علی‌اصغر معصومی شاهرودی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | علی‌اصغر معصومی |
| نسب | فرزند حاج ملّا عباس |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۵ هـ.ش |
| زادگاه | ابرسج، بسطام، استان سمنان |
| تاریخ وفات | ۲۶ شهریور ۱۳۹۶ هـ.ش |
| محل دفن | حرم امام رضا (ع)، مشهد |
| شهر وفات | مشهد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدمحمدهادی حسینی میلانی، سیدابوالقاسم موسوی خویی، سیدمحمود حسینی شاهرودی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه نجف، حوزه علمیه مشهد |
| اجازه روایت از | امام‌خمینی |
| تألیفات | تقریرات درس آیت‌الله میلانی، آیت‌الله شاهرودی، آیت‌الله خویی، تقریرات فقه و اصول |
| سایر | فعالیت‌های اجتماعی و عمرانی، امامت جمعه تربت حیدریه، نماینده مجلس خبرگان رهبری |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | فعال در مبارزات ضد پهلوی، عضو کمیته انقلاب اسلامی، نماینده مجلس خبرگان رهبری |
| اجتماعی | نظارت بر بازسازی مسجد جامع تربت حیدریه، تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی در تربت حیدریه، تأسیس حسینیه و مدارس غیرانتفاعی |
علی‌اصغر معصومی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
علی‌اصغر معصومی فرزند حاج ملّا عباس در سال ۱۳۰۵ش در روستای ابرسج از توابع بسطام در استان سمنان به دنیا آمد [۱]
او پس از طی دوران ابتدایی، به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را در ابرسج و نزد عالمان آن سامان فراگرفت. در سال ۱۳۲۰ش به شاهرود رفت و در حوزه علمیه قلعه شاهرود و نیز مدرسه بازار آن شهر بخشی از دروس سطح را نزد شیخ علی واعظی، شیخ علی‌اصغر دانش‌پژوه، اشرفی و سجودی خواند. پس از سه سال تحصیل در شاهرود به مشهد رفت و در درس ادبیات محمدتقی ادیب نیشابوری و حاشیه شیخ محمد استاد میرزایی شرکت کرد. آنگاه به فراگیری دروس عالی سطح نزد عبدالعلی نوری، رضا معنوی، مصطفی اشرفی، جلال مدرس و مرتضی خرقانی شاهرودی پرداخت. مدتی هم در درس رسایل، مکاسب و کفایتین میرزا هاشم قزوینی شرکت کرد. هم‌زمان در درس اخلاق میرزا جواد آقا تهرانی حضور یافت و از بحث‌های معارف قرآن شیخ مجتبی قزوینی نیز استفاده کرد [۲] با ورود آیت‌الله سیدمحمدهادی حسینی میلانی به مشهد، در درس خارج فقه و اصول ایشان حضور یافت و آن دروس را تقریر کرد [۳] معصومی شاهرودی در سال‌های ملی شدن صنعت نفت، به حمایت از ملی شدن صنعت نفت پرداخت و به‌ویژه از آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی طرفداری می‌کرد. مدتی هم با کانون نشر حقایق اسلامی همکاری داشت [۴]
او سپس با دریافت معرفی‌نامه از میرزا عبدالله چهل‌ستونی و شیخ احمد آشتیانی، از علمای تهران، به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف اشرف به تحصیل پرداخت. در آن حوزه از درس خارج فقه آیات سیدمحمود حسینی شاهرودی، سیدمحسن طباطبایی حکیم، میرزا آقا زنجانی و شیخ حسین حلّی سود برد. آنگاه در درس خارج اصول آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی شرکت کرد و دو دوره از درس‌های او را تقریر نمود. با توجه به وجود تقریراتی از درس آیت‌الله سیدحسن بجنوردی، می‌توان احتمال داد که در درس ایشان نیز حضور یافته بود [۵] وی هم‌زمان با تحصیل، به تدریس کتاب‌های قوانین، رسایل، مکاسب و کفایه در حوزه علمیه نجف هم می‌پرداخت [۶] معصومی شاهرودی در ۱۲ تیر ۱۳۴۰ از امام‌خمینی اجازه شرعیه دریافت کرد [۷]؛ بنابراین از نخستین افرادی بود که چنین اجازه‌نامه‌ای را دریافت نمود. او در جریان دستگیری امام‌خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، همراه با برخی از طلاب حوزه علمیه نجف، در اعتراض به اقدام حکومت پهلوی، درس‌های خود را تعطیل کرد [۸] و سپس با حضور در بیت آیت‌الله شاهرودی، آن مرجع تقلید را به صدور اعلامیه‌ای در محکومیت اقدام حکومت پهلوی ترغیب کرد که در نهایت آن اعلامیه منتشر شد [۹]
معصومی پس از ورود امام‌خمینی به عراق در مهر ۱۳۴۴، در درس خارج فقه ایشان حضور یافت [۱۰] و از درس خارج بیع ایشان بهره‌مند شد (کاظمینی، ج۲، ص۷۸۶). درباره مدت حضور او در درس امام‌خمینی اطلاعی در دست نیست ولی به نظر می‌رسد این حضور کوتاه بوده است. او سپس به کشور بازگشت و در حوزه علمیه مشهد به تدریس پرداخت [۱۱] در مشهد به مبارزات سیاسی خود ادامه داد و در اثر این فعالیت‌ها دستگیر و به علی‌آباد کتول در استان گلستان تبعید شد [۱۲] او در آن شهر در بزرگداشت شهدای ۱۹ دی ۱۳۵۶ قم و ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز سخنرانی کرد و از حکومت پهلوی انتقاد نمود. ساواک در گزارشی معصومی شاهرودی را یکی از عوامل تحرکات روحانیان در علی‌آباد کتول معرفی کرد [۱۳]، به همین دلیل خانه او را در آن شهر بارها مورد هجوم قرار داد. تداوم این فعالیت‌ها در نهایت به دستگیری و انتقال علی‌اصغر معصومی به هنگ گرگان انجامید [۱۴] کمیسیون امنیت اجتماعی گرگان در ۲ خرداد ۱۳۵۷ اعلام کرد که او یکی از محرکان اصلی مردم علیه حکومت پهلوی است [۱۵] به همین علت در ۱۷ تیر ۱۳۵۷ از گرگان به شهر سمیرم در استان اصفهان تبعید شد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج۶، ص۲۹؛ خاطرات آیت‌الله نورمفیدی، ص۲۴۶). در آنجا به اقامه نماز جماعت در مسجد قائم پرداخت و با اقبال مردم مواجه شد. ساواک در گزارشی از فعالیت‌های معصومی در سمیرم، از نفوذ او خبر داد [۱۶] و به همین دلیل این بار به شهرضا تبعید گردید و پس از یک هفته اقامت در آن شهر، به بندر لنگه تبعید شد [۱۷] وی در آن شهر در برگزاری تظاهرات علیه رژیم پهلوی فعال بود [۱۸] و در مرداد ۱۳۵۷ همراه با برخی از روحانیان تبعیدی در بندرلنگه، اعلامیه‌ای علیه حکومت پهلوی صادر و از اقدامات سرکوبگرانه رژیم انتقاد کردند [۱۹] او همچنین در اقامه نماز جمعه در آن شهر نقش داشت و همراه با دیگر روحانیان تبعیدی، به‌نوبت امامت جمعه را بر عهده می‌گرفت [۲۰]
معصومی شاهرودی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی به گرگان بازگشت و مورد استقبال مردم علی‌آباد کتول و گرگان قرار گرفت. سپس به مشهد رفت و به مبارزات سیاسی در آن شهر ادامه داد [۲۱] وقتی دولت شاپور بختیار برای جلوگیری از ورود امام‌خمینی به کشور، فرودگاه‌ها را به روی پروازهای خارجی بست، در اعتراض به آن تصمیم به تهران رفت و در تحصن روحانیان مبارز در مسجد دانشگاه تهران شرکت کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به علی‌آباد کتول بازگشت و مسئولیت کمیته انقلاب اسلامی آن شهر را بر عهده گرفت. سپس به استان کرمان رفت و به فرماندهی کمیته انقلاب اسلامی شهر زرند منصوب شد. مدتی بعد ریاست بنیاد شهید شهرهای گنبد و علی‌آباد کتول را بر عهده گرفت. او در ۲۶ آبان ۱۳۶۱ به امامت جمعه شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان رضوی منصوب شد و تا سال ۱۳۸۱ش در آن سمت بود [۲۲]
معصومی در اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری از استان خراسان به نمایندگی برگزیده شد و در دوره‌های دوم و سوم آن مجلس نیز نمایندگی مردم استان خراسان را بر عهده داشت و در دوره چهارم نیز نماینده مردم استان خراسان رضوی در آن مجلس بود. هم‌زمان ریاست نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری را در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت حیدریه بر عهده داشت. تقریرات درس آیت‌الله میلانی، تقریرات درس خارج آیت‌الله شاهرودی (به عربی)، تقریرات درس خارج آیت‌الله بجنوردی و تقریرات درس فقه و اصول آیت‌الله خویی ازجمله تألیفات اوست [۲۳] برخی از فعالیت‌های اجتماعی او نیز عبارت است از: نظارت بر بازسازی مسجد جامع تربت حیدریه و تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی در تربت حیدریه، تأسیس پادگان نظامی در تربت حیدریه، تأسیس حسینیه در شاهرود و احداث مدارس غیرانتفاعی و خوابگاه دخترانه دانشگاه آزاد اسلامی در تربت حیدریه [۲۴] او سرانجام در ۲۶ شهریور ۱۳۹۶ در مشهد مقدس درگذشت و پیکرش پس از تشییع در حرم امام رضا (ع) به خاک سپرده شد [۲۵]
پانویس
- ↑ (کاظمینی، ج۲، ص۷۸۵).
- ↑ (خبرگان ملت، ج۲، ص۵۲۱).
- ↑ (خبرگان ملت، ج۲، ص۵۲۳).
- ↑ (خبرگان ملت، ج۲، ص۵۲۴).
- ↑ (کاظمینی، ج۲، ص۷۸۶؛ خبرگان ملت، ص۵۲۶-۵۲۷؛ «آیت‌الله معصومی...»، ص۱۱).
- ↑ (کاظمینی، ج۲، ص۸۷۶؛ خبرگان ملت، ص۵۲۶).
- ↑ (صحیفه امام، ج۱، ص۶۴)
- ↑ (خبرگان ملت، ص۵۲۸)
- ↑ («اگر درایت...»، ص۱۹-۲۰؛ «آیت‌الله معصومی...»، ص۱۱).
- ↑ (همان)
- ↑ (خبرگان ملت، ص۵۲۹).
- ↑ («اگر درایت...»، ص۲۰).
- ↑ (انقلاب اسلامی به...، ج۶، ص۲۸)
- ↑ («اگر درایت...»، ص۲۰).
- ↑ (انقلاب اسلامی به...، ج۶، ص۲۸؛ خاطرات آیت‌الله...، ص۳۵۱).
- ↑ (انقلاب اسلامی به...، استان اصفهان، ج۳، ص ۴)
- ↑ (خبرگان ملت، ص۵۳۰؛ خاطرات آیت‌الله نورمفیدی، ص۲۵۷).
- ↑ (صادقی گیوی، ص۲۳۴-۲۳۶)
- ↑ (اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۸۴).
- ↑ (خاطرات آیت‌الله نورمفیدی، ص۲۶۱).
- ↑ («اگر درایت...»، ص۲۰-۲۱).
- ↑ (کاظمینی، ص۷۸۶).
- ↑ (خبرگان ملت، ص۵۲۷).
- ↑ (خبرگان ملت، ص۵۳۰).
- ↑ («آیت‌الله معصومی...، ص۱۱).
منابع
- «آیت‌الله معصومی شاهرودی از علمای مشهد دار فانی را وداع گفت» (۱۳۹۶)، هفته‌نامه افق حوزه، سال شانزدهم، شماره ۵۲۵، ۲۵ شهریور.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، جلد سوم، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «اگر درایت و استواری آقا نبود، کشور ما امروز سرنوشتی بدتر از سایر کشورهای خاورمیانه داشت: در گفت‌وشنود با آیت‌الله حاج شیخ علی‌اصغر معصومی شاهرودی» (۱۳۹۲)، ماهنامه پاسدار اسلام، شماره ۳۸۱، شهریور و مهر.
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۸)، ج۶، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- خاطرات آیت‌الله نورمفیدی (۱۳۸۵)، تدوین: غلامرضا خارکوهی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامیو
- خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۸۰)، دفتر دوم، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- صادقی گیوی، صادق (۱۳۷۹)، خاطرات آیت‌الله خلخالی، تهران، سایه.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، به اهتمام سیدمحمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان.