قوه مجریه
قوه مجریه، یکی از قوای سه‌گانه در کشور است که ضمن استقلال از قوای دیگر، وظیفۀ اداره کشور بر اساس قوانینِ مصوب قوۀ مقننه را برعهده دارد. ریاست قوۀ مجریه، که عبارت از هیئت وزیران و سازمان‌های زیرمجموعه آن است، با رئیسجمهور است.
ساختار سیاسی جمهوری اسلامی
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ساختار سیاسی نظام جمهوری اسلامی را بر اصل تفکیک قوای سه‌گانه و استقلال آن‌ها در عین نظارت رهبری و ارتباط و نظارت متقابل بین قوای یادشده تعریف کرده است (بنگرید به: قوای سه‌گانه).
وظایف قوه مجریه
فصل نهم قانون اساسی، اصول ۱۱۳-۱۵۱ به وظایف و شرایط قوه مجریه اختصاص دارد. اداره، سیاست‌گذاری و نظارت بر امور اقتصادی کشور، آموزش و پژوهش، روابط خارجه، بهداشت و درمان، کشاورزی و صنعت، امنیت و تأمین نیازهای دفاعی و تأمین نیازها و ملزومات سایر قوا مانند قوه مقننه، قوه قضائیه، شورای نگهبان و… بر عهده قوه مجریه است (قانون اساسی، اصول۱۱۳-۱۵۱).
ساختار قوه مجریه
قوه مجریه بدنۀ اصلی اجرایی حکومت است که شامل رئیسجمهور، هیئت وزیران و سازمان‌ها و نهادهای وابسته است.
ریاست قوه مجریه
عالی‌ترین مقام رسمی کشور بعد از رهبری، رئیسجمهور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را جز در اموری که مستقیماً به رهبری مربوط می‌شود، بر عهده دارد (قانون اساسی، اصل۱۱۳). انتخاب رئیسجمهور برای مدت چهار سال، با رأی مستقیم مردم صورت می‌گیرد و انتخاب مجدد او برای یک دورۀ دیگر بلامانع است (قانون اساسی، اصل۱۱۴). تنفیذ حکم ریاست جمهوری، پس از انتخاب مردم، از اختیارات رهبر است (قانون اساسی، اصل۱۱۰، بند۹). پس از تنفیذ، رئیسجمهور در مجلس شورای اسلامی و در برابر رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان سوگند یاد می‌کند (قانون اساسی، اصل۱۲۱).
رئیسجمهور در حدود اختیارات و وظایفی که به موجب قانون اساسی یا قوانین عادی به عهده دارد، در برابر ملت و رهبر و مجلس شورای اسلامی مسئول است (قانون اساسی، اصل۱۲۲). همچنین ریاست هیئت وزیران و نظارت بر عملکرد آنان با رئیسجمهور می‌باشد (قانون اساسی، اصل۱۳۴).
در صورتی که رئیسجمهور به هر دلیلی نتواند از عهدۀ وظایف خود برآید، معاون اول رئیس جمهور یا موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را بر عهده می‌گیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیسجمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیسجمهور جدید انتخاب شود (قانون اساسی، اصل ۱۳۱).
هیئت وزیران
تعداد وزیران در هیئت دولت و حدود اختیارات هر یک از آنان را قانون معین می‌کند. هر یک از وزرا توسط رئیسجمهور انتخاب و برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی می‌شوند (قانون اساسی، اصل۱۳۳). ریاست هیئت وزیران و اختیار عزل و نصب آن‌ها با رئیسجمهور است (قانون اساسی، اصل۱۳۴ و ۱۳۶).
امام‌خمینی و قوه مجریه
امام‌خمینی همواره اصلاح و تصفیه و مراقبت از قوه مجریه را ضروری می‌دانست و معتقد بود در کنار تصویب قوانین مطلوب، عنصر اجرا نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۰). از همین رو مهم‌ترین هدف و وظیفۀ ولایت فقیه را نیز نظارت بر امور مختلف، به‌خصوص قوه مجریه و رئیسجمهور می‌دانست تا مانع هر گونه خطا و اشتباهی باشد (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۰، ص۳۱۱).
ایشان همچنین نظارت بر قوای سه‌گانه را نیز از وظایف رئیسجمهور می‌شناخت و مراقبت بر آن را سفارش می‌کرد (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۵، ص۶۸).
منابع
امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفۀ امام، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۹.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، همراه با اصلاحات مصوب ۱۳۶۸، تهران، وزارت ارشاد، ۱۳۷۲.