قائم‌مقام رهبری: تفاوت میان نسخه‌ها

اصلاح ارقام
(ابرابزار)
(اصلاح ارقام)
خط ۸۵: خط ۸۵:


=== نفوذ هاشمی و مخالفان نظام ===
=== نفوذ هاشمی و مخالفان نظام ===
امام‌خمینی یکی از نقاط ضعف منتظری به عنوان قائم‌مقام رهبری را رسوخ و نفوذ سیدمهدی هاشمی و جریان وابسته به وی و نیز نفوذ افراد و گروه‌های منحرف و مخالف نظام در بیت منتظری شمرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰–۳۳۱ و ۳۳۴–۳۳۵.</ref> هاشمی ـ از نزدیکان منتظری و برادر داماد وی [[سیدهادی هاشمی]] ـ از پیش از انقلاب اسلامی، متهم به تندروی و قتل افراد بی‌گناه بود.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن خرم‌آبادی، ۲/۱۳۳–۱۳۵.</ref> نخستین هشدار امام‌خمینی به منتظری برای پاکسازی بیت خود از اشخاص منحرف پیش از قائم‌مقامی وی بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۶–۷؛ محمدی ری‌شهری، سنجه، ۴۷.</ref> یاران امام‌خمینی نیز نگران این مسئله بودند؛ ازجمله پس از انتخاب منتظری برای رهبری آینده، نگرانی خبرگان از بیت منتظری، به او منتقل شد. مشکینی در نامه‌ای خطاب به وی ضمن ابراز ارادت به او، دربارهٔ بیت و برخی از حواشی و محصورشدن او در میان افراد خاص ابراز نگرانی کرد.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۹۲۱–۹۲۴.</ref> سیداحمد خمینی نیز در نامه‌ای به منتظری دربارهٔ سوء استفاده اطرافیان از دفتر و خود ایشان هشدار داد.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۹۳۰–۹۳۵.</ref> چهار ماه پیش از بازداشت هاشمی، امام‌خمینی به واسطه [[سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی]] امام‌جمعه اصفهان به منتظری پیام داد و اخراج نفوذی‌ها ازجمله هاشمی از دفتر و بیت را خواستار شد که وی نه تنها توجه نکرد، بلکه به طاهری که از علاقه‌مندان بسیار جدی منتظری بود، غضب کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، سنجه، ۵۷–۵۸؛ خمینی، کیهان.</ref> امام‌خمینی چندین بار دیگر با افراد گوناگون ازجمله فرزند خود سیداحمد خمینی، [[سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها]] و [[سران قوای سه‌گانه]] از منتظری خواست که بیت خود را پاکسازی و هاشمی را بیرون کند که فایده‌ای نبخشید.<ref>خمینی، کیهان؛ مؤسسه اندیشه اسلامی، امام‌خمینی، رهبری و مسئله قائم‌مقامی، ۳۴۵–۳۴۶.</ref> [[مهدی کروبی]]، [[سیدمهدی امام‌جمارانی]] و [[سیدحمید روحانی]] نیز در نامه‌ای مفصل به منتظری اعلام کردند تا منابع خبری و تشکیلات وی اصلاح نشود، هیچ کاری دربارهٔ ایشان ثمربخش نخواهد بود.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۱۲۵۲–۱۲۶۰؛ روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین 1367 تا خرداد 1369، ۸۵–۸۸.</ref> دیگران ازجمله [[محمدمهدی ربانی املشی]] نیز که از خویشان منتظری (پدر همسر محمد منتظری) بود تلاش کرد مانع این گروه در تحریک منتظری شود اما نتوانست و آنان به او میدان نمی‌دادند و خودشان نزدیک‌تر بودند<ref>هاشمی رفسنجانی، صلح و توسعه، ۱۰۶.</ref> و حتی برای دوربودن هاشمی از دفتر منتظری، پیشنهاد سفارت وی در یکی از کشورها داده شد و نپذیرفتند.<ref>هاشمی رفسنجانی، صلح و توسعه، ۱۰۷.</ref>
امام‌خمینی یکی از نقاط ضعف منتظری به عنوان قائم‌مقام رهبری را رسوخ و نفوذ سیدمهدی هاشمی و جریان وابسته به وی و نیز نفوذ افراد و گروه‌های منحرف و مخالف نظام در بیت منتظری شمرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰–۳۳۱ و ۳۳۴–۳۳۵.</ref> هاشمی ـ از نزدیکان منتظری و برادر داماد وی [[سیدهادی هاشمی]] ـ از پیش از انقلاب اسلامی، متهم به تندروی و قتل افراد بی‌گناه بود.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن خرم‌آبادی، ۲/۱۳۳–۱۳۵.</ref> نخستین هشدار امام‌خمینی به منتظری برای پاکسازی بیت خود از اشخاص منحرف پیش از قائم‌مقامی وی بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۶–۷؛ محمدی ری‌شهری، سنجه، ۴۷.</ref> یاران امام‌خمینی نیز نگران این مسئله بودند؛ ازجمله پس از انتخاب منتظری برای رهبری آینده، نگرانی خبرگان از بیت منتظری، به او منتقل شد. مشکینی در نامه‌ای خطاب به وی ضمن ابراز ارادت به او، دربارهٔ بیت و برخی از حواشی و محصورشدن او در میان افراد خاص ابراز نگرانی کرد.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۹۲۱–۹۲۴.</ref> سیداحمد خمینی نیز در نامه‌ای به منتظری دربارهٔ سوء استفاده اطرافیان از دفتر و خود ایشان هشدار داد.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۹۳۰–۹۳۵.</ref> چهار ماه پیش از بازداشت هاشمی، امام‌خمینی به واسطه [[سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی]] امام‌جمعه اصفهان به منتظری پیام داد و اخراج نفوذی‌ها ازجمله هاشمی از دفتر و بیت را خواستار شد که وی نه تنها توجه نکرد، بلکه به طاهری که از علاقه‌مندان بسیار جدی منتظری بود، غضب کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، سنجه، ۵۷–۵۸؛ خمینی، کیهان.</ref> امام‌خمینی چندین بار دیگر با افراد گوناگون ازجمله فرزند خود سیداحمد خمینی، [[سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها]] و [[سران قوای سه‌گانه]] از منتظری خواست که بیت خود را پاکسازی و هاشمی را بیرون کند که فایده‌ای نبخشید.<ref>خمینی، کیهان؛ مؤسسه اندیشه اسلامی، امام‌خمینی، رهبری و مسئله قائم‌مقامی، ۳۴۵–۳۴۶.</ref> [[مهدی کروبی]]، [[سیدمهدی امام‌جمارانی]] و [[سیدحمید روحانی]] نیز در نامه‌ای مفصل به منتظری اعلام کردند تا منابع خبری و تشکیلات وی اصلاح نشود، هیچ کاری دربارهٔ ایشان ثمربخش نخواهد بود.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۱۲۵۲–۱۲۶۰؛ روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹، ۸۵–۸۸.</ref> دیگران ازجمله [[محمدمهدی ربانی املشی]] نیز که از خویشان منتظری (پدر همسر محمد منتظری) بود تلاش کرد مانع این گروه در تحریک منتظری شود اما نتوانست و آنان به او میدان نمی‌دادند و خودشان نزدیک‌تر بودند<ref>هاشمی رفسنجانی، صلح و توسعه، ۱۰۶.</ref> و حتی برای دوربودن هاشمی از دفتر منتظری، پیشنهاد سفارت وی در یکی از کشورها داده شد و نپذیرفتند.<ref>هاشمی رفسنجانی، صلح و توسعه، ۱۰۷.</ref>


حضور و نفوذ افراد یادشده به‌ویژه هاشمی موجب بدبینی منتظری به مسئولان نظام<ref>خمینی، رنجنامه، ۲۴؛ روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین 1367 تا خرداد 1369، ۸۶–۸۷.</ref> و تکروی او<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۳۵۹.</ref> شد و باعث شد وی به جای افراد منافق و محارب، به نهادهای انقلابی ازجمله [[دادگاه‌های انقلاب]] و چهره‌های مؤمن و متعهد نظام به‌شدت اعتراض کند.<ref>روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین 1367 تا خرداد 1369، ۸۶–۸۷.</ref> امام‌خمینی افزون بر هاشمی، از منافقان و لیبرال‌ها که با بیت ارتباط داشتند و اهداف خود را تعقیب می‌کردند، یاد کرده و از وی راندن آنان را خواسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰ و ۳۳۴–۳۳۵.</ref>
حضور و نفوذ افراد یادشده به‌ویژه هاشمی موجب بدبینی منتظری به مسئولان نظام<ref>خمینی، رنجنامه، ۲۴؛ روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹، ۸۶–۸۷.</ref> و تکروی او<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۳۵۹.</ref> شد و باعث شد وی به جای افراد منافق و محارب، به نهادهای انقلابی ازجمله [[دادگاه‌های انقلاب]] و چهره‌های مؤمن و متعهد نظام به‌شدت اعتراض کند.<ref>روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹، ۸۶–۸۷.</ref> امام‌خمینی افزون بر هاشمی، از منافقان و لیبرال‌ها که با بیت ارتباط داشتند و اهداف خود را تعقیب می‌کردند، یاد کرده و از وی راندن آنان را خواسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰ و ۳۳۴–۳۳۵.</ref>


سیدمهدی هاشمی در۲۰/۷/۱۳۶۵، به اتهام آدم‌ربایی و قتل، پیش و پس از پیروزی انقلاب، بازداشت و در چند جلسه محاکمه شد.<ref>محمدی ری‌شهری، خاطرات سیاسی، ۵۳–۵۵.</ref> ({{ببینید|متن=ببینید|سیدمهدی هاشمی}}) او در مصاحبه‌ای تلویزیونی به جرم خود اعتراف کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، اوج دفاع، ۷۰۰–۷۱۱.</ref> پس از اعترافات وی، منتظری در ۲۲ آذر در نامه‌ای ضمن تشکر از مواضع مدبرانه و برخورد قاطع امام‌خمینی، از ایشان درخواست کرد بدون اغماض به جرم‌های گروه هاشمی رسیدگی شود.<ref>هاشمی رفسنجانی، اوج دفاع، ۳۷۳.</ref> سرانجام هاشمی در مرداد ۱۳۶۶ به جرم قتل و آدم‌ربایی و دیگر جرم‌ها به اعدام محکوم و این حکم دربارهٔ او اجرا شد؛<ref>جمهوری اسلامی، ۷/۷/۱۳۶۶، ۱ و ۲.</ref> اما منتظری ماجرای هاشمی را بهانه‌ای برای سرکوبی نیروهای خوب دانسته‌است<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۰۰.</ref> و در توجیه قتل [[سیدابوالحسن شمس‌آبادی]] وکیل [[سیدابوالقاسم خویی]] در [[اصفهان]]، در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب، به دست عوامل هاشمی، آن را اقدامی نه از سر عمد بلکه هدف اقدام‌کنندگان را گوشمالی‌دادن و ترساندن شمس‌آبادی دانسته‌است؛ زیرا به گفته وی شمس‌آبادی به نظر آنان با امام‌خمینی و یاران ایشان مخالف بوده و علیه آنان تبلیغات می‌کرده‌است و برخلاف میل آنان به قتل رسیده‌است.<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۰۴.</ref>
سیدمهدی هاشمی در۲۰/۷/۱۳۶۵، به اتهام آدم‌ربایی و قتل، پیش و پس از پیروزی انقلاب، بازداشت و در چند جلسه محاکمه شد.<ref>محمدی ری‌شهری، خاطرات سیاسی، ۵۳–۵۵.</ref> ({{ببینید|متن=ببینید|سیدمهدی هاشمی}}) او در مصاحبه‌ای تلویزیونی به جرم خود اعتراف کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، اوج دفاع، ۷۰۰–۷۱۱.</ref> پس از اعترافات وی، منتظری در ۲۲ آذر در نامه‌ای ضمن تشکر از مواضع مدبرانه و برخورد قاطع امام‌خمینی، از ایشان درخواست کرد بدون اغماض به جرم‌های گروه هاشمی رسیدگی شود.<ref>هاشمی رفسنجانی، اوج دفاع، ۳۷۳.</ref> سرانجام هاشمی در مرداد ۱۳۶۶ به جرم قتل و آدم‌ربایی و دیگر جرم‌ها به اعدام محکوم و این حکم دربارهٔ او اجرا شد؛<ref>جمهوری اسلامی، ۷/۷/۱۳۶۶، ۱ و ۲.</ref> اما منتظری ماجرای هاشمی را بهانه‌ای برای سرکوبی نیروهای خوب دانسته‌است<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۰۰.</ref> و در توجیه قتل [[سیدابوالحسن شمس‌آبادی]] وکیل [[سیدابوالقاسم خویی]] در [[اصفهان]]، در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب، به دست عوامل هاشمی، آن را اقدامی نه از سر عمد بلکه هدف اقدام‌کنندگان را گوشمالی‌دادن و ترساندن شمس‌آبادی دانسته‌است؛ زیرا به گفته وی شمس‌آبادی به نظر آنان با امام‌خمینی و یاران ایشان مخالف بوده و علیه آنان تبلیغات می‌کرده‌است و برخلاف میل آنان به قتل رسیده‌است.<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۰۴.</ref>
خط ۱۰۱: خط ۱۰۱:
پس از کناره‌گیری قائم‌مقام رهبری، در زادگاه او [[نجف‌آباد]] برخی از تحرکات غیرقانونی انجام شد. عده‌ای برای اعتراض، مردم را به [[تظاهرات]] و [[تحصن]] دعوت کردند و مانع بازشدن مغازه‌ها شدند و افرادی به خانه [[عباس ایزدی]] نماینده مجلس خبرگان رفتند و کتابخانه وی را آتش زدند که در نهایت با اعزام [[قربانعلی دری نجف‌آبادی]] به نمایندگی از منتظری و درایت [[احمد کاظمی]] فرمانده نیروی هوایی وقت سپاه پاسداران، شهر آرام شد.<ref>دری نجف‌آبادی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دری نجف‌آبادی، ۲۳۶–۲۳۷.</ref> همچنین استعفای منتظری در گزارش‌های خبریِ جهان بازتاب یافت. رسانه‌های غربی سعی کردند او را چهره‌ای معتدل، آزادی‌خواه و چهره امام‌خمینی را خشن ترسیم کنند و کناره‌گیری وی را غلبه خشونت و رادیکالیسم بر اعتدال تفسیر کنند.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۵۹ و ۶۳؛ جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، ۱۰/۱/۱۳۶۸، ۹.</ref>
پس از کناره‌گیری قائم‌مقام رهبری، در زادگاه او [[نجف‌آباد]] برخی از تحرکات غیرقانونی انجام شد. عده‌ای برای اعتراض، مردم را به [[تظاهرات]] و [[تحصن]] دعوت کردند و مانع بازشدن مغازه‌ها شدند و افرادی به خانه [[عباس ایزدی]] نماینده مجلس خبرگان رفتند و کتابخانه وی را آتش زدند که در نهایت با اعزام [[قربانعلی دری نجف‌آبادی]] به نمایندگی از منتظری و درایت [[احمد کاظمی]] فرمانده نیروی هوایی وقت سپاه پاسداران، شهر آرام شد.<ref>دری نجف‌آبادی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دری نجف‌آبادی، ۲۳۶–۲۳۷.</ref> همچنین استعفای منتظری در گزارش‌های خبریِ جهان بازتاب یافت. رسانه‌های غربی سعی کردند او را چهره‌ای معتدل، آزادی‌خواه و چهره امام‌خمینی را خشن ترسیم کنند و کناره‌گیری وی را غلبه خشونت و رادیکالیسم بر اعتدال تفسیر کنند.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۵۹ و ۶۳؛ جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، ۱۰/۱/۱۳۶۸، ۹.</ref>


هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس در جلسه ۲۰ فروردین ۱۳۶۸ دراین‌باره برای نمایندگان به‌طور مشروح سخن گفت و وجود اختلاف در حاکمیت نظام را نفی کرد و [[مصلحت]] نظام را در استعفای منتظری از قائم‌مقامی دانست و تأکید کرد مردم و خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی تابع امام‌خمینی‌اند و مشکلی در میان نیست.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۷۸–۷۹.</ref> [[مجمع روحانیون مبارز]] با صدور بیانیه‌ای مشروح در ۲۸/۱/۱۳۶۸ ضمن حمایت از امام‌خمینی به خطر نفوذ دشمن در نهادها و بیت شخصیت‌ها هشدار داد و نفوذ سیدمهدی هاشمی و دست‌اندرکارانِ وی را از علت‌های جدایی منتظری از [[نظام جمهوری اسلامی]] شمرد.<ref>روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین 1367 تا خرداد 1369، ۸۵–۸۸.</ref> گزارش نصب و برکناری قائم‌مقام رهبری در قالب [[رنجنامه]] به قلم سیداحمد خمینی خطاب به منتظری منتشر شد و روزنامه‌ها آن را بازتاب دادند و بعدها [[محمد محمدی ری‌شهری]] وزیر اطلاعات و متصدی پرونده هاشمی نیز در دو کتاب سنجه انصاف و خاطره‌ها ماجرا را شرح داد. در برابر، منتظری و برخی از طرفداران او با نگارش خاطرات و پاسخ به رنجنامه از او دفاع کردند.
هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس در جلسه ۲۰ فروردین ۱۳۶۸ دراین‌باره برای نمایندگان به‌طور مشروح سخن گفت و وجود اختلاف در حاکمیت نظام را نفی کرد و [[مصلحت]] نظام را در استعفای منتظری از قائم‌مقامی دانست و تأکید کرد مردم و خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی تابع امام‌خمینی‌اند و مشکلی در میان نیست.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۷۸–۷۹.</ref> [[مجمع روحانیون مبارز]] با صدور بیانیه‌ای مشروح در ۲۸/۱/۱۳۶۸ ضمن حمایت از امام‌خمینی به خطر نفوذ دشمن در نهادها و بیت شخصیت‌ها هشدار داد و نفوذ سیدمهدی هاشمی و دست‌اندرکارانِ وی را از علت‌های جدایی منتظری از [[نظام جمهوری اسلامی]] شمرد.<ref>روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹، ۸۵–۸۸.</ref> گزارش نصب و برکناری قائم‌مقام رهبری در قالب [[رنجنامه]] به قلم سیداحمد خمینی خطاب به منتظری منتشر شد و روزنامه‌ها آن را بازتاب دادند و بعدها [[محمد محمدی ری‌شهری]] وزیر اطلاعات و متصدی پرونده هاشمی نیز در دو کتاب سنجه انصاف و خاطره‌ها ماجرا را شرح داد. در برابر، منتظری و برخی از طرفداران او با نگارش خاطرات و پاسخ به رنجنامه از او دفاع کردند.


== فرجام ==
== فرجام ==
خط ۱۵۳: خط ۱۵۳:
* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۸، بازسازی و سازندگی، به اهتمام علی لاهوتی، دفتر نشر معارف انقلاب، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۸، بازسازی و سازندگی، به اهتمام علی لاهوتی، دفتر نشر معارف انقلاب، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
{{پایان}}
{{پایان}}
* محمدصادق مزینانی، [https://books.khomeini.ir/books/10008/81/ قائم مقام رهبری]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۸، ص۸۱–۹۸.
==پیوند به بیرون==
* محمدصادق مزینانی، [https://books.khomeini.ir/books/10008/81/ قائم مقام رهبری]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۸، ص۸۱–۹۸.


[[رده:مقاله‌های ارزیابی‌شده]]
[[رده:مقاله‌های ارزیابی‌شده]]
[[رده:مقاله‌های جلد هشتم دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های جلد هشتم دانشنامه]]
۲۰٬۲۹۱

ویرایش