|
|
(۵۵۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| '''دانشجویان'''، جایگاه و مسئولیت سیاسی و اجتماعی دانشجویان مسلمان. | | '''روز جمهوری اسلامی'''، روز اعلام رسمی [[جمهوری اسلامی|نظام جمهوری اسلامی ایران]] در پی همهپرسی، دوازدهم فروردین ۱۳۵۸. |
| ==مفهومشناسی== | | ==مفهومشناسی== |
| دانشجو به معنای جوینده دانش، طالب علم، دانشپژوه و علمخواه آمدهاست<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۹۱۲۰/۶.</ref> و در اصطلاح فردی است که در یکی از دانشگاهها یا مؤسسهها و مجتمعهای آموزش عالی و پژوهشی دولتی یا غیر دولتی کشور که مدرک رسمی بالاتر از دیپلم صادر میکند، به صورت حضوری یا غیر حضوری به تحصیل مشغول باشد.<ref>دادمرزی، واژهنامه نظام آموزش عالی کشور، ۱۰۷.</ref>
| | جمهوری در فرهنگ سیاسی به حکومتی گفته میشود که زمامدار آن با رأی مستقیم یا غیر مستقیم [[مردم]] انتخاب شود و توارث در آن دخالتی نداشته باشد و مدت زمامداری نیز محدود باشد.<ref>علیبابایی، فرهنگ سیاسی آرش، ۲۱۲.</ref> [[امامخمینی]] نیز واژه «جمهوری» را به همین معنا به کار بردهاست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴/۴۷۹.</ref> جمهوریت به پذیرش حق مردم در انتخاب نوع نظام سیاسی اشاره دارد و قالب حکومت مورد نظر امامخمینی را تشکیل میدهد<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳/۵۱۴.</ref> و جمهوری اسلامی مقید به آرای عمومی و حضور و نظارت دایمی مردم بر عملکرد کارگزاران نظام است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳/۵۱۴ و ۸/۵ ـ ۶.</ref> اسلامیت و تقید نظام به احکام اسلامی رکن دیگر دولت مورد نظر امامخمینی است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴/۴۷۹.</ref> این قید، نظام سیاسی ایران را از دموکراسی غربی متمایز میسازد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۳۵۳.</ref> امامخمینی اصطلاح جمهوری اسلامی را نخست در بیستم مهر ۱۳۵۷ در فرانسه، در وصف نظام دینی ـ سیاسی مطلوب خود به کار برد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳/۵۱۴.</ref> {{ببینید|جمهوری اسلامی}} |
| ==پیشینه==
| |
| در نخستین آیات نازلشده بر [[حضرت محمد(ص)|پیامبر اکرم(ص)]]، از خواندن و آموختن و قلم سخن رفته و بر اولویت دانش و معرفت تأکید شده<ref>سوره علق، آیه ۳ ـ ۵.</ref> و [[خدا|خداوند]] رسالت [[پیامبران]] را تعلیم و تربیت انسانها قرار دادهاست.<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۹.</ref> {{ببینید|تربیت}} در سخن پیامبر(ص) نیز آمدهاست کسب دانش بر هر فرد [[اسلام|مسلمانی]] واجب است و خداوند جویندگان دانش را دوست دارد.<ref>کلینی، الکافی، ۳۰/۱.</ref> در روایات [[امامان معصوم(ع)]] نیز تأکیدها و سفارشهای بسیاری در این زمینه وارد شدهاست؛ چنانکه [[امامعلی(ع)]] کمال دین را دانشاندوزی و عمل به آن میداند.<ref>کلینی، الکافی، ۳۰/۱ ـ ۳۳.</ref>
| |
|
| |
|
| رواج اصطلاح دانشجو مقارن با تأسیس مراکز علمی در دوران جدید است (← ادامه مقاله). تا پیش از تأسیس مراکز آموزش عالی در [[ایران]]، آموزش علوم در [[حوزههای علمیه|مدارس علمیه حوزهها]] انجام میگرفت<ref>درانی، تاریخ آموزش و پرورش ایران قبل و بعد از اسلام، ۷۴.</ref> و به آموزندگان علم در این مدارس علمیه، «[[طلبه]]» گفته میشد.<ref>مجتهدی، مدارس و دانشگاههای اسلامی و غربی در قرون وسطی، ۵۲.</ref> طلاب در این مدارس افزون بر [[حدیث]] و [[علوم قرآن|علوم قرآنی]]،<ref>مجتهدی، مدارس و دانشگاههای اسلامی و غربی در قرون وسطی، ۵۱.</ref> درسهایی مانند ادبیات شامل صرف و نحو و معانی و بیان و علوم ریاضی و گاه طب میآموختند.<ref>کسائی، مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن، ۱۳۴.</ref> {{ببینید|طلاب}} بهتدریج تدریس برخی از درسها به مدارس جدید (مانند [[مدرسه رشدیه]]، [[دارالفنون]]، ...) و سپس به [[دانشگاه|دانشگاهها]] منتقل شد و به آموزندگان علم در این مراکز جدید نام «دانشجو» داده شد.
| | مردم ایران پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در روزهای دهم و یازدهم فروردین ۱۳۵۸، طی یک همهپرسی با رأی ۲/۹۸ درصد به تغییر نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند.<ref>سمیعی، طلوع و غروب دولت موقت، ۸۴.</ref> در پی اعلام نتیجه در دوازدهم فروردین، امامخمینی این روز را عید ملی و مذهبی خواند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۳ ـ ۴۵۴.</ref> و [[شورای انقلاب اسلامی|شورای انقلاب]] در ۸/۴/۱۳۵۹ آن را روز جمهوری اسلامی نام نهاد و تعطیل رسمی اعلام شد.<ref>روزنامه رسمی، ۱۴/۵/۱۳۵۹ش.</ref> |
|
| |
|
| در سال ۱۱۹۱ عباسمیرزا ملکآرا به سفارش [[قائممقام فراهانی]]، برای نخستین بار دو تن را برای تحصیل علوم جدید به [[انگلیس|انگلستان]] فرستاد. به فاصله کوتاهی دومین گروه پنج نفری به انتخاب میرزاصالح شیرازی راهی انگلستان شدند و پس از بازگشت با القاب دکتر و مهندس مشغول کار گردیدند.<ref>هاشمیان، تحولات فرهنگی ایران در دوره قاجاریه و مدرسه دارالفنون، ۱۳، ۲۳ ـ ۲۴ و ۲۷.</ref> سومین گروه در ۱۲۱۷ به سرپرستی حسینخان نظامالدوله و گروه چهارم در ۱۲۲۳ در دوران فتحعلیشاه قاجار به اروپا اعزام شدند.<ref>هاشمیان، تحولات فرهنگی ایران در دوره قاجاریه و مدرسه دارالفنون، ۴۵ و ۵۱.</ref> سپس در سال ۱۲۳۵ گروهی ۴۲ نفره برای تحصیل در دانشگاههای [[فرانسه]] اعزام شدند. این اعزام هم از نظر تعداد و هم از جهت محل تحصیل تا آن زمان بیسابقه بود.<ref>فراستخواه، سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران، ۹۷ ـ ۱۰۳.</ref> پس از مدتی توقف، در سال ۱۲۹۰ گروهی سی نفره از دانشجویان ایرانی برای تحصیل به اروپا رفتند که پانزده تن برای [[آموزش و پرورش]] و پانزده تن دیگر به تحصیل در رشتههای نظامی و کشاورزی مشغول شدند.<ref>آقاحسینی، اعزام دانشجو به خارجه با تاکید بر فرانسه، ۲۰ ـ ۲۱.</ref> | | امامخمینی از سالها پیش در اندیشه برپایی [[حکومت اسلامی|نظام اسلامی]] بود و برای رسیدن به این هدف مرحله به مرحله پیش رفت. ایشان [[ولایت فقیه|نظریه ولایت فقیه]] را نخست در [[کشف اسرار (کتاب)|کتاب کشف اسرار]] در سال ۱۳۲۳ مطرح کرد.<ref>امامخمینی، کشف اسرار، ۱۸۶ ـ ۱۸۹.</ref> سپس در [[الاجتهاد و التقلید (کتاب)|کتاب الاجتهاد و التقلید]] به استدلال بر شئون فقیه ازجمله ولایت پرداخت<ref>← امامخمینی، الاجتهاد و التقلید، ۵ ـ ۱۱۹.</ref> و پس از آن در سال ۱۳۴۸ آن را بهتفصیل در درس خارج بیع در [[نجف اشرف]] بررسی کرد<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشههای آن، ۴۸۳.</ref> که به صورت مستقل با عنوان حکومت اسلامی به فارسی منتشر شد؛ {{ببینید|ولایت فقیه(۲)}} چنانکه به قلم خود ایشان در کتاب البیع نیز منتشر شدهاست.<ref>امامخمینی، کتاب البیع، ۲/۶۱۷ ـ ۶۶۹.</ref> بر مبنای این نظریه فقهای باتقوا و آشنا به زمان به نیابت از [[ائمه معصوم(ع)]] در عصر غیبت اداره امور سیاسی و اجتماعی مردم را بر عهده دارند.<ref>امامخمینی، کتاب البیع، ۲/۶۲۲.</ref>{{ببینید|ولایت فقیه(۱)}} امامخمینی از نخستین کسانی بود که هدف از مبارزه را سرنگونی [[سلطنت پهلوی]] و رژیم شاهنشاهی و برپایی جمهوری اسلامی مبنی بر ضوابط [[اسلام]] و آرای ملت اعلام کرد<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴/۳۴۹.</ref> و طرح تشکیل نظام اسلامی را در اندیشهها زنده کرد.<ref>روحانی، نهضت امامخمینی، ۲/۷۱۵.</ref> شعار جمهوری اسلامی از خواستههای اصلی مردم در [[تظاهرات]] و راهپیماییها بود.<ref>حکیمی، تفسیرآفتاب نگرشی به رسالت اسلام و حماسه انسان در رهبری امامخمینی(ره)، ۴۵۴.</ref> |
| | ==تأکید امامخمینی بر همهپرسی== |
| | [[امامخمینی]] در روز [[بازگشت امامخمینی به ایران|بازگشت به ایران]] در دوازدهم بهمن ۱۳۵۷ در [[بهشت زهرا(س)]] در جمع گسترده [[مردم]] که از سراسر کشور گرد آمده بودند، از نامشروعبودن [[رژیم سلطنتی]] سخن گفت<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۱۳.</ref> و در چهاردهم بهمن درباره توطئه ملینماها در نگهداری نظام شاهنشاهی هشدار داد و از برپایی نظام ملی ـ اسلامی متکی به آرای مردم خبر داد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۵۱.</ref> ایشان در پانزدهم بهمن با استفاده از حق شرعی و قانونی خود، [[مهدی بازرگان]] را مأمور کرد [[دولت موقت]] تشکیل دهد. مأموریت این دولت ازجمله برگزاری همهپرسی و رجوع به آرای عمومی ملت درباره تغییر نظام سیاسی کشور به [[جمهوری اسلامی]] بود.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۵۴.</ref> اعضای دولت موقت به دلیل مقبولیت امامخمینی و دشواریهای برگزاری همهپرسی خواستار اعلان جمهوری اسلامی بدون مراجعه به آرای عمومی بودند؛ اما ایشان در برابر آنان ایستاد<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۲۷۲.</ref> و بر برگزاری انتخابات عمومی پای فشرد و افزود در صورت برگزارنشدن همهپرسی، در آینده خواهند گفت [[روحانیت|روحانیون]] با سوء استفاده از احساسات عمومی، نظام سیاسی دلخواه خود را بر مردم تحمیل کردند؛ بنابراین باید تعداد موافق و مخالف روشن شود.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۲۷۲.</ref> |
|
| |
|
| در سال ۱۳۰۱ مجلس شورای ملی، اعتبار لازم برای هزینههای اعزام و تحصیل شصت تن محصل نظامی به پاریس را تصویب کرد و در سال ۱۳۰۷ «قانون اعزام محصل به خارج» تصویب شد.<ref>فراستخواه، سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران، ۱۸۳.</ref> سرانجام [[دانشگاه تهران]] در ۲۴ اسفند ۱۳۱۳ به دست [[رضاشاه پهلوی]] افتتاح و بدین ترتیب، زمینه تحصیل دانشجویان در دانشگاههای ایران نیز فراهم شد؛<ref>ضیاء ظریفی، سازمان دانشجویان دانشگاه تهران، ۱۳ ـ ۱۴.</ref> {{ببینید|دانشگاه}} ولی روند اعزام دانشجویان به خارج از کشور ادامه داشت. | | امامخمینی در نهم اسفند ۱۳۵۷ ضمن پیام چهاردهمادهای درباره همهپرسی آینده وعده داد خیلی زود درباره شکل حکومت، همهپرسی برگزار خواهد شد و تصریح کرد آنچه مردم با فریاد از آن پشتیبانی کرده «جمهوری اسلامی» است؛ نه یک کلمه زیاد و نه یک کلمه کم. ایشان از مردم خواست به جمهوری اسلامی رأی دهند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۲۶۵.</ref> ایشان تأکید کرد مخالفان جمهوری اسلامی نیز آزادند اظهار نظر کنند و علمای شهرها و روستاها مکلفاند از آزادی مخالفان حمایت کنند و مراقب باشند هر کس رأی خود را در صندوق بیندازد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۲۶۵ ـ ۲۶۶.</ref> دولت موقت نیز در هفدهم اسفند روز دهم فروردین ۱۳۵۸ را برای همهپرسیِ شیوه نظام سیاسی کشور تعیین کرد. امامخمینی اصرار داشت همهپرسی هرچه زودتر برگزار شود و در پاسخ به دشواریهای این کار، دستاندرکاران همهپرسی را به همراهی مردم و مهمنبودن تحریکات ضد انقلاب امیدوار ساخت.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۲۷۵.</ref> |
|
| |
|
| پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] وجود جمعیت فزاینده جوان متقاضی آموزشهای عالی در کشور باعث شد دولت دستور صدور مجوز برای توسعه دانشگاهها را بدهد. به همین هدف برنامه توسعه دانشگاههای غیر دولتی در کنار دانشگاه دولتی و آزاد در دهه ۱۳۶۰ تصویب شد.<ref>صالحی عمران و دیگران، بررسی عوامل و انگیزههای پیدایش و گسترش دانشگاهها و موسسات آموزش عالی غیر دولتی ـ غیر انتفاعی، ۸۵.</ref> [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] در ۱۳۶۱/۲/۳۱ طرح اولیه تأسیس [[دانشگاه آزاد]] را که مواد تحصیلی دانشگاهی به روش تحصیلی [[حوزههای علمیه]] در آن خوانده شود، اعلام کرد<ref>هاشمی رفسنجانی، خطبههای جمعه ۱۳۶۱، ۲۰۵/۲.</ref> و با سرمایه اولیه به مبلغ ده میلیون ریال که [[امامخمینی]] آن را پرداخت کرد، تاسیس شد. {{ببینید|دانشگاه آزاد}}
| | احزاب سیاسی و جرائد از فضای باز سیاسی استفاده کرده، دیدگاههای خود را در معرض دید و قضاوت مردم قرار دادند.<ref>کیهان، ۹/۱/۱۳۵۸، ۱ و ۲.</ref> برخی گروهها در برابر جمهوری اسلامی از جمهوری دموکراتیک یا جمهوری دموکراتیک اسلامی و جمهوری خلق سخن گفتند. گروهی به دنبال حذف کلمه «اسلامی» از «جمهوری اسلامی» و خواستار جمهوری دموکراتیک به شکل غربی بودند.<ref>اسماعیلی، دولت موقت، ۱۱۰؛ کیهان، ۲۹/۱۱/۱۳۵۷، ۳ و ۸.</ref> نخستوزیر [[دولت موقت]]، [[مهدی بازرگان|بازرگان]]، هواخواه جمهوری دموکراتیک اسلامی بود<ref>بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۹۲.</ref> که امامخمینی آن را خلافِ خواست مردم دانست و یادآور شد آنچه مردم از آن پشتیبانی کردهاند، همان جمهوری اسلامی است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۲۶۵.</ref> برخی از گروههای مخالف با نظام ازجمله حزب جمهوریخواه،<ref>کیهان، ۷/۱/۱۳۵۸، ۳ و ۸/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> جبهه دموکراتیک ملی و سازمان چریکهای فدایی خلق همهپرسی را تحریم و فضای رأیگیری را غیر دموکراتیک دانستند.<ref>کیهان، ۹/۱/۱۳۵۸، ۲.</ref> عزالدین حسینی از روحانیان و از رهبران احزاب سیاسی مهاباد در آستانه همهپرسی با جمهوری اسلامی مخالفت کرد.<ref>بهجت، انقلاب اسلامی، کردستان و مواضع گروهها و سازمانها، ۱۸۰؛ فوزی، حماسههای اسلامی ملت به رهبری امامخمینی از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ تا ۱۵ خرداد ۱۳۵۸، ۴۵۶.</ref> |
|
| |
|
| امامخمینی در جمع مسئولین دانشگاه آزاد ضمن حمایت از تأسیس آن اظهار امیدواری کرد که این دانشگاه که با پیشنهاد بسیار خوب هاشمی رفسنجانی تأسیس شده، فعالیت آن افزون و در همه جا گسترش یابد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۱۸/۱۸ ـ ۲۱۹.</ref> با تاسیس دانشگاههای غیر دولتی، ایران که نیازمند واردکردن متخصص در زمینههای مختلف ازجمله پزشکی بود، در سال ۱۳۸۰ با مازاد پزشک روبهرو شد و با رشد ۲۶/۵ درصدی تعداد دانشجویان به نسبت سالهای ۱۳۵۸ ـ ۱۳۵۹ مواجه شد.<ref>جمعی از مؤلفین، انقلاب اسلامی ایران، ۲۲۵.</ref> {{ببینید|دانشگاه}} | | [[امامخمینی]] در چهارم فروردین ۱۳۵۸ از مردم خواست در همهپرسی شرکت کنند و سهلانگاری در آن را پایمالشدن خون [[شهدا]] خواند و حضور [[زن|زنان]] را نیز تعیینکننده دانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۰۸.</ref> ایشان از علما و روحانیان<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۳۲۴.</ref> و مسئولان خواست با تبلیغات مناسب مردم را به شرکت در همهپرسی تشویق و همگان در آن شرکت کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۱۱، ۴۳۳ و ۴۳۵.</ref> [[مرتضی مطهری]] در شرح سخنان امامخمینی، [[جمهوری اسلامی]] را جامع [[آزادی]] و عدالت شمرد و افزودن واژه دموکراتیک به آن را حشو و زاید خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۴/۲۱۸.</ref> عموم علمای شهرستانها و احزاب و سازمانهای ملی و مردمی ایران از برگزاری همهپرسی جانبداری کردند.<ref>کیهان، ۲۰/۱۲/۱۳۵۷، ۷ ـ ۸.</ref> برخی از علما در بیانیههای خود تأکید کردند در جمهوری اسلامی حقوق تمامی افراد محفوظ و مردم بر سرنوشت خود حاکماند و نظام اسلامی بر شاهراه عدالت راه خواهد پیمود و مردم در آزادی کامل به سر خواهند برد.<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۲.</ref> بسیاری از مراجع و علمای بزرگ مانند [[سیدشهابالدین مرعشی نجفی]]، [[سید محمدرضا گلپایگانی|سیدمحمدرضا گلپایگانی]]، [[سیدکاظم شریعتمداری]] و نیز [[سیدمحمود طالقانی]] مردم را به شرکت در انتخابات و رأی به جمهوری اسلامی تشویق کردند.<ref>کیهان، ۸/۱/۱۳۵۸، ۷، ۸ و ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۱.</ref> |
| | ==برگزاری همهپرسی== |
| | وزارت کشور در روزهای دهم و یازدهم فروردین ۱۳۵۸ همهپرسی را در سراسر [[ایران]] برگزار کرد. برگه رأی، دو قسمتی و شامل نیمه «آری» ـ به رنگ سبز ـ و نیمه «نه» ـ به رنگ قرمز ـ بود و روی آن این عبارات به ترتیب درج شده بود: «بسمه تعالی دولت موقّت انقلاب اسلامی، وزارت کشور، تعرفه انتخابات رفراندم، تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی که [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی]] آن از تصویب ملت خواهد گذشت». رأیدهندگان بایستی رأی مورد نظر خود را از برگه جدا کرده و در صندوق رأی میانداختند و میتوانستند قسمت دیگر را همراه با خود ببرند.<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۱.</ref> [[امامخمینی]] به گروههایی که به نوشته آری یا نه روی برگه رأی معترض بودند، پاسخ داد رفراندم به معنای آری و نه است؛ ولی آنان میتوانند به جای رأی نه، از حکومت دلخواه خود چون سلطنت و یا جمهوری دموکراتیک نام ببرند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۳۵؛ نوازنی، گاهشمار سیاست خارجی ایران از دیماه ۱۳۵۶ تا مرداد ۱۳۶۷، ۱/۱۳۶.</ref> |
|
| |
|
| ==جایگاه و نقش دانشجویان==
| | رأیگیری از ساعت هشت صبح روز جمعه دهم فروردین شروع شد.<ref>کیهان، ۷/۱/۱۳۵۸، ۳.</ref> وزارت کشور از حقوقدانان بینالمللی خواست بر اجرای همهپرسی نظارت کنند.<ref>کیهان، ۸/۱/۱۳۵۸، ۵.</ref> امامخمینی در ساعت ده صبح در حوزه سی خیابان چهارمردان قم رأی آری خود را به صندوق انداخت.<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۶.</ref> شرکت گسترده مردم موجب شد رأیگیری تا روز شنبه یازدهم فروردین ادامه پیدا کند. افزون بر مدارس و [[مسجد|مساجد]] و [[روستاییان|روستاها]] در بیمارستانها و مراکز نظامی و پادگانها حوزههای رأیگیری دایر بود.<ref>کیهان، ۳.</ref> مردم بیتوجه به فضاسازی مخالفان از همه اقوام و فرقهها از ساعتها پیش برای شرکت در رأیگیری به صف ایستاده بودند. بیماران و پیرمردان نیز مشتاقتر از دیگران در صفها دیده میشدند.<ref>کیهان، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۲.</ref> اقلیتهای دینی نیز با اطمینان به حفظ حقوق خود در حکومت آینده به [[جمهوری اسلامی]] رأی موافق دادند.<ref>کیهان، ۳، ۶ و ۹/۱/۱۳۵۸، ۳.</ref> |
| جامعهشناسان از حضور گروههای مختلف در پیروزی انقلابها یاد میکنند که از آن جمله میتوان به دانشجویان اشاره کرد. گروهی از نظریهپردازانِ علوم اجتماعی معتقدند دانشجویان به دلیل برخورداری از سلاح آگاهی، موجب پیشرفت و هدایت گروههای دیگر در روند تغییرات و ایجاد انقلاب میشوند.<ref>دژاکام، نقش دانشجویان در تحولات سیاسی و اجتماعی از دیدگاه امام، ۴۹.</ref> همچنین نظریهپردازانی چون یورگن هابرماس معتقدند حرکت جمعی دانشجویان عرصهای نمادین را در جوامع به وجود میآورد که از فشار دستگاه سیاسی و اقتصادی بر مردم میکاهد.<ref>دژاکام، نقش دانشجویان در تحولات سیاسی و اجتماعی از دیدگاه امام، ۵۰.</ref>
| |
|
| |
|
| طی سالهای ۱۲۸۴ ـ ۱۲۸۵ مقارن با مقدمات [[نهضت مشروطه|مشروطه]]، با هر واقعهای مردم دست به اعتراض میزدند.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۰۳ ـ ۱۱۰.</ref> در این تظاهرات اقشار مختلف مردم ازجمله شاگردان مدارس مختلف نیز حضور داشتند و برخی از دانشآموزان، دانشپژوهان [[دارالفنون]]، مدارس کشاورزی و علوم سیاسی با سخنرانیکردن درباره نظامهای مشروطه اروپایی و گاهی درباره مزیتهای جمهوری، مطالبی بازگو میکردند که پیش از آن کسی جرئت بیان آنها را نداشت.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۰۸.</ref> در این دوره، وجود مدارس و انتشار نخستین روزنامه و ترجمه بسیاری از سفرنامههای گردشگران خارجی، درباره اوضاع ایران بازتاب گستردهای در تفکرات مردم و همین طور مبارزات پرشور دانشجویان داشت.<ref>ضیاء ظریفی، سازمان دانشجویان دانشگاه تهران، ۶.</ref>
| | برخی گروههای سیاسی مخالف جمهوری اسلامی برای کاستن از شرکت و رأی مردم، مناطقی از کشور را ناامن کردند. ایجاد درگیری،<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۳.</ref> به آتشکشیدن صندوقهای رأی،<ref>سمیعی، طلوع و غروب دولت موقت، ۷۹؛ اطلاعات، ۷.</ref> جلوگیری مسلحانه از شرکت مردم در همهپرسی،<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۳۹، ۶۳ و ۸/۳۹۸.</ref> کشتن مردم<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۶۲.</ref> از کارهای مخالفان بود. با همه تدابیر امنیتی در گنبد و ترکمن صحرا و سقز و سنندج و مهاباد نگذاشتند انتخابات برگزار شود.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۱.</ref> گروههای مسلح برای ناامنکردن فضای انتخاباتی به خودروی هیئت حسن نیت و نمایندگان [[سیدمحمود طالقانی]] حمله کردندکه به آنان آسیبی نرسید.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۱.</ref> در سنندج نیز شش پزشک و سه پرستار را که برای مداوای مجروحان رفته بودند، به شهادت رساندند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۳.</ref> {{ببینید|کردستان}} |
|
| |
|
| به طور مشخص مبارزات سیاسی دانشجویان در [[ایران]]، به دوره [[رضاشاه پهلوی]] و پس از تأسیس [[دانشگاه تهران]] بر میگردد. در این دوره و در داخل کشور چند اعتراض دانشجویی صورت گرفت که بیشتر صنفی بود؛<ref>ضیاء ظریفی، سازمان دانشجویان دانشگاه تهران، ۳۹.</ref> ولی دانشجویان خارج کشور به دلیل آزادی عمل بیشتر، دست به اعتراضاتی پراکنده علیه رضاشاه زدند.<ref>متین، کنفدراسیون، تاریخ جنبش دانشجویان ایرانی در خارج از کشور ۱۳۳۲ ـ ۱۳۵۷، ۴۵؛ آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۹۲.</ref> پس از سقوط وی در شهریور ۱۳۲۰، انواع مختلفی از احزاب و گروههای سیاسی شکل گرفت که شامل طیف گستردهای از گرایشهای فکری و عقیدتی میشد و اغلب آنها دارای سازمان جوانان یا کمیته دانشجویی بودند.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۱۰ ـ ۱۱۱.</ref> | | به سبب استقبال مردم، رأیگیری تا آخر وقت روز یازدهم فروردین در [[تهران]] و شهرستانها تمدید شد.<ref>کیهان، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۲.</ref> برابر اطلاعیه رسمی ستاد عملیات همهپرسی وزارت کشور، بیست میلیون و بیستویک هزار و دویستوهشتادوهشت نفر (۲۸۸/۰۲۱/۲۰ نفر) به جمهوری اسلامی رأی موافق (۲/۹۸ درصد آرا)، صدوچهل هزار و شصتوشش نفر (۰۶۶/۱۴۰ نفر) رأی مخالف دادند.<ref>سمیعی، طلوع و غروب دولت موقت، ۸۴.</ref> ۴۱۳ نفر نیز به جمهوری خلق رأی داده بودند.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۴.</ref> سیدصادق طباطبایی مجری انتخابات، درباره تعداد واجدین شرایط برای شرکت در انتخابات، یادآور شدهاست تعداد دقیق آن مشخص نیست؛ تخمین این بود که ۹۴ درصد مردم در انتخابات شرکت کردهاند و این در حالی بود که در برخی از شهرها انتخابات انجام نشد و به برخی از نقاط هم برگه رأیگیری نرسید.<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، ۳/۳۰۳.</ref> |
|
| |
|
| در این میان تحولات ناشی از فعالیت حزب توده طی سالهای دهه ۱۳۲۰، این حزب توانست بخش قابل توجهی از روشنفکران و دانشجویان را به سمت خود بکشد.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۱۰ ـ ۱۱۱.</ref> {{ببینید|حزب توده ایران}} این در حالی بود که سازمان جوانان حزب توده در سال ۱۳۲۲ اتحادیهای دانشجویی تشکیل داد. این اتحادیه تنها نماینده برخی از دانشجویان دانشگاه تهران بود؛ به طوری که مجله هفتگی تهران مصور در اواسط دهه بیست نوشت که ۲۵ درصد دانشجویان، اعضای مخفی حزب توده و پنجاه درصد دیگر هوادار حزب تودهاند.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۴۰۸ ـ ۴۰۹.</ref>
| | [[امامخمینی]] پس از پایان رأیگیری از فضای آزاد و شور و شوق مردم در شرکت در انتخابات سخن گفت<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۷ ـ ۴۵۸ و ۴۶۷.</ref> و پیروزی ملت ایران در همهپرسی را وعده خداوند مبنی بر غلبه [[مستضعفان]] بر [[استکبار|مستکبران]] خواند و مخالفان [[جمهوری اسلامی]] را بیخبر از خدا و ماجراجو دانست<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۲ و ۴۵۷.</ref> و در ادامه از رفتار ضد انسانی برخی گروهها مانند آتشزدن صندوقهای رأی و حمله مسلحانه به مردم نیز انتقاد کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۳۹، ۴۳، ۶۳ و ۸/۳۹۸.</ref> |
| ===تشکیل انجمن اسلامی در دانشگاه تهران===
| |
| در واکنش به فضای فکریای که حزب توده ایجاد کرده بود و با ورود برخی استادان روحانی و روشنفکران مذهبی به فضای دانشگاهها، اندیشههای دینی در میان دانشجویان رشد یافت و در سال ۱۳۳۱ نخستین انجمن اسلامی دانشجویی در [[دانشگاه تهران]] ایجاد شد؛<ref>روحبخش، رویکرد دانشجویان به نهضت امامخمینی، ۱۵۰ ـ ۱۵۱.</ref> بدین ترتیب گروههایی از دانشجویان انجمن اسلامی در صدد دفاع از فرهنگ اسلام و حل مشکلات سیاسی ـ اجتماعی جامعه برآمدند.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۱۶ ـ ۱۱۷.</ref>
| |
|
| |
|
| دانشجویان انجمن اسلامی در بسیاری از فعالیتها و تظاهرات عمومی که با سخنرانیهای افشاگرانه و اعلامیههای منتشرشده از سیدابوالقاسم کاشانی {{ببینید|سیدابوالقاسم کاشانی}} شکل تازهای به خود گرفته بود<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۴۴۴/۱.</ref> و به هدف حمایت از [[ملیشدن صنعت نفت]] شکل میگرفت، شرکت کردند<ref>حجازی، رویدادها و داوری، ۲۲ ـ ۲۳.</ref> و بهتدریج جایگاه ارزشمندی در دفاع و تقویت اندیشههای اسلامی در سطح جامعه و دانشگاه بر عهده گرفتند.<ref>یوسفی اشکوری، سیری در زندگی آثار و افکار مهندس بازرگان در تکاپوی آزادی، ۲۳۳/۱ ـ ۲۴۱.</ref> {{ببینید|انجمنهای اسلامی}}
| | ==اعلام عید اسلامی و ملی== |
| | [[امامخمینی]] در پیامی به مناسبت رأی یکپارچه مردم به جمهوری اسلامی با ذکر آیه کریمه «وَ نُرِیدُ اَن نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً»،<ref>سوره قصص، آیه ۵)</ref> در آغاز آن، دوازدهم فروردین را روز پیروزی [[مستضعفان]] خواند و آن را به ملت ایران تبریک گفت و این روز را روز امامت امت و روز پیروزی و فتح و ظفر ملت نامید و افزود در این روز تاریخی، رژیم طاغوتی به زبالهدان تاریخ پیوست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۲.</ref> ایشان به دنیا اعلام کرد [[مردم]] به عدالت رأی دادند و در سایه [[حکومت اسلامی]] باران رحمت [[قرآن]] و [[سنت]] بر همه کس به یکسان خواهد بارید.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۳.</ref> ایشان در ادامه پیام، صبحگاه دوازدهم فروردین را روز نخستین حکومت «الله» و از بزرگترین اعیاد مذهبی و ملی شمرد و از مردم خواست این روز را عید بگیرند و زنده نگهدارند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۳ ـ ۴۵۴.</ref> ایشان از مردم و دولت خواست در سایه این اقتدار ملی با قدرت پیش روند و عدالت اسلامی را به دنیا نشان دهند و از اسلام و جمهوری اسلامی پاسداری کرده، کشور را از آثار رژیم طاغوتی پاکسازی و ادارات کشور را که غربی شکل گرفتهاند متحول کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۶/۴۵۴.</ref> |
|
| |
|
| در این دوران و پس از آن، دانشجویان در نبود احزاب و نهادهای مدنی نقش تعیینکنندهای در فعالیتهای سیاسی در سطح جامعه ایفا میکردند، بدین صورت که جنبش دانشجویی در بسیج نیروها و زندهنگهداشتن فضای سیاسی نقش بسزایی داشت.<ref>عبدی، دیروز، امروز و فردای جنش دانشجوی ایران، ۵۲.</ref> دانشجویان خارج کشور نیز برای ابراز همدردی با مبارزات ملت ایران، از هر فرصتی برای رساندن پیام ملت به سازمانهای بینالمللی و انتشار بیانیه استفاده میکردند.<ref>یزدی، جنبش دانشجویی در دو دهه ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰، ۱۲۸.</ref> {{ببینید|اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان اروپا | انجمنهای اسلامی دانشجویان امریکا و کانادا}} | | امامخمینی در سال ۱۳۵۹ نیز به مناسبت سالگرد اعلام جمهوری اسلامی، دوازدهم فروردین را روز رسمیت حکومت مستضعفان بر مستکبران در ایران یاد کرد و با اعلام اینکه ملت ایران این روز را عیدی اسلامی ـ ملی تلقی میکند، آن را روز غلبه جنود «اللَّه» بر جنود شیطان و روز فتح و نصر خدا و بندگان مؤمن به او دانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۱۹.</ref> ایشان در سالهای بعد نیز به مناسبت دوازدهم فروردین پیام داده و تذکراتی را به مقتضای زمان، به ملت، دولت، قوه قضاییه و قوای مسلح یادآوری کردهاست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴/۲۵۰؛ ۱۶/۱۵۴ و ۱۷/۳۹۰.</ref> |
|
| |
|
| مهمترین حرکت دانشجویی در این دوره، تظاهرات اعتراضآمیز دانشجویان به سفر ریچارد نیکسون معاون رئیسجمهور امریکا به ایران در شانزدهم آذر ۱۳۳۲ بود که منجر به کشتهشدن سه دانشجو شد.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۸.</ref> پس از آن، کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور، این روز را به نام «[[روز دانشجو]]» نامگذاری کرد<ref>ضیاء ظریفی، سازمان دانشجویان دانشگاه تهران، ۲۱۷ ـ ۲۱۹؛ یزدی، جنبش دانشجویی در دو دهه ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰، ۱۱۴ ـ ۱۱۸.</ref> در این مقطع بسیاری از نخبگان در حال بازاندیشی بودند. دانشجویان نیز به این نتیجه رسیدند که به [[مبارزه مسلحانه|جنبش مسلحانه]] روی آورند.<ref>حجاریان، دیروز، امروز و فردای جنبش دانشجویی ایران، ۶۶.</ref> هسته اولیه [[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین خلق]] در این دوره شکل گرفت.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۲۰۲ ـ ۲۰۵.</ref> {{ببینید|سازمان مجاهدین خلق ایران}}
| | بعدها روشن شد امامخمینی چندین شعر زیبا در وصف جمهوری اسلامی سرودهاست؛ ازجمله: جمهوری اسلامی ما جاوید است/ دشمن ز حیات خویشتن نومید است. آن روز که عالم ز ستمگر خالی است/ ما را و همه ستمکشان را عید است.<ref>امامخمینی، دیوان امام، ۱۹۳ و ۱۹۵.</ref> ایشان در سرودهای دیگر جمهوری اسلامی را روز عید حزبالله و شکست دشمن نامیدهاست.<ref>امامخمینی، دیوان امام، ۱۹۷.</ref> |
|
| |
|
| پس از تأسیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) در سال ۱۳۳۵ کنترل پلیس امنیتی در دانشگاهها بیشتر شد؛ اما این سازمان نتوانست مانع نیروهای فعال دانشجویی در مسائل سیاسی کشور شود.<ref>میزبانی و دیگران، نقش مساجد و دانشگاهها در پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۵۶.</ref> حضور دانشجویان در [[قیام پانزده خرداد|قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲]] نیز آگاهانه و ثمربخش بود.<ref>میزبانی و دیگران، نقش مساجد و دانشگاهها در پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۵۷ ـ ۱۵۸.</ref>
| | ==بازتاب همهپرسی== |
| | | رأی [[مردم]] به [[جمهوری اسلامی]] در میان دوست و [[دشمن]] بازتاب گستردهای داشت. دوستان جمهوری اسلامی ایران خرسند شدند و علما و اقشار گوناگون مردم ایران و مسلمانان و محرومان و رؤسای کشورهای جهان پیامهای تبریک فراوانی به [[امامخمینی]] و کارگزاران نظام فرستادند و استقرار جمهوری اسلامی را به امامخمینی و امت اسلامی تبریک گفتند.<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۲۲، ۳۲، ۱۲۱ و ۸/۲۵۲؛ کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۴، ۵ و ۷.</ref> نخستوزیر [[مصر]] ضمن بهرسمیتشناختن نظام جدید ایران، بر همکاری دو کشور تأکید کرد.<ref>کیهان، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۵.</ref> امامخمینی نیز ضمن تشکر در پاسخ برخی از آنان ازجمله رئیسجمهور [[عراق]] یادآور شد، دولتها باید با ملتها با مسالمت رفتار کنند و در خدمت آنان باشند تا آسایش همگان فراهم گردد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۳۲.</ref> در پاسخ رئیسجمهور تونس نیز آرزو کرد جمهوری اسلامی ایران در همبستگی میان [[مسلمانان]] نقش مؤثری داشته باشد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۱۲۳.</ref> ایشان در دیدار سفیر بنگلادش و در پاسخ تبریک رئیسجمهور این کشور یادآور شد امید دارد دولتها و ملت اسلام هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیکتر شوند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷/۳۵۱.</ref> و در پاسخ لئونید برژنف رهبر [[شوروی|اتحاد جماهیر شوروی]]، سعادت و رستگاری ملل شوروی را خواستار شد و اظهار امیدواری کرد جمهوری اسلامی ایران در اتحاد ملل و آسایش انسانها نقش ارزندهای داشته باشد و در راه صلح و آرامش کوشا باشد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۸/۲۶۳.</ref> خبرگزاریهای بینالمللی از حضور گسترده مردم خبرهای مفصلی را مخابره کردند.<ref>کیهان، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> دبیرکل انجمن دولتی و همبستگی فرانسه با مردم ایران این رأیگیری را پراهمیت خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> گروه ناظر بر همهپرسی نیز که از فرانسه به منظور نظارت آمده بودند، همهپرسی ایران را دموکراتیک و پیروزی قدرت انقلابی ایران را کاملاً محرز دانستند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> [[امریکا]] مأیوس از تغییر نظام، پس از انتخابات سفیر خود را از [[ایران]] فرا خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۸.</ref> برخی از سران دیگر کشورها نیز نخستین سالگرد تأسیس جمهوری اسلامی ایران را به امامخمینی و مردم ایران تبریک گفتند، رئیس کمیته دایمی کنگره ملی نمایندگان مردم جمهوری خلق چین،<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۲۵.</ref> لئونید برژنف رهبر شوروی، رئیسجمهور خلق چین و کره شمالی،<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۲۵ ـ ۲۲۷.</ref> رؤسای کشورهای سوریه، لیبی، الجزائر، بنگلادش ازجمله این افراد بودند.<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۲۹ ـ ۲۳۲.</ref> این تبریکها در برخی سالهای بعد نیز ادامه داشت.<ref>← امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴/۲۶ و ۱۶/۱۵۳.</ref> |
| به گزارش ساواک، گروهی از دانشجویان وابسته به انجمن اسلامی دانشگاههای تهران و مسئولان کمیتههای دانشجویی، در اردیبهشت و خرداد ۱۳۴۲، با [[امامخمینی]] در [[قم]] دیدار و گفتگو داشتند. این دانشجویان با تشریح وضعیت کشور و عملکرد [[حکومت پهلوی|رژیم]]، برای همراهی با روحانیت در مبارزه با هیئت حاکمه، ابراز تمایل کردند.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، سیر مبارزات امامخمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۶۵/۱۲ ـ ۶۶ و ۶۷ ـ ۶۸.</ref> امامخمینی در این دیدار، تأکید کرد روحانیت تا زمانی که اعلانات دانشگاه، با احکام اسلام مغایرت نداشته باشد، به احساسات دانشجویان احترام میگذارد و از آن حمایت میکند. دانشجویان مبدأ برخی از اعلامیههای تند دانشگاه را خود سازمان امنیت معرفی کردند که موجب سوء تفاهم و اختلاف است.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، سیر مبارزات امامخمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۶۸/۱۲.</ref> ساواک در گزارش خود، به شایعهای درباره ائتلاف پنهانی [[روحانیت]] و دانشگاه اشاره میکند که علیه حکومت شکل گرفتهاست.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، سیر مبارزات امامخمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۶۸/۱۲.</ref>
| |
| | |
| در شانزده آذر ۱۳۴۲، دانشجویان تظاهرات گستردهای در [[دانشگاه تهران]]، برای اعتراض به دستگیری امامخمینی صورت دادند.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۷۶/۲.</ref> پس از آزادی امامخمینی و بازگشت به قم نیز گروهی از دانشجویان دانشگاه تهران، با ایشان دیدار و درخواست کردند ایشان برای آزادی [[سیدمحمود طالقانی]] وساطت کند؛ اما ایشان تأکید کرد در این امور، دخالت نخواهد کرد.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، سیر مبارزات امامخمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۷۳/۱۲.</ref> از اوایل دهه پنجاه فعالیتهای سیاسی دانشجویان بیشتر شد و حضور اساتید و متفکرانی مانند [[مرتضی مطهری]] و [[محمد مفتح]] به حرکت اسلامی آنان تقویت بخشید و دانشجویان همسو با توده مردم و رهبر انقلاب، مبارزه علیه رژیم پهلوی را سرعت بخشیدند<ref>روحبخش، رویکرد دانشجویان به نهضت امامخمینی،۱۴۹ ـ ۱۵۰؛ خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۴۵.</ref> و اعتراضات دانشجویی به دانشگاههای مشهد و تبریز و دیگر شهرها کشیده شد.<ref>معاونت خدمات مدیریت اطلاعرسانی دفتر رئیسجمهوری، اسنادی از جنبش دانشجویی در ایران ۱۳۵۷ ـ ۱۳۲۹، ۱۱۲۰/۳، ۱۴۱۰ و ۱۴۴۹.</ref> امامخمینی نیز پیوستگی دانشجویان و [[طلبه|طلاب]] و همکاری آنان با دیگر طبقات مردم را منجر به قطع دست اجانب از کشور دانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴۲/۲.</ref>
| |
| ===تسخیر سفارت امریکا توسط دانشجویان===
| |
| پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دو اقدام مهم دانشجویان، [[تسخیر لانه جاسوسی امریکا]] و درخواست برای ایجاد [[انقلاب فرهنگی]] در دانشگاهها بود.<ref>خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۵۸ و ۶۴.</ref> [[امامخمینی]] در ۱۳۵۸/۸/۱۰ در پیامی به مناسبت سالروز [[۱۳ آبان]]، دانشآموزان و دانشگاهیان و طلاب را به بسیج عمومی علیه [[امریکا]] و [[اسرائیل]] فرا خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۱۲/۱۰.</ref> به دنبال صدور این پیام، گروهی از دانشجویان انقلابی که خود را «[[دانشجویان پیرو خط امام]]» معرفی کردند، تصمیم گرفتند به سفارت امریکا حمله و آن را تصرف کنند.<ref>خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۵۷ ـ ۵۸.</ref> این حرکت دانشجویان در شرایط پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] شتابی بیسابقه به روند تحولات سیاسی جامعه داد.<ref>خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۵۷ ـ ۵۸.</ref> {{ببینید|تسخیر لانه جاسوسی امریکا}} از سوی دیگر، در سالهای نخست انقلاب، گروههای فکری سیاسی متعددی در دانشگاه حضور داشتند که به فعالیتهای خود علیه انقلاب ادامه میدادند. از طرفی دانشگاه نیز مبتنی بر همان نظام آموزشی گذشته بود.<ref>قویدل و پورنجمی، سلسله بحثهای جنبش دانشجویی، ۸۴/۱.</ref> این امر باعث شد امامخمینی در [[نوروز]] ۱۳۵۹ بر لزوم انقلاب اساسی در دانشگاهها تأکید کند. {{ببینید|شورای عالی انقلاب فرهنگی}}
| |
| | |
| در دوران [[جنگ تحمیلی|جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] نیز دانشجویان با فضای جنگ و دفاع پیوند عمیقی برقرار کردند و بخش قابل توجهی از آنان در حفظ تمامیت ارضی و کیان کشور نقش اساسی داشتند.<ref>خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۶۸.</ref> برخی آمارها، تعداد شهدای دانشجو در جنگ تحمیلی را ۱۷۸۴ تن ذکر کردهاست.<ref>دفتر پژوهشهای فرهنگی معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران، فرهنگ اعلام شهدای دانشجو، سیزده.</ref>
| |
| | |
| ==رسالت و مسئولیتها==
| |
| [[امامخمینی]] مراکز علمی و فرهنگی قدیم و جدید و طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاهها و دانشسراها را دو قطب حساس و دو مغز متفکر جامعه میدانست<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۸۲/۱۰.</ref> و فرقی میان عالمان علوم دینی و عالمان دانشگاهها قائل نبود.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۵۴/۷.</ref> ایشان خاطرنشان میکرد که مقدرات آینده جامعه به دست دانشجویان رقم میخورد و کلید سعادت هر جامعهای به دست معلمان و دانشجویان آن کشور است؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۵۴/۷ ـ ۲۵۵.</ref> بنابراین برای تحقق جامعهای اسلامی و مستقل دانشجویان وظایفی بر عهده دارند. امامخمینی تلاش در راستای کسب علوم و فنون، به منظور اعتلای کشور،<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۸۴/۱۸.</ref> و جدیت در تحصیل را ازجمله وظایف دانشجویان میدانست<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷۸/۱۰.</ref> و باور داشت نباید تحت تأثیر سخنان افراد نادان یا غرضورزی که فایده کسب علم را انکار میکنند قرار گرفت؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۲۶/۳.</ref> البته ایشان دانشجویان را به کسب علم همراه با تهذیب فرا میخواند و این امر را موجب تقویت ایمان در دانشجویان میدانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۳۹/۲؛ ۲/۹ ـ ۴ و ۱۷۱/۱۳ ـ ۱۷۲.</ref>
| |
| | |
| امامخمینی تلاش خالصانه دانشجویان در نشر و تبلیغ فرهنگ اسلام و معرفی آن به ملتهای دیگر را پس از شناخت اصولی و دقیق [[اسلام]] از وظایف دانشجویان میداند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۳۹/۲.</ref> و از آنان میخواهد تا با برخوردی مؤدبانه در برابر مکاتب مختلف از اسلام دفاع کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۶۲/۳.</ref> ایشان پیشبرد آرمانهای اسلام، اجرای درست طرح حکومت اسلامی، سکوتنکردن در مقابل ظلم و جور و فشردهساختن صفوف در برابر ظلم و ستم را از مهمترین وظایف دانشجویان میداند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۳۹/۲.</ref> و در رهنمودهای خویش بر حفظ وحدت دانشجویان و نقش مهم آنان در آگاهسازی جامعه تأکید میورزد<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴۲/۲ و ۴۳۹.</ref> و رسالت فرهنگی دانشجویان را تلاش برای افزایش آگاهی اقشار مختلف جامعه بیان میکند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۱۴/۳.</ref> | |
| | |
| از نگاه امامخمینی اتحاد با دیگر اقشار ملت در سازندگی کشور پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] یکی از وظایف مهم دانشجویان است. ایشان از دانشجویان میخواست به تعهداتی که بر عهده دارند، آگاه و هوشیار باشند؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۷۷/۸ و ۱۷۹.</ref> همچنین مراقب اشخاص وابسته به [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] و [[اجانب|بیگانه]] باشند و به این افراد اجازه ندهند، افکار انحرافی خود را ترویج کنند. ایشان مسامحه در این امر را باعث نفوذ خط انحرافی در دانشگاهها میدانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۱۱/۱۹.</ref> ایشان بر استقلال فرهنگی تأکید زیادی دارد و دانشجویان را پشتوانه انجام این امر معرفی میکند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۵/۱۷.</ref> و معتقد است برای تحقق استقلال کشور، افکار و اندیشههای دانشجویان باید از قید غرب و شرق و خودباختگانِ آنان آزاد باشد و به شکلی قاطعانه از نفوذ عناصر انحرافی و بیگانه در کشور جلوگیری شود.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۸۴/۱۸.</ref> ایشان از دانشجویان میخواهد تمام سعی خود را برای رفع مسائل علمی مهم و مورد نیاز کشور به کار گیرند و استقلال علمی و فرهنگی محکمی را پایهریزی کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۳۸/۱۸ ـ ۳۳۹.</ref>
| |
| | |
| [[امامخمینی]] دانشجویان را امید امروز و فردای امت اسلامی و امانتدار بزرگ [[آزادی]] و [[استقلال]] میداند و از آنان میخواهد از این امانت بزرگ الهی بهخوبی نگهبانی کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۴۷/۱۵.</ref> ایشان حضور در عرصههای سیاسی، همانند مشارکت در انتخابات را از دیگر وظایف دانشجویان میداند و بر سهیمبودن دانشجویان در امور کشور همانند دیگر اقشار تأکید میکند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۶۷/۱۸ ـ ۳۶۹.</ref>
| |
| | |
| ==ارتباط با امامخمینی==
| |
| با آغاز نهضت [[امامخمینی]] در سال ۱۳۴۱ و مطرحشدن مسئله [[انجمنهای ایالتی و ولایتی]]، بسیاری از دانشجویان، امامخمینی را در مبارزات سیاسی، مرجع و رهبر قرار دادند و در پی اعتراض به آنچه [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] آن را [[انقلاب سفید]] میخواند، ارتباط عمیقتری میان دانشجویان و امامخمینی برقرار شد.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۳۰۱ ـ ۳۰۲.</ref> پس از [[قیام ۱۵ خرداد|قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲]] و به دنبال دستگیری امامخمینی بهتدریج محبوبیت ایشان در میان دانشجویان افزون شد.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۳۰۳.</ref> با تبعید امامخمینی به [[ترکیه]] و سپس [[عراق]]، بخشی از دانشجویان از طریق نامه و اعزام نمایندگانی، ایشان را در جریان کامل آنچه در ایران روی میداد قرار میدادند و این ارتباط در تداوم نهضت اسلامی ایران و پیشگیری از انحراف حرکتهای دانشجویی نقش مهمی داشت.<ref>روحانی، نهضت امامخمینی، تهران، ۶۵۴/۲.</ref>
| |
| | |
| انجمن اسلامی دانشجویانِ خارج از کشور نیز پس از تبعید امامخمینی به عراق، ایشان را در فعالیتهای فکری و سیاسی خود مرجع و رهبر در نظر گرفت.<ref>طباطبایی، جنبش دانشجویی خارج از کشور پس از خرداد ۱۳۴۲، ۳۷۶.</ref> وجه مشخصه دانشجویان و تشکلهای دانشجویی پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ارتباط آنان با روحانیان داخل و خارج از کشور بهویژه امامخمینی بود<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۲۸۸.</ref> {{ببینید|اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان اروپا | انجمنهای اسلامی دانشجویان امریکا و کانادا}}
| |
| | |
| دانشجویان با چاپ پیامها و نظرهای امامخمینی در خارج از کشور، ظلم و ستمهای وارد بر مردم و [[روحانی|روحانیان]] را به گوش مجامع و نهادهای حقوق بشری میرساندند.<ref>شوکت، جنبش دانشجویی: کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه ملی)، ۲۵۳/۱.</ref> مهمترین اهداف امامخمینی در ارتباط با دانشجویان، پشتیبانی از مبارزات آنان<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۹۷/۴.</ref> و نزدیککردن [[حوزههای علمیه|حوزه]] و [[دانشگاه]] به یکدیگر (۱۳/۴۱۲) و آگاهی نسل جوان تحصیلکرده و دانشگاهی به اسلام بود.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۴۵/۲.</ref> یکی از پلهای ارتباطی میان دانشجویان و حوزه و نسل جوان، روحانیان شاغل در دانشگاه مانند محمد مفتح {{ببینید|محمد مفتح}} و مرتضی مطهری {{ببینید|مرتضی مطهری}} بودند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۴۲/۱۶.</ref> که به لحاظ داشتن روحیه گفتگو، به بحث میپرداختند و پرسشهای دانشجویان را بهدقت تحلیل میکردند و پاسخ میدادند.<ref>نصری، چرا مطهری مطهری شد؟، ۹۰ ـ ۹۴.</ref>
| |
| | |
| رژیم پهلوی از ارتباط [[امامخمینی]] با دانشجویان بهشدت هراس داشت و تلاش زیادی میکرد تا مانع این ارتباط شود؛<ref>کریمیان، کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۳۰۱ ـ ۳۰۲.</ref> چنانکه این شایعه که امامخمینی نمایندگان دانشجویان را نپذیرفته، از جانب رژیم پهلوی و مخالفان نهضت اسلامی انتشار یافت و ازجمله مواردی بود که امامخمینی به سرعت آن را تکذیب کرد و اقدامات اینچنینی را تلاش رژیم برای ایجاد نگرانی و شکاف میان ایشان و دانشجویان دانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷۲/۲؛ کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۲۵۵/۱.</ref> رابطه ایشان با دانشجویان در تمامی مراحل [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] برقرار بود و حتی دانشجویان ایرانی ساکن در کشورهای اروپایی و غیر اروپایی بارها به ایشان نامه مینوشتند و ایشان رهنمودهایی را در پاسخ آنان میداد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۸۷/۲، ۴۸۷ و ۱۱۳/۳ ـ ۱۱۴، ۱۷۰، ۲۶۵ ـ ۲۶۷.</ref>
| |
| | |
| به سبب اهمیت و تأثیرگذاری دانشجویان بر دیگر اقشار جامعه، رژیم پهلوی تلاش گستردهای برای رکود فعالیتهای سیاسی اجتماعی دانشجویان کرد؛<ref>میزبانی و دیگران، نقش مساجد و دانشگاهها در پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۵۳ ـ ۱۶۰.</ref> از آن جمله چنانکه امامخمینی خاطرنشان ساخته، میتوان به تلاش برای حضور نیافتن دانشجویان در میدان سیاست<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۸۶/۱۴.</ref> و اشتغال فکری جوانان و دانشجویان به اموری غیر از مسائل اجتماع و سیاست<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۷۳/۹ و ۴۹۶/۱۴ ـ ۴۹۷.</ref> اشاره کرد.
| |
| | |
| امامخمینی همواره به رفتارهای خصمانه رژیم با دانشجویان اعتراض میکرد<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۲۹/۲.</ref> و این رفتارهای را نمونه نقشه استعمارگران برای نابودی دانشگاه و دانشجویان میدانست و اطمینان داشت دانشجویان هرگز تسلیم خواستهها و اهداف رژیم نخواهند شد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۲۵/۲.</ref> ایشان آگاهی و بیداری نسل جوان و روشنفکر را در دوره سیاه ستمشاهی، نقطه روشن امید میدانست<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۱۴/۳.</ref> و به دانشجویان و جوانانی که در سالهای طولانی اختناق، در مقابل انواع شکنجههای جسمی و روحی ایستادگی کردند و تسلیم استبداد نشدند، درود میفرستاد<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۷۸/۱۰.</ref> و در موارد متعدد از حضور فعال دانشجویان در عرصه مبارزه علیه رژیم پهلوی قدردانی کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۶۵/۳ و ۲۶۱/۱۴.</ref> در نگاه ایشان بسیاری از دانشجویان مبارز از طبقات محروم و از امکانات رفاهی بیبهره بودند؛ اما قلبشان مملو از عشق به اسلام بود و در این راه [[شهدا|شهدای]] زیادی تقدیم انقلاب کردند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۶۱/۱۴ ـ ۲۶۲.</ref>
| |
| | |
| === رابطه دانشجویان و روحانیت ===
| |
| [[امامخمینی]] دانشجویان و روحانیان را دو قشر مهم برای مسائل کشور میدانست<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴۱/۸.</ref> که دو قطب حساس<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۸۲/۱۰.</ref> و نیروهای متفکر جامعهاند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۶۴/۸.</ref> و ضرورت پایداری آنان برای مسائل کشور لازم است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۴۱/۸.</ref> ایشان معتقد بود دشمن از اینکه روحانیان با دانشجویان متحدند بهشدت دچار وحشت شدهاست و تلاش زیادی میکند این دو قشر را از هم جدا کند؛ اما موفق به انجام این کار نشدهاست؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۸۹/۱۲ ـ ۳۹۱.</ref> زیرا دشمن بهخوبی متوجه شده [[وحدت]] و همبستگی قشر روحانی و دانشجو موجب بسیاری از پیروزیها در کشور و شکست برنامههای آنان میشود<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۶۵/۸.</ref> و وحدت میان این دو قشر همان اتحاد همه ملت است.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۸۹/۱۲.</ref> ایشان برای حفظ وحدتِ این دو قشر، تشکیل بسیج دانشجو و [[طلبه]] را یکی از ضروریترین تشکلها میدانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۹۵/۲۱.</ref> {{ببینید|وحدت حوزه و دانشگاه}} | |
| | |
| امامخمینی همراهی روحانیان و دانشجویان با دیگر طبقات اجتماعی برای یک هدف مشترک ـ یعنی اسلام و تحکیم نظام جمهوری اسلامی ایران ـ را از برکات [[اسلام]] و انقلاب میدانست که این امر در [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] امکانپذیر نبود<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۳۷/۱۵.</ref> ایشان از دانشجویان و روحانیان میخواست، بهرغم تلاش دشمنان، روابط معنوی و فکری خود را عمیقتر کنند و در هر حال سعی کنند با هم به تفاهم و توافق برسند و با بهرهگیری از تجربیات و نیرو و اطلاعات یکدیگر شرایط ترقی و پیشرفت کشور را فراهم سازند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۷۷/۲.</ref> پس از انقلاب فرهنگی زمینه همکاری دو نهاد حوزه و دانشگاه بیشتر شد. ستاد انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۶۱ طرح [[دفتر همکاری حوزه و دانشگاه]] را تصویب و برای گرفتن تأییدیه به امامخمینی ارائه کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۴۰/۱۶؛ حسنی و محسنی سیفآبادی، کارنامه پژوهشی پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۷.</ref> {{ببینید|شورای عالی انقلاب فرهنگی}}
| |
| | |
| ==آسیبشناسی==
| |
| [[امامخمینی]] از دیرباز یکی از آسیبهای تهدیدآمیز دانشجویان را عدم شناخت صحیح [[اسلام]] میدانست.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۸۱/۱ ـ ۳۸۲؛ ۴۸۷/۲ و ۳۲۱/۳ ـ ۳۲۲.</ref> به اعتقاد ایشان دشمنان با اغفال و فریب برخی دانشجویان، اسلام را عامل عقبماندگی و بدبختی آنان معرفی میکنند<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۸۲/۱.</ref> و این مسئله باعث میشود دانشجویان تصوری غیرواقعی از دین داشته باشند و بهسادگی تحت تأثیر تبلیغات ضد اسلامی دشمن قرار بگیرند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۸۲/۱.</ref> به باور ایشان عدم شناخت درست از اسلام باعث رویآوردن دانشجویان به مکاتب انحرافی غرب میشود<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۵۳۳/۵.</ref> و مبتلاشدن به این وابستگی باعث تهیشدن فرهنگ از ماهیت اسلامی خواهد شد؛<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۴۳/۱۵.</ref> البته ایشان علت این ضعف شناخت را تنها متوجه دانشجویان نمیدانست، بلکه معتقد بود اگر مبلغان اسلام، اسلام واقعی را به همه جوانان و دانشجویان معرفی کنند، چنین اتفاقی رخ نمیدهد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳۹۲/۱ ـ ۳۹۳.</ref> ایشان مهمترین هدف جهانخواران غربی و شرقی را هجوم به قشر فرهنگی جامعه میدانست که از این طریق نسلی کاملاً غربزده یا شرقزده تربیت کنند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۴۴۶/۱۵.</ref> ایشان گرایش به مکاتب انحرافی غرب و شرق و نیز وابستگی فکری و علمی دانشجویان را هرچند کوچک باعث نابودی قدرت تفکر میدانست که در بلندمدت به نسلهای بعد نیز سرایت خواهد کرد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۱۷/۲.</ref>
| |
| | |
| از نگاه امامخمینی جدایی دانشجویان از [[روحانی|روحانیت]] خطری بود که پیش از پیروزی انقلاب، دانشگاهیان را تهدید میکرد و با پیروزی انقلاب، عوامل استعماری که همواره روحانیت را به شیوه نامطلوب به دانشجو معرفی کرده بودند، تمام تلاش خود را میکردند تا [[وحدت|وحدت فکری]] میان این دو قشر را از میان ببرند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۲۵۵/۲.</ref> امامخمینی یکی از آفات محیطهای دانشجویی پس از انقلاب را وجود گروههایی در دانشگاه میدانست که با هدف تخریب محیط دانشگاه و برهمزدن اوضاع کشور، اجازه تحصیل درست را از دانشجویان میگرفتند.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳/۱۳.</ref> دراینباره امامخمینی ضرورت تربیت اخلاقی، اصلاح و آموزش دانشجویان به دست افراد سالم در دانشگاهها، آشنایی دانشجویان و قشر جوان با مفاهیم اخلاقی و اسلامی در محیطهای آموزشی را لازم میدانست و تأکید میکرد تربیت و آموزش و تحصیلات دانشجویان در دانشگاهها باید در راستای مصالح کشور و خودکفایی باشد.<ref>امامخمینی، صحیفه امام، ۳/۱۳ ـ ۵.</ref> {{ببینید|دانشگاه}}
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| ==منابع== | | ==منابع== |
| {{منابع}} | | {{منابع|۲}} |
| * قرآن کریم. | | * قرآن کریم. |
| * آبراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب. | | * اسماعیلی، خیرالله، دولت موقت، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۴ش. |
| * درآمدی بر جامعهشناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمه احمد گلمحمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران، نی، چاپ سوم، ۱۳۷۸ش. | | * اطلاعات، روزنامه، ۱۱/۱/۱۳۵۸ش. |
| * آقاحسینی، علیرضا، اعزام دانشجو به خارجه با تاکید بر فرانسه، مجله تاریخ روابط خارجی، شماره ۳۲، ۱۳۸۶ش.
| | * امامخمینی، سیدروحالله، الاجتهاد و التقلید، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش. |
| * امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، دیوان امام (سرودههای حضرت امامخمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش. |
| * جمعی از مؤلفین، انقلاب اسلامی ایران، قم، معارف، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.
| | * امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. |
| * حجاریان، سعید، دیروز، امروز و فردای جنبش دانشجویی ایران، به کوشش مسعود سفیدی، تهران، نی، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. |
| * حجازی، مسعود، رویدادها و داوری، تهران، نیلوفر، چاپ اول، ۱۳۷۵ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، کشف اسرار، تهران، محمد، بیتا. |
| * حسنی، جواد و حسن محسنی سیفآبادی، کارنامه پژوهشی پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۰ش. | | * امامخمینی، سیدروحالله، ولایت فقیه، حکومت اسلامی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ بیستم، ۱۳۸۸ش. |
| * خضریان، علی، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، تهران، مؤسسه آموزشی و فرهنگی شهد، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.
| | * بازرگان، مهدی، انقلاب ایران در دو حرکت، تهران، نویسنده، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش. |
| * دادمرزی، سیدمهدی، واژهنامه نظام آموزش عالی کشور، تهران، دبیرخانه مجمع گروههای معارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش. | | * بهجت، علی، انقلاب اسلامی، کردستان و مواضع گروهها و سازمانها، بینا، بیتا. |
| * دانشگاه آزاد اسلامی، پایگاه اطلاعرسانی، ۱/۱۱/۱۳۹۶ش. | | * حکیمی، محمدرضا، تفسیرآفتاب نگرشی به رسالت اسلام و حماسه انسان در رهبری امامخمینی(ره)، تهران، دفترنشرفرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۵۷ش. |
| * درّانی، کمال، تاریخ آموزش و پرورش ایران قبل و بعد از اسلام، تهران، سمت، چاپ سیزدهم، ۱۳۹۳ش. | |
| * دژاکام، رضا، نقش دانشجویان در تحولات سیاسی و اجتماعی از دیدگاه امام، مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره ۱۵، ۱۳۸۱ش. | |
| * دفتر پژوهشهای فرهنگی معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران، فرهنگ اعلام شهدای دانشجو، تهران، شاهد، ۱۳۹۱ش.
| |
| * دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش. | |
| * روحانی، سیدحمید، نهضت امامخمینی، تهران، عروج، چاپ پنجم، ۱۳۸۱ش. | | * روحانی، سیدحمید، نهضت امامخمینی، تهران، عروج، چاپ پنجم، ۱۳۸۱ش. |
| * روحبخش، رحیم، رویکرد دانشجویان به نهضت امامخمینی، مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره ۲۸، ۱۳۸۴ش. | | * روزنامه رسمی، ۱۴/۵/۱۳۵۹ش. |
| * شوکت، حمید، جنبش دانشجویی: کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه ملی)، تهران، نامک، چاپ اول، ۱۳۹۱ش. | | * سمیعی، احمد، طلوع و غروب دولت موقت، تهران، شباویز، چاپ اول، ۱۳۷۱ش. |
| * صالحی عمران، ابراهیم، قربانعلی ابراهیمی و ملیحه حسینزاده، بررسی عوامل و انگیزههای پیدایش و گسترش دانشگاهها و موسسات آموزش عالی غیر دولتی ـ غیر انتفاعی، مجله مطالعات اجتماعی ایران، شماره ۱۱، ۱۳۸۹ش. | | * طباطبایی، سیدصادق، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. |
| * ضیاء ظریفی، ابوالحسن، سازمان دانشجویان دانشگاه تهران، تهران، شیرازه، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
| | * علیبابایی، غلامرضا، فرهنگ سیاسی آرش، تهران، آشیان، چاپ اول، ۱۳۸۲ش. |
| * طباطبایی، سیدصادق، جنبش دانشجویی خارج از کشور پس از خرداد ۱۳۴۲، مجله متین، شماره ۵، ۱۳۷۸ و شماره ۶، ۱۳۷۹ش.
| | * عمید زنجانی، عباسعلی، انقلاب اسلامی و ریشههای آن، تهران، کتاب سیاسی، چاپ اول، ۱۳۶۷ش. |
| * عبدی، عباس، دیروز، امروز و فردای جنش دانشجوی ایران، به کوشش مسعود سفیدی، تهران، نی، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.
| | * فوزی، ولیالله، حماسههای اسلامی ملت به رهبری امامخمینی از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ تا ۱۵ خرداد ۱۳۵۸، قم، دارالفکر، بیتا. |
| * فراستخواه، مسعود، سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران، تهران، رسا، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
| | * کیهان، روزنامه، ۲۹/۱۱/۱۳۵۷. |
| * قویدل معروفی، حسین و مجید پورنجمی، سلسله بحثهای جنبش دانشجویی، تهران، نجمالهدی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | | * کیهان، روزنامه، ۲۰/۱۲/۱۳۵۷. |
| * کرباسچی، غلامرضا، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۷۱ش. | | * کیهان، روزنامه، ۷، ۸، ۹، ۱۱، ۱۲ و ۱۴/۱/۱۳۵۸ش. |
| * کریمیان، علیرضا، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | | * مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چاپ چهارم، ۱۳۸۸ش. |
| * کسائی، نورالله، مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن، تهران، امیرکبیر، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش. | | * نوازنی، بهرام، گاهشمار سیاست خارجی ایران از دیماه ۱۳۵۶ تا مرداد ۱۳۶۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. |
| * کلینی، محمدبنیعقوب، الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق. | |
| * متین، افشین، کنفدراسیون، تاریخ جنبش دانشجویان ایرانی در خارج از کشور ۱۳۳۲ ـ ۱۳۵۷، ترجمه ارسطو آذری، تهران، شیرازه، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش. | |
| * مجتهدی، کریم، مدارس و دانشگاههای اسلامی و غربی در قرون وسطی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
| |
| * مدنی، سیدجلالالدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نهم، ۱۳۷۸ش.
| |
| * معاونت خدمات مدیریت اطلاعرسانی دفتر رئیسجمهوری، اسنادی از جنبش دانشجویی در ایران ۱۳۵۷ ـ ۱۳۲۹، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. | |
| * مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، سیر مبارزات امامخمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
| |
| * میزبانی، مهناز و دیگران، نقش مساجد و دانشگاهها در پیروزی انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | |
| * نصری، عبدالله، چرا مطهری مطهری شد؟، مجله کتاب ماه فلسفه، شماره ۶۴، ۱۳۹۱ش.
| |
| * هاشمیان، احمد، تحولات فرهنگی ایران در دوره قاجاریه و مدرسه دارالفنون، تهران، سحاب، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
| |
| * هاشمی رفسنجانی، اکبر، خطبههای جمعه ۱۳۶۱، زیر نظر محسن هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
| |
| * یزدی، ابراهیم، جنبش دانشجویی در دو دهه ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰، تهران، قلم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
| |
| * یوسفی اشکوری، حسن، سیری در زندگی آثار و افکار مهندس بازرگان در تکاپوی آزادی، تهران، بنیاد فرهنگی مهدی بازرگان، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
| |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
|
| |
|
| ==پیوند به بیرون== | | ==پیوند به بیرون== |
| ابراهیم امیری، [https://books.khomeini.ir/books/10005/323/ دانشجویان]، دانشنامه امامخمینی، ج۵، ص۳۲۳–۳۳۱.
| | معصومه احمدی بینش، [https://books.khomeini.ir/books/10005/694/ روز جمهوری اسلامی]، [[دانشنامه امامخمینی]]، ج۵، ص۶۹۴–۷۰۰. |