مسئولان و کارگزاران: تفاوت میان نسخه‌ها

==معرفی اجمالی==

امیرالمؤمنین علی(ع) در انتخاب مسئولان حکومتی بسیار دقیق بود و پس از انتخاب، آنان را به ترس از خدا، مهربانی با رعیت، در نظر گرفتن صلاح خراج‌دهندگان، پرهیز از منت‌نهادن بر رعیت، داشتن [[عدالت]] و همنشینی با حکیمان و خردمندان، انتخاب افراد شایسته و قابل اعتماد برای مناصب حکومتی و [[نظارت]] بر عملکرد آنان توصیه می‌کرد.<ref>نهج البلاغه، خ۱۷۲، ۲۴۹ و ن۵۳، ۴۵۲.</ref> ایشان در آغاز حکومت خویش با [[انتقاد]] از کارگزارانِ حکومت پیشین، این دسته از افراد را شایسته تصدی سلطه بر جان، مال و ناموس [[مردم]] نمی‌دانست: شخص بخیل که [[حریص]] به اموال مردم است؛ نادان که با نادانی خود، مسلمانان را به گمراهی می‌کشاند؛ ستمکار که حق مردم را [[غصب]] و عطایای آنان را قطع می‌کند و در تقسیم [[بیت‌المال]] عدالت ندارد و اموال و ثروت آنان را حیف و میل و گروهی را بر گروهی مقدم می‌کند و [[رشوه|رشوه‌خوار]] که حقوق مردم را پایمال و حق را به صاحبش نمی‌رساند.<ref>نهج البلاغه، خ۱۳۱، ۱۸۵.</ref>

==مسئولان و کارگزاران در ایران==

در سرزمین ایران وجود اشخاصی که عهده‌دار مسئولیتی برای اداره کشور بوده‌اند از دوران مادها به ثبت رسیده‌است. آنان کشور را به شکل ملوک‌الطوایفی اداره و امیران متعددی در کشور حکمرانی می‌کردند.<ref>پرویز، تاریخ سرزمین ایران، ۳۵ ـ ۴۰.</ref> تقسیم وظایف کشوری در دوره [[هخامنشیان]] شکل گسترده‌تری به‌خود گرفت و پادشاهان در اداره امور، علاوه بر نزدیکان خود رؤسای خانواده‌های شش‌گانه را به [[مسئولیت]] فرا خواندند.<ref>پرویز، تاریخ سرزمین ایران، ۱۰۷.</ref> در زمان ساسانیان، شهرداران، ویس پوران و بزرگانِ گروه‌ها و طبقات، مسئولان اداره کشور بودند.<ref>پیرنیا و آشتیانی، تاریخ کامل ایران، ۲۴۹.</ref>

در دوره [[صفویان]] (شاه‌عباس) قدرت در دست شاه قرار داشت و فرمان اصلی را او صادر می‌کرد و همه عزل و نصب‌های مسئولان کشور به دست وی بود.<ref>نوذری، تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت، ۲۸۹.</ref> با تحول در تقسیم‌بندی وظایف و مسئولیت‌های دولتی در [[دوره زندیه]]، کشور دارای مناصبی چون نایب‌السلطنه، وکیل‌الدوله، وزیر، حاکم و خان شد <ref>جمشیدی، مبانی و تاریخ اندیشه نظامی در ایران، ۴۰۸ ـ ۴۰۹.</ref> با آغاز سلطنت آغامحمدخان قاجار، اداره امور داخلی کشور اهمیت خود را از دست داد. وزیر اعظم، منشیان و مأموران مالی تحت نظارت شاه در میدان جنگ بودند و اداره امور مملکت در اختیار لشکرنویس شاه قرار گرفت،<ref>اوری، تاریخ ایران کمبریج (قسمت دوم)، ۷/۶۳.</ref> تشکیلات ایالتی به بیگلربیگی‌ها سپرده شد و حکومت شهرها میان کلانتر و داروغه تقسیم گردید.<ref>اوری، تاریخ ایران کمبریج (قسمت دوم)، ۷/۶۴.</ref> در زمان [[قاجاریه|قاجاریان]] کشور را درباریان زیر نظر پادشاه اداره می‌کردند. در این دوران گروه زیادی از خویشاوندان سلطنتی، مقام‌های گوناگون درباری و حکومتی را خریداری کردند و در کنار افراد معدودی نظیر [[میرزاتقی‌خان امیرکبیر]] و علی‌اصغرخان امین‌السلطنه که از طبقات پایین‌تر بودند، عهده‌دار وظایف مهم کشور شدند.<ref>اوری، تاریخ ایران کمبریج (قسمت دوم)، ۷/۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref> در آن دوران فساد در میان مسئولان دربار و کشور بسیار شایع بود. در حالی‌که وضع کارکنان سطح پایین‌تر و مردمِ عادی وخیم بود، افراد درجه اول حکومت مخارج هنگفتی بر خزانه کشور بار می‌کردند.<ref>نوذری، تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت، ۳۴۸ ـ ۳۴۹.</ref> در دوران [[مشروطه]] تفکیک قوا پذیرفته و قدرت در قوه مقننه متمرکز شد که علاوه بر اختیارات، وظیفه انتصاب و بازرسی از وزرا را نیز بر عهده داشت. قوه مجریه را نیز وزرا اداره می‌کردند و علاوه بر آن فرماندهی [[نیروهای مسلح]] از اختیارات [[شاه]] محسوب می‌شد.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب؛ درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ۱۱۴.</ref>

با روی‌کارآمدن [[رضاخان]] ارتش قدرت گرفت و او مهم‌ترین و قابل اعتمادترین افراد خود را در سمت‌های مختلف نظامی به‌کار گمارد<ref>بشارتی، ۵۷ سال اسارت، ۷/۴۲.</ref> و هیئت دولت، وزرا، اعیان و اشراف نیز زیر نظر مستقیم او قرار داشتند <ref>طلوعی، بازنگری تاریخ ایران از عهد باستان تا امروز، ۵۷۲ ـ ۵۷۳.</ref> در زمان [[محمدرضا پهلوی]] وظایف میان دو گروه شامل شخصیت‌های کشوری و مقامات لشکری تقسیم شد.<ref>بشارتی، ۵۷ سال اسارت، ۷/۶۰.</ref> در این دوره جدایی و شکاف عمیقی میان [[مردم]] و مسئولان وجود داشت و مسئولان رژیم دور از مشکلات مردم زندگی می‌کردند.<ref>شعبانی، کتاب ایران، گزیده تاریخ ایران، ۳۳۱ و ۳۹۶ ـ ۳۹۷.</ref> وابستگی سیاسی مسئولان [[رژیم پهلوی]] به قدرت‌های [[بیگانه]]، وجود فساد اعتقادی و اخلاقی، بی‌کفایتی، تمایل آنان به زندگی مرفه و تجملاتی، سوء استفاده‌های مالی، [[اختلاس]] و غارت [[بیت‌المال]]، ازجمله ویژگی‌های رفتاری مسئولان در دوران پهلوی بود.<ref>حیدری، فساد و اختناق در ایران، ۳۲ ـ ۳۳.</ref>

==ویژگی مسئولان و کارگزاران اسلامی==

انتخاب مسئولان از سرنوشت‌سازترین اقدامات اجرایی در یک نظام سیاسی است و شایستگی، توانمندی و سلامت رفتاری مسئولان ازجمله مهم‌ترین عوامل ساماندهی صحیح امور اجتماعی و سیاسی است.<ref>سعادتمند، وظایف مسئولین، شورا، ۲۱۲ ـ ۲۱۴.</ref> [[قرآن کریم]] مسئولیت‌ها را [[امانت|امانت‌هایی]] دانسته که لازم است به اهل آن واگذار شوند.<ref>نساء، ۵۸؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۴/۳۷۸.</ref>

با مطالعه تاریخ [[صدر اسلام]] و سیره و روش [[معصومان(ع)]] می‌توان به شاخصه‌هایی در زمینه ویژگی‌ها و صفات کارگزاران نظام اسلامی دست یافت. در روایات اسلامی مسئول و کارگزار دولت اسلامی دارای این اوصاف است:  

*تدبیری نیکو، دانش و تخصص کافی دارد؛<ref>نهج البلاغه، خ۱۷۲، ۲۴۹.</ref>

*توانا و [[امانتدار]] است؛<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۲۰/۲۷۶.</ref>  

*از [[غرور]] و خودپسندی و ستم، دور و اهل [[انصاف]] است؛<ref>نهج البلاغه، ن۵۳، ۴۵۴.</ref>

*برای پذیرش [[مسئولیت]]، شایسته‌ترین به شمار می‌آید؛<ref>امینی، الغدیر فی الکتاب سنة و الادب، ۸/۴۱۱.</ref>  

*مسئولیت را بر اساس [[تکلیف الهی]] می‌پذیرد،<ref>نهج البلاغه، خ۳، ۲۴.</ref> نه برای بهره‌مندی از متاع دنیا؛<ref>نهج‌البلاغه، خ۱۳۱، ۱۸۵.</ref>  

*دارای ملکه [[تقوا]] و پرهیز از [[گناه]] است تا با بردباری و نیروی کنترل خشم، امور را به صورت صحیح تدبیر کند؛<ref>کلینی، الکافی، ۱/۴۰۷.</ref>  

*بر مردم آسان می‌گیرد و از سختگیری خودداری می‌کند<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویه(ص)، ۲/۵۹۰.</ref> و بر اساس مدارا با مردم رفتار می‌کند؛<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۱۷.</ref> اما بر خود سخت می‌گیرد تا فرودستان [[جامعه]] احساس ناراحتی نکنند؛<ref>نهج البلاغه، خ۲۰۰، ۳۰۰.</ref>

*مصلحت توده مردم را بر مصالح خواص جامعه ترجیح می‌دهد؛<ref>نهج‌البلاغه، ن۵۳، ۴۵۵.</ref>

*در مبارزه با [[ظلم]] با قاطعیت عمل می‌کند؛<ref>نهج‌البلاغه، خ۳۷، ۵۹.</ref>

*با مردم فروتن، نرمخو، [[مهربان]]، گشاده‌رو و خندان است؛<ref>نهج‌البلاغه، ن۲۷، ۴۰۰.</ref>

*مردمی است<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۸/۱۴.</ref> و درِ خانه او به روی مردم باز است؛<ref>کلینی، الکافی، ۱/۴۰۶.</ref>

*پیوندش با [[مردم]] مانند رابطه پدر ـ فرزندی است و با آنان در نهایتِ مهربانی و بر اساس مصالح آنان عمل می‌کند؛<ref>نهج البلاغه، ن۵۳، ۴۶۰.</ref>  

*انتقادپذیر است؛<ref>نهج‌البلاغه، خ۱۲۱، ۱۷۳.</ref>  

*از مال [[حرام]] و [[رشوه]] پرهیز می‌کند؛<ref>نهج‌البلاغه، خ۱۳۱، ۱۸۵.</ref>

*زندگی ساده‌ای دارد.<ref>نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۱/۱۲۵.</ref>

[[امام‌خمینی]] با توجه به [[سنت]] و [[سیره معصومان(ع)]] به‌خصوص [[پیامبر اکرم(ص)]] و [[امام‌علی(ع)]] ویژگی‌هایی برای مسئولان و کارگزاران ذکر کرده‌است. در نگاه ایشان برخورداری از علم و تخصص در شمار صفات ضروری است و مسئولی که در خود توانایی و صلاحیت لازم را نمی‌بیند، باید استعفا کند، وگرنه مرتکب [[گناه کبیره]] شده‌است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۵۷ و ۱۹/۱۵۷.</ref> چنان‌که امیرالمؤمنین(ع) کسی را شایسته منصب حکومت و سلطه بر جان، مال و ناموس مردم می‌دانست که [[بخیل]]، جفاکار، ترسو و [[رشوه|رشوه‌خوار]] نباشد.<ref>نهج البلاغه، خ۱۳۱، ۱۸۵.</ref> امام‌خمینی اعتقاد عمیق به اسلام، تعهد به اجرای [[قانون|قوانین]] آن و مقبول مردم بودن، ویژگی مهم رئیس [[حکومت اسلامی]] و همه زمامداران امور می‌دانست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۸۲.</ref> ایشان با توجه به اینکه [[بعثت انبیا(ع)]] برای حکومت خدا بر دل‌هاست، تأکید داشت قبول مسئولیت از جانب مسئولان نظام، برای ارضای تمایلات نفسانی مانند مقام‌پرستی و [[شهرت‌طلبی]] نیست؛ بلکه ادای وظیفه است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۸۰.</ref> ایشان که ثمره مسئولیت‌پذیری را آسایش و اطمینانِ خاطر مردم <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۳۷.</ref> و جلوگیری از ایجاد نارضایتی آنان می‌دانست،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۵ ـ ۳۶.</ref> باور داشت مسئولان کشور باید بر اساس ضوابط معتبر، موازین شرعی و قانونی و مشورت با کارشناسان متعهد،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۲۲.</ref> به شرط اشتهار به تقوا و تعهد به [[اسلام]] و [[جمهوری اسلامی]] انتخاب شوند و افرادی مطلع،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۲۰.</ref> مهذب و درستکار<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۴۹۸.</ref> باشند.

*[[امانت‌داری]]؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۲۳۸.</ref>

*ایمان به انقلاب؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۷۵.</ref>

*[[ساده‌زیستی]] و مردمی‌بودن؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۴۲۹.</ref>

*[[خودباوری|اعتماد به نفس داشتن]]؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۱۸۹.</ref>  

*فعال؛  

*خدمتگزار؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۶۷ ـ ۳۶۸.</ref>

*خوشنام و قابل اعتماد بودن؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۵۱.</ref>

*شجاعت در حل مسئله؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۵۱.</ref>

*آگاهی از مسائل جهانی؛  

*مدبر؛  

*متعهد به اسلام و مکتب؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۷۶.</ref>  

*تمایل‌نداشتن به مکاتب انحرافی؛  

*نداشتن وابستگی به سرمایه و سرمایه‌داران؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۵۱.</ref>  

==وظایف و توصیه‌ها==

تأمین همه‌جانبه اهداف مادی و معنوی [[حکومت دینی]]، وظیفه سنگینی را بر دوش حاکمان و مسئولان [[حکومت جمهوری اسلامی ایران]] می‌گذارد.<ref>واعظی، حکومت اسلامی، ۲۳۲.</ref> رعایت [[عدالت]] در حقوق اجتماعی مردم،<ref>واعظی، حکومت اسلامی، ۲۳۴.</ref> تماس مستقیم با مردم، فقرزدایی و تأمین اجتماعی <ref>واعظی، حکومت اسلامی، ۲۳۵.</ref> ازجمله وظایفی است که حکومت دینی برای مسئولان خود مطرح کرده‌است. همچنین در [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] وظایف رهبر،<ref>اصل ۱۱۰.</ref> رئیس‌جمهور که بیشترین مسئولیت اجرایی را دارد <ref>اصول ۱۱۴، ۱۲۱، ۱۲۲، ۱۲۵، ۱۲۶، ۱۲۸، ۱۲۹، ۱۳۴ و ۱۷۷.</ref> نمایندگان [[مجلس]]<ref>(اصل ۷۱)</ref> و مسئولان [[قوه قضاییه]] <ref>اصول ۱۵۶ و ۱۷۴.</ref> به‌خوبی تبیین شده‌است.

امام‌خمینی با توجه به آموزه‌های دینی ازجمله توجه به امور مردم<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۶۴.</ref> و رعایت حقوق ملت<ref>نهج البلاغه، خ۲۰۷، ۳۰۸ ـ ۳۰۹.</ref> و با یادآوری رنج‌ها و سختی‌های فراوانی که مردم ایران برای برپایی [[حکومت اسلامی]] تحمل کرده‌اند، کارگزاران نظام را مرهون ملت و مردم را ولیّ‌نعمت مسئولان می‌دانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۴ ـ ۲۵ و ۲۱/۴۱۲.</ref> و با توجه به این نکته که حکومت در [[اسلام]]، چیزی جز خدمتگزاری به مردم نیست،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۰۳ ـ ۲۰۵.</ref> از کارگزاران نظام می‌خواست ضمن اجرای احکام و دستورهای اسلامی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۸۵.</ref> خدمت خالصانه و بی‌منت به مردم را که از دستورهای مهم دینی و مایه حفظ نظام اسلامی است، فراموش نکنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۹۶؛ ۱۶/۲۴ و ۱۹/۱۶۴؛ ۲۰/۵۴.</ref> ایشان همچنین از مسئولان می‌خواست که مردم را در همه امور مملکت مشارکت دهند، به طوری که مردم خود را به طور مستقیم تأثیرگزار در امور کشور بدانند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۵۵.</ref> زیرا دلگرم‌کردن ملت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۶ ـ ۱۸.</ref> و ایجاد دولت خدمتگزار از مهم‌ترین وظایف مسئولان نظام است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۷۰؛ ۱۸/۵۹ و ۲۰/۱۲۶.</ref> ایشان خطاب به مسئولان و وزرا بر عمل به تعهدات تأکید می‌کرد و از آنان می‌خواست برای فراهم‌آوردن آنچه منجر به تکامل و شکوفایی کشور می‌شود بکوشند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۰۳.</ref> توصیه جدی امام‌خمینی به مسئولان، مراقبت [[هوای نفس]] و خودخواهی، جلوگیری از تعصبات بی‌جا و تمایل نداشتن به حکومت صرف به‌جای خدمت‌گزاری بود<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۴۵.</ref> و به آنان درباره [[غرور]] ناشی از قدرت و ریاست هشدار می‌داد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۳ و ۱۹/۲۴۹؛ شفائی، حکومت مردم‌سالاری دینی، ۹۵.</ref> چنان‌که آنان را به [[تواضع]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۵۶.</ref> [[صبر]] و [[استقامت]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۷۷ ـ ۶۷۸.</ref> قانون‌گرایی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۱۴.</ref> نظم،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۱۳، ۴۲، ۱۳۵ و ۴۷۸ ـ ۴۸۰.</ref> تلاش برای خدمت به اسلام و تقویت دین <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۵۲۹ و ۱۹/۳۶۷.</ref> و جلب [[رضا|رضایت الهی]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۵۱۲ ـ ۵۱۳ و ۱۶/۳۱۲.</ref> سفارش می‌کرد. ایشان با اشاره به امانت‌بودن نظام و مملکت اسلامی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۹۱ و ۳۵۹.</ref> از مسئولان می‌خواست در حفظ و اعتلای این نظام کوشا باشند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۹۱، ۳۶۰؛ ۱۳/۶۳ و ۱۹/۱۷۳.</ref> زیرا آبروی اسلام و نظام اسلامی در گروی رفتار و گفتار کارگزاران آن نظام است و خدشه واردکردن به اسلام جرمی نابخشودنی است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۴۰۷ ـ ۴۰۸ و ۵۱۲.</ref> ایشان بی‌تقواییِ متصدیان امور مملکت،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۲۳.</ref> قدرت‌طلبی و مال‌طلبی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۳.</ref> تأویل غلط از خواسته‌های مردم،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۹۸.</ref> ضعف مدیریت و تصدی امور به دست افراد نالایق <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۵۷.</ref> و بی‌عدالتی حکومت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۵۲۵.</ref> را از آسیب‌های مسئولیت‌های نظام و مسئولان می‌دانست و خاطرنشان می‌کرد سرگرم‌شدن مسئولان به درگیری‌های سیاسی و [[غفلت]] از مشکلات مردم،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۰۲.</ref> باندبازی و [[گزینش|گزینش‌های]] رابطه‌ای در انتخاب [[دولت‌مردان]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۵۷ و ۳۶۷.</ref> دخالت قوا در کار یکدیگر،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۱۷.</ref> اختلاف در سران مملکت و ناهماهنگی آنان <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۲۳ و ۴۴۲.</ref> صدمات زیادی به [[انقلاب اسلامی|انقلاب]] وارد می‌کند. هم‌چنین ایشان خواستار ممانعت از نفوذ افراد فاسد به صدر مملکت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۲۵ و ۱۹/۱۵۷.</ref> و جلوگیری از روی‌کارآمدن کسانی که در گذشته وزارت ستمگران و [[طاغوت]] را به عهده داشتند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴۷۶ ـ ۴۷۷.</ref> بود.

امام‌خمینی در زمینه [[سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران|سیاست خارجی]] کشور نیز با تأکید بر رعایت شعار نه شرقی نه غربی، رویگردانی مسئولان از این سیاست را به منزله خیانت به رسول خدا(ع)، ائمه اطهار(ع)، نابودی ملت و همه کشورهای اسلامی تلقی می‌کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۱۹.</ref> و به مسئولان نظام هشدار می‌داد از برقراری ارتباط با متجاوزان خشنود و از قطع ارتباط با آنان رنجور نشوند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۲۸.</ref>

{{ببینید|علی‌بن‌ابی‌طالب، امیرالمؤمنین(ع)}}

امام‌خمینی [[سلمان فارسی]] را کارگزار نمونه صدر اسلام و مظهر [[ساده‌زیستی]] و پرهیز از [[دنیاطلبی]] معرفی می‌کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۱۳.</ref> و [[مالک اشتر]] را پرورش‌یافته [[تربیت]] صحیح اسلامی می‌شمرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۲۵.</ref> و او را که شخصیتی چندوجهی داشت و علاوه بر فرماندهی لشکر، [[امام‌جمعه]] و جماعت نیز بود، ستایش می‌کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۱۲۵؛ ۱۴/۱۸ ـ ۱۹.</ref> از نگاه ایشان، بی‌آلایشی و مردمی‌بودن مالک اشتر،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۴۲۹.</ref> [[عدالت|عدالت‌محوری]] و پرهیز او از تعدی و [[ظلم]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۶۸.</ref> باید سرمشق کارگزاران نظام اسلامی قرار گیرد.

امام‌خمینی همچنین زندگی و راه و روش برخی از کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران را می‌ستود؛ ازجمله [[محمدعلی رجایی]]، نخست‌وزیر وقت را با اوصاف [[ساده‌زیستی|ساده‌زیست]]، مردمی، خدمتگزار به مردم،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۲۲ ـ ۱۲۳.</ref> فردی که [[عقل]] او بیش از [[علم]] اوست،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۶۱.</ref> [[تعهد|متعهد]] و [[معلم]] عملی اخلاق <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۷۷.</ref> و کسی که قدرت نتوانست در او تأثیر بگذارد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۲۴.</ref> معرفی کرده‌است. ایشان [[محمدجواد باهنر]]، نخست‌وزیر وقت را نیز معلم و دانشمند متعهدی می‌دانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۷۷.</ref> که بیش از بیست سال به همراه رجایی با قدرت‌های فاسد مبارزه کرده‌است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۳۵.</ref> همچنین [[سیدمحمد حسینی بهشتی]]، [[رئیس دیوان عالی کشور]] را فردی لایق، کارآمد در راه تحقق اهداف اسلامی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۷۶ و ۱۴/۵۱۸.</ref> متعهد، [[مجتهد]]، متدین، علاقه‌مند به اسلام،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۵۱۹.</ref> به مثابه یک ملت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۸.</ref> و مظلوم<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۵۱۵ و ۵۱۸.</ref> شمرده‌است؛ نیز [[مصطفی چمران]] وزیر دفاع وقت را دارای عقیده پاک و خالص، بدون وابستگی به دسته‌جات و گروه‌های سیاسی می‌شناخت و او را متعهد به اهداف بزرگ الهی، سرباز پرافتخار اسلام و مجاهد بیداری می‌شمرد که با نور معرفت و ارتباط با خدا، قدم در زندگی گذاشت و در راه خدا [[جهاد]] کرد و به [[شهادت]] رسید و شرف را بیمه کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۷۸.</ref>  

==شیوه برخورد با مسئولان خطاکار==

امام‌خمینی در برابر خطای کارگزاران، در مواردی نخست با بیان صفات خوبِ آن شخص، بر لزوم حفظ آن ویژگی‌ها و علاقه و احساس شخصی خود به آن شخص تأکید می‌کرد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۳۶ و ۲۱/۲۰.</ref> سپس به تناسب موقعیتِ شخص خطاکار و خطای صورت‌گرفته، وی را به درک شرایط حساس کشور و مردم و لزوم [[مشورت]] با اشخاص صالح و مسئولان رده‌بالای نظام در تصمیم‌گیری‌های تأثیرگذار فرامی‌خواند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۵۴؛ ۲۰/۱۳۶ و ۲۱/۱۲۳.</ref> ایشان مسئولان را به کوتاه‌بودن عمر توجه می‌داد و به مبارزه با [[هوای نفسانی|هواهای نفسانی]] و خواسته‌های شیطانی و [[توبه]] و بازگشت به سوی خداوند دعوت می‌کرد و می‌خواست که به نصیحت‌ها توجه کنند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۹۱ ـ ۴۹۳.</ref> همچنین گاهی در کنار اشاره به نقاط ضعف و بیان مصادیق لغزش کارگزارِ خطاکار، راهکارهای برون‌رفت از مشکلات را نیز بیان کرده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۳۶ ـ ۱۳۷.</ref>

==پانویس==

==منابع==  

* آبراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب؛ درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمد ابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران، نشر نی، چاپ سوم، ۱۳۷۸ش.

* آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، تهران، نی، چاپ دوم، ۱۳۸۱ش.

* ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.

* ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد، اسدالغابۀ فی معرفۀ الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.

* ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، بیروت، دارالفکر ـ دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

* ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه(ص)، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

* امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب سنة و الادب، قم، مرکز الغدیر، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.

* انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.

* اوری، پیتر، تاریخ ایران کمبریج (قسمت دوم)، ترجمه تیمور قادری، تهران، مهتاب، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.

* برزگر، ابراهیم، تاریخ تحول دولت در اسلام و ایران، تهران، سمت، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش.

* بشارتی، علی‌محمد، ۵۷ سال اسارت، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

* پرویز، عباس، تاریخ سرزمین ایران، تهران، نگاه، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

* پیرنیا، حسن و عباس اقبال آشتیانی، تاریخ کامل ایران، تهران، شهرزاد، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

* جمشیدی، محمدحسین، مبانی و تاریخ اندیشه نظامی در ایران، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.

* حر عاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.

* حسن‌ابراهیم، حسن، تاریخ سیاسی در اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، جاویدان، چاپ نهم، ۱۳۷۶ش.

* حیدری، محمد، فساد و اختناق در ایران، تهران، اطلاعات، ۱۳۵۷ش.

* دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.

* زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهرکلام، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۹ش.

* سعادتمند، رسول، وظایف مسئولین، شورا، انجمن‌های اسلامی از دیدگاه امام‌خمینی، قم، تسنیم، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.

* شعبانی، رضا، کتاب ایران، گزیده تاریخ ایران، تهران، انتشارات بین المللی المهدی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.

* شفائی، حسین، حکومت مردم‌سالاری دینی، قم، چابخانه امیر، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.

* صدوق، محمدبن‌علی، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.

* طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

* طلوعی، محمود، بازنگری تاریخ ایران از عهد باستان تا امروز، تهران، انتشارات تهران، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.

* عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ هفدهم، ۱۳۷۹ش.

* کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

* گروهی از نویسندگان، حکومت علوی، کارگزاران، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.

* مزینانی، محمدصادق، ماهیت حکومت نبوی، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

* معینی، مریم، اخلاق کارگزاران در نظام اقتصادی و اجتماعی اسلام بر اساس اندیشه‌های امام‌خمینی، چاپ‌شده در مجموعه مقالات اولین کنگره بررسی اندیشه‌های اقتصادی امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.

* نوایی، علی‌اکبر، تصویری از کارگزاری در نظام اسلامی و بایدهای اخلاقی آن، مجله پژوهش‌های اجتماعی اسلامی (اندیشه حوزه)، شماره۴۳ ـ ۴۴، ۱۳۸۲ش.

* نوذری، عزت‌الله، تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت، تهران، خجسته، ۱۳۸۰ش.

* نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق. نهج البلاغه، ترجمه سیدجمال‌الدین دین‌پرور، تهران، بنیاد نهج البلاغه، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

* واعظی، احمد، حکومت اسلامی، قم، دفتر تألیف و نشر متون درسی حوزه، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.

*حمیدرضا خرمی_فاطمه میرعباسی، [https://books.khomeini.ir/books/10009/292/ مسئولان و کارگزاران]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۹، ص۲۹۲-۳۰۱.