نوفل لوشاتو: تفاوت میان نسخه‌ها

با اوج‌گیری مبارزات مردم ایران در سال 1357 و جلوگیری دولت عراق از فعالیت‌های سیاسی امام‌خمینی و منع دولت کویت از ورود ایشان به کویت علی‌رغم داشتن ویزا، امام‌خمینی با مشورت فرزند خود سیداحمد خمینی تصمیم گرفت به پاریس برود که نیاز به ویزا نداشت<ref> امام‌خمینی، صحیفه امام، 21/452؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/436 و 439؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، 3/23 ـ 32.</ref>. ایشان در جمعه 14/7/1357 با یک هواپیمای جمبوجت از بغداد به سوی پاریس حرکت کرد و در ساعت 14:20 به وقت محلی<ref> 16:50 به وقت تهران.</ref> در فرودگاه اورلی پاریس فرود آمد<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/433؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، 421.</ref>{{ببینید|هجرت امام‌خمینی}} سفر امام‌خمینی به پاریس بدون اطلاع دولت فرانسه و به صورت غیر منتظره بود<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/438؛ بصیرت‌منش، 96.</ref>. والری ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، پس از بازگشت از برزیل، در 17 مهر 1357 حکم اخراج امام‌خمینی را صادر کرد؛ ولی به دلیل ترس دولت ایران از شورش مردم اجرا نشد؛ با این حال، دولت فرانسه، محدودیت‌هایی برای ایشان در نظر گرفت<ref> بصیرت‌منش، 98 ـ 100؛ حسینیان، 430.</ref>. با توجه به این محدودیت‌ها، امام‌خمینی در 24 مهر در پیامی به جلال‌الدین فارسی اقامت در سوریه را مطرح کرد<ref> 4/28.</ref>. پس از اقامت امام‌خمینی در فرانسه، در گزارش‌های سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران<ref> ساواک.</ref> برخی گزارش‌ها وجود دارد، ازجمله درخواست ویزا از سوی ایشان از سفارت امریکا که درست نیست و خود ساواک نیز در گزارش‌های دیگر خود آن را تکذیب کرده است<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/492، 549 و 593.</ref>.

از سوی دیگر، در 16 مهر تعدادی از شخصیت‌های روحانی و سازمان‌ها و انجمن‌ها با فرستادن تلگرام‌هایی به رئیس‌جمهور فرانسه، خواستار مهمان‌نوازی از امام‌خمینی شدند که مهم‌ترین آنها، تلگرام سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی بود<ref> بصیرت‌منش، 99.</ref>. در 24 مهر، 340 نفر از استادان دانشگاه‌های تهران و اصفهان و شیراز طی تلگرامی به رئیس‌جمهور فرانسه خواهان آزادی بیان برای امام‌خمینی شدند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/475؛ کرباسچی، 2/963؛ گروه تحقیق، 156.</ref>. محبوبیت امام‌خمینی و فشار افکار عمومی سبب شد مسئولان فرانسوی بدون اعلام رسمی، از محدودیت‌های خود بکاهند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/چهل ‌و هشت.</ref>. چهارصد ژاندارم، قوی‌ترین پلیس فرانسه، شبانه‌روز از محل اقامت امام‌خمینی حفاظت می‌کردند<ref> توکلی‌بینا، 230.</ref> و در پی تهدیدهای گروه‌های طرفدار محمدرضا پهلوی موسوم به جبهه شاهی و کمیته دفاع از شاه، گارد امنیتی در اطراف خانه امام‌خمینی دوبرابر شد<ref> کرباسچی، 2/1090؛ گروه تحقیق، 242.</ref>.

افراد بسیاری در فرانسه همراه و مرتبط با امام‌خمینی بودند؛ ازجمله سیداحمد خمینی، شهاب‌الدین اشراقی، اسماعیل فردوسی‌پور، ابوالفضل توکلی‌بینا، مهدی عراقی، سیدمحمد غرضی، ابراهیم یزدی، سیدابوالحسن بنی‌صدر، محسن سازگارا، صادق قطب‌زاده، سیدصادق طباطبایی، سیدحسین خمینی، سیدمحمود دعایی، جعفر شجونی، حسن حبیبی، محمدحسین املایی، سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور، هادی غفاری، سیدحمید روحانی، محمدعلی صدوقی، محمدعلی هادی نجف‌آبادی، سیدمحمود محتشمی، مصطفی کفاش‌زاده، حسن عابدی جعفری<ref> بصیرت‌منش، 118 ـ 120؛ هاشمی، خاطرات، 227؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، 3/40؛ عراقی، 230، 235 و 237؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/285.</ref>، محمد منتظری، سیدسراج‌الدین موسوی، مرضیه حدید‌چی دباغ<ref> حدید‌چی، 150.</ref> و سیدصادق موسوی<ref> موسوی.</ref>.

شب دوم ورود امام‌خمینی به پاریس در جلسه‌ای با حضور سیداحمد خمینی، فردوسی‌پور، یزدی، بنی‌صدر، قطب‌زاده، حبیبی و املایی، ایجاد «کمیته تصمیم‌گیری» تصویب شد تا درباره محل اقامت، ترجمه اعلامیه‌ها، پیام‌ها، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، ارتباطات تلفنی تقسیم کار کند و درباره چگونگی سفر امام‌خمینی اطلاعیه‌ صادر کند. پس از تهیه نخستین اطلاعیه، درباره عنوان تشکیلات صادرکننده اطلاعیه اختلاف شد. امام‌خمینی پس از اطلاع از چنین تشکیلاتی، با آن مخالفت کرد و وجود طلبه‌ای را پای تلفن کافی دانست. با اعلام سخنگوییِ برخی افراد از امام‌خمینی، ایشان اعلام کرد سخنگویی ندارد<ref> بصیرت‌منش، 118 ـ 120؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/273 ـ 274.</ref>.

ابوالفضل توکلی‌بینا و مهدی عراقی مدیریت امور داخلی، کنترل رفت ‌و آمدها، پذیرایی از مهمانان و تهیه غذا را بر عهده داشتند. مدیریت همراهان امام‌خمینی در بازگشت به ایران نیز بر عهده عراقی بود. محتشمی‌پور و فردوسی‌پور مسئول امور تلفن‌خانه بودند<ref> توکلی‌بینا، 218 ـ 220 و 246؛ بصیرت‌منش، 119 ـ 120 و 167؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/246، 263 و 299.</ref>. امام‌خمینی پس از پیروزی انقلاب در دو دیدار با گروهی از کارکنان شرکت مخابرات، با اشاره به نقشی که کارکنان مخابرات در فراهم‌ساختن امکان ارتباط ایشان با داخل ایران، به‌رغم اعتصاب‌ها داشتند، از آنان تشکر کرده و کار آنان را خدمت بزرگی به پیشرفت نهضت شمرده است<ref> 7/514 و 8/105.</ref>. اداره امور داخلی خانه امام‌خمینی بر عهده حدیدچی دباغ بود. وظیفه اصلی وی رعایت مسائل امنیتی و تهیه غذای امام‌خمینی بود<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 359.</ref>. تعیین وقت دیدار شخصیت‌ها با امام‌خمینی بر عهده ابراهیم یزدی بود<ref> توکلی‌بینا، 223.</ref>. یک گروه پانزده تا شانزده نفره از دانشجویان ایرانی خارج از کشور، تمام روزنامه‌های معتبر و خبرگزاری‌ها را مطالعه و اخبار مربوط به ایران را جمع‌آوری و گزارشی سیاسی تهیه می‌کردند که در ساعت نه صبح در اختیار امام‌خمینی قرار می‌گرفت<ref> بصیرت‌منش، 119 ـ 120.</ref>. محمد منتظری چاپ و تکثیر مصاحبه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی را بر عهده داشت<ref> محتشمی‌پور، از ایران، 2/296.</ref>.

برنامه‌های امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، افزون بر نماز جماعت و تهجد شبانه و یک ساعت قدم‌زدن، سخنرانی‌، مصاحبه‌ با رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری، پیام، نامه، دیدار و مذاکره با شخصیت‌های ایرانی و غیر ایرانی بود. ایشان که در پاسخ به یک خبرنگار خاطرنشان کرده است که روزی شانزده ساعت در نوفل لوشاتو کار می‌کند، ازجمله مصاحبه، مذاکره، سخنرانی، خواندن گزارش‌های آماده‌شده، بررسی نامه‌ها و تلگرام‌ها و گاه پاسخ‌دادن به آنها<ref> 5/301.</ref>، با همین برنامه‌ها انقلاب را هدایت می‌کرد. تعیین شورای انقلاب، کمیته سوخت و کمیته تنظیم اعتصاب‌ها از اقدام‌های ایشان بود. حجم دیدارها و گفتگوها آن‌قدر زیاد بود که جلد‌های چهارم و پنجم و بخشی از جلدهای سوم و ششم صحیفه امام به گزارش محتوای این دیدارها اختصاص یافته است<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 345 ـ 346؛ هاشمی، خاطرات، 233 ـ 234؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/266 ـ 267.</ref>. امام‌خمینی صبح‌ها به‌تنهایی مدتی قدم می‌زد و اینکه ابراهیم یزدی گفته است با ایشان قدم می‌زده، خلاف واقع است<ref> محتشمی‌پور، گفتگو، 46.</ref>. در وقت مناسب‌بودن هوا نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا در حیاط خانه در زیر چادر برپا می‌شد<ref> کیهان، 8.</ref> و امام‌خمینی چند دقیقه زودتر می‌آمد و در کنار درخت سیب به سؤال‌های مردم پاسخ می‌داد و پس از مدتی نماز مغرب و عشا را در اتاق فوقانی برگزار می‌کرد و پس از آن سخنرانی داشت<ref> توکلی‌بینا، 239.</ref>. ایشان در نوفل لوشاتو 65 سخنرانی، 117 مصاحبه با رسانه‌ها، 41 پیام، دیدار‌ها و گفتگوهای بسیاری با رجال سیاسی و روحانی ایرانی و مقامات یا نمایندگان کشورهای خارجی و رهبران نهضت‌های اسلامی جهان و 27 نامه به افراد حقیقی و حقوقی داشت<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 346 ـ 349؛  بصیرت‌منش، 106 ـ 114.</ref>.

نخستین سخنرانی امام‌خمینی در هفدهم مهر در جمع عده‌ای از ایرانیان و دانشجویان ایرانی در نخستین محل سکونت امام‌خمینی در پاریس<ref> محله کشان.</ref> بود<ref> 3/489.</ref>. دیگر سخنرانی‌های ایشان در نوفل لوشاتو در زیر چادری نصب‌شده در حیاط برگزار می‌شد<ref> هاشمی، مصاحبه.</ref> و آخرین سخنرانی ایشان در هشتم بهمن بود<ref> 5/543؛ بصیرت‌منش، 111.</ref>. ایشان در آغاز، هر شب سخنرانی می‌کرد، سپس هفته‌ای دو شب و سپس شب‌های جمعه و بعد از ظهرهای یکشنبه<ref> بصیرت‌منش، 112.</ref>. در آغاز ورود ایشان به نوفل لوشاتو طرفداران نهضت آزادی سخنان ایشان را از نوار پیاده می‌کردند و با امضای نهضت آزادی به چاپ می‌رساندند. با ورود توکلی‌بینا و عراقی به نوفل لوشاتو و به ‌دست ‌گرفتن مدیریت آنجا، گروهی از دانشجویان ایرانی در امریکا که به پاریس آمده بودند، مسئول تکثیر نوارها شدند<ref> توکلی‌بینا، 235.</ref>{{ببینید|سخنرانی‌ها}}

در آغاز ورود امام‌خمینی به پاریس، دولت فرانسه ایشان را از فعالیت‌های سیاسی منع کرد و ایشان مصاحبه‌ای با رسانه‌های خبری نداشت تا اینکه با پیگیری صادق قطب‌زاده روزنامه فیگارو، از روزنامه‌های نزدیک به دولت ژیسکاردستن و مؤثر در حکومت فرانسه، نخستین مصاحبه با امام‌خمینی را با عنوان مذاکره در 22/7/1357 منتشر کرد و این موجب شد در عمل مصاحبه آزاد شود<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/497؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/539 ـ 540؛ بصیرت‌منش، 112 ـ 113؛ یزدی، شصت‌ سال، 3/215؛  امام‌خمینی، 4/1.</ref> در این مصاحبه ایشان اسلام را موافق پیشرفت و ترقی خواند و مخالفت خود را با رژیم سلطنتی اعلام کرد و جایگزین آن را جمهوری اسلامی نامید<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 4/1؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/497.</ref> و در پی آن، مصاحبه‌های متعدد با خبرگزاری‌ها، رادیو تلویزیون‌ها، روزنامه‌ها و مجلات کشور فرانسه و امریکا و دیگر کشورهای اروپایی، آسیایی و افریقایی انجام شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ج4 و 5.</ref>{{ببینید|مصاحبه‌ها}} در این روزها ساواک از طریق همکاری با سرویس‌های جاسوسی خارجی سعی داشت با استفاده از پوشش خبرنگاران خارجی به اهداف و برنامه‌های امام‌خمینی پی ببرد و این امر از نگاه تیزبین ایشان دور نماند و چنانچه مورد مشکوکی را تشخیص می‌داد از مصاحبه خودداری می‌کرد؛ چنان‌که به این نکته از قول سرویس اطلاعاتی فرانسه اشاره شده است<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/498 و 553.</ref>. در برخی اسناد ساواک با اشاره به مصاحبه امام‌خمینی در 26/7/1357 با خبرگزاری آسوشیتدپرس ادعا شده چون امریکا به ایشان اجازه ورود به آن کشور را نداده به کارتر رئیس‌جمهور امریکا بد و بیراه گفته است<ref> همان، 6/498 و 549.</ref>. این موضوع با اینکه چند بار در اسناد ساواک تکرار شده ولی درست نیست؛ زیرا امام‌خمینی پس از مصاحبه با روزنامه فیگارو در 22/7/1357 که در 26 همان ماه منتشر شد تا پایان مهر مصاحبه دیگری نداشته است. افزون بر این ساواک نیز این موضوع را در گزارش‌های دیگر خود تکذیب کرده است<ref> همان.</ref>.

امام‌خمینی افزون بر دیدار عمومی در هر شب، دیدارهایی خصوصی نیز با شخصیت‌های مذهبی و سیاسی از ایران و دیگر کشورها داشت<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/504 ـ 505؛ توکلی‌بینا، 223.</ref>. برخی شخصیت‌های مذهبی‌ ـ سیاسی ایرانی که با ایشان دیدار کردند عبارت‌اند از: مرتضی مطهری، مجموعه آثار، سیدمحمد حسینی بهشتی، محمد صدوقی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، حسینعلی منتظری، محی‌الدین انواری، ناصر میناچی، مهدی بازرگان، کریم سنجابی، داریوش فروهر، عزت‌الله سحابی، حسن نزیه و سیدجلال تهرانی<ref> بصیرت‌منش، 114 ـ 115 و 300؛ توکلی‌بینا، 232؛ هاشمی، خاطرات، 229 ـ 230؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/286.</ref>، ابراهیم امینی<ref> امینی، 244.</ref>، حسن روحانی<ref> روحانی، 1/462.</ref> و سیدمحمد خاتمی<ref> یزدی، شصت‌ سال، 3/104.</ref>.

سیدجلال تهرانی رئیس شورای سلطنت، برای دیدار و گفتگو با امام‌خمینی به پاریس آمد؛ اما شرط ایشان برای دیدار با سران رژیم پهلوی استعفا و اعلام موضع‌ در نفی رژیم سلطنتی و تأیید نهضت ملت ایران به صورت کتبی بود؛ پذیرش تهرانی نیز مشروط به استعفا شد. وی متن استفعای خود را برای امام‌خمینی فرستاد. از آنجاکه در متن استعفا غیر قانونی‌بودن شورای سلطنت نیامده بود، ایشان با آن موافقت نکرد. تهرانی پس از اصلاح متن استعفا، در سوم بهمن موفق به دیدار با امام‌خمینی شد. ایشان استعفای وی را خدمت بزرگی به ملت خواند<ref> بصیرت‌منش، 300 ـ 301؛ کرباسچی، 2/1096؛ گروه تحقیق، 243.</ref>{{ببینید|شورای سلطنت}}

اردشیر زاهدی سفیر ایران در امریکا و علی امینی نخست‌وزیر اسبق پهلوی نیز خواستار دیدار و گفتگو با امام‌خمینی بودند که ایشان نپذیرفت. همچنین ایشان در هفتم بهمن پذیرش درخواست دیدار شاپور بختیار را به استعفای وی از نخست‌وزیری مشروط کرد که انجام نشد<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/555؛ بصیرت‌منش، 127 ـ 134؛ کرباسچی، 2/964، 966 ـ 967، 1105 و 1109.</ref>{{ببینید|شاپور بختیار}} در برخی از اسناد ساواک به دیدار و ارتباطات امام‌خمینی با معمر قذافی رهبر لیبی اشاره شده که درست نیست<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/503، 549 و 613.</ref>.

رمزی کلارک(دادستان سابق و وزیر اسبق دادگستری) ریچارد فالک(استاد دانشگاه) و دان لویی (نماینده سازمان‌های مذهبی) <ref>امام‌خمینی، ‏9/250؛ بصیرت‌منش، 115 ـ 117؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/381، 388 و 415.</ref>. رمزی کلارک که به صورت یک فرد مستقل با امام‌خمینی دیدار کرد، پس از دیدار، ایشان را مردی بسیار باهوش، خردمند و فرزانه معرفی کرد و کلید حل مشکلات ایران را در دست ایشان دانست<ref> کرباسچی، 2/1093.</ref>.

نمایندگان دولت فرانسه در شب نخست ورود امام‌خمینی به پاریس و کلود شایه نماینده وزارت امور خارجه فرانسه با عنوان مدیرکل امور کنسولی در نوفل لوشاتو در بیستم آذر با ایشان دیدار داشتند که برخی آن را چهاردهم آذر گفته‌اند<ref> ذاکری، 566؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/406.</ref> و در دهم دی نیز نمایندگان دولت فرانسه با ایشان دیدار کردند<ref> بصیرت‌منش، 72؛ محتشمی‌پور، 2/406.</ref>. در هجدهم دی نمایندگان رئیس‌جمهور فرانسه در دیدار با امام‌خمینی، پیام رئیس‌جمهور امریکا را به ایشان رساندند. کارتر در این پیام ضمن حمایت از بختیار از امام‌خمینی خواسته بود با دولت بختیار موافقت یا دست‌کم سکوت کند تا آرامش برقرار شود؛ در غیر این صورت احتمال کودتای نظامی و کشتار وسیع مردم رخ خواهد داد<ref> بصیرت‌منش، 159 ـ 160.</ref>. امام‌خمینی در پاسخ، موافقت و سکوت در برابر دولت بختیار را برخلاف قوانین دانست و یادآور شد بر فرض چنین خطایی شود، ملت نخواهد پذیرفت و وجود آرامش با وجود محمدرضا پهلوی امکان‌پذیر نیست. کارتر نیز اگر خواهان آرامش و ریخته‌نشدن خون‌هاست، او را ببرد و از دولت بختیار نیز پشتیبانی نکند و به خواسته مردم توجه داشته باشد. ایشان با اشاره به اطلاع از کودتا، بیان کرد این تهدید را با تحریم کالاهای امریکایی و حکم جهاد پاسخ خواهد داد و یادآور شد چنان‌چه کودتایی در ایران صورت پذیرد، مردم آن را امریکایی می‌دانند و این نه به مصلحت مردم ایران و نه امریکاست؛ افزون بر آن، بسیاری از ارتشیان به انقلاب پیوسته‌اند و با کودتا مقابله خواهند کرد. ایشان سپس به امریکا توصیه کرد آنان از کودتا جلوگیری کنند؛ زیرا کودتا به زیان آنان است<ref> 5/376 ـ 377.</ref>. در 24 دی شهردار نوفل لوشاتو با امام‌خمینی در محل اقامت ایشان دیدار کرد<ref> کرباسچی، 2/1072.</ref>.

دولت امریکا تمایل داشت مستقیم با امام‌خمینی گفتگو کند که موفق نشد؛ ولی گری سیک در تماس تلفنی با نوفل لوشاتو ابراز کرد دولت امریکا مفید می‌داند نماینده رسمی دولت امریکا با نماینده‌ امام‌خمینی ارتباط مستقیم داشته باشد که مورد تأیید امام‌خمینی قرار گرفت و در نتیجه در پنج نوبت مذاکراتی میان وارن زیمرمن، دیپلمات امریکایی و ابراهیم یزدی به نمایندگی از امام‌خمینی در 26 دی تا هفتم بهمن در هتلی در نوفل لوشاتو صورت گرفت<ref> بصیرت‌منش، 167 ـ 183؛ نجاتی، 2/275.</ref>.