قوای مسلح: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قوای مسلح'''، نیروهای نظامی و انتظامی مدافع تمامیت ارضی کشور و [[انقلاب اسلامی ایران]].

[[محمدرضا پهلوی]] نیز همانند پدرش پایه قدرت خود را بر نیروهای مسلح بنا نهاد<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۴۸۳.</ref> و برای تحکیم قدرت خویش، به بازسازی و تقویت بنیه نیروهای نظامی رژیم پرداخت.<ref>گارثویت، تاریخ سیاسی ایران، ۴۱۱.</ref> وی پس از [[کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]]، ارتش را گسترش داد. سیاست‌های تسلیحاتی او به همراه دکترین نیکسون ـ که نوعی همکاری و کمک راهبردی آمریکا و هم‌پیمانانش بود ـ باعث شد قوای مسلح ایران توسعه‌ای دوچندان بیابد. این ارتش، از طرف [[آمریکا]] مسئولیت تأمین [[امنیت]] [[خلیج فارس]] را عهده‌دار شد و از طرفی هم افزایش قیمت [[نفت]]، اسباب تحولات بسیاری ازجمله ورود مستشاران آمریکایی و خرید تجهیزات مدرن در ارتش ایران شد.<ref>گارثویت، تاریخ سیاسی ایران، ۴۲۴ و ۴۳۱.</ref> این روند در ارتش ایران تا پایان [[سلسله پهلوی]] ادامه داشت.

در زمان محمدرضا پهلوی، که به فرماندهان ارتش خود بی‌اعتماد بود، امریکاییان بر ارتش و قوای نظامی و انتظامی تسلط داشتند و مستشاران این کشور، همانند سایر نیروهای مسلح ایرانی از تمام امکانات و هزینه‌های نیروهای مسلح برخوردار بودند.<ref>سولیوان، مأموریت در ایران، ۵۳–۵۴.</ref> به دلیل اعتماد محمدرضا پهلوی به امریکاییان، سفیر این کشور در مراکز نظامی به‌راحتی رفت و آمد می‌کرد و گاهی در مراسمِ استقبال جلوتر از وزیر دفاع ایران جایگاه داشت.<ref>سولیوان، مأموریت در ایران، ۶۰.</ref> هزینه ساز و برگ این نفوذ بی‌مانند را دلارهای نفتی تأمین می‌کرد.<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۲۸۸.</ref> این نفوذ باعث شد امتیازات بسیاری را ازجمله حق مصونیت قضایی ([[کاپیتولاسیون]]) از ایران کسب کنند<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی آمریکا، ۱/۹۰–۹۴.</ref> و این امر اعتراض شدید [[امام‌خمینی]] را به همراه داشت. ایشان کاپیتولاسیون را مظهر تحقیر مردم ایران و نیروهای مسلح کشور می‌دانست و معتقد بود تصویب این قانون، دست امریکایی‌ها را برای هر جنایتی در کشور بازمی‌گذارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱/۴۹۰.</ref> ایشان با وابسته خواندن ارتش پهلوی، به مستشاران آمریکا،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۹۲–۹۳.</ref> نیروهای مسلح ایران را نیروهایی در خدمت طاغوت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۶۴–۶۵.</ref> توسری‌خور و تحت ستم مستشاران خارجی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۲۴.</ref> می‌شمرد که [[مدیریت]] آن را خارجی‌ها در دست داشتند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۵۷.</ref> از نگاه ایشان، مستشاران آمریکایی برای خود در ایران جزیره ثبات ساخته بودند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۳۵۵.</ref>{{ببینید|همافران، بیعت|کاپیتولاسیون}}

امام‌خمینی در عین اعتراض به عملکرد ارتش در حکومت پهلوی، از نصیحت افسران و مقامات عالی‌رتبه نظامی و سربازان نیز غافل نبود و آنان را از اطاعت بی‌چون و چرا از پهلوی و کشتار و قتل‌عام مردم پرهیز می‌داد و حاصل آن را چیزی جز بدنامی و ننگ، نمی‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۴۲.</ref> ایشان با تأکید بر بازگشت نیروهای مسلح به آغوش [[مردم|ملت]] و [[انقلاب ایران|انقلاب]] و روی‌گرداندن از حکومت طاغوت، معتقد بود اوامر طاغوت برخلاف [[قرآن]]، [[پیامبر]] و [[مصلحت]] ملت است و نیروهای مسلح باید از این دستورها سرپیچی کنند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴/۳۱۰.</ref> چنان‌که کشتار مردم به دست نیروهای مسلح و به دستور فرماندهان [[طاغوت]] را خلاف انسانیت معرفی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۴۲.</ref> و در برابر، گلباران ارتش به دست مردم پس از شکستن [[حکومت‌نظامی]] را نشانه رشد و شعور سیاسی ملت می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۵۹.</ref>

امام‌خمینی پیش از پیروزی انقلاب با اطمینان به همراهی ارتش با ملت و پیروزی قطعی مردم،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۲۴۱ و ۳۷۹.</ref> در پاسخ به پرسشی دربارهٔ حفظ ارتش پس از پیروزی انقلاب، ضمن اینکه وجود ارتش را برای هر کشوری لازم و ضروری می‌دانست، بر ضرورت برخی اصلاحات و تصفیه افراد خائن از ارتش تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۳۱۱ و ۳۷۳.</ref> در محرم سال ۱۳۵۷ و در آستانه [[تظاهرات]] بزرگ [[تاسوعا]] و [[عاشورا]]، در جلسه شورای امنیت ملی که به ریاست ارتشبد غلامرضا ازهاری، نخست‌وزیر نظامی وقت و برای بررسی موضوع تشکیل شده بود، صراحتاً به احتمال تمرد و نافرمانی نیروهای ارتش در برابر فرمان تیر و بروز هرج و مرج ابراز نگرانی شد.<ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۷۰ و ۱۱۳.</ref> امام‌خمینی با فرق‌گذاشتن میان صاحب‌منصبان قدیمی ارتش که خود در کشتار مردم، همراه و هم‌نظر با [[محمدرضا پهلوی]] بودند و جوانان ارتشی که هنوز امید زیادی به آنها می‌رفت، تأکید داشت ارتشیان قدیمی برای حفظ تاج و تخت پهلوی و حفظ خود هر کاری می‌کنند و در دولت اسلامی نیز به [[مجازات]] خواهند رسید؛ ولی نظامیان جوان باید فرصت را مغتنم بشمرند و از فرمان‌های برخلاف اسلام سرپیچی کرده، به آغوش اسلام و صفوف مردم بازگردند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۱۵۶، ۲۱۳ و ۲۱/۳۵۵.</ref> و ملت طرفدار آنان است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۸۲.</ref>{{ببینید|تاسوعا و عاشورا}}

در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی و به دلیل وجود توطئه‌هایی برای حمله به پادگان‌ها و کشتن نیروهای مسلح به اسم ملت، امام‌خمینی با هشدار دادن نسبت به این توطئه‌ها و دعوت از نیروهای نظامی به رفتار برادرانه با [[مردم]]، به آنان گوشزد کرد ملت با ارتش مخالفتی ندارد؛ بلکه با شخص محمدرضا پهلوی مخالف است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۴۶۰ و ۴۶۴.</ref> سرانجام نیز پس از اوج‌گیری انقلاب، [[فرار محمدرضا پهلوی|فرار پهلوی از ایران]]، تصرف پادگان‌ها به دست مردم و ناتوانی ارتش در مدیریت اوضاع، ستاد ارتش شاهنشاهی تشکیل جلسه داد و با صدور اعلامیه‌ای، بی‌طرفی ارتش در مناقشات سیاسی موجود را اعلام و به یگان‌های ارتش دستور داد تا به پادگان‌ها بازگردند.{{ببینید|بیست و دو بهمن}}

== قوای مسلح در جمهوری اسلامی ==

با [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، تمام فرماندهان اصلی ارتش استعفا کرده یا در صدد فرار از کشور برآمدند که بسیاری از آنان دستگیر یا کشته شدند. پادگان‌ها هم به تصرف مردم درآمد.<ref>لطفیان، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، ۳۷۲–۳۷۳.</ref> [[پاکسازی]] نهادهای مسلح گذشته یکی از مهم‌ترین اولویت‌های دولت موقت بود که در آغاز به دلیل شرایط انقلابی، محدود به افسران ارشد بود؛<ref>لطفیان، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، ۳۷۴.</ref> اما دومین پاکسازی که در اواخر تابستان ۱۳۵۸، آغاز شد ماهیتی کاملاً متفاوت داشت و موجب تغییرات اساسی در درون ارتش شد. مهم‌ترین معیار برای این تغییرات، باور داشتن به [[استقلال]]، تمامیت ارضی ایران، [[انقلاب اسلامی]] و امام‌خمینی بود.<ref>لطفیان، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، ۳۹۷.</ref>{{ببینید|پاکسازی}}

در ماه‌های نخست پس از پیروزی انقلاب، که برخی گروه‌های متأثر از نیروهای چپ، با [[تظاهرات]] و فشار به دولت موقت، انحلال ارتش را درخواست می‌کردند،<ref>نوروزی فرسنگی، ارتش در تاریخ و انقلاب اسلامی، ۲۴۸.</ref> [[امام‌خمینی]] به‌رغم تصور بسیاری، انحلال ارتش را رد کرد و به جای آن تبدیل ارتش به نیرویی ملی، اسلامی و وفادار را توصیه کرد.<ref>لطفیان، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، ۴۲۲.</ref> ایشان با قدردانی و تشکر از ارتشیان، آنان را ارتش اسلام و [[قرآن]] خواند که حافظ استقلال و [[امنیت]] کشور و از خود ملت‌اند و ملت باید به آنان احترام بگذارند و تخریب‌کنندگان نیروهای مسلح و حمله‌کنندگان به آنها (چه داخلی و چه خارجی)، [[دشمن]] اسلام‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۳۸۴ و ۵۲۶.</ref> شغل نظامی و انتظامی، به دلیل خدمتگزاریِ این نیروها به دین اسلام و حفاظت از سرزمین اسلامی، [[عبادت]] است و چنان‌چه در این مسیر کشته شوند، [[شهید]] به‌شمار خواهند رفت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۸۷.</ref> ایشان همچنین [[۲۹ فروردین]] را روز ارتش اعلام کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۲۰.</ref>

پس از هجوم [[بعث عراق|ارتش بعث عراق]] در [[۳۱ شهریور]] ۱۳۵۹ به [[ایران]]، نقش قوای مسلح در دفاع از مرزهای کشور و انقلاب اسلامی برجسته‌تر از پیش شد. امام‌خمینی نیروهای مسلح کشور را به مقابله با دشمن متجاوز دعوت کرد و از تمامی ارکان حکومت خواست از [[رزمندگان]] حمایت کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۲۲۷، ۲۷۱–۲۷۲.</ref> قوای مسلح نیز که از آغاز ناآرامی‌ها در مناطق مرزی، حمایت خود از [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] را نشان داده بودند، با وجود کاستی‌ها و مشکلات ابتدای جنگ، با تمامی قوا در جبهه‌ها حاضر شدند و مانع پیش‌رویِ ارتش عراق شدند.<ref>ابوغزاله، جنگ ایران و عراق، ۵۵–۵۶.</ref> امام‌خمینی با توجه به [[ایثار]] و [[جانباز|جانبازی]] این نیروها، مقابله نیروهای مسلح با خائنان و تجزیه‌طلبان در کردستان و ترکمن‌صحرا را صاعقه‌ای بر سر توطئه‌گران و خائنان دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۴۴۶ و ۲۱/۳۵۶.</ref> و روحیه [[شهادت‌طلبی]] آنان در [[دفاع مقدس]] را غرورانگیز و فتح‌الفتوح<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۳۹۵.</ref> و شجاعت‌ها و رشادت‌های بی‌نظیر آنان را ستودنی<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۳۵۶–۳۵۷.</ref> خواند. ایشان موفقیت‌ها در جبهه‌ها و توانی که باعث شد در مقابل دشمنان و قدرت‌های تا دندان مسلح ایستادگی کنند را مدیون یاری الهی و ارتباط معنویی دانست و خواهان انتقال این تجربیات به نسل‌های بعدی شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۳۱۸ و ۲۱/۱۳۴–۱۳۵.</ref>{{ببینید|جنگ تحمیلی}}