۲۱٬۱۸۸
ویرایش
مجلس شورای ملی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
{{ببینید|نهضت مشروطه}} | {{ببینید|نهضت مشروطه}} | ||
مجلس دوم در ۲۴/۸/۱۲۸۸ش/ دوم ذی‌قعده ۱۳۲۷ق آغاز به کار کرد.<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره ۲، ۱.</ref>. در این مجلس بنابر اصل دوم متمم قانون اساسی، پنج نفر از مجتهدان و فقهای متدین آگاه از مقتضیات زمان، برای نظارت بر تصویب قوانین و تأیید مغایرت‌نداشتن آن با قواعد [[اسلام]]، معرفی شدند. این افراد عبارت بودند از: [[میرزازین‌العابدین قمی]] (از قم)، [[سیدابوالحسن اصفهانی]] (نجف)، [[سیدحسن مدرس قمشه‌ای]] (اصفهان)، | مجلس دوم در ۲۴/۸/۱۲۸۸ش/ دوم ذی‌قعده ۱۳۲۷ق آغاز به کار کرد.<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره ۲، ۱.</ref>. در این مجلس بنابر اصل دوم متمم قانون اساسی، پنج نفر از مجتهدان و فقهای متدین آگاه از مقتضیات زمان، برای نظارت بر تصویب قوانین و تأیید مغایرت‌نداشتن آن با قواعد [[اسلام]]، معرفی شدند. این افراد عبارت بودند از: [[میرزازین‌العابدین قمی]] (از قم)، [[سیدابوالحسن اصفهانی]] (نجف)، [[سیدحسن مدرس قمشه‌ای]] (اصفهان)، [[میرسیدعلی حائری]] (یزد) و [[میرزایحیی]] معروف به [[حاج‌امام‌جمعه خویی]] (تهران) و از میان آنان تنها مدرس و امام‌جمعه خویی به مجلس رفتند<ref>ترکمان، نظرات هیئت مجتهدین بر قوه قانون‌گذار، ۲/۳۹ ـ ۴۰؛ حائری، اسناد روحانیت و مجلس، ۱/۳۱.</ref> و بقیه استعفا کردند و حضور این دو نفر نیز در مجلس‌های بعدی به عنوان [[مجتهد تراز اول]] نبود و صرفاً نماینده مجلس بودند<ref>ترکمان، نظرات هیئت مجتهدین بر قوه قانون‌گذار، ۲/۴۰ ـ ۴۱.</ref> اصل دوم متمم قانون اساسی مشروطه، تنها در این دوره، آن‌هم به صورت ناقص اجرا شد.<ref>حائری، اسناد روحانیت و مجلس، ۱/۱۳.</ref> دوره دوم مجلس پس از واگذاری اداره برخی مراکز به [[مستشاران امریکایی]]<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره دوم، ۱۳۸، ۱۹۵، ۲۰۴ و...</ref> و واکنش (اولتیماتوم) [[روسیه]] درباره آن و پافشاری تعدادی از نمایندگان<ref>اردلان، زندگی در دوران شش پادشاه (خاطرات حاج‌عزالممالک اردلان)، ۶۳ ـ ۶۵.</ref> به تشنج کشیده شد؛ بنابراین پس از پایان دوره در اواخر ۱۳۲۹ق، انتخابات تجدید نشد.<ref>بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ۱/۱۱.</ref> | ||
پس از سه سال نبود مجلس، فشار افکار عمومی، برخی علما و روزنامه‌ها سرانجام موجب برگزاری انتخابات شد. سخنان [[سیدحسن مدرس]] در مخالفت با تعویق انتخابات، تعیین‌کننده بود <ref>مزینانی، سر گذشت، افکار و آثار آیت‌الله شهید سیدحسن مدرس، ۳۴۵ ـ ۳۴۶؛ اتحادیه، احزاب سیاسی در مجلس سوم، ۶۹ ـ ۷۴.</ref> مجلس سوم که با آغاز [[جنگ جهانی اول]] هم‌زمان شد، در هفدهم محرم الحرام ۱۳۳۳ق/ آذر ۱۲۹۳ش افتتاح شد<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۳، ۱.</ref> و پس از افتتاح، حکومت مشروطه بار دیگر جان گرفت و روزنامه‌های زیادی منتشر شدند؛ <ref>بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ۱/۱۵.</ref> اما با ورود نیروهای روس و [[انگلیس]] به ایران، این مجلس بیش از یک سال دوام نیاورد.<ref>عسکری رانکوهی، دوره سوم مجلس شوران ملی، ۱۲۸ ـ ۱۳۰.</ref> | پس از سه سال نبود مجلس، فشار افکار عمومی، برخی علما و روزنامه‌ها سرانجام موجب برگزاری انتخابات شد. سخنان [[سیدحسن مدرس]] در مخالفت با تعویق انتخابات، تعیین‌کننده بود <ref>مزینانی، سر گذشت، افکار و آثار آیت‌الله شهید سیدحسن مدرس، ۳۴۵ ـ ۳۴۶؛ اتحادیه، احزاب سیاسی در مجلس سوم، ۶۹ ـ ۷۴.</ref> مجلس سوم که با آغاز [[جنگ جهانی اول]] هم‌زمان شد، در هفدهم محرم الحرام ۱۳۳۳ق/ آذر ۱۲۹۳ش افتتاح شد<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۳، ۱.</ref> و پس از افتتاح، حکومت مشروطه بار دیگر جان گرفت و روزنامه‌های زیادی منتشر شدند؛ <ref>بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ۱/۱۵.</ref> اما با ورود نیروهای روس و [[انگلیس]] به ایران، این مجلس بیش از یک سال دوام نیاورد.<ref>عسکری رانکوهی، دوره سوم مجلس شوران ملی، ۱۲۸ ـ ۱۳۰.</ref> | ||
در سال ۱۲۹۹ [[رضاخان]] سردار سپه کودتا کرد<ref>بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ۱/۶۰ ـ ۶۹.</ref> و پس از پنج سال و هفت ماه و هشت روز از فترت مجلس سوم، مجلس چهارم در تیر ۱۳۰۰ گشایش یافت.<ref>شجیعی، نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، ۴/۲۰۶؛ هاشمیان، دوره چهارم مجلس شورای ملی (پروگرام افتتاح مجلس شورای ملی دوره چهارم توسط احمدشاه، مجله پیام بهارستان، ۹۹۳ ـ ۹۹۴.</ref> الغای قرارداد ۱۹۱۹م، استخدام مستشاران امریکایی جهت اصلاح امور مالی و عضویت ایران در جامعه ملل از مصوبات چهارمین مجلس بود.<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره ۴.</ref> در مجلس پنجم اعلام انقراض سلطنت قاجار، واگذاری حکومت موقت به [[رضاخان]] و موکول‌کردن تعیین تکلیف قطعی حکومت به نظر [[مجلس مؤسسان]]، استفاده از تاریخ هجری شمسی، قانون نظام اجباری ارتش و ایجاد فراکسیون‌ها به تصویب نمایندگان رسید.<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره ۵.</ref> مدرس در مجلس سوم تا ششم، نماینده بود. | در سال ۱۲۹۹ [[رضاخان]] سردار سپه کودتا کرد<ref>بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ۱/۶۰ ـ ۶۹.</ref> و پس از پنج سال و هفت ماه و هشت روز از فترت مجلس سوم، مجلس چهارم در تیر ۱۳۰۰ گشایش یافت.<ref>شجیعی، نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، ۴/۲۰۶؛ هاشمیان، دوره چهارم مجلس شورای ملی (پروگرام افتتاح مجلس شورای ملی دوره چهارم توسط احمدشاه، مجله پیام بهارستان، ۹۹۳ ـ ۹۹۴.</ref> الغای قرارداد ۱۹۱۹م، استخدام مستشاران امریکایی جهت اصلاح امور مالی و عضویت ایران در جامعه ملل از مصوبات چهارمین مجلس بود.<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره ۴.</ref> در مجلس پنجم اعلام انقراض سلطنت قاجار، واگذاری حکومت موقت به [[رضاخان]] و موکول‌کردن تعیین تکلیف قطعی حکومت به نظر [[مجلس مؤسسان]]، استفاده از تاریخ هجری شمسی، قانون نظام اجباری ارتش و ایجاد فراکسیون‌ها به تصویب نمایندگان رسید.<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره ۵.</ref> مدرس در مجلس سوم تا ششم، نماینده بود. | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
*دوره دوم (پهلوی اول): مجلس ششم تا دوازدهم از ۱۹ تیر ۱۳۰۵ش/ ۳۰ ذیحجه ۱۳۴۴ق آغاز شد و تا ۹ آبان ۱۳۲۰ش/ ۱۰ شوال ۱۳۶۰ق پایان یافت. مجلس‌های این دوران، به‌ویژه هفتم تا دوازدهم، به دلیل سیاست مستبدانه [[رضاشاه پهلوی]]، شاهد نطق‌های فرمایشی نمایندگان، مجری دستورهای پهلوی و نبود کارایی مشورتی بود. تصویب قانون وحدت لباس، لغو امتیاز نفتی دارسی و قانون [[تأسیس دانشگاه تهران]] از اقدامات این مجالس بود.<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره ۶ ـ ۱۲.</ref> با ورود متفقین به ایران، در ۲۵/۶/۱۳۲۰ استعفای پهلوی در مجلس اعلام شد و فردای آن روز، فرزند ارشدش [[محمدرضا پهلوی|محمدرضا]]، سوگندنامه خود را در مجلس قرائت کرد.<ref>الموتی، بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال ۱۳۵۷ (روزشمار زندگی نخست‌وزیران ایران)، ۴/۴۰ و ۴۱.</ref> | *دوره دوم (پهلوی اول): مجلس ششم تا دوازدهم از ۱۹ تیر ۱۳۰۵ش/ ۳۰ ذیحجه ۱۳۴۴ق آغاز شد و تا ۹ آبان ۱۳۲۰ش/ ۱۰ شوال ۱۳۶۰ق پایان یافت. مجلس‌های این دوران، به‌ویژه هفتم تا دوازدهم، به دلیل سیاست مستبدانه [[رضاشاه پهلوی]]، شاهد نطق‌های فرمایشی نمایندگان، مجری دستورهای پهلوی و نبود کارایی مشورتی بود. تصویب قانون وحدت لباس، لغو امتیاز نفتی دارسی و قانون [[تأسیس دانشگاه تهران]] از اقدامات این مجالس بود.<ref>لوح مشروح مذاکرات مجلس ملی و اسلامی، دوره ۶ ـ ۱۲.</ref> با ورود متفقین به ایران، در ۲۵/۶/۱۳۲۰ استعفای پهلوی در مجلس اعلام شد و فردای آن روز، فرزند ارشدش [[محمدرضا پهلوی|محمدرضا]]، سوگندنامه خود را در مجلس قرائت کرد.<ref>الموتی، بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال ۱۳۵۷ (روزشمار زندگی نخست‌وزیران ایران)، ۴/۴۰ و ۴۱.</ref> | ||
{{ببینید| رضا پهلوی}} | {{ببینید| رضا پهلوی}} | ||
*دوره سوم (پهلوی دوم): مجلس سیزدهم تا بیست و چهارم از ۲۲ آبان ۱۳۲۰ش/ ۲۳ شوال ۱۳۶۰ق آغاز شد و تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ ادامه داشت. لایحه استخدام دکتر میلسپو و مستشاران امریکایی، لغو امتیاز همه روزنامه‌ها و مجلات (مجلس سیزدهم) و منع دولت از هر نوع مذاکره با دولت‌های خارجی درباره دادن امتیاز نفت، تحریم انتخابات مجلس تا زمان خروج متفقین از کشور (مجلس چهاردهم)، ملزم‌کردن دولت به گفتگو با شرکت نفت ایران و انگلیس جهت استیفای حقوق ملت ایران، تصویب تشکیل [[مجلس مؤسسان]] دوم برای ایجاد برخی اصلاحات در قانون اساسی<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۱۵.</ref> و [[ملی‌شدن صنعت نفت]]<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۱۶.</ref> از اقدامات مهم نمایندگان مجلس تا کودتای امریکایی [[۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش]] بود. | *دوره سوم (پهلوی دوم): مجلس سیزدهم تا بیست و چهارم از ۲۲ آبان ۱۳۲۰ش/ ۲۳ شوال ۱۳۶۰ق آغاز شد و تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ ادامه داشت. لایحه استخدام دکتر میلسپو و مستشاران امریکایی، لغو امتیاز همه روزنامه‌ها و مجلات (مجلس سیزدهم) و منع دولت از هر نوع مذاکره با دولت‌های خارجی درباره دادن امتیاز نفت، تحریم انتخابات مجلس تا زمان خروج متفقین از کشور (مجلس چهاردهم)، ملزم‌کردن دولت به گفتگو با شرکت نفت ایران و انگلیس جهت استیفای حقوق ملت ایران، تصویب تشکیل [[مجلس مؤسسان]] دوم برای ایجاد برخی اصلاحات در قانون اساسی<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۱۵.</ref> و [[ملی‌شدن صنعت نفت]]<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۱۶.</ref> از اقدامات مهم نمایندگان مجلس تا کودتای امریکایی [[۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش]] بود.{{ببینید|ملی‌شدن صنعت نفت}} در سال‌های پس از کودتا، قوانینی چون واگذاری امتیاز استخراج نفت به یک کنسرسیوم بین‌المللی و پرداخت غرامت ملی به شرکت نفت [[انگلیس]]، تصویب [[پیمان نظامی سنتو]]،<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۱۸.</ref> قانون تأسیس [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]]،> موافقت‌نامه دفاعی ایران و [[امریکا]]<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۱۹.</ref> و [[کاپیتولاسیون|لایحه مصونیت قضایی کارکنان و مستشاران امریکا در ایران]]<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۲۱.</ref> با رأی نمایندگان تصویب شدند. | ||
در سال‌های پس از | |||
[[امام‌خمینی]] که از پاییز ۱۳۴۱ رویکرد انتقادی خویش به [[رژیم پهلوی]] را علنی کرده<ref>مقاله انجمن‌های ایالتی و ولایتی.</ref> و با آغاز سال ۱۳۴۲، نهضت اسلامی مردم با رهبری ایشان شکل گرفته بود<ref>مقاله‌های حمله به مدرسه فیضیه؛ پانزده خرداد؛ سربازگیری طلاب.</ref> به تصویب [[کاپیتولاسیون]] شدیداً اعتراض و آن را تقبیح کرد. رژیم پهلوی که با پیش‌بینی پیامدهای اجتماعی این قانون، مراحل طرح و تصویب این لایحه را در دو مجلس، به صورت پنهانی برگزار کرده بود، از افشای این لایحه، همچنین خطاب امام‌خمینی به شخص محمدرضا پهلوی و اعتراض ایشان به رابطه ایران با امریکا و [[اسرائیل]]، سخت ترسید؛ چنان‌که کارگزاران پهلوی نیز از وجهی دیگر توجه کردند که «چرخ زمان، به عقب برنمی‌گردد»، با [[تبعید امام‌خمینی به ترکیه]]، روند بازگشت‌ناپذیر زوال حکومت‌های سلطنتی آغاز شد<ref>مقاله‌های کاپیتولاسیون؛ تبعید امام‌خمینی.</ref> و علمای آگاه و [[مردم]] به [[رهبری امام‌خمینی]] کوشیدند مانع بازگشت مشروطه به زمان استبداد و مصادره عدالت‌خواهی و قانون‌مندی عهد مشروطیت به دست شاه و دربار شوند.<ref>فلسفی، خاطرات و مبارزات حجت‌الاسلام فلسفی، ۲۳۷ ـ ۲۴۲.</ref> برخی دیگر از مصوبات مجلس‌های این دوره، عبارت بود از: [[جدایی بحرین از ایران]] در مجلس دوره ۲۲ <ref>امین، سرگذشت سرشت و سرنوشت همه‌پرسی، ۵۸ ـ ۶۸.</ref> بازگیری جزایر سه‌گانه [[خلیج فارس]] در مجلس دوره ۲۳ <ref>تبریزی و دیگران، حاکمیت ایران بر جزائر سه‌گانه خلیج فارس، ۱۷۹ ـ ۲۰۴؛ امیری پری، بررسی مسئله جرائد سه‌گانه در دوره پهلوی با نگاه به عملکرد دولت و مجلس (۱۳۳۲ ـ ۱۳۵۰)، ۷۷ ـ ۷۹.</ref> و [[تغییر تاریخ رسمی کشور]] به تاریخ ساختگی شاهنشاهی در دوره ۲۴ <ref>مقاله تغییر تاریخ هجری.</ref> | [[امام‌خمینی]] که از پاییز ۱۳۴۱ رویکرد انتقادی خویش به [[رژیم پهلوی]] را علنی کرده<ref>مقاله انجمن‌های ایالتی و ولایتی.</ref> و با آغاز سال ۱۳۴۲، نهضت اسلامی مردم با رهبری ایشان شکل گرفته بود<ref>مقاله‌های حمله به مدرسه فیضیه؛ پانزده خرداد؛ سربازگیری طلاب.</ref> به تصویب [[کاپیتولاسیون]] شدیداً اعتراض و آن را تقبیح کرد. رژیم پهلوی که با پیش‌بینی پیامدهای اجتماعی این قانون، مراحل طرح و تصویب این لایحه را در دو مجلس، به صورت پنهانی برگزار کرده بود، از افشای این لایحه، همچنین خطاب امام‌خمینی به شخص محمدرضا پهلوی و اعتراض ایشان به رابطه ایران با امریکا و [[اسرائیل]]، سخت ترسید؛ چنان‌که کارگزاران پهلوی نیز از وجهی دیگر توجه کردند که «چرخ زمان، به عقب برنمی‌گردد»، با [[تبعید امام‌خمینی به ترکیه]]، روند بازگشت‌ناپذیر زوال حکومت‌های سلطنتی آغاز شد<ref>مقاله‌های کاپیتولاسیون؛ تبعید امام‌خمینی.</ref> و علمای آگاه و [[مردم]] به [[رهبری امام‌خمینی]] کوشیدند مانع بازگشت مشروطه به زمان استبداد و مصادره عدالت‌خواهی و قانون‌مندی عهد مشروطیت به دست شاه و دربار شوند.<ref>فلسفی، خاطرات و مبارزات حجت‌الاسلام فلسفی، ۲۳۷ ـ ۲۴۲.</ref> برخی دیگر از مصوبات مجلس‌های این دوره، عبارت بود از: [[جدایی بحرین از ایران]] در مجلس دوره ۲۲ <ref>امین، سرگذشت سرشت و سرنوشت همه‌پرسی، ۵۸ ـ ۶۸.</ref> بازگیری جزایر سه‌گانه [[خلیج فارس]] در مجلس دوره ۲۳ <ref>تبریزی و دیگران، حاکمیت ایران بر جزائر سه‌گانه خلیج فارس، ۱۷۹ ـ ۲۰۴؛ امیری پری، بررسی مسئله جرائد سه‌گانه در دوره پهلوی با نگاه به عملکرد دولت و مجلس (۱۳۳۲ ـ ۱۳۵۰)، ۷۷ ـ ۷۹.</ref> و [[تغییر تاریخ رسمی کشور]] به تاریخ ساختگی شاهنشاهی در دوره ۲۴.<ref>مقاله تغییر تاریخ هجری.</ref> | ||
==نقش‌آفرینان مجلس شورای ملی== | ==نقش‌آفرینان مجلس شورای ملی== | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==فرجام مجلس شورای ملی== | ==فرجام مجلس شورای ملی== | ||
در واپسین روزهای سلطنت محمدرضا پهلوی، تحولات ایران، برخی آثار خود را در تصمیم‌گیری‌های نمایندگان نمایان ساخت. کناره‌گیری تعدادی از نمایندگان از حزب رستاخیز، رأی به دولت‌های متفاوت جعفر شریف‌امامی، غلامرضا ازهاری و شاپور بختیار، تصویب سه لایحه دولت بختیار مبنی بر انحلال ساواک، تشکیل بازرسی کل کشور در وزارت دادگستری و انحلال بازرسی شاهنشاهی و محاکمه نخست‌وزیران و وزرا از سال ۱۳۴۲ به بعد، از آخرین مصوبات مجلس شورای ملی بود<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۲۴.</ref>. | در واپسین روزهای سلطنت محمدرضا پهلوی، تحولات ایران، برخی آثار خود را در تصمیم‌گیری‌های نمایندگان نمایان ساخت. کناره‌گیری تعدادی از نمایندگان از حزب رستاخیز، رأی به دولت‌های متفاوت جعفر شریف‌امامی، غلامرضا ازهاری و شاپور بختیار، تصویب سه لایحه دولت بختیار مبنی بر انحلال ساواک، تشکیل بازرسی کل کشور در وزارت دادگستری و انحلال بازرسی شاهنشاهی و محاکمه نخست‌وزیران و وزرا از سال ۱۳۴۲ به بعد، از آخرین مصوبات مجلس شورای ملی بود<ref>لوح مشروح مذاکرات، دوره ۲۴.</ref>. | ||
پس از [[بازگشت امام‌خمینی]] به کشور و آشکارشدن نشانه‌های سقوط [[حکومت شاهنشاهی]]<ref>مقاله‌های بازگشت امام‌خمینی؛ دهه فجر انقلاب اسلامی.</ref> از آنجاکه ایشان در طول نهضت بر غیر قانونی‌بودن مجالس دوران پهلوی تأکید کرده و در آستانه [[خروج محمدرضا پهلوی]] | پس از [[بازگشت امام‌خمینی]] به کشور و آشکارشدن نشانه‌های سقوط [[حکومت شاهنشاهی]]<ref>مقاله‌های بازگشت امام‌خمینی؛ دهه فجر انقلاب اسلامی.</ref> از آنجاکه ایشان در طول نهضت بر غیر قانونی‌بودن مجالس دوران پهلوی تأکید کرده و در آستانه [[فرار شاه|خروج محمدرضا پهلوی]] اخطار کرده بود که نمایندگان مورد مؤاخذه ملت قرار می‌گیرند،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۷۴ و ۴۷۸.</ref> تعدادی از نمایندگان مجلس استعفا کردند و حتی در پانزدهم بهمن به دیدار امام‌خمینی رفتند و ایشان در این دیدار مجلس شورای ملی را غیر ملی و امریکایی و غیر قانونی خواند و قراردادهای دولت و مجلس را تحمیلی و برخلاف قانون نامید.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۶۴ ـ ۶۵.</ref> شب ۲۱ بهمن جواد سعید، رئیس مجلس، ضمن استعفا، همبستگی بیشتر نمایندگان با انقلاب را اعلام کرد و در ۲۲/۱۱/۱۳۵۷ با تسخیر ساختمان، مجلس به طور کامل منحل شد.<ref>خوشزاد، آخرین مجلس مشروطه؛ دوره بیست و چهارم مجلس شورای ملی و انقلاب اسلامی، ۲۹۲ ـ ۲۹۶.</ref> | ||
==ارزیابی امام‌خمینی== | ==ارزیابی امام‌خمینی== | ||
از نظر امام‌خمینی به جز مجلس دوره اول که تا حدودی از دیگر دوره‌ها متمایز بود، فساد در دیگر دوره‌ها به‌تدریج افزایش یافت <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۰۲.</ref> و از مجلس شورای ملی، جز لفظی باقی نمانده بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۰.</ref> ایشان از مجلس‌های دوره قاجار به مجلس «خان‌ها» و از مجلس‌های دوره پهلوی به مجلس «شاهنشاهی» تعبیر می‌کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۰.</ref> که بر اساس مشاهدات خود ایشان، انتخاباتی صحیح، آزاد و مردمی برگزار نشد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۵۴؛ ۴/۷۲ ـ ۷۳؛ ۱۲/۱۵۱، ۱۸۰ ـ ۱۸۱؛ ۱۷/۴۶۹ ـ ۴۷۰ و ۱۸/۳۳۵.</ref> | از نظر امام‌خمینی به جز مجلس دوره اول که تا حدودی از دیگر دوره‌ها متمایز بود، فساد در دیگر دوره‌ها به‌تدریج افزایش یافت <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۰۲.</ref> و از مجلس شورای ملی، جز لفظی باقی نمانده بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۰.</ref> ایشان از مجلس‌های دوره قاجار به مجلس «خان‌ها» و از مجلس‌های دوره پهلوی به مجلس «شاهنشاهی» تعبیر می‌کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۸۰.</ref> که بر اساس مشاهدات خود ایشان، انتخاباتی صحیح، آزاد و مردمی برگزار نشد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۵۴؛ ۴/۷۲ ـ ۷۳؛ ۱۲/۱۵۱، ۱۸۰ ـ ۱۸۱؛ ۱۷/۴۶۹ ـ ۴۷۰ و ۱۸/۳۳۵.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] به دلیل عمل‌نشدن به متمم قانون اساسی که از مهم‌ترین مواد آن تشکیل شورای نظارتی فقها بر انتخابات و مصوبات مجلس بود<ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۲۳۳؛ امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۴۲ و ۲۴۴ ـ ۲۴۵.</ref> و تحمیل رضاخان پهلوی با زور سرنیزه انگلستان <ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۱۸۵ ـ ۱۸۶؛ امام خمینی، صحیفه، ۴/۱۷۳ و ۲۰۵.</ref> و استقرار محمدرضا پهلوی به دست [[متفقین]]، مجلس‌های تمام دوره‌ها را غیر قانونی و به نفع منافع غرب ارزیابی می‌کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۰۷ ـ ۳۰۸؛ ۴/۷۲؛ ۱۶/۱۷۸ ـ ۱۷۹ و ۱۷/۴۶۹.</ref> ایشان نمایندگانِ چنان مجلس‌هایی را (جز تعدادی انگشت‌شمار)، وکیل مردم نمی‌دانست و معتقد بود آنان با زور و بدون اطلاع و رأی مردم تعیین (انتصاب) می‌شدند، غیر قانونی بودند و از آنجاکه پایگاه مردمی نداشتند و دنبال منفعت خود بودند، با [[چاپلوسی]] قدرت‌های داخلی و خارجی و صحنه‌سازی، برای تبرئه رژیم از جنایاتی که مرتکب شده بود، تلاش می‌کردند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۸۸ ـ ۳۸۹، ۴۶۴؛ ۴/۷۲؛ ۵/۴۱۳ و ۶/۱۲، ۷۹.</ref> این نمایندگان به جز شماری انگشت‌شمار، اشخاصی بی‌عرضه، فاسد، فاقد عِرق ملی، خائن، ناصالح و وابسته بودند که در خدمت بیگانه کار می‌کردند. آنان اشرافی، مرفه و بی‌قید به اسلام بودند که درکی از مشکلات مستمندان نداشتند و قوانین ذلت‌باری برای کشور وضع کردند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۵ ـ ۴۱۶، ۴۲۱؛ ۳/۳۰۷ ـ ۳۰۸؛ ۶/۴۶، ۷۹؛ ۱۲/۳۸۸ و ۱۷/۲۴۵، ۳۷۶.</ref> | [[امام‌خمینی]] به دلیل عمل‌نشدن به متمم قانون اساسی که از مهم‌ترین مواد آن تشکیل شورای نظارتی فقها بر انتخابات و مصوبات مجلس بود<ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۲۳۳؛ امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۴۲ و ۲۴۴ ـ ۲۴۵.</ref> و تحمیل رضاخان پهلوی با زور سرنیزه انگلستان <ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۱۸۵ ـ ۱۸۶؛ امام خمینی، صحیفه، ۴/۱۷۳ و ۲۰۵.</ref> و استقرار محمدرضا پهلوی به دست [[متفقین]]، مجلس‌های تمام دوره‌ها را غیر قانونی و به نفع منافع غرب ارزیابی می‌کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۰۷ ـ ۳۰۸؛ ۴/۷۲؛ ۱۶/۱۷۸ ـ ۱۷۹ و ۱۷/۴۶۹.</ref> ایشان نمایندگانِ چنان مجلس‌هایی را (جز تعدادی انگشت‌شمار)، وکیل مردم نمی‌دانست و معتقد بود آنان با زور و بدون اطلاع و رأی مردم تعیین (انتصاب) می‌شدند، غیر قانونی بودند و از آنجاکه پایگاه مردمی نداشتند و دنبال منفعت خود بودند، با [[چاپلوسی]] قدرت‌های داخلی و خارجی و صحنه‌سازی، برای تبرئه رژیم از جنایاتی که مرتکب شده بود، تلاش می‌کردند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۸۸ ـ ۳۸۹، ۴۶۴؛ ۴/۷۲؛ ۵/۴۱۳ و ۶/۱۲، ۷۹.</ref> این نمایندگان به جز شماری انگشت‌شمار، اشخاصی بی‌عرضه، فاسد، فاقد عِرق ملی، خائن، ناصالح و وابسته بودند که در خدمت بیگانه کار می‌کردند. آنان اشرافی، مرفه و بی‌قید به اسلام بودند که درکی از مشکلات مستمندان نداشتند و قوانین ذلت‌باری برای کشور وضع کردند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۵ ـ ۴۱۶، ۴۲۱؛ ۳/۳۰۷ ـ ۳۰۸؛ ۶/۴۶، ۷۹؛ ۱۲/۳۸۸ و ۱۷/۲۴۵، ۳۷۶.</ref> | ||
امام‌خمینی که در دوره رضاشاه، چندبار از نزدیک، شاهد برگزاری مجلس شورای ملی بود، مدرس را از معدود نمایندگانی می‌شناخت که با شخصیتی روحانی، بانفوذ در مجلس و مقاوم در برابر | امام‌خمینی که در دوره رضاشاه، چندبار از نزدیک، شاهد برگزاری مجلس شورای ملی بود، مدرس را از معدود نمایندگانی می‌شناخت که با شخصیتی روحانی، بانفوذ در مجلس و مقاوم در برابر [[بیگانگان]]، در صدد اجراکردن اسلام بود {{ببینید|مقاله سیدحسن مدرس}} ایشان بر این باور بود که از آغاز مجلسی که تمام نمایندگان آن ملی باشند و مصالح و مفاسد کشور را تشخیص دهند وجود نداشته‌است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۱۶ ـ ۳۱۷.</ref> و به دلیل ارتکاب خیانت‌های متعدد، ازجمله تصویب لایحه [[کاپیتولاسیون]]، تغییر تاریخ اسلام به شاهنشاهی و سکوت در برابر دستورها و فرمان‌های خلاف قانون اساسی شاه، شدیداً با آنان برخورد کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۱، ۴۲۳؛ ۳/۴۴۹ و ۵/۳۹۴.</ref> | ||
امام‌خمینی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، داشتن مجلس شورا و تعیین سرنوشت از این طریق را حق ملت دانست و معتقد بود شکل‌گیری مجلس باید صحیح و آزاد باشد و مردم حق انتخاب وکیل و تصمیم درباره مقدرات خود را داشته باشند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۱۵۲ و ۹/۶۰، ۱۲۴.</ref> نخستین دوره [[مجلس شورای اسلامی]] در هفت خرداد ۱۳۵۹ با پیام ایشان آغاز به کار کرد. | امام‌خمینی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، داشتن مجلس شورا و تعیین سرنوشت از این طریق را حق ملت دانست و معتقد بود شکل‌گیری مجلس باید صحیح و آزاد باشد و مردم حق انتخاب وکیل و تصمیم درباره مقدرات خود را داشته باشند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۱۵۲ و ۹/۶۰، ۱۲۴.</ref> نخستین دوره [[مجلس شورای اسلامی]] در هفت خرداد ۱۳۵۹ با پیام ایشان آغاز به کار کرد. | ||