امام‌خمینی گام برمی‌دارند و هدفشان پاکسازی دانشگاه از ساختار امپریالیستی و ایجاد ساختار اداری و آموزشی مستقل به جای آن است<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۳۰.</ref> و این حرکت با حمایت مردم انقلابی روبه‌رو شد.<ref>جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۲ و ۶.</ref> [[شورای انقلاب]] در همان روز طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد کلیه ستادها و دفترهای گروه‌ها در دانشکده‌ها و مؤسسات آموزش عالی، ظرف سه‌روز برچیده شود و از مدیران مراکز خواست امتحانات مراکز عالی تا ۱۴ خرداد ۱۳۵۹ پایان یابد و پس از آن دانشگاه‌ها تعطیل و هر گونه استخدام در دانشگاه متوقف شود.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۸؛ جمهوری اسلامی، ۳۰/۱/۱۳۵۹.</ref> شورای انقلاب از دانشجویان خواست دانشگاه را ترک کنند. [[بنی‌صدر]] نیز از تصمیمات شورای انقلاب حمایت کرد.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۱۴.</ref> [[انجمن‌های اسلامی]] دفاتر خود در دانشگاه را تخلیه کردند؛ ولی سازمان دانشجویان چپ‌گرای پیشگام در اطلاعیه‌ای اعلام کردند حاضر به ترک سنگر دانشگاه نیستند و هواداران این گروه در خیابان ۱۶ آذر، خود را برای درگیری آماده کردند و با آغاز درگیری در اول اردیبهشت ۱۳۵۹، میان هواداران پیشگام و پاسداران، شماری زخمی و پنج نفر کشته شدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵.</ref> مردم و نهادهای انقلابی از مواضع امام‌خمینی دربارهٔ [[انقلاب فرهنگی]] حمایت کردند و در حمایت از [[پاکسازی]] دانشگاه‌ها<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۹–۳۵۲.</ref> در دوم اردیبهشت در دانشگاه تهران گرد آمدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵.</ref> گروه‌ها برای تخلیه دفاتر و جمع‌آوری وسایل پنج نفر را معرفی کردند<ref>کیهان، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۳.</ref> و به کمیته مرکزی انقلاب دستور داده شد [[امنیت]] دانشگاه‌ها و نمایندگان گروه‌ها را در جریان تخلیه دانشگاه بر عهده بگیرد.<ref>جمهوری اسلامی، ۳۱/۱/۱۳۵۹، ۲.</ref> | ||
== واکنش‌های منفی == | == واکنش‌های منفی == | ||
شماری از جریان‌های سیاسی با اساس انقلاب فرهنگی مخالف یا از شیوه اجرای آن ناخرسند بودند.<ref>کیهان، ۱۱/۲/۱۳۵۹ و ۱۲/۲/۱۳۵۹.</ref> شورای سرپرستی دانشگاه تهران<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۱۸۷.</ref> اشغال و تعطیلی برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها را محکوم کرد. برخی مراکز آموزش عالی با تأکید بر ضرورت انقلاب آموزشی، به تحدید آزادی‌های سیاسی و تغییر در برنامه‌ها بدون تصمیم شوراهای هماهنگی دانشگاه‌ها اعتراض کردند.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> سرپرست دانشگاه تهران تعطیلی دانشگاه را به سود [[آمریکا]]<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۲۰۳–۲۰۴.</ref> و موجب سرگردانی بسیاری از فارغ‌التحصیلان و به زیان طبقات فرودست شمرد.<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۲۲۰–۲۲۱.</ref> [[سازمان چریک‌های فدایی خلق]]، [[سازمان مجاهدین خلق]]، [[حزب توده]] و دیگر نیروهای مخالف نظام با هواداران امام‌خمینی درگیر شدند و آن را مقدمه سرکوب نیروهای انقلابی دانستند.<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۲/۱۸–۲۳؛ اتحادیه دانشجویان مسلمان دانشگاه‌ها و مدارس عالی، ۴۵–۵۵.</ref> [[مهدی بازرگان]] نیز ضمن موافقت با اساس تحول فرهنگی با شیوه آن موافق نبود.<ref>بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۱۰.</ref> | شماری از جریان‌های سیاسی با اساس انقلاب فرهنگی مخالف یا از شیوه اجرای آن ناخرسند بودند.<ref>کیهان، ۱۱/۲/۱۳۵۹ و ۱۲/۲/۱۳۵۹.</ref> شورای سرپرستی دانشگاه تهران<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۱۸۷.</ref> اشغال و تعطیلی برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها را محکوم کرد. برخی مراکز آموزش عالی با تأکید بر ضرورت انقلاب آموزشی، به تحدید آزادی‌های سیاسی و تغییر در برنامه‌ها بدون تصمیم شوراهای هماهنگی دانشگاه‌ها اعتراض کردند.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> سرپرست دانشگاه تهران تعطیلی دانشگاه را به سود [[آمریکا]]<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۲۰۳–۲۰۴.</ref> و موجب سرگردانی بسیاری از فارغ‌التحصیلان و به زیان طبقات فرودست شمرد.<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۲۲۰–۲۲۱.</ref> [[سازمان چریک‌های فدایی خلق]]، [[سازمان مجاهدین خلق]]، [[حزب توده]] و دیگر نیروهای مخالف نظام با هواداران امام‌خمینی درگیر شدند و آن را مقدمه سرکوب نیروهای انقلابی دانستند.<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۲/۱۸–۲۳؛ اتحادیه دانشجویان مسلمان دانشگاه‌ها و مدارس عالی، ۴۵–۵۵.</ref> [[مهدی بازرگان]] نیز ضمن موافقت با اساس تحول فرهنگی با شیوه آن موافق نبود.<ref>بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۱۰.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] به شبهه‌افکنی مخالفان انقلاب فرهنگی پاسخ داد و برخی مخالفان تحول دانشگاه را غرب‌زده و مخالف اسلام نامید که برای بیرون‌کردن دین از صحنه زندگی به مسئولان انقلاب فرهنگی تهمت علم‌ستیزی می‌زنند؛ حال آنکه اسلام بیش از هر مکتبی به علم و دانش اهمیت داده‌است و مردم نیز هوادار این حرکت‌اند و سخنان اغواگرانه مخالفان در آنان تأثیری ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۸.</ref> ایشان مخالفان تحول دانشگاه را مخالفان همکاری فیضیه و [[دانشگاه]] شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۳۲.</ref> و گروهی از آنان را جنگ‌طلبانی دانست که دانشگاه را سنگر قرار داده‌اند و در دانشگاه اتاق جنگ راه انداخته‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۹.</ref> | [[امام‌خمینی]] به شبهه‌افکنی مخالفان انقلاب فرهنگی پاسخ داد و برخی مخالفان تحول دانشگاه را غرب‌زده و مخالف اسلام نامید که برای بیرون‌کردن دین از صحنه زندگی به مسئولان انقلاب فرهنگی تهمت علم‌ستیزی می‌زنند؛ حال آنکه اسلام بیش از هر مکتبی به علم و دانش اهمیت داده‌است و مردم نیز هوادار این حرکت‌اند و سخنان اغواگرانه مخالفان در آنان تأثیری ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۸.</ref> ایشان مخالفان تحول دانشگاه را مخالفان همکاری [[مدرسه فیضیه|فیضیه]] و [[دانشگاه]] شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۳۲.</ref> و گروهی از آنان را جنگ‌طلبانی دانست که دانشگاه را سنگر قرار داده‌اند و در دانشگاه اتاق جنگ راه انداخته‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۹.</ref> | ||
ایشان مدیران مستعفی دانشگاه تهران را مسئول نابسامانی‌های دانشگاه شمرد<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱–۳۵۲؛ هاشمی رفسنجانی، خطبه‌ها، ۲/۵۱۱.</ref> و آرزو کرد دانشگاه با برنامه درست دینی و اسلامی و به همت استادان و معلمان مسلمان هر چه زودتر باز شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۳۰.</ref> [[هاشمی رفسنجانی]] خطیب جمعه آن روز نیز استعفای آنان را خیانت شمرد.<ref>امام‌خمینی، خطبه‌ها، ۲/۵۱۰.</ref> دانشجویان و استادان مسلمان و متعهد با برپایی نشست‌ها و مناظره‌های علمی به آگاه‌کردن مردم پرداختند و با بررسی و نقد، ضرورت انقلاب فرهنگی و تربیت استادان متعهد و تحول در علوم آموزشی را روشن ساختند.<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۳/۱۲.</ref> نیز استادان طرفدار امام‌خمینی و مسئولان انقلاب، انقلاب فرهنگی را نه حرکتی برای جلوگیری از فعالیت گروه‌ها بلکه بیگانگی برنامه‌های دانشگاه با فرهنگ اسلامی و نیازهای جامعه را از اهداف آن ذکر کردند و تربیت استاد و گزینش دانشجو و اسلامی‌کردن دانشگاه را از اهداف اصلی این حرکت شمردند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۴۶–۲۴۷.</ref> | ایشان مدیران مستعفی دانشگاه تهران را مسئول نابسامانی‌های دانشگاه شمرد<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱–۳۵۲؛ هاشمی رفسنجانی، خطبه‌ها، ۲/۵۱۱.</ref> و آرزو کرد دانشگاه با برنامه درست دینی و اسلامی و به همت استادان و [[معلم|معلمان]] مسلمان هر چه زودتر باز شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۳۰.</ref> [[هاشمی رفسنجانی]] خطیب جمعه آن روز نیز استعفای آنان را خیانت شمرد.<ref>امام‌خمینی، خطبه‌ها، ۲/۵۱۰.</ref> دانشجویان و استادان مسلمان و متعهد با برپایی نشست‌ها و مناظره‌های علمی به آگاه‌کردن مردم پرداختند و با بررسی و نقد، ضرورت انقلاب فرهنگی و تربیت استادان متعهد و تحول در علوم آموزشی را روشن ساختند.<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۳/۱۲.</ref> نیز استادان طرفدار امام‌خمینی و مسئولان انقلاب، انقلاب فرهنگی را نه حرکتی برای جلوگیری از فعالیت گروه‌ها بلکه بیگانگی برنامه‌های دانشگاه با فرهنگ اسلامی و نیازهای [[جامعه]] را از اهداف آن ذکر کردند و تربیت استاد و گزینش دانشجو و اسلامی‌کردن دانشگاه را از اهداف اصلی این حرکت شمردند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۴۶–۲۴۷.</ref> | ||
== شکل‌گیری ستاد انقلاب فرهنگی == | == شکل‌گیری ستاد انقلاب فرهنگی == | ||
[[امام‌خمینی]] پس از تعطیلی دانشگاه‌ها در ۲۳ خرداد ۱۳۵۹، برای سامان‌دادن به حرکت انقلابی دانشجویان، ضرورت انقلاب فرهنگی را امری اسلامی و ملی شمرد و دربارهٔ نگرانی دانشجویان مردم و دانشجویان متعهد از فعالیت اخلالگران سخن گفت و تأخیر در سامان‌دادن به دانشگاها را فاجعه خواند و دستور داد برای سامان‌دادن به دانشگاه‌ها ستاد انقلاب فرهنگی تشکیل دهند. در این فرمان، [[محمدجواد | [[امام‌خمینی]] پس از تعطیلی دانشگاه‌ها در ۲۳ خرداد ۱۳۵۹، برای سامان‌دادن به حرکت انقلابی دانشجویان، ضرورت انقلاب فرهنگی را امری اسلامی و ملی شمرد و دربارهٔ نگرانی دانشجویان مردم و دانشجویان متعهد از فعالیت اخلالگران سخن گفت و تأخیر در سامان‌دادن به دانشگاها را فاجعه خواند و دستور داد برای سامان‌دادن به دانشگاه‌ها ستاد انقلاب فرهنگی تشکیل دهند. در این فرمان، [[محمدجواد باهنر]]، [[مهدی ربانی املشی]]، [[حسن حبیبی]]، [[عبدالکریم سروش]]، [[شمس آل‌احمد]]، [[جلال‌الدین فارسی]] و [[علی شریعتمداری]] مأمور شدند با تشکیل ستاد و دعوت از صاحب‌نظران، استادان و دانشجویان مسلمان و متعهد، به امور دانشگاه‌ها سامان دهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۳۱–۴۳۲.</ref> تعیین خط مشی فرهنگی آینده دانشگاه‌ها با تکیه بر مبانی فرهنگ اسلامی، انتخاب و آماده‌سازی استادان شایسته و رسیدگی به انقلاب آموزشی در دیگر مراکز آموزشی، ازجمله دبیرستان‌ها بر عهده این ستاد قرار گرفت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۳۱–۴۳۲.</ref> عبدالکریم سروش نیز به عنوان سخنگوی ستاد انتخاب شد.<ref>جمهوری اسلامی، ۲۸/۳/۱۳۵۹، ۱۰.</ref> امام‌خمینی در ۱۶ تیر ۱۳۵۹ در جمع اعضای ستاد بر ضرورت سالم‌سازی دانشگاه‌ها و تحقیق دربارهٔ سابقه معلمان و استادان سخن گفت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲.</ref> و در ۲۹ اسفند ۱۳۵۹ به مناسبت سال نو، مردم و مسئولان را به الفت، [[وحدت]] و همدلی توصیه کرد و از ستاد انقلاب فرهنگی خواست با کوشش و افزایش گروه‌های متعهد و متخصص کار را به نتیجه رسانند و همه توان خود را برای بازشدن دانشگاه‌ها به کار گیرند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۱۹.</ref> | ||
ایشان همچنین در ۲۴/۱/۱۳۶۰ در دیدار با گروهی از مردم تأکید کرد اسلام طرفدار دانش و تخصص است و از استادان متعهد و متخصص استقبال می‌کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۱–۲۹۲.</ref> و افزود علم و دانش در بستر آرامش رشد می‌کند و کسانی که به قواعد اسلام و توحید بی‌اعتقادند، نمی‌توانند راهنمای علوم انسانی و تربیت انسان‌ها باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۲.</ref> امام‌خمینی از متفکران و استادان دانشگاه خواست با ستاد انقلاب فرهنگی همکاری کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۲–۲۹۳.</ref> و در ۲۳ خرداد ۱۳۶۰ در دیدار اعضای ستاد انقلاب فرهنگی، با اشاره به انگیزه مخالفت با انقلاب فرهنگی بر ضرورت [[وحدت حوزه و دانشگاه]] تأکید کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۳۰–۴۳۳.</ref> و در ۴ شهریور۱۳۶۰ رسماً به ستاد رسمیت داد و به آنان سفارش کرد خدا را حاضر و ناظر ببینند و در گزینش استاد محکم باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۴۰.</ref> ایشان در ۱۷ آذر ۱۳۶۰ در دیدار با اعضای جامعه مدرسین [[حوزه علمیه قم]] سفارش کرد اعضای ستاد با مدرسین حوزه علمیه مشورت کنند و آنان افرادی را برای همکاری با ستاد انقلاب فرهنگی معرفی کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۰۹.</ref> ایشان در دوم دی ۱۳۶۰ [[محمدرضا مهدوی کنی]] و [[احمد احمدی]] را نیز جزء اعضای ستاد قرار داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۴۴–۴۴۵.</ref> | ایشان همچنین در ۲۴/۱/۱۳۶۰ در دیدار با گروهی از مردم تأکید کرد اسلام طرفدار دانش و تخصص است و از استادان متعهد و متخصص استقبال می‌کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۱–۲۹۲.</ref> و افزود علم و دانش در بستر آرامش رشد می‌کند و کسانی که به قواعد اسلام و توحید بی‌اعتقادند، نمی‌توانند راهنمای علوم انسانی و تربیت انسان‌ها باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۲.</ref> امام‌خمینی از متفکران و استادان دانشگاه خواست با ستاد انقلاب فرهنگی همکاری کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۲–۲۹۳.</ref> و در ۲۳ خرداد ۱۳۶۰ در دیدار اعضای ستاد انقلاب فرهنگی، با اشاره به انگیزه مخالفت با انقلاب فرهنگی بر ضرورت [[وحدت حوزه و دانشگاه]] تأکید کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۳۰–۴۳۳.</ref> و در ۴ شهریور۱۳۶۰ رسماً به ستاد رسمیت داد و به آنان سفارش کرد خدا را حاضر و ناظر ببینند و در گزینش استاد محکم باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۴۰.</ref> ایشان در ۱۷ آذر ۱۳۶۰ در دیدار با اعضای جامعه مدرسین [[حوزه علمیه قم]] سفارش کرد اعضای ستاد با مدرسین حوزه علمیه مشورت کنند و آنان افرادی را برای همکاری با ستاد انقلاب فرهنگی معرفی کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۰۹.</ref> ایشان در دوم دی ۱۳۶۰ [[محمدرضا مهدوی کنی]] و [[احمد احمدی]] را نیز جزء اعضای ستاد قرار داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۴۴–۴۴۵.</ref> | ||