استادان امام‌خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها

امام‌خمینی افزون بر جایگاه [[مرجعیت امام‌خمینی|مرجعیت]] و رهبری [[انقلاب اسلامی ایران]]، از شخصیت‌های علمی [[جهان اسلام]] و جامع علوم گوناگون بود{{ببینید|متن=ببینید|تالیفات و آثار امام‌خمینی}} و افزون بر استعداد و هوش فوق‌العاده و محیط خانوادگی مناسب<ref>پسندیده، خاطرات، ۷۱-۸۲ و ۲۱۸.</ref> در مقاطع گوناگون تحصیلی از معلمان و استادان ممتاز و شایسته بهره گرفته است که هر یک به تناسب شخصیت علمی و فکری‌شان در شکل‌گیری شخصیت علمی و دینی وی اثرگذار بوده‌اند. ایشان در طول دوران زندگی تحصیلی تا آنجا که ثبت شده است، از بیش از بیست و پنج [[معلم]] و استاد بهره برده است. ایشان که احترام و عنایت ویژه‌ای برای استادان خود قائل بود،{{ببینید|متن=ببینید|محمدعلی شاه‌آبادی|عبدالکریم حائری یزدی|اخلاق و سیره امام‌خمینی}} اهتمام زیادی در انتخاب استاد داشت و حتی حرکات دست و سر استاد را دارای اثر روی شاگرد می‌دانست؛ چه رسد به [[تقوا]] و پای‌بندی به مسائل شرعی، و از این‌رو توجه ویژه‌ای در پی‌گیری انتخاب استاد برای فرزند خود [[سیداحمد خمینی]] داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۳۰ و ۴۳۱.</ref>

* [[حمزه محلاتی]]: محلاتی استاد [[دستخط امام‌خمینی|خط امام‌خمینی]] در مدرسه جدید (احمدیه) بود.<ref>بابایی، کارنامه نور، ۲۴۸؛ باقری بیدهندی، حضرت آیت‌الله، ۸۴.</ref>

* [[سیدمرتضی پسندیده]]: پسندیده برادر بزرگ امام‌خمینی نیز از استادان دوره مقدماتی ایشان بود.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۳۳؛ رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام‌خمینی، ۴.</ref> امام‌خمینی چنان‌که خود نوشته است، در ادبیات بخشی از کتاب سیوطی و مطول و همچنین بخشی از منطق و در عقائد، [[شرح الباب الحادی عشر|کتاب شرح الباب الحادی عشر]] را نزد پسندیده خوانده است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶.</ref>؛ چنان‌که نزد وی آموزش خط نیز می‌دید.<ref>پسندیده، خاطرات، ۲۱۷.</ref> پسندیده که در شکل‌گیری شخصیت امام‌خمینی مؤثر بود، عالمی شجاع و جسور بود و از آغاز جوانی با جریان‌های سیاسی مرتبط بود<ref>پسندیده، خاطرات، ۱۱۱.</ref> و در جریان [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت اسلامی]] امام‌خمینی نیز از حامیان ایشان بود و نامه‌های خود را به ایشان با عبارت «روحی فداک» آغاز می‌کرد.<ref>انصاری، آیین برادری، ۳۴۷-۳۴۹.</ref> امام‌خمینی برای پسندیده احترام ویژه‌ای قائل بود<ref>رحیمیان، خاطرات، ۱/۱۳.</ref> و در نامه‌های خود نیز با احترام از ایشان یاد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۰؛ انصاری، آیین برادری، ۳۴۴.</ref> و درباره ایشان سفارش می‌کرد؛ چنان‌که پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز بسیار به وی احترام می‌گذاشت و جلوتر از وی نیز حرکت نمی‌کرد.<ref>مرادی‌نیا، سطر اول، ۲۶۰؛ باقری بیدهندی، حضرت آیت‌الله، ۱۲۱.</ref>

* [[سیدمحمدتقی خوانساری]]: خوانساری از استادان مقطع سطح امام‌خمینی در قم بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> وی عالمی اجتماعی و مبارز بود و در مبارزات استقلال‌طلبانه [[عراق]] علیه [[انگلیس]] شرکت کرد و مدتی به دست دشمن اسیر شد و پس از پایان اسارت در مسائل اجتماعی ایران وارد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۵۳۷؛ اراکی، حوزه، ۲۹-۳۰.</ref> امام‌خمینی به خوانساری بسیار ابراز علاقه می‌کرد؛ افزون بر شرکت در نماز جماعت وی در مدرسه فیضیه<ref>همدانی، مصاحبه، ۴/۲۲.</ref> و مهمان‌کردن استاد در خانه، <ref>خلخالی، مصاحبه، ۴/۶۶.</ref> در دوره نقاهت به عیادت او در همدان ‌رفت و پس از درگذشت ایشان در این شهر در مرگش بسیار گریست.<ref>اراکی، حوزه، ۴۳-۴۴.</ref> به درخواست امام‌خمینی [[سیدحسین بروجردی]] گروهی را به استقبال جنازه خوانساری در ورود به قم فرستاد و بر جنازه ایشان نماز گزارد.<ref>سلطانی طباطبایی، مصاحبه، ۶۱-۶۲.</ref> [[امام‌خمینی]] برای [[طلاب]] و مردم از مجاهدت‌های خوانساری در نبرد با انگلیس و اسارت وی به دست متجاوزان، یاد می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۵۳۷.</ref> خوانساری نیز با امام‌خمینی دوستی عمیق داشت.<ref>خلخالی، مصاحبه، ۴/۵۲.</ref> وی به خانه امام‌خمینی می‌رفت و در جلسات سیاسی مشترک علما در خانه ایشان شرکت می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۱۴۴.</ref>

* [[عبدالکریم حائری یزدی|‌عبدالکریم حائری یزدی]]: امام‌خمینی بخش عمده درس‌های خارج فقه و اصول را (از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ق/ ۱۳۰۵ تا ۱۳۱۵ش) نزد ‌عبدالکریم حائری یزدی خوانده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> از نگاه علمی و معنوی و طول مدت تحصیل، وی از مهم‌ترین استادان امام‌خمینی بوده است<ref>استادی، پابه‌پای آفتاب، ۳/۲۱۸ و ۲۲۲.</ref> و ایشان در نوشته‌های خود از وی به «شیخنا العلامه» تعبیر می‌کند<ref>← امام‌خمین، مکاسب، ۲/۳۲۸؛ بدائع الدرر، ۱۳۱؛ التعادل و الترجیح، ۴۴.</ref>؛ چنان‌که در سروده‌های خود حائری را با تعابیری چون ابر بخشایشگر، دریای سخاوتمند، گنج نعمت، پشت و پناه مسلمانان، گنجینه دانش سلف، پناهگاه بزرگان علم و [[دین]] و ملجا طلاب علم، پشت و ملجا اسلامیان و پشتیبان کشتی [[اسلام]]، ابر فیض، پرچم‌دار عدالت و حجت کبرا پس از صاحب‌زمان، مایه عزت و کرامت و ابر رحمت برای قم یاد کرده است<ref>امام‌خمینی، دیوان امام، ۲۶۲، ۲۶۷ و ۲۷۷-۲۷۹.</ref>؛ ‌ نیز در سخنی، او را گوهرکم‌نظیر [[علم]] و [[تقوا]] و از نوادر روزگار برشمرده که با آن جایگاه علمی و اجتماعی، ساده می‌زیست، روی زمین می‌نشست و در خانه کار می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۹۷.</ref> امام‌خمینی اهمیت تاسیس [[حوزه علمیه قم]] به دست حائری را کمتر از تاسیس [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] نمی‌شمرد و معتقد بود در صورت حضور حائری در زمان [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، او نیز از فرصت پیش‌آمده استفاده می‌کرد و به تاسیس نظام اسلامی دست می‌زد.<ref>دفتر سیاسی، امام و روحانیت، ۱۶۴-۱۶۵.</ref> ایشان در مباحث اصولی و فقهی دیدگاه‌های استاد را مطرح و به تجزیه و تحلیل و نقد آن می‌پرداخت.<ref>← امام‌خمینی، لمحات الاصول، ۷۱-۷۲؛ بدائع الدرر، ۷۸-۷۹.</ref>

* [[سیدحسین بروجردی]]: پس از مهاجرت سیدحسین بروجردی در محرم ۱۳۶۴ق/ دی ۱۳۲۳ش به قم، <ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۱۱۵-۱۱۶.</ref> امام‌خمینی چنان‌که خود نوشته است، برای استفاده از درس و تقویت موقعیت بروجردی در درس وی شرکت ‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> و از درس [[فقه]]<ref>سبحانی، پابه‌پای آفتاب، ۴/۲۰۸.</ref> و [[اصول فقه|اصول]] ایشان بهره گرفت و درس اصول وی را می‌نوشت.<ref>منتظری، مصاحبه، ۲۵۴.</ref> بعدها این تقریرات به نام [[لمحات الاصول (کتاب)|لمحات الاصول]] منتشر شد. امام‌خمینی برای اقامت بروجردی در قم<ref>خمینی، امام، حوزه، ۱۵.</ref> و موفقیت وی برای اداره حوزه علمیه فعالیت زیادی کرد.<ref>فلسفی، خاطرات و مبارزات، ۱۸۳.</ref> ایشان با همه جایگاه علمی و حوزوی در برابر بروجردی دوزانو و مؤدب می‌نشست<ref>رستمی، حدیث نور، ۱۶-۱۷.</ref> و گفته شده تا استاد زنده بود به احترام ایشان برای تدریس بر منبر ننشست.<ref>امینیان، سلسله موی دوست، ۳۳.</ref> ایشان در برنامه‌ریزی برای اداره حوزه قم، به بروجردی [[مشورت]] می‌داد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷-۲۸؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۱۲۱؛ سلطانی طباطبایی، مصاحبه، ۴۹-۵۲.</ref> و افزون بر یادکرد از [[زهد]] و [[ساده‌زیستی]] و تقوای بروجردی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۴۵.</ref> درس ایشان را سازنده و مجتهدپرور می‌شمرد<ref>منتظری، مصاحبه، ۲۵۴.</ref> و به طلاب یادآور می‌شد حضور ایشان در قم یادآور مجالس درس علمای بزرگی چون [[شیخ طوسی]] است. بروجردی نیز برای امام‌خمینی جایگاه ویژه‌ای در نظر داشت<ref>متولی، شهاب سبز، ۳۵-۳۶؛ فاضل لنکرانی، مصاحبه، ۱۶۴-۱۶۵.</ref> و در کارهای حساس با ایشان مشورت می‌کرد.<ref>خوانساری، حوزه، ۴۳ و ۶۷.</ref> وی در سفر به [[مشهد]] در تیر ۱۳۲۴، حوزه قم را به امام‌خمینی سپرد.<ref>منظورالاجداد، مرجعیت، ۴۱۳؛ عفتی، اساتید و مشایخ امام‌خمینی، ۲۹۷.</ref>

* [[سید ابوالحسن رفیعی قزوینی|سیدابوالحسن رفیعی قزوینی]]: رفیعی قزوینی پس از تاسیس [[حوزه علمیه قم]] برای تقویت و استفاده از درس حائری یزدی به قم رفت و ضمن استفاده از درس وی، به تدریس مشغول شد.<ref>رضانژاد، مقدمه مجموعه، ۲۱-۲۲؛ مطهری، نهضت مجموعه آثار، ۱۴/۵۴۰.</ref> امام‌خمینی از درس فلسفه وی استفاده کرده است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> و به مدت چهار سال شرح منظومه ملاهادی سبزواری<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ۱/۱۰؛ خمینی، پابه‌پای آفتاب، ۱/۵۹.</ref> و قسمتی از کتاب اسفار صدرالمتالهین را نزد وی خوانده است.<ref>مطهری، نهضت مجموعه آثار، ۱۴/۵۴۰.</ref> بنا به گزارشی دیگر، امام‌خمینی چند روزی بیشتر در درس اسفار ایشان شرکت نکرده است؛ زیرا منظومه را نزد ایشان به گونه‌ای خوانده که خود را از این درس بی‌نیاز می‌دیده است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ۱/۱۰.</ref> ایشان وجود رفیعی قزوینی را نیز برای حوزه و تحکیم بنیان‌های اعتقادی طلاب لازم می‌شمرد و بسیار تلاش کرد او را در حوزه نگه‌دارد و به [[سیدمصطفی خمینی]] و هم‌بحث‌ او [[سیدجلال‌الدین آشتیانی]] توصیه کرد مانع از هجرت رفیعی قزوینی از حوزه قم به قزوین شوند.<ref>عفتی، اساتید و مشایخ امام‌خمینی، ۲۱۵؛ بهجت، استادان امام، ۱۸۱.</ref> رفیعی قزوینی نیز احترام خاصی برای امام‌خمینی قائل بود و ایشان را عالمی بسیار فاضل، وارسته و مهذب و بانظم می‌دانست.<ref>ضیایی، نهضت فلسفی امام‌خمینی، ۱۷-۱۸.</ref> رفیعی قزوینی در زمان حیات حائری یزدی به [[قزوین]] بازگشت و طالبان حکمت برای استفاده از محضر وی به قزوین می‏‌رفتند. وی در سال‌های پایانی عمر خود، [[تهران]] را محل سکونت خود قرار داد<ref>مطهری، نهضت مجموعه آثار، ۱۴/۵۴۰.</ref> و در مسجد جمعه تهران [[امامت جماعت|امام جماعت]] بود. [[امام‌خمینی]] نیز در تابستانی که در تهران بود در نماز جماعت او شرکت می‌کرد. قزوینی به نمازگزاران مسجد خود سفارش کرد در صورت تاخیر او، برای اقامه نماز جماعت به امام‌خمینی اقتدا کنند.<ref>مطهری، نهضت مجموعه آثار، ۱۴/۵۴۰.</ref> وی از مبارزه امام‌خمینی علیه [[رژیم پهلوی]] حمایت می‌کرد<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۴-۳/۱۲۶ و ۲۹۰-۲۹۱.</ref> و در وقت تبعید ایشان به [[ترکیه]] طی نامه‏‌ای خطاب به سفارت ترکیه از امام‌خمینی با عنوان «مهمان عالی‌قدر» یاد کرد که قدم به خاک ترکیه نهاده است و ایشان را یکی از مراجع بزرگ اسلام و نمونه کامل علم و فضیلت معرفی و بر ضرورت احترام ایشان تاکید کرد.<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۶-۵/۴۵-۴۶.</ref>

* محمدعلی شاه‌آبادی: بیشترین استفاده‌ امام‌خمینی در علوم معنوی و عرفانی از محمدعلی شاه‌آبادی بوده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> شاه‌آبادی در سال ۱۳۴۷ق از تهران به [[قم]] رفت و به تدریس مشغول شد.<ref>مختاری، سیمای فرزانگان، ۸۴.</ref> امام‌خمینی از طریق [[صادق شاه‌آبادی]]، برادرزاده محمدعلی شاه‌آبادی با وی آشنا شد و کتاب [[شرح فصوص الحکم]]، <ref>شاه‌آبادی، نصرالله، نهضت مصاحبه، ۴/۲۴۰؛ خمینی، پابه‌پای آفتاب، ۱/۶۰.</ref> [[منازل السائرین]]، <ref>سبحانی، پابه‌پای آفتاب، ۴/۱۹۴.</ref> [[مصباح الانس]]<ref>خوانساری، حوزه، ۵۱؛ خمینی، پابه‌پای آفتاب، ۱/۶۰.</ref> و بخش‌هایی از [[فتوحات مکیه]]<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ۱/۱۱.</ref> را نزد وی خواند و در درس اخلاق ایشان شرکت می‌کرد.<ref>خمینی، پابه‌پای آفتاب، ۱/۱۴؛ شاه‌آبادی، نصرالله، نهضت مصاحبه، ۴/۲۴۰-۲۴۲؛ شاه‌آبادی، نورالله، پابه‌پای آفتاب، ۴/۲۵۷.</ref> ایشان شش تا هفت سال در درس شاه‌آبادی شرکت کرد<ref>بابایی، کارنامه نور، ۲۵۳؛ مختاری، سیمای فرزانگان، ۸۸.</ref> و او را در [[فلسفه]] و [[عرفان]] استادی کامل می‌شمرد.<ref>خمینی، پابه‌پای آفتاب، ۱/۶۱.</ref> پس از مهاجرت شاه‌آبادی به تهران، ایشان در هر فرصت برای بهره‌گیری از استاد به تهران می‌رفت.<ref>عفتی، اساتید و مشایخ امام‌خمینی، ۱۸۹.</ref> شاه‌‌آبادی [[دین]] را با دولت<ref>محمدعلی شاه‌آبادی، ۶۵-۷۲.</ref> و عرفان را با [[سیاست]]<ref>عابدی، نیم‌نگاهی، ۱۹۷.</ref> پیوند زده بود و در برابر اقدامات ضد دینی [[رضاشاه پهلوی]] می‌‌ایستاد<ref>شاه‌آبادی، نورالله، شیخ ‌بزرگوار، ۱۸۸.</ref> و در منبر به‌صراحت از وی [[انتقاد]] می‌کرد.<ref>معاونت پژوهشی، عارف کامل، ۶۵.</ref> امام‌خمینی، شاه‌آبادی را دریای دانش که همواره حرف تازه‌ای دارد، شمرده و یادآور شده است اگر شاه‌آبادی هفتاد سال نیز تدریس می‌کرد، درس ایشان را ترک نمی‌کرد.<ref>معاونت پژوهشی، عارف کامل، ۲۶.</ref> شاه‌آبادی تاثیر زیادی بر شکل‌گیری شخصیت امام‌خمینی گذاشت و ابعاد عرفانی، سیاسی و اجتماعی ایشان تا حدودی مرهون ارتباط با شاه‌آبادی بوده است.<ref>عابدی، نیم‌نگاهی، ۱۹۷.</ref> شیوه مبارزاتی شاه‌آبادی بر مقاومت و ایستادگی امام‌خمینی در برابر رژیم پهلوی تاثیر می‌گذاشت.<ref>شاه‌آبادی، نورالله، پابه‌پای آفتاب، ۴/۲۵۶-۲۵۷.</ref> امام‌خمینی تعلیقه خود بر [[فصوص الحکم]] و [[مصباح ‌الانس]] را به موازات شرکت در درس شاه‌آبادی نوشته است.<ref>خمینی، پابه‌پای آفتاب، ۱/۶۰ و ۶۲.</ref> امام‌خمینی از حق حیات شاه‌آبادی به گردن خود یاد کرده و خود را از عهده [[شکر]] آن عاجز شمرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۴۰۷.</ref>

* [[محمدعلی اراکی]]: اراکی از شاگردان باسابقه [[عبدالکریم حائری یزدی|حائری یزدی]]<ref>اراکی، حوزه، ۳۸-۳۹؛ کاهه، ۱/۳۸.</ref> نیز مدت کوتاهی برای امام‌خمینی [[تفسیر صافی]] درس گفته است.<ref>اراکی، پابه‌پای آفتاب، ۳/۲۱۵.</ref> اراکی مورد توجه خاص امام‌خمینی بود؛ چنان‌که به وقت بیماری اراکی، خطاب به پزشکانِ معالج زحمات آنان را [[عبادت]] خواند و به مراقبت از ایشان سفارش کرد.<ref>رسالت، روزنامه، ۴.</ref> اراکی نیز از [[امام‌خمینی]] با احترام کامل یاد می‌کرد و از غیرت دینی و [[شجاعت]] ایشان ابراز شگفتی می‌کرد.<ref>اراکی، حوزه، ۴۳-۴۵.</ref> او [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]] را همانند [[نهضت عاشورا]] در جهت احیای دین می‌دانست و همواره از آن حمایت می‌کرد.<ref>صدرایی خویی، یک قرن وارستگی، ۲/۹۵۲.</ref>