سیدمحمد خاتمی: تفاوت میان نسخه‌ها

== معرفی==

سیدمحمد خاتمی مهر ۱۳۲۲ در شهر اردکان یزد متولد شد<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۰.</ref> پدر او [[سیدروح‌الله خاتمی]]، از روحانیان اردکان، امام‌جمعه این شهر و پس از شهادت [[محمد صدوقی]]، نماینده امام‌خمینی و امام‌جمعه یزد و مورد احترام ویژه امام‌خمینی و عموم مردم بود. {{ببینید| سیدروح‌الله خاتمی}} مادر او سکینه ضیایی <ref>احسانی‌نیا، کوثر ولایت.</ref> خاطرات کودکی و شخصیت خاتمی را گزارش کرده است<ref>دلاویز، قدی بلندتر از دیوارهای شهر، ۱۳ ـ ۱۴.</ref> خاتمی، دوره دبستان و دبیرستان را در زادگاه خود سپری کرد <ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۰.</ref> در سال ۱۳۴۰ وارد [[حوزه علمیه قم]] شد و هم‌زمان در رشته علوم تجربی دیپلم گرفت<ref>دلاویز، قدی بلندتر از دیوارهای شهر، ۱۶.</ref> سال ۱۳۴۴ به [[اصفهان]] رفت و همراه تحصیلات حوزوی، مقطع کارشناسی فلسفه غرب را در دانشگاه اصفهان تا سال ۱۳۴۸ به پایان رساند<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۰؛ واحد تحقیقات جوانان، داستان‌ها، خاطرات و مطالب جالبی از سیدمحمد خاتمی، ۱۰.</ref>؛ سپس مقطع کارشناسی ارشد علوم تربیتی را در دانشگاه تهران، هم‌زمان با سپری‌کردن دوره سربازی، آغاز کرد<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۰؛ دلاویز، قدی بلندتر از دیوارهای شهر، ۱۷.</ref> سال ۱۳۵۰ با وجود امکان استفاده از بورس تحصیلی دوره دکتری در خارج از کشور، به [[قم]] بازگشت و به مدت هفت سال، درس‌های حوزه را در مقطع خارج فقه و اصول و نیز فلسفه<ref>واحد تحقیقات جوانان، داستان‌ها، خاطرات و مطالب جالبی از سیدمحمد خاتمی، ۱۲.</ref> نزد استادانی چون [[مرتضی حائری یزدی]] در [[فقه]]، [[حسین وحید خراسانی]] در [[اصول فقه]]، [[سیدموسی شبیری زنجانی]] در [[علم رجال|رجال]] و [[درایه]] و [[عبدالله جوادی آملی]] در [[فلسفه]]، بهره برد و در درس خصوصی [[مرتضی مطهری]] با موضوع فلسفه هگل و [[مارکسیسم]] نیز شرکت و درس‌های او را تقریر کرد.<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۰ ـ ۱۱۱؛ دلاویز، قدی بلندتر از دیوارهای شهر، ۱۷.</ref>

خاتمی در ایام حضور خود در قم و اصفهان، رابط مبارزان شهر قم و زادگاه خود و در انتقال و توزیع اعلامیه‌های سیاسی فعال بود. او در اصفهان از عناصر فعال انجمن اسلامی دانشجویان به شمار می‌آمد<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۱.</ref> بیشتر اعلامیه‌ها، بیانیه‌ها و جزوه‌هایی که طی سال‌های ۱۳۵۳ تا پیروزی انقلاب اسلامی در قم، با امضای روحانیون مبارز ایران، حوزه علمیه قم، جمعی از طلاب و... منتشر می‌شد، به قلم خاتمی تدوین می‌گردید و در مرکزی که با مساعدت [[سیداحمد خمینی]] تدارک دیده شده بود، تکثیر و توزیع می‌شد.<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۲ ـ ۱۱۳.</ref>

خاتمی در سال ۱۳۵۷ با معرفی [[سیدمحمد حسینی بهشتی]]، مسئولیت و امامت جماعت [[مرکز اسلامی هامبورگ|مرکز اسلامی هامبورگ آلمان]] را بر عهده گرفت و به سبب هم‌زمانی با دوره اقامت [[امام‌خمینی]] در فرانسه و ارتباط ایشان با [[اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا]]، این مرکز به یکی از کانون‌های مبارزات اسلامی خارج از کشور در آمد<ref> واحد تحقیقات جوانان، داستان‌ها، خاطرات و مطالب جالبی از سیدمحمد خاتمی، ۱۶.</ref> این مرکز با هماهنگی اتحادیه دانشجویان در اروپا و [[امریکا]]، با امام‌خمینی ارتباط داشت. به سبب حصر امام‌خمینی از سوی رژیم عراق، در شهر بن آلمان [[تظاهرات]] شد<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۳/۷ و ۲۹.</ref> و روز پس از [[هجرت امام‌خمینی به پاریس|ورود امام‌خمینی به پاریس]]، نمایندگان اتحادیه، با امام‌خمینی دیدار صمیمانه داشتند<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۳/۵۵، ۱۰۹ و ۱۵۲.</ref> مسئولیت خاتمی در هامبورگ تا اواخر سال ۱۳۵۸ ادامه یافت<ref>واحد تحقیقات جوانان، داستان‌ها، خاطرات و مطالب جالبی از سیدمحمد خاتمی، ۱۶.</ref>  

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وی با سفارش امام‌خمینی و توسط سیداحمد خمینی برای شرکت در انتخابات دوره اول [[مجلس شورای اسلامی]] دعوت شد <ref>احسانی‌نیا، کوثر ولایت.</ref> و در اسفند ۱۳۵۸ با شرکت در [[انتخابات]]، به عنوان نماینده مردم اردکان و میبد، به مجلس راه یافت<ref> روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، آشنایی با مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹.</ref> وی در سال ۱۳۵۹ به خاطر شایستگی که داشت، از سوی امام‌خمینی به سرپرستی [[روزنامه کیهان]] منصوب شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۳۵۶.</ref>

خاتمی از سال ۱۳۶۱ در دولت میرحسین موسوی، به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب شد و همین سمت را در دولت اکبر هاشمی رفسنجانی تا سال ۱۳۷۱ که استعفا داد، برعهده داشت<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۴.</ref> در دوران [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]، معاونت فرهنگی ستاد [[فرماندهی کل قوا]] و ریاست [[ستاد تبلیغات جنگ|تبلیغات جنگ تحمیلی]] را بر عهده داشت <ref> واحد تحقیقات جوانان، داستان‌ها، خاطرات و مطالب جالبی از سیدمحمد خاتمی، ۱۷.</ref>. امام‌خمینی وی را در مهر ۱۳۶۲ در شمار اعضای جدید [[شورای عالی انقلاب فرهنگی|ستاد انقلاب فرهنگی]] نصب کرد <ref>‏امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۱۶۶.</ref>. از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۶، به عنوان مشاور رئیس‌جمهور، انتخاب شد<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۴.</ref> خاتمی در دوره هفتم و هشتم انتخابات ریاست جمهوری در سال‌های ۱۳۷۶ و ۱۳۸۰ شرکت کرد و به عنوان پنجمین رئیس‌جمهور ایران هشت سال عهده‌دار این مسئولیت بود<ref>انصاری لاری، انتخاب هفتم، ۴۸۷ ـ ۴۸۸؛ دلاویز، قدی بلندتر از دیوارهای شهر، ۶۹.</ref>

خاتمی از امام‌خمینی با عنوان «احیاگر دینی»، ستایش بسیاری کرده است<ref>خاتمی، بیم موج، ۲۳ ـ ۲۴.</ref> مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات وی درباره [[امام‌خمینی]] در کتابی با عنوان احیاگر حقیقت دین منتشر شده است. وی، امام‌خمینی را فقیهی در قله بلند اجتهاد پویای اسلام، مدرس توانای فلسفه و محقق ژرف‌نگر عرفان نظری و معلم بزرگ اخلاق اسلامی، زاهدی ازدنیارسته و سالک در اعماق وادی پر راز و رمز سلوک عملی و ستیزنده با زهد ریایی، عالمی عامل و متعبد اهل راز و منادی ارتباط وثیق میان [[دین و سیاست]] وصف کرده است. او امام‌خمینی را معاداندیشی شمرده است که لحظه‌ای از غم معاش مردم نیاسود و خواستار تحقق عدالت در زندگی مردم و دردآشنای همه محرومان و [[مستضعفان]] بود<ref>خاتمی، احیاگر حقیقت دین، ۱۸ و ۸۷.</ref>؛ چنان‌که ایشان را مرجع دین‌شناس و دردآشنا، با همه بار فلسفی، دینی، تاریخی و اجتماعی آن وصف کرده و ایشان را احیاگر دین خدا دانسته است<ref>خاتمی، احیاگر حقیقت دین، ۱۹.</ref>

از سوی دیگر، خاتمی جامعیت علمی و شاگردپروری امام‌خمینی را که به نظر وی، هر کدام از شاگردان ایشان در عصر کنونی از سرآمدان علوم و معارف اسلامی هستند، ستوده است؛ امری که حاکی از عمق و غنای شخصیت چندوجهی امام‌خمینی است<ref>خاتمی، احیاگر حقیقت دین، ۲۵.</ref> وی درباره [[سیر و سلوک|سلوک]] و عرفان عملی، باور استوار و تزلزل‌ناپذیری، شجاعت و روشن‌بینی امام‌خمینی، به‌تفصیل سخن گفته است<ref>خاتمی، احیاگر حقیقت دین، ۲۶ ـ ۲۸.</ref> خاتمی تأسیس حکومت را مایه برجستگی امام‌خمینی نسبت به دیگر احیاگران می‌داند؛ زیرا به عقیده او تأسیس حکومت، متولیان دین را به جستجوی راه حل منطقی مشکلات و مسائل [[جامعه]] وادار می‌سازد<ref>خاتمی، احیاگر حقیقت دین، ۶۷؛ خاتمی، اسلام، روحانیت، ۱۴۹.</ref> وی در تفسیر اندیشه سیاسی امام‌خمینی، کم‌رنگ‌کردن هر کدام از «جمهوریت» یا «اسلامیت» نظام را بر خلاف سیره ایشان دانسته<ref>خاتمی، اسلام، روحانیت، ۱۵۰؛ خاتمی، گفتگوی تمدن‌ها، ۸۲ ـ ۸۳.</ref>، از مظلومیت امام‌خمینی، مبنی بر عدم تبیین درست محتوا و حقیقت اندیشه ایشان [[انتقاد]] کرده است<ref>خاتمی، اسلام، روحانیت، ۱۵۴؛ خاتمی، جماران.</ref>

خاتمی، امام‌خمینی را مظهر اراده و آرمان مستضعفان صالح زمان دانسته، نحوه حضور میلیونی مردم در تشییع پیکر ایشان را تجلی عشق و شور مردم به ایشان شمرده است که به عقیده او، امام‌خمینی در این مرحله نیز نماد [[وحدت]] و همبستگی اقشار و طیف‌های مختلف فکری و مردمی گردید <ref>خاتمی، احیاگر حقیقت، ۸۶.</ref>. وی راز و رمز این جایگاه مردمی و محبوبیت را در ندای اسلام عزت‌بخش، از سوی ایشان برشمرده، امام‌خمینی را مظهر عزت مردم دانسته است<ref>خاتمی، اسلام، روحانیت، ۱۵۷.</ref> او بر اهتمام امام‌خمینی به رأی مردم و توجه به حضور زنان در اجتماع تأکید کرده پاسداری از اندیشه ایشان را وظیفه همه مردم و خود دانسته است<ref>خاتمی، احیاگر حقیقت، ۱۲۴ ـ ۱۲۷.</ref> و از وحدت‌طلبی ایشان در هر شرایطی، ستایش کرده است<ref>خاتمی، احیاگر حقیقت، ۱۶۰ ـ ۱۶۱.</ref> وی راهنمایی‌های امام‌خمینی به‌ویژه بیانات آخر عمر ایشان را مهم دانسته، وظیفه فوری جامعه فکری و [[حوزه‌های علمیه]] را پرداختن عمیق به تبیین اسلام مورد نظر ایشان دانسته است<ref>خاتمی، بیم موج، ۲۸ ـ ۲۹.</ref>

امام‌خمینی نیز از سیدمحمد خاتمی به نیکویی یاد کرده است. ایشان در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۵۸ از تلگرام تسلیت او که از مرکز هامبورگ آلمان درباره شهادت [[مرتضی مطهری]] فرستاده بود، تشکر کرده، از وی خواسته است در پاسخ به تلگرام‌های دیگری که به همین مناسبت، از طرف انجمن اسلامی دانشجویان در اروپا و ایرانیان مقیم آلمان و انگلیس و فرانسه و سایر کشورهای اروپایی رسیده بود، مراتب تشکر ایشان را به عموم آنان ابلاغ کند<ref>‏ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۱۹۴.</ref> همچنین در حکم انتصاب خاتمی به سرپرستی مؤسسه مطبوعاتی کیهان، از او خواسته است با توجه به شایستگی و لیاقت خود، در اداره این‌گونه امور با کمک همکاران، روزنامه را در راه تحقق‌بخشیدن به آرمان‌های انقلاب اسلامی اداره کرده و بی‌طرفی خود را حفظ کند.<ref>‏ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۳۵۶‏.</ref>

امام‌خمینی در ۱۷ آبان ۱۳۶۲ و ۲۰ اسفند ۱۳۶۲ در دیدار با سیدمحمد خاتمی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولان بخش‌های مختلف وزارتخانه، ضمن تأیید فعالیت‌های این وزارتخانه، بر ضرورت فعالیت‌های بنیادین در عرصه فرهنگ و هنر تأکید کرده، سابقه تمدنی اسلام را یادآور شده است که مورد [[غفلت]] قرار گرفته و باید احیا شود و ابراز امیدواری کرد خاتمی و همکارانش، بتوانند چهره اسلام را آن‌گونه که هست، به جهانیان نشان دهند <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ‏۱۸/۲۱۵ و ۳۸۹.</ref> همچنین در ۶ آبان ۱۳۶۷ به مناسبت درگذشت [[سیدروح‌الله خاتمی]]، وی را از پرفروغ‌ترین شخصیت‌های متقی، خالص و باایمان و روشنفکری متدین و مجتهدی بزرگوار و از خوبان امینی دانست که بی‌نظیر یا مسلماً کم‌نظیر و یار و پناه [[مستضعفان|محرومان]] بود؛ کسی که یک عمر با [[تحجر]] و واپسگرایی جنگید و یکی از طرفداران بی‌بدیل [[اسلام ناب محمدی]] در عصر فریب و خودپرستی بود. {{ببینید|سیدروح‌الله خاتمی}} ایشان در این پیام، ضمن تسلیت به فرزندش سیدمحمد خاتمی از او با اوصافی چون فرزند فاضل، با [[تقوا]] و متعهد خود، یاد کرده است.<ref>‏امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۷۰.</ref>

خاتمی تألیفاتی دارد و مجموعه مقالات و سخنرانی‌های او نیز منتشر شده است. بیم موج، از دنیای شهر تا شهر دنیا، و آیین و اندیشه در دام خودکامگی، ازجمله کتاب‌های اوست. مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات و مصاحبه‌های او با عناوین: «بررسی امر سیاست و اندیشه سیاسی»، «احیاگر حقیقت دین: در وصف امام‌خمینی»، «اسلام، روحانیت و انقلاب اسلامی» که بخشی از آن در وصف [[امام‌خمینی]] است، «در ستایش دانشگاه»، «در مسیر گفت‌وگو»، «باران در کویر»، «گفت‌وگوی مهر»، «مفاخر ایران»، «محمل گفت‌وگو»، «نیاز و نماز»، «احزاب و شوراها»، «نامه‌ای برای فردا»، «گفتگوی تمدن‌ها»، «مردم‌سالاری»، «توسعه سیاسی»، «توسعه اقتصادی و امنیت»، «زنان و جوانان» و «امید و چالش» منتشر شده است. برخی از آثار او، مانند بیم موج، و امید و چالش، به زبان‌های عربی و انگلیسی نیز ترجمه شده است<ref>جهرمی، خاتمی‌ها،۱۱۶.</ref>

==پانویس==

{{پانویس|2}}

==منابع==

* طباطبایی، سیدصادق، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۷ش